Türk Vergi Mevzuatı ve Türkiye Muhasebe Standartları Kapsamında Tarım Ürünlerinin Değerlemesinin Karşılaştırılması: Alabalık Yetiştiricilik Tesisinde Örnek Bir Uygulama

Yıl: 2020 Cilt: 9 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 40 - 66 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 15-06-2020

Türk Vergi Mevzuatı ve Türkiye Muhasebe Standartları Kapsamında Tarım Ürünlerinin Değerlemesinin Karşılaştırılması: Alabalık Yetiştiricilik Tesisinde Örnek Bir Uygulama

Öz:
Tarım ürünleri; büyüme, çürüme, ölme gibi birçok biyolojik etkiye açıkdurumdadır. Tarımsal ürünlere has bu özellikler tarım işletmelerinde canlıvarlık değerlemesini oldukça önemli duruma getirmektedir.Vergi Usul Kanunu’na göre tarım ürünleri tarihi maliyet yöntemi iledeğerlenmelidir. Türkiye Muhasebe Standartları’na göre ise tarımürünlerinin değerlemesi sırasında gerçeğe uygun değer yaklaşımıuygulanmalıdır. Tarım işletmelerinin finansal tabloları, kullandıklarıdeğerleme yöntemine göre değişiklikler göstermektedir. Bu değişiklerişletme üzerinde çıkar sahibi olan kişilerin kararlarına da doğrudan etkietmektedir.Bu çalışmada, bir alabalık yetiştiricilik tesisisin dönem sonu stoklarında yeralan canlı varlıkları tarihi maliyet yöntemi ve gerçeğe uygun değeryaklaşımları ile değerlenecek ve her bir değerleme sonucunda elde edilenfinansal tablolar karşılaştırılarak analiz edilecektir.ÖzetTarım, bitkilerden ve hayvanlardan elde edilen, işletmelerin toprağıve doğayı endüstriyel bir girdi olarak kullandığı ekonomik faaliyetlerbütünü olarak tanımlanmaktadır. Gelir Vergisi Kanunu’nda ve 41Tarım Faaliyetleri Standardında da açıklanan tarımsal faaliyetler,ülkelerin ekonomik gelişmelerinde istihdam yaratarak, üretimsağlayarak milli geliri yükselten önemli bir aktör durumundadır.Dolayısıyla bu alanda gerçekleştirilen faaliyetlerin çıktıları, bir başkadeyişle işletmenin finansal tabloları, işletmeler ve işletme ile ilişkiliüçüncü kişiler için önem taşımaktadır. Bu bilgilerin doğru ve tarafsızbir şekilde kullanıcılarına sunulması için tarım ürünlerinindeğerlemesinin ilgili mevzuat veya standartlara uygun olarakgerçekleştirilmesi gerekmektedir.Değerleme kavramı, envanter sırasında işletmenin finansaltablolarında bulunan unsurların ekonomik değerlerinin belirlenmesiolarak tanımlanmaktadır. Tarım işletmelerinde de tarımsal kazancındoğru ve tarafsız bir şekilde tespit edilebilmesi için değerlemeişleminin gerçekleştirilmesi gerekmektedir. İlgili mevzuat ve standartlarda farklı değerleme yöntemleri önerilmekte vekullanılmaktadır. Buradaki temel amaç, işletme varlıkları gerçeğe enyakın değerde finansal tabloya aktarabilmektir.Vergi Usul Kanunu’nun 276. Maddesinde belirtildiği üzere ziraimahsul ve ürünler maliyet bedeli veya emsal bedel iledeğerlenmektedir. Maliyet bedeli, üretimde kullanılan hammaddebedelinden piyasaya sunulmasına kadar gerçekleştirilen tümgiderleri içermektedir. Emsal bedelinde ise gerçek bedeli tespitedilemeyen varlıkların aynı çeşit ve özellikteki varlık bedelleri ilekarşılaştırılması sonucu elde edilen bedel olarak tanımlanmıştır.Türkiye Muhasebe Standartları kapsamında ise tarım ürünlerinindeğerlemesi 41 numaralı Tarımsal Faaliyetler standardındaaçıklanmış ve gerçeğe uygun değerlerinden satış maliyetlerininçıkarılması ile ölçülmesi ifade edilmiştir. Bu noktada gerçeğe uygundeğer, istekli ve bağımsız iki tarafın piyasada almak ve satmakisteyeceği bedel olarak tanımlanmaktadır. Gerçeğe uygun değerinölçümü için piyasa yaklaşımı, maliyet yaklaşımı ve gelir yaklaşımıolmak üzere üç temel yöntemden biri kullanılmaktadır. Bununlabirlikte gerçeğe uygun değeri tespit edilemeyen canlı varlıklarındeğerlemesi maliyet bedeli ile gerçekleştirilir.Görüleceği üzere Vergi Usul Kanunu ve Türkiye MuhasebeStandartları değerleme önceliklerini farklı yöntemler üzerindenbelirlemişlerdir. Her iki uygulamanın da güçlü ve zayıf yönleribulunmaktadır. Maliyet bedeli ile gerçekleştirilen değerlemelerdebiyolojik dönüşüm dikkate alınmadığından dolayı finansal tablokullanıcılarına yanlış veya eksik bir bilgi sunulabilir. Bununla birlikteher canlı varlık için aktif bir piyasanın bulunmaması ve varlığınözelliklerinden dolayı benzer ürünlerle karşılaştırılamaması gerçeğeuygun değerin net bir şekilde belirlenememesine sebepolabilmektedir. Bununla birlikte aynı işletmenin farklı yöntemlerkullanarak elde ettiği değerlemelerde de önemli farklılıklar ortayaçıkmaktadır.Çalışmanın uygulama bölümünde ağ kafeslerde alabalık yetiştiriciliğiyapan bir işletmenin değerleme işlemleri farklı yöntemlerle hesaplanmıştır. İşletme, inşaat ve makine ile ekipman maliyetleridahil olmak üzere 2.962.514 TL tutarında bir sermaye ilekurulmuştur. İlk üretim döneminde de 450.000 adet alabalıküretilmiştir. İşletmenin üretim dönemindeki sabit ve değişen giderleritoplamı 5.485.670 TL olarak tespit edilmiştir. Böylece üretilen her biralabalığın toplam birim maliyeti 12,20 TL (5.485.670 TL / 450.000)olmuştur. İşletme dönem sonunda stoklarında bulunan 450.000 adetalabalıktan 400.000 adedini 16 TL + KDV birim fiyatı ile satarken,geriye kalan 50.000 adet alabalığı bir süre daha semirttikten sonrasatmaya karar vermiştir. İşletme dönem sonu değerleme işlemlerindetarihi maliyet yöntemini kullandığında; canlı varlıklar hesabı 610.000TL görülmekte ve işletmenin aktif toplamı 4.255.596 TL olarakbelirlenmektedir.İşletme gerçeğe uygun değer yöntemi ile değerleme yaptığında isepiyasa yaklaşımı ile değerlemede alabalığın günce fiyatının 20 TLolduğu tespit edilmiş ve satış için 6.400 TL katlanılması beklenenmaliyet oluşmuştur. Dolayısıyla işletme stoklarında bulunan tarımsalürünlerin gerçeğe uygun değeri 993.600 TL, aktif toplamı ise4.639.196 TL değerine ulaşmaktadır. Gelir yaklaşımı ile değerlemede;üç farklı fiyat ortaya çıkmakta ve muhtemel nakit akışlarıbelirlenmektedir. Bu yaklaşıma göre canlı varlıkların gerçeğe uygundeğeri 1.033.600 TL ve aktif toplamı da 4.679.196 TL’dir.Gerçekleştirilen değerleme işlemleri sonrasında tarihi maliyetleoluşturulmuş gelir tablosunda dönem net karı 713.178 TL, piyasayayaklaşımına göre dönem net karı 1.012.387 TL ve gelir yaklaşımınagöre dönem net karı 1.043.587 TL olarak belirlenmiştir.Elde edilen bulgular doğrultusunda tarihi maliyet yöntemi iledeğerleme yapıldığında tarımsal faaliyetler sonucu elde edilenürünlerin değerleri piyasa yaklaşımına göre %39, gelir yaklaşımınagöre %41 daha düşük görülmektedir. Fiyat değişimlerinin yoğunolarak yaşandığı piyasalarda tarihi maliyet yönteminin kullanılmasıfinansal tablo kullanıcılarının kararla
Anahtar Kelime:

Konular: Tarımsal Ekonomi ve Politika İşletme Ziraat Mühendisliği İktisat İşletme Finans

A Comparison of the Assessment of Agricultural Products within the Scope of the Turkish Tax Legislation and Turkish Accounting Standards: A Sample Application in Trout Breeding Facility

Öz:
Agricultural products are susceptible to many biological effects such as growth, decay and dying. These properties which are specific to agricultural products, make the valuation of biological assets in agricultural enterprises very important. According to the Tax Procedure Law, agricultural products should be valued via the historical cost method. According to the Turkish Accounting Standards, fair value approach should be applied during the valuation of agricultural products. Financial statements of agricultural enterprises vary in accordance with the valuation method used. These changes have a direct impact on the decisions of beneficiaries. In this study, the biological assets of a trout aquaculture facility in end-ofperiod stocks, will be evaluated via the historical cost method and the fair value approaches. Thereafter, financial statements obtained as a result of each valuation will be compared and analyzed. Summary Agriculture is defined as a complement of economic activities derived output from plants and animals, where land and nature are used as an industrial input. Agricultural activities, which are also explained in the Income Tax Law and Accounting Standard 41: Agriculture, are very important for the economic development of countries. Agricultural activities raise national income by creating employment and providing production. Therefore, the outcomes of the activities carried out in agriculture, in other words, the financial statements of agricultural enterprises, are substantial for both agricultural enterprises and associated third parties. In order to present financial information to users in an accurate and impartial manner, the valuation of agricultural products must be performed in accordance with the relevant legislation or standards. Valuation is the determination of the economic values of assets and liabilities during inventory process. Valuation is very important to determine the income properly in agricultural enterprises. There are different valuation methods suggested for agricultural products in the relevant legislation and standards. The main purpose should be evaluating assests closest to the real value. As stated in article 276 of the Tax Procedure Law, agricultural products are valued at their cost value or equivalent value. Cost value is the value that includes all the costs occured from production to sale. Equivalent value is used for the assests those real value can not be determined. Eqivalent value is obtained by comparing the assets with other assets that are in the same type and feature. In Turkey Accounting Standards, the valuation of agricultural products are described within the scope of Standard 41: Agriculture. Aforesaid standard suggests to evaluate agricultural products by the value calculated as substracting cost of sales from the fair value of the product. Fair value is defined as the price that both willing and independent parties will want to buy and sell the product in the active market. Three methods are used to assign fair value named as market approach, cost approach and income approach. Besides, cost value is used when the fair value of an agricultural product can not be determined. As it is seen, the Tax Procedure Law and Accounting Standard have set out different methods of valuation upon their priorities. Both of them have strengths and weaknesses. Since the biological transformation is not taken into consideration while determining the cost value, false or incomplete information might be presented to the users of financial statements. On the other hand, the absence of an active market for each agricultural product and the inability to compare it with similar products due to the characteristics of the product might cause the fair value not to be determined unambiguously. Also, there are significant differences in the valuations performed by the same enterprise using different methods. In the fifth part of the study, the valuation process of an enterprise that produces trout in net cages are performed by different methods. The enterprise was established with a capital amounting to 2.962.514 TL including construction, machinery and equipment costs. 450.000 trouts were produced in the first production period. Total of fixed and running costs during that period were determined as 5.485.670 TL. Thus, the total unit cost of each trout produced was 12,20 TL (5.485.670 TL / 450.000). The enterprise sold 400.000 of the 450.000 trout stocks at the end of the period with a unit price of 16 TL + VAT and decided to sell the remaining 50.000 trout after a while. If the cost approach is used during valuation at the end of the period, Live Assests Account is seen as 610.000 TL and the total assets are seen as 4.255.596 TL on financial statements. When the enterprise performs valuation with the market approach, it is determined that the current price of a trout is 20 TL in active market and the expected cost of sales is 6.400 TL. Therefore, Live Assests Account is seen as 993.600 TL and total assets are seen as 4.639.196 TL at the end of the period. In valuation with the income approach, the different prices appear and possible cash flow is determined upon these prices. In this approach, Live Assests Account is seen as 1.033.600 TL and total assets are seen as 4.679.196 TL. Net profit of the period is seen; 713.178 TL on the income table created by cost approach, 1.012.387 TL on the income table created by market approach and 1.043.587 TL on the income table created by income approach. According to the findings; when the valuation is performed by cost approach, the values of the agricultural products are 39% lower than the market approach and 41% lower than the income approach. Using cost approach in the markets where price variations are intense can cause significant changes in the decisions of the users of financial statements and the reliability of the enterprise may be affected over financial information. In addition, as a result of the valu
Anahtar Kelime:

Konular: Tarımsal Ekonomi ve Politika İşletme Ziraat Mühendisliği İktisat İşletme Finans
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Akdoğan, N. , Aktaş, R. , Deran, A. , Erhan, D. ve Acar, V. (2011). Sektörel Muhasebe. Ankara: Gazi Kitabevi.
  • Aktuğlu, M. (1984). İhtisas Muhasebeleri. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi.
  • Antepli, A. (2014). 41 Nolu Türkiye Muhasebe Standartları Çerçevesinde Tarımsal Faaliyetlerin Muhasebeleştirilmesi: Büyükbaş Hayvancılık İşletmesinde Bir Uygulama. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Aras, A. (1988). Tarım Muhasebesi. İzmir: Ege Üniversitesi Yayınları.
  • Artvin Ticaret ve Sanayi Odası. (2015). Artvin Ticaret ve Sanayi Odası Başkanlığı. https://www.artvintso.org.tr/dokumanlar/kafes%20.pdf, (22.09.2019).
  • Çetin, B. ve Tipi, T. (2016). Tarım Muhasebesi. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
  • Demirkol, Ö. (2006). Seracılıkta Uluslararası Muhasebe Standartları’na Göre Ürün Maliyetlerinin Hesaplanması. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Gökgöz, A. (2012). Balık Üretme İşletmelerinde Maliyetlerin Hesaplanması. Bursa: Dora Yayıncılık.
  • Harris, D, Fuller, D. (2014). Agriculture: Definition and Overview. Encyclopedia of Global Archaeology. (Claire Smith, Ed.): 104-113.
  • Herbohn, K. (2006). International Accounting Standart (IAS) 41: What Are the Implications for Reporting Forest Assets?. Small-scale Forest Economics, Management and Policy. 5 (2): 175-189.
  • Kamu Gözetimi Kurumu. (2006). TMS 41 Tarımsal Faaliyetler Standardı. https://www.kgk.gov.tr/Portalv2Uploads/files/DynamicContentFiles/T%C3 %BCrkiye%20Muhasebe%20Standartlar%C4%B1/TMSTFRS2016Seti/TMS41. pdf, (29.09.2019).
  • Kıllı, M. (2014). Tarım İşletmelerinde Tarımsal Faaliyet Standardı Çerçevesinde Maliyet Hesaplaması: Bir Tarım İşletmesinde Örnek Uygulama. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Kahramanmaraş: Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Mevzuat (1960). Gelir Vergisi Kanunu.
  • https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.4.193.pdf, (29.09.2019). Mevzuat. (2006). Tarım Kanunu.
  • https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5488.pdf, (29.09.2019). Örten R. ve Karapınar, A. (2009). Dönemsonu Muhasebe Uygulamaları. Ankara: Gazi Kitabevi.
  • Renting, H, Oostindie, H. (2008). Multifunctionality of Agricultural Activities, Changing Rural Identities and New Institutional Arrangements. Int. J. Agricultural Resources, Governance and Ecology. 7 (4/5): 361-385.
  • Taştan, H. (2013). Büyükbaş Canlı Varlık İşletmelerinde Muhasebe Düzeni. Ankara: Detay Yayıncılık.
  • Tokay, H, Deran, A. (2004). Tarımsal Faaliyet Standardında Canlı Varlıklar İçin Önerilen Muhasebe Yaklaşımı-I. Yaklaşım Dergisi. Temmuz (2004): 17-21.
  • Toroslu, V. (2014). Dönem Sonu Muhasebe İşlemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
  • Tuğay, O. (2013). Türkiye Muhasebe Standardı 41’e Göre Canlı Varlıkların Gerçeğe Uygun Değerinin Tespiti ve Muhasebeleşirilmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 5 (8): 148-165.
  • Türel, A. (2012). Finansal Raporlamada Gerçeğe Uygun Değer Yaklaşımı. İstanbul: Türkmen Kitabevi.
APA TAN LESKAY M, GÖNEN S (2020). Türk Vergi Mevzuatı ve Türkiye Muhasebe Standartları Kapsamında Tarım Ürünlerinin Değerlemesinin Karşılaştırılması: Alabalık Yetiştiricilik Tesisinde Örnek Bir Uygulama. , 40 - 66.
Chicago TAN LESKAY Melek,GÖNEN Seçkin Türk Vergi Mevzuatı ve Türkiye Muhasebe Standartları Kapsamında Tarım Ürünlerinin Değerlemesinin Karşılaştırılması: Alabalık Yetiştiricilik Tesisinde Örnek Bir Uygulama. (2020): 40 - 66.
MLA TAN LESKAY Melek,GÖNEN Seçkin Türk Vergi Mevzuatı ve Türkiye Muhasebe Standartları Kapsamında Tarım Ürünlerinin Değerlemesinin Karşılaştırılması: Alabalık Yetiştiricilik Tesisinde Örnek Bir Uygulama. , 2020, ss.40 - 66.
AMA TAN LESKAY M,GÖNEN S Türk Vergi Mevzuatı ve Türkiye Muhasebe Standartları Kapsamında Tarım Ürünlerinin Değerlemesinin Karşılaştırılması: Alabalık Yetiştiricilik Tesisinde Örnek Bir Uygulama. . 2020; 40 - 66.
Vancouver TAN LESKAY M,GÖNEN S Türk Vergi Mevzuatı ve Türkiye Muhasebe Standartları Kapsamında Tarım Ürünlerinin Değerlemesinin Karşılaştırılması: Alabalık Yetiştiricilik Tesisinde Örnek Bir Uygulama. . 2020; 40 - 66.
IEEE TAN LESKAY M,GÖNEN S "Türk Vergi Mevzuatı ve Türkiye Muhasebe Standartları Kapsamında Tarım Ürünlerinin Değerlemesinin Karşılaştırılması: Alabalık Yetiştiricilik Tesisinde Örnek Bir Uygulama." , ss.40 - 66, 2020.
ISNAD TAN LESKAY, Melek - GÖNEN, Seçkin. "Türk Vergi Mevzuatı ve Türkiye Muhasebe Standartları Kapsamında Tarım Ürünlerinin Değerlemesinin Karşılaştırılması: Alabalık Yetiştiricilik Tesisinde Örnek Bir Uygulama". (2020), 40-66.
APA TAN LESKAY M, GÖNEN S (2020). Türk Vergi Mevzuatı ve Türkiye Muhasebe Standartları Kapsamında Tarım Ürünlerinin Değerlemesinin Karşılaştırılması: Alabalık Yetiştiricilik Tesisinde Örnek Bir Uygulama. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 9(1), 40 - 66.
Chicago TAN LESKAY Melek,GÖNEN Seçkin Türk Vergi Mevzuatı ve Türkiye Muhasebe Standartları Kapsamında Tarım Ürünlerinin Değerlemesinin Karşılaştırılması: Alabalık Yetiştiricilik Tesisinde Örnek Bir Uygulama. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 9, no.1 (2020): 40 - 66.
MLA TAN LESKAY Melek,GÖNEN Seçkin Türk Vergi Mevzuatı ve Türkiye Muhasebe Standartları Kapsamında Tarım Ürünlerinin Değerlemesinin Karşılaştırılması: Alabalık Yetiştiricilik Tesisinde Örnek Bir Uygulama. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, vol.9, no.1, 2020, ss.40 - 66.
AMA TAN LESKAY M,GÖNEN S Türk Vergi Mevzuatı ve Türkiye Muhasebe Standartları Kapsamında Tarım Ürünlerinin Değerlemesinin Karşılaştırılması: Alabalık Yetiştiricilik Tesisinde Örnek Bir Uygulama. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi. 2020; 9(1): 40 - 66.
Vancouver TAN LESKAY M,GÖNEN S Türk Vergi Mevzuatı ve Türkiye Muhasebe Standartları Kapsamında Tarım Ürünlerinin Değerlemesinin Karşılaştırılması: Alabalık Yetiştiricilik Tesisinde Örnek Bir Uygulama. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi. 2020; 9(1): 40 - 66.
IEEE TAN LESKAY M,GÖNEN S "Türk Vergi Mevzuatı ve Türkiye Muhasebe Standartları Kapsamında Tarım Ürünlerinin Değerlemesinin Karşılaştırılması: Alabalık Yetiştiricilik Tesisinde Örnek Bir Uygulama." İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 9, ss.40 - 66, 2020.
ISNAD TAN LESKAY, Melek - GÖNEN, Seçkin. "Türk Vergi Mevzuatı ve Türkiye Muhasebe Standartları Kapsamında Tarım Ürünlerinin Değerlemesinin Karşılaştırılması: Alabalık Yetiştiricilik Tesisinde Örnek Bir Uygulama". İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 9/1 (2020), 40-66.