Türk Müziği’nde söz-müzik veya diğer bir ifâdeyle güfte-besteilişkisi hususu; genel olarak müzik usûlü ile güftenin vezni çerçevesinde elealınmış, arûzlu güftelerin usûlle örtüşüp örtüşmemesi bahsineindirgenmiştir.Hâlbuki Türk Müziği sözlü eserleri incelendiğinde konununtafsilâtlı olduğu ve birkaç müzik türü, farklı vezin biçimleri, çeşitli kültüreletkenler ile Türk Dili’ne özgü birtakım ses ve gramer özelliklerinin TürkMüziği’nin söz-müzik ilişkisinde etkili olduğu açıkça görülmektedir.Bu itibarla Türk Müziği’nin bu yönünü prozodi sistemiyle mahdûdkabûl ederek yapılan değerlendirmeler birçok açıdan noksanlık arzetmektedir.Türk Müziği’nin söz-müzik ilişkisinde umumiyetle göz ardı edilenveya fark edilmeyen fonetik ve gramatik unsurların önem ve değerini izahetmeyi amaçlayan bu çalışma; bu unsurların müzik eserleri üzerindekietkinliğini, varlığını göstermesi bakımından önemlidir.Müzikoloji evreninden Türk Müziği Edebiyatı’yla ilgili olarak sözmüzik ilişkisinin örneklem olarak alındığı çalışmada; kaynak tarama, kritikve analiz gibi nitel araştırma yöntemleri kullanılmıştır.ÖzetEdebiyât, bir milletin duygusal ve düşünsel yapısını çeşitlibiçimlerde ifâdesidir. Toplumun edebî ve kültürel varlığını en etkili ortayakoyan olgu ise şüphesiz mûsikîdir.Türk Edebiyâtı geleneğinde duyguların dışavurumu, yazılı birgelenekten ziyâde sözlü ifâde ve aktarıma dayanmaktadır. Ön TürkEdebiyâtı ve kültürel varlığı, esas anlamda Şaman Edebiyâtı’nı dakapsamaktaydı. Türkler’in İslâmlaşması’ndan itibâren başlayan yazılıedebiyât ve mûsikî geleneği ise temel olarak halk edebiyâtı, divân edebiyâtıve çağdaş edebiyât şeklinde devâm etmiştir.Yaklaşık bin yıllık süreçte Türk Kültür ve Edebiyâtı, İslâm’ın daetkisiyle kendine özgü ayrı bir varlık kazanmış, mûsikî ve diğer sanatlardanitelik olarak zirveye ulaşmıştır. Elbette bu süreçte Türk Mûsikîsi veEdebiyâtı, yeni birçok sanatsal tür şeklinde yapılanmıştır. Bununla birliktemûsikî ve edebiyât evreninde, birtakım biçimsel özellikler varlıkkazanmıştır.Bu biçimsel özellikler, mûsikîyle ve edebiyâtla ilgili olmakla birliktemûsikî ve edebiyâtın bütünleşmesi ile ayrı bir varlık hâline gelmiştir.Mûsikî edebiyâtı anlamına gelen kültürel ve bilimsel evren; mûsikîsanatının özelliklerinin edebî ve kültürel ürünlerle örtüşmesi kurallarınıifâde eder.Türkler’in İslâmlaşması sürecinin başlarında mûsikî edebiyâtınailişkin olarak Âşık Edebiyâtı ve Dîvan Edebiyâtı şeklinde iki temel kültürelvarlık söz konusu olsa da Osmanlı Dönemi’nde nitelikçe zirveye çıkan buedebî sahalar, diğer kültürlerle etkileşime girildiğinde farklı bir yapıkazanmıştır.Bu etkileşim, en temel anlamda Kânûnî Sultan Süleyman’ın batıülkelerine verdiği siyâsî ayrıcalıklarla başlar. Bu dönemde sanat ve edebiyâtalanlarına erişmemiş kültürel etkileşim, Osmanlı Devleti’nin batılılaşma, batıkültür ve medeniyetinden yararlanma niyetiyle hareket etmesinden îtibârengözle görünür hâle gelmiştir. Kültürel etkileşimin ilk fiilî adımlarını; 3. SelimDönemi’nden başlatmak mümkün olsa da en etkin sûrette 19. yüzyılınbaşlarına, yani 2. Mahmud’un 1826 yılında mehteri kaldırıp saray mızıkasınıkurmasında aramak isâbetli olacaktır.Mızıka-i Hümâyûn adlı bu yeni yapının kurulmasıyla Avrupa’nınçeşitli ülkelerinden eğitimciler getirilmiş ve bunlara birtakım rütbe veyetkiler verilmiştir. Bu süreçte özellikle müzik kültüründe tam anlamıyla birdeğişim yaşanmıştır. Avrupa kültüründen devşirilen kültürel anlayış,sistem, müzik teorisi ve repertuarı; Osmanlı askerî müziğini ve kültürünüzâfiyete uğratmış, kendi özelliklerini kaybetme ve unutma noktasınagetirmiştir.Öyle ki Hamâmîzâde İsmâil Dede Efendi’nin, Dellâlzâde İsmâilEfendi, Mutafzâde Ahmed Efendi gibi iki öğrencisiyle birlikte Hac’a gitmeyigerekçe göstererek saraydan uzaklaşmak istemesi, bu sürecin ne derecegüçlü idrâk edildiğini açıkça gösterir.Nitekim Türk Mûsikîsi Edebiyâtı’na prozodi adlı batı edebiyâtısisteminin sirâyet etmesi ve hatta günümüze temel metod olarak gelmesi; bugibi bir gönüllü batılılaşma hareketine dayanır.Cumhuriyet Dönemi’ne gelindiğinde konunun mâhiyeti ayrı birgörünüm kazanmıştır. Bu dönemde batı edebiyâtı ve mûsikîne âit türler,Türk Edebiyâtı ve Mûsikîsi anlayışında kabûl görmeye başlamış,Cumhuriyet’in ilk yıllarında öz mûsikîmizin gelişmesinin çaresi, batı mûsikîsi tekniğinin devşirilmesinde aranmıştır. Bu itibarla prozodisisteminin nüfûzu, Türk Mûsikîsi Edebiyâtı’nda iyice geçerlilik kazanmıştır.Tür olarak sirto ve longa gibi batı etkileşiminin ürünü olan çalgısaleserler yanında kanto gibi sözlü mûsikî türleri de revâc bulmuştur.Elbette böylesi bir edebî anlayışın, yani prozodi sistemininhâkimiyeti söz konusu iken Türkçe sözlü tüm mûsikî türlerine âit eserler;kendi geleneksel özelliklerinden kopuk biçimde icrâ edilmiş ve dinlenmiştir.Bu bağlamda Türk Halk Kültürü’ne âit bir Anadolu türküsünün,klâsik sanat mûsikîsinden bir şarkısının, çağdaş türlerden çeşitli Türkçemûsikî parçalarının; Türk dili, kültürü ve edebiyâtı kurallarından, Türkinsanının duyum özelliğinden bağımsız olarak bestelenmesi doğru kabuledilmiş, hatta bilimsel metod olarak eğitim müfredatlarına dahil edilmiştir.Hâlbuki Türk Mûsikîsi, gerek edebiyatıyla gerekse kendi biçimsel veduyum özellikleriyle husûsî bir yapılanma süreci ile teşekkül etmiştir.Mûsikîde aksak usûl yapısının ortaya çıkışı Türkler’e ilişkinyaratılışsal özelliklerin dışavurumundan ibârettir. Ayrıca Türkler’inyaşamında binlerce yıldır büyük bir yeri ve önemi olan atın yürüyüşdüzeninden bu toplulukların bulunduğu bölgelerin coğrafî yapılarına,kişilik özelliklerinden dil ve kültür yapılarına kadar her olgunun etkisi;şüphesiz mûsikîde de birçok biçimde ortaya çıkmıştır. Ayrıca saraydanhalka kadar her kesimin duysal algısına işlemiş olan askerî mûsikîteşkilâtının, yani mehterin duraksamalı adımları; aksak usûllerin ortayaçıkışının gâyet tabii olduğunu göstermektedir.Dolayısıyla Türkçe sözlü bir mûsikî eserini prozodi sistemikurallarına dayanarak değerlendirmek; vurgu, uzunluk-kısalık, sözcükbütünlüğü ve ulama gibi teknik esasların yanlış uyg