İslâm Felsefesinin Zirve Filozofu: İbn Rüşd -Faslu’l-Makâl Merkezli Bir İnceleme

Uyanık, Mevlüt; Akyol, Aygün

İslâm Felsefesinin Zirve Filozofu: İbn Rüşd -Faslu’l-Makâl Merkezli Bir İnceleme

Mevlüt UYANIK, (Hitit Üniversitesi)

Aygün AKYOL (Hitit Üniversitesi)

İslami Araştırmalar

40 4

Yıl: 2019 Cilt: 30 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 112 - 131 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 25-04-2020

İslâm Felsefesinin Zirve Filozofu: İbn Rüşd -Faslu’l-Makâl Merkezli Bir İnceleme

Öz:

Batı'da Averroes olarak da tanınan İbn Rüşd, İslâm felsefesinin Doğu’ya ve Batı’ya etki edenen önemli düşünürlerinden birisidir. Makalemizde İbn Rüşd’ün felsefe ve din ilişkisine dair kurgusu incelenecektir. İncelememizin dayanağını felsefe ve din üzerinden yapılan kavramsal analizler oluşturmaktadır. Bu bağlamda İttisal, Hikmet, Din ve Şeriat kavramları analiz edilerek, buradan hareketle Felsefe ve Din ilişkisinin mahiyeti değerlendirilecektir. Dini anlama noktasındakifarklılıklara değinilerek, felsefe ve din ilişkisinde metni anlama yöntemi tevil ve tefsir ayrımındanhareketle değerlendirilecektir. Bu bağlamda Batı’da bilim ve din tartışması olarak ortaya çıkan,İslâm felsefesinde de felsefe ve kelam tartışması olarak karşılığını bulan tartışmada İbn Rüşd’üntutumu, filozoflar ve kelamcılar bakımından incelenecektir. Makale, temelde İbn Rüşd’ün felsefeve din uyumuna dair kurgusunu ortaya koyarak, felsefe ve kelam arasındaki tartışmalarda İbnRüşd’ün konumunu netleştirmeyi hedeflemektedir.

Anahtar Kelime:

Konular: Din Bilimi Felsefe

Noble Philosopher of Islamic Philosophy: Averroes -An Investigation Based on the Harmony of Religion and Philosophy

Öz:

Ibn Rushd, also known as Averroes in the West, is one of the most important thinkers of Islamic philosophy who affected both East and the West. In our article, Ibn Rushd's construct of philosophy and the relation with religion will be examined. The basis of our research is the conceptual analysis based on philosophy and religion. In this context, the concepts of Unity, Wisdom, Religion and Sharia will be analyzed and the nature of the relationship between Philosophy and Religion will be evaluated. Referring to the differences in religious viewpoints, the method of understanding the text in relation between philosophy and religion will be evaluated in terms of tawil and tafsir. In this context, the attitude of Ibn Rushd towards the debate on science and religion in the West, corresponds to the discussion of philosophy and Kalam in Islamic philosophy; the issue will be examined in terms of philosophers and theologians in this study. The article mainly aims to clarify the position of Ibn Rushd in the debate between philosophy and wisdom by setting out Ibn Rushd's conception of philosophy and religion as a harmony.

Anahtar Kelime:

Konular: Din Bilimi Felsefe

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Akyol, Aygün, Şehristani’nin Filozoflarla Mücadelesi, Araştırma Yay., 2. Baskı, Ankara 2016.
Akyol, Aygün, Uyanık, Mevlüt, Arslan, İclal, İslâm Felsefesi Tanımlar Sözlüğü, Elis Yay., Ankara 2016.
Alighieri, Dante, İlâhî Komedya, çev. Feridun Timur, Meb Yay., İstanbul 1993.
Apaydın, Yunus, “Tevil”, TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul 2012, c. 41, ss. 28-31.
Aslan, Adnan, “Dinler ve Mutlak Hakikat Kavramı: John Hick ve S. Hüseyin Nasr ile Bir Mülakat”, İslâm Araştırmaları (İSAM) Dergisi, sayı:1, İstanbul 1997, ss. 175-188.
Ayasbeyoğlu, Nevzad, “İbn Rüşd'ün Felsefesi”, Fasl-ül-Mekaal ve Kitab-ül-Keşf Tercümesi, Ankara Üniv. İlahiyat Fak. Yay., Ankara 1955.
Aydın, Mehmet S., Tanrı-Ahlak İlişkisi, TDV Yay., Ankara 1991.
Birışık, Abdülhamit, “Tefsir” TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul 2011, c. 40, ss. 281-290.
Bolat, Sema, “İbn Hazm ve Kindî Eleştirisi”, İslâm Felsefesi Teşekkül Dönemi, Elis Yay., Ankara 2018.
Cabiri, Muhammed Abid, Arap-İslâm Kültürünün Akıl Yapısı, çev. Burhan Köroğlu-Hasan Hacak-Ekrem Demirli, Kitabevi Yay., İstanbul 2000.
Cevherî, Ebû Nasr İsmail b. Hammâd el-Fârâbî, es-Sıhâh Tâcu’l-luga ve Sıhâhu’l-Arabiyye, thk. Ahmed Abdulgafur Attâr, Daru’l-İlm li’lMelayiyn, 4. Baskı, Beyrut 1987.
Corbin Henry, İslâm Felsefesi Tarihi, çev. Hüseyin Hatemi, İletişim Yay., İstanbul. 1994.
el-Cürcanî, eş-Şerif Ali b. Muhammed, Kitabu’tTarifat, Beyrut 1988.
Daiber, Hans, “Siyaset Felsefesi”, İslâm Felsefesi Tarihi, ed.Seyyid Hüseyin Nasr, Oliver Leaman, çev. Ş. Öcal, H. T. Başoğlu, Açı Yay., İstanbul.2007, c.3.
Deniz, Gürbüz, “Ebu Hamid el-Gazzali ve Tehafüt’ü” İslâm Felsefesi El Kitabı, ed. Bayram Ali Çetinkaya, Grafiker Yay., Ankara 2017.
Ebu Hanife, “el-Alim ve’l-Müteallim”, İmam-ı Azam’ın Beş Eseri, çev. Mustafa Öz, İFAV Yay., İstanbul 1992.
el-Ehvâni, Ahmed Fuad, “İbn Rüşd”, Klasik İslâm Filozofları ve Düşünceleri, çev. İlhan Kutluer, İnsan Yay., İstanbul 1997.
Fârâbî, İhsâu’l-Ulûm/İlimlerin Sayımı, met. ve çev. Mevlüt Uyanık, Aygün Akyol, ed. İclal Arslan, Elis Yay., Ankara 2017.
Fahri, Macit, İslâm Felsefesi Tarihi, çev. Kasım Turhan, Ayışığı Kitaplığı, İstanbul 1998.
Gazzâlî, Tehâfütü’l-Felâsife, met. ve çev. Hüseyin Sarıoğlu, Mahmut Kaya, Klasik Yay., İstanbul 2014.
Gazzâlî, İtikadda Orta Yol, met. ve çev. Osman Demir, Klasik Yay., İstanbul 2012.
Gökberk, Macit, Felsefe Tarihi, Remzi Yay., İstanbul.1980.
Grunberg, Teo, “Mantık ve Gerçeklik” Türkiye I. Felsefe, Mantık ve Bilim Tarihi Sempozyumu Bildirileri, Ülke Yay., Ankara 1991, ss. 231- 236.
Gueneguand, Charles, “Metafizik”, İslâm Felsefesi Tarihi, Seyyid Hüseyin Nasr, Oliver Leaman, çev. Ş. Öcal, H. T. Başoğlu, Açı Yay., İstanbul 2007.
Hourani, George F., Averroes, On the Harmony of Religion and Philosophy London 1967.
İbn Hazm, Filozof Kindi’ye Reddiye, met. ve çev. Mevlüt Uyanık, Aygün Akyol, Sema Bolat, ed. İclal Arslan, Elis Yay., Ankara 2015.
İbn Manzur, Ebi’l-Fadl Cemaleddin Muhammed b. Mukrim, Lisanu’l-Arab, Darus’-Sadr, Beyrut 1990.
İbn Miskeveyh, Ahlakı Olgunlaştırma, Çev. A.Şener, C. Tunç, İ. Kayaoğlu, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., Ankara, 1983.
İbn Rüşd, Faslu’l-Makâl/Felsefe ve Din Uyumu, met. ve çev. Mevlüt Uyanık, Aygün Akyol, ed. İclal Arslan, Elis Yay., Ankara 2018.
İbn Rüşd; Faslu’l-Makâl, çev. Bekir Karlığa, İşaret Yay., İstanbul 1992.
İbn Rüşd, On the Harmony of Religion and Philosophy, çev. George F. Hourani, Londra 1967.
İbn Rüşd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetu’lMuktesid Mezhepler Arası Mukayeseli İslâm Hukuku, Ensar Neşriyat, İstanbul 2015.
İbn Rüşd, Tehafütü’t- Tehafüt/Tutarsızlığın Tutarsızlığı, çev. Mehmet Dağ - Kemal Işık, Samsun 1986.
İbn Usaybiya, Uyûnu’l-Enbâ fî Tabakâti’l-Etibba, thk. Nizar Rızâ, Daru Mektebetu Hayat, Beyrut ty.
İzmirli, İsmail Hakkı, İslâm’da Felsefe Akımları, haz. N. Ahmet Özalp, Kitabevi Yay., İstanbul 1995.
Karlığa, Bekir, Batı’yı Aydınlatan İslâm Düşünürü İbn Rüşd, Mahya Yay., İstanbul 2014.
Karlığa, Bekir, “İbn Rüşd” TDV İslâm Ansiklopedisi, Ankara 1999, c. 20, ss. 257-288.
Kindî, “İlk Felsefe/Kitâb fî’l-Felsefeti’l-Ûlâ”, Felsefi Risaleler, çev.Mahmut Kaya, İz Yay., İstanbul 1994.
Kindî, “Risâle fi’l-Hudûdi’l-Eşyâ ve Rusûmiha”, Felsefi Risaleler, çev. Mahmut Kaya, İz Yay., İstanbul 1994.
Kindî, “Tarifler Üzerine”, Felsefi Risaleler, çev. Mahmut Kaya, İz Yay., İstanbul 1994.
Kutluer, İlhan, “Hikmet”, TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul 1998, c. 17, ss. 503-511.
Kutluer, İlhan, “İttisal”, TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul 2001, c. 23, ss.484-485.
Lorca, Andrés Martinez, “İbn Rüşd’ün Skolastik ve Rönesans Felsefesi Üzerindeki Etkisi”, Uluslararası İbn Rüşd Sempozyumu (9-11 Ekim 2008), çev. Talip Özdeş, Sivas 2009, c. 2, ss. 99-108.
Nasr, S. Hüseyin, Bilgi ve Kutsal, çev. Yusuf Yazar, İnsan Yay., İstanbul 1999.
Macdonald, D. B., “Din”, Milli Eğitim Bakanlığı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul 1979, c. 3.
Özcan, Hanifi, Maturidi’de Dini Çoğulculuk, İFAV. Yay., İstanbul1995,
Nomer, Kemaleddin (hazırlayan), Şeriat Hilafet Cumhuriyet Laiklik Dini ve Tarihi Gerçeklerin Belgeleri- Boğaziçi Yay., İstanbul 1996.
Popper, Karl, Açık Toplum ve Düşmanları, çev. Harun Rızatepe, Remzi Yay., 3. baskı. İstanbul 1994.
Razavi, “Mehdi Emin, Modern Dünyanın Meydan Okumaları ve Geleneksel İslâm: Ontolojik Bir Analiz”, Kur’an’ın Tarihsel ve Evrensel Okunuşu, derleyen Mevlüt Uyanık, Fecr Yay., Ankara. 1997.
Razi, Ebu Bekir Zekeriya, “Kitâbu’s-Sîreti’lFelsefiyye”, İslâm Filozoflarından Felsefe Metinleri, çev. Mahmut Kaya, Klasik Yay., İstanbul 2003.
Said, Cevdet, Bireysel ve Toplumsal Değişimin Yasaları, çev. İ. Kutluer, İnsan Yay., İstanbul 1984.
Schacht, Joseph, “Şeriat”, Milli Eğitim Bakanlığı İslâm Ansiklopedisi, Eskişehir 1997, c. 11.
Schuon, Frithjof, Varlık, Bilgi ve Din”, çev. Şahabeddin Yalçın, İnsan Yay., İstanbul 1997.
Şehrezûrî, Şemsüddin, Nüzhetü’l-Ervâh: Bilgelerin Tarihi ve Özdeyişleri, çev. Eşref Altaş, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Yay., İstanbul 2015, ss. 690-694.
Şehristani, Filozoflarla Mücadele/Musaraatu’lFelasife, met. ve çev. Aygün Akyol, Aytekin Özel, Litera Yay., 2. Baskı, İstanbul 2017.
Sözen, Edibe, Söylem -Belirsizlik, Mübadele, Bilgi/Güç ve Rekleksivite-, Paradigma Yay., İstanbul. 1999.
Sühreverdî, Şihabeddin, İşrak Felsefesi, çev. Eyüp Bekiryazıcı, Üsmetullah Sami, İstanbul 2015.
Topaloğlu, Bekir, “Maturidi”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 2003, c. 28, ss. 157-159.
Tusi, Nasıreddin, Ahlak-ı Nâsırî, çev. Anar Gafarov, Zaur Şükürov, Litera Yay., İstanbul 2007.
Tümer, Günay, “Din (Genel Olarak)” TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul1994, c.9, ss. 312-320.
Uyanık, Mevlüt, “Türkiye'deki Kavramsal Kargaşanın Temel Terimleri: “Din” “Millet” ve “Şeriat”, Yeni Türkiye -Cumhuriyet Özel Sayısı-, 1998, sayı: 23-24.
Uyanık, Mevlüt, Akyol Aygün, “Felsefe-Din Birlikteliği ya da Özdeşliğine Dair Nihai Sözü Takdim”, Faslu’l-Makâl, Elis Yay., Ankara 2018.
Uyanık, Mevlüt, Akyol Aygün, İslâm Felsefesi Teşekkül Dönemi, Elis Yay., Ankara 2017.
Uyanık, Mevlüt, Akyol Aygün, İslâm Ahlak Felsefesi, Elis Yay, Ankara 2013.
Uyanık, Mevlüt, Akyol Aygün, “Felsefeyi Anadolu’da Yeniden Yurtlandırmak Projesinin Hareket Noktası olarak Fârâbî ve İhsâu’l-Ulûm Adlı Eseri”, İhsâu’l-Ulûm , Elis Yay., Ankara 2017.
Yavuz, Yusuf Şevki, “Tevil”, TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul 2012, c. 41, ss. 27-28.
Yazır, Elmalılı Hamdi, Hak Dini Kur’an Dili, ÇelikŞûrâ Yay., İstanbul. 1994, c. 6.
Yıldırımer, Şeniz, “İbn Rüşd Felsefesinin Latin Dünyasında Tanınması ve Latin İbn Rüşdçülüğü” Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2012/1, c. 14, sayı: 25, ss. 93-114.

APA	Uyanık M, Akyol A (2019). İslâm Felsefesinin Zirve Filozofu: İbn Rüşd -Faslu’l-Makâl Merkezli Bir İnceleme. , 112 - 131.
Chicago	Uyanık Mevlüt,Akyol Aygün İslâm Felsefesinin Zirve Filozofu: İbn Rüşd -Faslu’l-Makâl Merkezli Bir İnceleme. (2019): 112 - 131.
MLA	Uyanık Mevlüt,Akyol Aygün İslâm Felsefesinin Zirve Filozofu: İbn Rüşd -Faslu’l-Makâl Merkezli Bir İnceleme. , 2019, ss.112 - 131.
AMA	Uyanık M,Akyol A İslâm Felsefesinin Zirve Filozofu: İbn Rüşd -Faslu’l-Makâl Merkezli Bir İnceleme. . 2019; 112 - 131.
Vancouver	Uyanık M,Akyol A İslâm Felsefesinin Zirve Filozofu: İbn Rüşd -Faslu’l-Makâl Merkezli Bir İnceleme. . 2019; 112 - 131.
IEEE	Uyanık M,Akyol A "İslâm Felsefesinin Zirve Filozofu: İbn Rüşd -Faslu’l-Makâl Merkezli Bir İnceleme." , ss.112 - 131, 2019.
ISNAD	Uyanık, Mevlüt - Akyol, Aygün. "İslâm Felsefesinin Zirve Filozofu: İbn Rüşd -Faslu’l-Makâl Merkezli Bir İnceleme". (2019), 112-131.

APA	Uyanık M, Akyol A (2019). İslâm Felsefesinin Zirve Filozofu: İbn Rüşd -Faslu’l-Makâl Merkezli Bir İnceleme. İslami Araştırmalar, 30(1), 112 - 131.
Chicago	Uyanık Mevlüt,Akyol Aygün İslâm Felsefesinin Zirve Filozofu: İbn Rüşd -Faslu’l-Makâl Merkezli Bir İnceleme. İslami Araştırmalar 30, no.1 (2019): 112 - 131.
MLA	Uyanık Mevlüt,Akyol Aygün İslâm Felsefesinin Zirve Filozofu: İbn Rüşd -Faslu’l-Makâl Merkezli Bir İnceleme. İslami Araştırmalar, vol.30, no.1, 2019, ss.112 - 131.
AMA	Uyanık M,Akyol A İslâm Felsefesinin Zirve Filozofu: İbn Rüşd -Faslu’l-Makâl Merkezli Bir İnceleme. İslami Araştırmalar. 2019; 30(1): 112 - 131.
Vancouver	Uyanık M,Akyol A İslâm Felsefesinin Zirve Filozofu: İbn Rüşd -Faslu’l-Makâl Merkezli Bir İnceleme. İslami Araştırmalar. 2019; 30(1): 112 - 131.
IEEE	Uyanık M,Akyol A "İslâm Felsefesinin Zirve Filozofu: İbn Rüşd -Faslu’l-Makâl Merkezli Bir İnceleme." İslami Araştırmalar, 30, ss.112 - 131, 2019.
ISNAD	Uyanık, Mevlüt - Akyol, Aygün. "İslâm Felsefesinin Zirve Filozofu: İbn Rüşd -Faslu’l-Makâl Merkezli Bir İnceleme". İslami Araştırmalar 30/1 (2019), 112-131.