Yıl: 2019 Cilt: 7 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 448 - 466 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.15317/Scitech.2019.211 İndeks Tarihi: 23-06-2020

HASANOĞLAN (KD ANKARA-TÜRKİYE) BÖLGESİNİN JURA-ERKEN KRETASE YAŞLI ÇÖKELLERİNİN SEDİMANTOLOJİK VE LİTOFASİYES ÖZELLİKLERİ

Öz:
Ankara’nın kuzeyinde Erken Jura-Erken Kretase yaşlı kayaçlar yaklaşık olarak KD-GBdoğrultusunda tektonik kontrollü bir havzada çökelmiştir. İstif içerisindeki yanal ve düşey yöndedeğişimler sinsedimanter tektonizmadan kaynaklanmaktadır. Çalışma alanında Jura-Alt Kretase istifi,hafif metamorfik (Karakaya Kompleksi) kayaçlar üzerinde açılı uyumsuzlukla yer almaktadır.Sedimanter istif içerisinde 8 litofasiyes ve bu litofasiyeslerin çökeldiği 3 farklı çökelme ortamıtanımlanmıştır. İstif deltayik konglomera ve kumtaşı ardalanması ile başlamaktadır (BayırköyFormasyonu-Çoraklıktepe Üyesi; Tane destekli kalın tabakalı çakıltaşları, ince-kaba taneli çakıllıkumtaşları ve ince-kaba taneli bol fosilli kumtaşları litofasiyesleri). Ortamın derinleşmesi ile bol fosillikızıl renkli krinoidal kireçtaşları ve ammonitli marnlar, kumlu kireçtaşlarını uyumlu olarak örtmektedir.Geç Pliyensbahiyen-Erken Toarsiyen döneminde kırıntılı kayaçlar tedrici olarak alacalı renkli kırmızıkireçtaşlarına geçiş gösterirler. Bu tipik Ammonitico Rosso fasiyesi (Kırmızı renkli yumrulu kireçtaşılitofasiyesi) kırmızı-bordo renkli çamurtaşları (Kırmızı renkli karbonatlı çamurtaşı litofasiyesi) içerisindemercek geometrisi sunmaktadır (Beytepe Üyesi). Çalışma alanında Kalloviyen sonrasında gelişen blokfaylanmanın bir sonucu olarak taban topoğrafyası değişmiştir. Bunun sonucunda Pelajik KarbonatPlatform sedimentleri (Çakırlardere Formasyonu; Pelajik oolitli kireçtaşları ve Mikritik kireçtaşılitofasiyesi) direkt olarak temelin üzerine depolanmıştır. Bu durum sinsedimanter faylanmanın birsonucu olarak açık denizdeki sığlıkları işaret etmektedir. Pelajik oolitli karbonatlar yanal ve düşey olarakçörtlü kireçtaşlarına geçiş göstermektedir (Soğukçam Formasyonu; Çörtlü kireçtaşı litofasiyesi). GeçJura- Erken Kretase döneminde ortamın hızla derinleşmesi ile tüm istifin üzerine pelajik biyomikritlerçökelmiştir.
Anahtar Kelime:

Sedimentologic and Lithofacies Properties of the Jurassic- Early Cretaceuos Deposits in Hasanoğlan (Ne Ankara-Turkey) Region

Öz:
urassic- Early Cretaceous rocks in the North-east of Ankara (Central Turkey) were deposited in a tectonically controlled basin. Vertical and lateral lithological variations in the squence were resulted from synsedimentary tectonism. Within the sedimentary sequence, 8 lithofacies and 3 different deposition environments were defined. The Jurassic-Lower Cretaceous sequence in the study area lies on the slightly metamorphosed Late Triassic rocks (Karakaya Complex) with angular unconformity. It begins with interbedded fan deltaic conglomerate and sandstone (Bayırköy FormationÇoraklıktepe Member; grain-supported thick-bedded conglomerates, fine-coarse grained pebbly sandstones and fine-coarse-grained fossiliferous sandstone lithofacies). The redish and highly fossiliferous crinoidal limestone and ammonite bearing marl rest conformably on the sandy limestone following a fast deepening period. The intermediately bedded pseudonodular limestone with abundant crinoid, ammonit, Bivalvia and brachipoda follows the red and green marl. During Late PliensbachianEarly Toarcian mudstone and sandstone progressively passes into variegated-redish limestone. This typical ammonitico-rosso facies (Beytepe Member; Red colored nodular limestone lithofacies) ocur as lens shape deposits within greenish mudstone (Beytepe Member; Red colored carbonate mudstone lithofacies). Due to block faulting formed after Callovian in the area, the basement Topography of the basin changed and the pelagic carbonate platform sediments (Çakırlardere Formation; Pelagic oolitic limestones and micritic limestone lithofacies) having abundant ammonite and pelagic oolite were deposited directly on the basement rocks at the northern part of the study area. This points that shallow areas were formed off shore as a result of synsedimentary faulting. The pelagic ooid bearing limestone grades laterally and vertically into cherty limestone (Soğukçam Formation). During Oxfordian-Early Cretaceous, the area was deepened rapidly and the pelagic bio-micritic limestone (Soğukçam Formation; Cherty limestone lithofacies) was deposited.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Akyürek, B., Bilginer, E., Akbas, B., Haspen, N., Pehlivan, S., Çatal, E., Dager, Z., Soysal, Y., Sunu, O., Sözeri, B., Yıldırım, H. ve Hakyemez, Y. 1982., “Ankara – Elmadag – Kalecik dolayının temel jeolojisi özellikleri.” Jeoloji Mühendisligi Dergisi, Vol.20, pp.31–46.
  • Alkaya, F, 1991, “Hasanoğlan (Ankara) Yöresi Sinemuriyen-Alt Pliyensbahiyen Ammonit Zonları ve Taphonomisi.” Ahmet Acar Jeoloji Sempozyumu, pp.11- 21.
  • Alkaya, F, 1998, “Kösrelik-Kızık (Ankara) Alanı Sinemuriyen-Bajosiyen (Alt-Orta Jura) Istifinin Ammonit Faunası ve Stratigrafisi.” Cumhuriyetin 75. yıldönümü Yerbilimleri ve Madencilik Kongresi Bildiri özetleri, pp.137- 138.
  • Alkaya, F., Deli, A., 1998, “Acaatlı Beytepe (Ankara) alanının Sinemuriyen-Toarsiyen (Alt Jura) istifi.” Türkiye Cumhuriyeti’nin 75. yılında Fırat Üniversitesinde Jeoloji Mühendisliği Eğitiminin 20. Yıl Sempozyumu Bildiri Özleri, pp.156.
  • Altıner, D., Koçyiğit, A., Farinacci, A., Nicosia, U., Conti M.A., 1991, “Jurassic-Lower Cretaceus Stratigraphy and Paleogeographc Evolution of the southern Part of North-Westhern Anatolia (Turkey)” Geologica Romana, Vol.27, pp. 13-80
  • Altıner, D., Koçyiğit, A., 1993, “Kuzeybatı Anadolu güneyinin Jura-Erken Kretase’deki Paleocoğrafik evrimi”. Turkish Journal of Earth Sciences, vol.1, pp. 1-9.
  • Altınlı, I.E., Saner, S., 1971, “Bilecik yakın dolayının jeoloji incelemesi.” İ.Ü. Fen Fak. Mecmuası, “Vol. 36, No. 1-2, pp.9-21.
  • Altınlı, I.E., 1965, “İnegöl havzasının jeolojisi ve hidrojeolojik incelemesi.” İ.Ü. Fen Fak. Mecmuası, Vol. 28, No. 3-4, pp.173-199.
  • Altınlı, I.E., 1973, “Bilecik Jurasiği.” Cumhuriyet’in 50. Yılı Yerbilimleri Kongresi, Tebliğler, pp.103-111.
  • Batman, B., 1978, “Haymana kuzeyinin jeolojik evrimi ve yöredeki melanjın incelenmesi I: stratigrafi birimleri.” H.Ü Yerbilimleri Derg. Vol.4, No.1,2, pp.95-124.
  • Batman, B., Kulaksız, S., Görmüş, S., 1978, “Alacaatlı Yöresinde (SW ANKARA) Jura-Kretase Yaşlı İstifin Deformasyon Özelliklerine İlişkin Bir İnceleme.” Hacettepe Üniversitesi Yerbilimleri Dergisi Vol.4, No. 1,2 pp.135-153.
  • Bingöl, E., Akyürek, B., Korkmazer, B., 1973, “Biga yarımadasının jeolojisi ve Karakaya formasyonunun bazı özellikleri.” Cumhuriyetin 50. Yılı Yerbilimleri Kongresi Tebliğleri, MTA Ens, pp.70-77.
  • Bragin, N.Yu., Tekin U.K. 1999, “Stratigraphy and the Upper Jurassic-Lower Cretaceous radiolarians from the carbonate-siliceous deposits, Ankara Region, Turkey.” Stratigraphy and Geological Corelation (English version), Vol.7, No.2, pp. 130140.
  • Deli, A., 2005, “Beytepe Köyü- Alacaatlı-Etimesgut (GB Ankara) Yöresinde Jura- Kretase Çökellerin Sedimantolojik Özellikleri.” Selçuk Üniv. Fen Bil. Enst. Doktora Tezi, Konya, p.226.
  • Deli, A., Orhan, H., 2007, “Beytepe Köyü- Ümitköy-Alacaatlı (GB Ankara) Yöresinde Jura-Kretase Çökellerin Paleocoğrafik Evrimi.” 60. Türkiye Jeoloji Kurultayı Bildiri Özleri, p.391-393, Ankara.
  • Delikan, A., Hatipoğlu, T., 2014, “Hasanoğlan (kd Ankara) Bölgesinin Jura-kretase Yaşlı Çökellerin Sedimantolojisi.” Selçuk Üniv. Fen Bil. Enst. Yüksek lisans tezi, Konya, p.80.
  • Delikan, A., ve Atasagün, 2018, “Facies characteristics of Jurassic–Lower Cretaceous successionsc at Kosrelik–Kosrelikızıgı (North of Ankara, Turkey).” Carbonates Evaporites, Vol.33, pp 375-402.
  • Dunham, R.J., 1962, “Classification of carbonate rocks according to depositional, in Ham, W.E. (ed), Classification of carbonate rocks. Am. Assoc.” Petroleum Geolologist Mem. Vol.1, pp. 108-121.
  • Elmi, S., 1981, “Classification typologique et genetique des ammonitico- rosso et des facies noduleux ou grumeleux: essai de synthese. In: Farrinacci A, Elmi S (eds).” Rosso Ammonitico Symposium Proceedings. Tecnoscienza, pp 233-249.
  • Eroskay, S.O., 1965, “Paşalarboğazı-Gölpazarı sahasının jeolojisi.” İ.Ü. Fen Fak. Mecmuası, Vol. 30, pp.135- 159.
  • Eyüboğlu, Y., 2015, “Petrogenesis and U-Pb zircon chronology of felsic tuffs interbedded with turbidites (Eastern Pontides Orogenic Belt, NE Turkey): implications for Mesozoic geodynamic evolution of the eastern Mediterranean region and accumulation rates of turbidite sequences.” Lithos,Vol. 212–215, pp. 74–92.
  • Eyüboğlu, Y., Bektas¸ O., Seren, A., Maden, N., Jacoby, WR., Özer, R., 2006, Three axial extensional deformation and formation of the Liassic rift basins in the Eastern Pontides (NE Turkey). GeolCarpath 57(5): 337–346.
  • Eyüboğlu, Y., Dudas, FO., Santosh, M., Xiao, Y., Yi, K., Chatterjee, N., Wu, FY., Bektas¸ O., 2016, “Where are the remnants of a Jurassic ocean in the eastern Mediterranean region.” Gondwana Res, Vol.33, pp. 63–91.
  • Farinacci, A., Malantrucco, G., Mariotti, N., Nicosia, U., 1981, “Ammonitico- Rosso Facies in the framework of the Martani Mountains: Paleoenvironmental evolution during Jurassic. (Ed. By A. Farinacci and S. Elmi), In. Proc.” Rosso Ammonitico Symposium, pp.311-334.
  • Farinacci, A., Elmi, S., 1981, “Preface. In: Farinacci A, Elmi S (eds)” Rosso Ammonitico Symposium Proceedings, Tecnoscienza, pp 1-8.
  • Flügel, E. 2004, “Microfacies of carbonate rocks. Analysis, interpretation and application”. Springer, Berlin, pp.425.
  • Folk, R.L., 1962, “Spectral subdivision of limestone types in Ham, W.E. (ed), Classification of carbonate rocks: Am. Assoc.” Petroleum Geolologist Mem., Vol.1, pp. 62-84.
  • Granit, Y., Tintant, H., 1960, “Observation preliminaires sur le Jurassique de la region de Bilecik (Turquie).” C.R. Acad. Sc. Paris, Vol.251, pp. 1801-1803.
  • Gürpınar, O., 1976, “Geological investigation of the Bilecik-İnegöl-Yenişehir Territories together with a study of engeenering properties of the Bilecik Limestone.” İ.Ü. Fen Fak. Mecmuası, Vol. 40, pp. 83-113.
  • Jenkyns, HC., 1974, “Origin of red nodular limestone (Ammonitico Rosso, Knollenkalke) in the Mediterranean Jurassic: a diagenetic model.” In: Special Publication of International Association of Sedimentologists, Vol. 1, pp 249–271.
  • Kandemir, R., Yılmaz, C., 2009, “Lithostratigraphy, facies, and deposition environment of the lower Jurassic Ammonitico Rosso type sediments (ARTS) in the Gumushane area, NE Turkey: implications for the opening of the northern branch of the Neo-Tethys Ocean.” J Asian Earth Sci, Vol.34, pp.586–598.
  • Koçyiğit, A., 1987, “Hasanoglan (Ankara) Yöresinin Tektono. Stratigrafisi: Karakaya Orojenik Kuşagının Evrimi.” Yerbilimleri, Vol.14, pp.269-293.
  • Koçyiğit, A., 1991, “First Remarks On The Geology of The Karakaya Basin: Karakaya Orogen and PreJurassic Nappes in Eastern Pontids, Turkey.” Geologica Romana, Vol.27, pp. 3-11.
  • Koçyiğit, A., Altıner, D., 2002, “Tektonostratigraphic Evolution of the North Anatolian Paleorift (NAPR): Hettangian-Aptian Passive Continental Magrin of the Northern Neo-Tethys.” Turkey Turkish Journal of Earth Sciences (Turkish J. Earth Sci.), Vol. 11. pp.169-191.
  • Mekik, F.A., Ling, H.Y., Özkan Altıner, S., Altıner, D., 1999, “Preliminary radiolarian biostratigraphy across the Jurassic-Cretaceous boundary from Northwestern Turkey.” Geodiversitas Vol.21, No.4, pp. 715-738.
  • Miall, A.D.,1978, “Lithofacies types and vertical profile models in braided river deposits: a summary.” In: A.D. Miall (Ed), Fluvial Sedimentology Can. Soc. Pet. Geol., Mem., Vol.5, pp.597-604.
  • Nicosia, U., Conti M.A., Farinacci, A., Altıner, D., Koçyiğit, A., 1991, “Western Anatolıan Ammonitico Rosso Type sediments. Depositional History and Geodynamic Meaning.” Geologica Romana, Vol.27, pp. 101-110.
  • Okay, AU., Tüysüz, O., 1999, “Tethyan sutures of northern Turkey. In: Durand B, Jolivet L, Horvc¸th F, Ranne M (eds) The Mediterranean Basins: Tertiary Extension within the Alpine Orogen.” Geological Society London Special Publications, Vol.156, pp 475–515.
  • Okay, A., 1984, “Disstribution and characteristics of the Northwest Turkish blueschists.” Geol. Soc. London Spec. Publ., Vol.17, pp. 455-466.
  • Santantonio, M., 1993, “Facies associations and evolution of pelagic carbonate platform/basin systems: examples from the Italian Jurassic.” Sedimentology Vol.40, pp.1039-1067
  • Santantonio, M., 1994, “Pelagic Carbonate Platforms in the Geologic Record: Their classification, and sedimantary and paleotectonic evolution.” AAPG Bulletin, Vol.78, No. 1, pp.122-141.
  • Şengör, A.M.C, Yılmaz, Y., 1981, “Tethyan evolution of Turkey: A plate tectonic approach.” Tectonophysics, Vol.75, pp.181-241.
  • Şengör, A.M.C., 1984, “The Cimmeride orogenic System and the tectonics of Eurasia.” Geological Society of America, Special, pp.195
  • Tucker, M.E., 1990, “Carbonate Sedimentology.” Blacwell Science Publications, pp.482.
  • Varol, B., Gökten, E., 1994, “The facies properties and depositional environments of nodular limestones and red marly limestones (Ammonitico Rosso) in the Ankara Jurassic sequence, central Turkey.” Terra Nova, Vol.6, No.1, pp. 64-67.
  • Vörös, A., 2012, “Episodic sedimentation on a peri-Tethyan ridge through the Middle–Late Jurassic transition (Villany Mountains, southern Hungary).” Facies Vol.58, pp.415-443.
  • Wilson, J.L., 1975, “Carbonate Facies in Geologic History.” Springer-Verlag Berlin Heidelberg New York, pp.471.
APA DELİKAN A, HATİPOĞLU T (2019). HASANOĞLAN (KD ANKARA-TÜRKİYE) BÖLGESİNİN JURA-ERKEN KRETASE YAŞLI ÇÖKELLERİNİN SEDİMANTOLOJİK VE LİTOFASİYES ÖZELLİKLERİ. , 448 - 466. 10.15317/Scitech.2019.211
Chicago DELİKAN Arif,HATİPOĞLU Tülin HASANOĞLAN (KD ANKARA-TÜRKİYE) BÖLGESİNİN JURA-ERKEN KRETASE YAŞLI ÇÖKELLERİNİN SEDİMANTOLOJİK VE LİTOFASİYES ÖZELLİKLERİ. (2019): 448 - 466. 10.15317/Scitech.2019.211
MLA DELİKAN Arif,HATİPOĞLU Tülin HASANOĞLAN (KD ANKARA-TÜRKİYE) BÖLGESİNİN JURA-ERKEN KRETASE YAŞLI ÇÖKELLERİNİN SEDİMANTOLOJİK VE LİTOFASİYES ÖZELLİKLERİ. , 2019, ss.448 - 466. 10.15317/Scitech.2019.211
AMA DELİKAN A,HATİPOĞLU T HASANOĞLAN (KD ANKARA-TÜRKİYE) BÖLGESİNİN JURA-ERKEN KRETASE YAŞLI ÇÖKELLERİNİN SEDİMANTOLOJİK VE LİTOFASİYES ÖZELLİKLERİ. . 2019; 448 - 466. 10.15317/Scitech.2019.211
Vancouver DELİKAN A,HATİPOĞLU T HASANOĞLAN (KD ANKARA-TÜRKİYE) BÖLGESİNİN JURA-ERKEN KRETASE YAŞLI ÇÖKELLERİNİN SEDİMANTOLOJİK VE LİTOFASİYES ÖZELLİKLERİ. . 2019; 448 - 466. 10.15317/Scitech.2019.211
IEEE DELİKAN A,HATİPOĞLU T "HASANOĞLAN (KD ANKARA-TÜRKİYE) BÖLGESİNİN JURA-ERKEN KRETASE YAŞLI ÇÖKELLERİNİN SEDİMANTOLOJİK VE LİTOFASİYES ÖZELLİKLERİ." , ss.448 - 466, 2019. 10.15317/Scitech.2019.211
ISNAD DELİKAN, Arif - HATİPOĞLU, Tülin. "HASANOĞLAN (KD ANKARA-TÜRKİYE) BÖLGESİNİN JURA-ERKEN KRETASE YAŞLI ÇÖKELLERİNİN SEDİMANTOLOJİK VE LİTOFASİYES ÖZELLİKLERİ". (2019), 448-466. https://doi.org/10.15317/Scitech.2019.211
APA DELİKAN A, HATİPOĞLU T (2019). HASANOĞLAN (KD ANKARA-TÜRKİYE) BÖLGESİNİN JURA-ERKEN KRETASE YAŞLI ÇÖKELLERİNİN SEDİMANTOLOJİK VE LİTOFASİYES ÖZELLİKLERİ. Selçuk Üniversitesi Mühendislik Bilim ve Teknoloji Dergisi, 7(2), 448 - 466. 10.15317/Scitech.2019.211
Chicago DELİKAN Arif,HATİPOĞLU Tülin HASANOĞLAN (KD ANKARA-TÜRKİYE) BÖLGESİNİN JURA-ERKEN KRETASE YAŞLI ÇÖKELLERİNİN SEDİMANTOLOJİK VE LİTOFASİYES ÖZELLİKLERİ. Selçuk Üniversitesi Mühendislik Bilim ve Teknoloji Dergisi 7, no.2 (2019): 448 - 466. 10.15317/Scitech.2019.211
MLA DELİKAN Arif,HATİPOĞLU Tülin HASANOĞLAN (KD ANKARA-TÜRKİYE) BÖLGESİNİN JURA-ERKEN KRETASE YAŞLI ÇÖKELLERİNİN SEDİMANTOLOJİK VE LİTOFASİYES ÖZELLİKLERİ. Selçuk Üniversitesi Mühendislik Bilim ve Teknoloji Dergisi, vol.7, no.2, 2019, ss.448 - 466. 10.15317/Scitech.2019.211
AMA DELİKAN A,HATİPOĞLU T HASANOĞLAN (KD ANKARA-TÜRKİYE) BÖLGESİNİN JURA-ERKEN KRETASE YAŞLI ÇÖKELLERİNİN SEDİMANTOLOJİK VE LİTOFASİYES ÖZELLİKLERİ. Selçuk Üniversitesi Mühendislik Bilim ve Teknoloji Dergisi. 2019; 7(2): 448 - 466. 10.15317/Scitech.2019.211
Vancouver DELİKAN A,HATİPOĞLU T HASANOĞLAN (KD ANKARA-TÜRKİYE) BÖLGESİNİN JURA-ERKEN KRETASE YAŞLI ÇÖKELLERİNİN SEDİMANTOLOJİK VE LİTOFASİYES ÖZELLİKLERİ. Selçuk Üniversitesi Mühendislik Bilim ve Teknoloji Dergisi. 2019; 7(2): 448 - 466. 10.15317/Scitech.2019.211
IEEE DELİKAN A,HATİPOĞLU T "HASANOĞLAN (KD ANKARA-TÜRKİYE) BÖLGESİNİN JURA-ERKEN KRETASE YAŞLI ÇÖKELLERİNİN SEDİMANTOLOJİK VE LİTOFASİYES ÖZELLİKLERİ." Selçuk Üniversitesi Mühendislik Bilim ve Teknoloji Dergisi, 7, ss.448 - 466, 2019. 10.15317/Scitech.2019.211
ISNAD DELİKAN, Arif - HATİPOĞLU, Tülin. "HASANOĞLAN (KD ANKARA-TÜRKİYE) BÖLGESİNİN JURA-ERKEN KRETASE YAŞLI ÇÖKELLERİNİN SEDİMANTOLOJİK VE LİTOFASİYES ÖZELLİKLERİ". Selçuk Üniversitesi Mühendislik Bilim ve Teknoloji Dergisi 7/2 (2019), 448-466. https://doi.org/10.15317/Scitech.2019.211