Yıl: 2019 Cilt: 0 Sayı: 19 Sayfa Aralığı: 7 - 32 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 14-06-2020

TEKİNSİZ OLANIN ÇEKİCİLİĞİ: SERVET-İ FÜNUN EDEBİYATINDA SUYUN ÖTEKİ YÜZÜ

Öz:
Servet-i Fünun edebiyatı, getirdiği ortak tabiat görüşü ile modern öznenin hayal kurma ve kendini gerçekleştirme problemini anlamlandırmak açısından Türk edebiyatında yenilikçi bir rol üstlenmiştir. Bu dönem hayal-hakikat çatışması, toplumdan kaçış, intihar ve hastalık gibi edebiyatta sıklıkla rastlanan temalar tabiat unsurları ile ilişkilendirilmiştir. Dönem yazarlarının eserlerinde kurguladıkları doğa imgelerinde karamsar bir psikolojinin yansımaları belirgin olmakla birlikte bir yenilik olarak tekinsizlik kavramı dikkat çekmektedir. Bu çerçevede su unsuru özel bir çağrışım alanına sahiptir. Servet-i Fünun’da su imgeleri sadece öznenin iç dünyasındaki kırılmaları yansıtmakla sınırlı edilgen bir yapı göstermemektedir. Görme ve görülme fiillerinin ön planda olduğu bu dönem edebiyatında su, hem seyredilen hem seyreden olarak konumlanmaktadır. Suyun seyri, suyla karşılaşan öznenin bastırmış olduğu kaygı, korku, yasak arzular gibi duygu durumları yaratarak saklı olanın açığa çıktığı tekinsiz bir deneyime dönüşmektedir. Melankolinin yoğun bir biçimde yaşandığı bu dönem eserlerinde deniz, göl, akarsu unsurlarının ölüm arzusu ile temellendirilmesi söz konusudur. Bu bakımdan su ögesi, bireye eksikliğini ve arada kalmışlığını hatırlatan melankolik bir imgelem kaynağı hâline gelmektedir. Dolayısıyla suyun, bu dönem edebiyatındaki varoluşsal krizi görünür kılmakla birlikte derinleştiren bir bölünmüşlük imgesi olarak işlevselleştiği anlaşılmaktadır.Çalışma kapsamında başta Halit Ziya ve Tevfik Fikret olmak üzere Servet-i Fünun yazarlarından Mehmet Rauf, Hüseyin Cahit, Cenap Şahabettin ve Süleyman Nesip’in eserlerinde geçen tekinsiz su imgelerine değinilerek tekrar eden benzer anlatımlar üzerinde durulmaktadır. Tekinsizleşen su imgelerinde bir alt metin olarak mitolojik anlatılarla kurulan bağlantılara dikkat çekilmektedir. Bu noktada ayrıca suyun dişil bir unsur olarak tekinsizleştiğinin altı çizilmektedir.
Anahtar Kelime:

THE ATTRACTIVENESS OF THE UNCANNY: THE OTHER FACE OF WATER IN SERVET-İ FÜNUN LITERATURE

Öz:
Servet-i Fünun literature has taken an innovative role in Turkish literature in order to make sense of the problem of imagination and self-realization of the modern subject with the common nature view it brings. During this period, the themes that were frequently encountered in literature, such as dream-reality conflict, escapism, suicide and illness, were associated with the elements of nature. Although the reflections of a pessimistic psychology in the images of nature created by authors of the period are obvious, the concept of uncanniness as an innovation draws attention. At this point, the water element has a special connotational area. Water images do not show a passive structure, which is not limited to reflecting only the fractures in the inner world of the subject, in Servet-i Fünun. In this period literature where visual and sighting acts are at the forefront, water is positioned both as the subject and object of the viewing. The course of water turns into an uncanny experience in which the hidden is revealed by creating emotions such as anxiety, fear, and forbidden desires. In this period, where melancholia is intensely experienced, elements such as sea, lake and stream are associated with the desire for death. In this respect, the element of water becomes a source of melancholic imagery that reminds the individual of its lack and interdependence. Therefore, it is understood that water is functionalized as an image of fragmentation which deepens and exacerbates the existential crisis in this period literature. In this study, similar narratives were studied referring to images of water in the works of authors of Servet-i Fünun; namely Mehmet Rauf, Hüseyin Cahit, Cenap Şehabettin and Süleyman Nesip, especially Halit Ziya and Tevfik Fikret. In the images of the uninformed water, attention is drawn to the links established with mythological narratives as sub-text. At this point, it is also highlighted that as a feminine element water is uncanny.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Derleme Erişim Türü: Bibliyografik
  • Ahmet Mithat Efendi ve Fatma Aliye, Hayal ve Hakikat, haz. Semih Doğan, İstanbul: Dergâh Yayınları, 2014.
  • Bachelard, Gaston, Su ve Düşler, çev. Olcay Kunal, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2006.
  • Campbell, Joseph, Tanrının Maskeleri: Batı Mitolojisi, çev. Kudret Emiroğlu, Ankara: İmge Yayınları, 1995.
  • Cenab Şahabeddin, Bütün Şiirleri, haz. İnci Enginün, İstanbul: Dergâh Yayınları, 2011.
  • Çağın, Şerife, “Servet-i Fünun Şiirinde Halit Ziya’nın Yeri”, Yeni Türk Edebiyatı Dergisi, Sayı: 11, Nisan 2015.
  • Emeksiz, Abdulkadir, “Yunus Emre’nin Su İmgesini Kullanımına Dair”, Türk Kültüründe Su, haz. İbrahim Akış ve Ferhat Aslan, İstanbul: Manavgat Belediyesi Kültür Yayınları, 2007.
  • Enginün, İnci, “Abdülhak Hamit’in Eserlerinde Grek ve Latin Mitolojisiyle İlgili Unsurlar”, Mukayeseli Edebiyat, İstanbul: Dergâh Yayınları, 2011.
  • Türkçede Shakespeare Çevirileri ve Etkisi, İstanbul: Dergâh Yayınları, 2008.
  • Erhat, Azra, Mitoloji Sözlüğü, İstanbul: Remzi Kitabevi, 1996.
  • Freud, Sigmund, “Tekinsiz”, Sanat ve Edebiyat, çev. Emre Kapkın ve Ayşen Tekşen, İstanbul: Payel, 2016, s. 321-359.
  • “Medusa’nın Başı”, çev. Ayşe Kurtul, Psikanaliz Yazıları: Erkeksilik, Baharlık Kitaplık Dizisi-Sonbahar, 2002, s. 49-58.
  • Jung, Carl Gustav, Dört Arketip, çev. Zehra Aksu Yılmazer, İstanbul: Metis Yayınları, 2005.
  • Gökçek, Fazıl, “‘Deniz Merakı’ ve Ahmet Mithat Efendi”, Türk Dili, Sayı: 780, Aralık 2016.
  • Günay, Çimen, “Yaşamın Dalgalarında Batık Bir Gemi”, Erişim: http://t24.com.tr/k24/yazi/batik-bir-gemi,1318
  • Gürbilek, Nurdan, Kör Ayna Kayıp Şark, İstanbul: Metis Yayınları, 2010.
  • Kaplan, Mehmet, Tevfik Fikret Devir Şahsiyet Eser, İstanbul: Dergâh Yayınları, 2013.
  • Kristeva, Julia, Korkunun Güçleri, çev. Nilgün Tutal, İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2014.
  • Koç, Murat, Yeni Türk Edebiyatında Boğaziçi ve Boğaziçi Medeniyeti, İstanbul: Eren Yayınları, 2005.
  • Koçak, Orhan, “Kaptırılmış İdeal: Mai ve Siyah Üzerine Psikanalitik Bir Deneme”, Toplum ve Bilim, Sayı: 70, Güz 1996, s. 94-152.
  • Mehmet Rauf, Eylül, haz. Sabahattin Çağın, İstanbul: Özgür Yayınları, 2014.
  • Nabizade Nazım, Zehra-Karabibik, haz. Özlem Fedai, İstanbul: Özgür Yayınları, 2004.
  • Leppert, Richard, Sanatta Anlamın Görüntüsü: İmgelerin Toplumsal İşlevi, çev. İsmail Türkmen, İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2009.
  • Okumuş, Salih ve B. Semiha Bahçeci, “Tanzimat Hikâye ve Romanlarında Mekân Unsuru Olarak Deniz”, Dede Korkut, Cilt: 1, Sayı: 1, Eylül 2012, s. 126-148.
  • Oranlı, İmge, “Ondokuzuncu Yüzyıl Avrupası’nda Irkçılık ve Cinsiyetçilik”, Cogito-Feminizm, Sayı: 58.
  • Ovidus, Dönüşümler, çev. İ. Zeki Eyüboğlu, İstanbul: Payel Yayınları, 1994. Parla, Jale, Türk Romanında Yazar ve Başkalaşım, İstanbul: İletişim Yayınları, 2012.
  • Efendilik, Şarkiyatçılık, Kölelik, İstanbul: İletişim Yayınları, 2005.
  • Parman, Talat, “Fobi Korku Kaygı Tekinsiz ve Ergenlik”, Psikanaliz Yazıları: Erkeksilik, Baharlık Kitap Dizisi 5, İstanbul: Bağlam Yayınları, Sonbahar 2002.
  • Samipaşazade Sezai, Sergüzeşt, haz. Müberra Bağcı, İstanbul: Özgür Yayınları, 2004.
  • Sarup, Madan, Post-Yapısalcılık ve Postmodernizm, çev. A. Güçlü, İstanbul: Kırk Gece Yayınları, 2010.
  • Saydam, M. Bilgin, Deli Dumrul’un Bilinci: “Türk-İslam Ruhu” Üzerine Bir Kültür Psikolojisi Denemesi, İstanbul: Metis Yayınları, 1997.
  • Starobinski, Jean, Aynada Melankoli, çev. Mehmet Emin Özcan, Ankara: Dost Yayınları, 2007.
  • Sunat, Halûk, “Saklı: Psikanalizin Dolayımında ‘Tekinsiz’ ve ‘Yaratma’ İlişkisi”, Varlık, Sayı: 1325, Şubat 2018, s. 25-32.
  • Tarhan, Abdülhak Hâmid, “Tarık yahut Endülüs Fethi”, Abdülhak Hâmid Tarhan Tiyatroları 5, haz. İnci Enginün, İstanbul: Dergâh Yayınları, İstanbul, 2002.
  • Teber, Serol, Melankoli Normal Bir Anomali, İstanbul: Say Yayınları, 2009.
  • Tevfik Fikret, Bütün Şiirleri, haz. İsmail Parlatır ve Nurullah Çetin, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2004.
  • Toker, Şevket, Süleyman Nesib Hayatı ve Şiirleri, İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fak. Yayınları, 2001.
  • Uşaklıgil, Halid Ziya, Mai ve Siyah, haz. Enfel Doğan, İstanbul: Özgür Yayınları, 2014.
  • Aşk-ı Memnu, haz. Muharrem Kaya, İstanbul: Özgür Yayınları, 2014.
  • Ferdi ve Şürekâsı, haz. Samet Öz, İstanbul: Özgür Yayınları, 2014.
  • Nesl-i Ahîr, haz. Alev Sınar Uğurlu, İstanbul: Özgür Yayınları, 2009.
  • Solgun Demet, haz. Dilek Soğanoğlu, İstanbul: Özgür Yayınları, 2006.
  • Nemide, haz. Berna Sağıroğlu, İstanbul: Özgür Yayınları, 2005.
  • Küçük Fıkralar (Hikâyeler), haz. Ferhat Aslan, İzmir: Özgür Yayınları, 2004.
  • Yalçın, Hüseyin Cahit, Hayat-ı Hakîkiye Sahneleri, haz. Fatih Arslan, Konya: Salkımsöğüt Yayınları, 2013.
  • Yuva, Gül Mete, Modern Türk Edebiyatının Fransız Kaynakları, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2011.
APA akdik h (2019). TEKİNSİZ OLANIN ÇEKİCİLİĞİ: SERVET-İ FÜNUN EDEBİYATINDA SUYUN ÖTEKİ YÜZÜ. , 7 - 32.
Chicago akdik hazel melek TEKİNSİZ OLANIN ÇEKİCİLİĞİ: SERVET-İ FÜNUN EDEBİYATINDA SUYUN ÖTEKİ YÜZÜ. (2019): 7 - 32.
MLA akdik hazel melek TEKİNSİZ OLANIN ÇEKİCİLİĞİ: SERVET-İ FÜNUN EDEBİYATINDA SUYUN ÖTEKİ YÜZÜ. , 2019, ss.7 - 32.
AMA akdik h TEKİNSİZ OLANIN ÇEKİCİLİĞİ: SERVET-İ FÜNUN EDEBİYATINDA SUYUN ÖTEKİ YÜZÜ. . 2019; 7 - 32.
Vancouver akdik h TEKİNSİZ OLANIN ÇEKİCİLİĞİ: SERVET-İ FÜNUN EDEBİYATINDA SUYUN ÖTEKİ YÜZÜ. . 2019; 7 - 32.
IEEE akdik h "TEKİNSİZ OLANIN ÇEKİCİLİĞİ: SERVET-İ FÜNUN EDEBİYATINDA SUYUN ÖTEKİ YÜZÜ." , ss.7 - 32, 2019.
ISNAD akdik, hazel melek. "TEKİNSİZ OLANIN ÇEKİCİLİĞİ: SERVET-İ FÜNUN EDEBİYATINDA SUYUN ÖTEKİ YÜZÜ". (2019), 7-32.
APA akdik h (2019). TEKİNSİZ OLANIN ÇEKİCİLİĞİ: SERVET-İ FÜNUN EDEBİYATINDA SUYUN ÖTEKİ YÜZÜ. Yeni Türk Edebiyatı: Hakemli Altı Aylık İnceleme Dergisi, 0(19), 7 - 32.
Chicago akdik hazel melek TEKİNSİZ OLANIN ÇEKİCİLİĞİ: SERVET-İ FÜNUN EDEBİYATINDA SUYUN ÖTEKİ YÜZÜ. Yeni Türk Edebiyatı: Hakemli Altı Aylık İnceleme Dergisi 0, no.19 (2019): 7 - 32.
MLA akdik hazel melek TEKİNSİZ OLANIN ÇEKİCİLİĞİ: SERVET-İ FÜNUN EDEBİYATINDA SUYUN ÖTEKİ YÜZÜ. Yeni Türk Edebiyatı: Hakemli Altı Aylık İnceleme Dergisi, vol.0, no.19, 2019, ss.7 - 32.
AMA akdik h TEKİNSİZ OLANIN ÇEKİCİLİĞİ: SERVET-İ FÜNUN EDEBİYATINDA SUYUN ÖTEKİ YÜZÜ. Yeni Türk Edebiyatı: Hakemli Altı Aylık İnceleme Dergisi. 2019; 0(19): 7 - 32.
Vancouver akdik h TEKİNSİZ OLANIN ÇEKİCİLİĞİ: SERVET-İ FÜNUN EDEBİYATINDA SUYUN ÖTEKİ YÜZÜ. Yeni Türk Edebiyatı: Hakemli Altı Aylık İnceleme Dergisi. 2019; 0(19): 7 - 32.
IEEE akdik h "TEKİNSİZ OLANIN ÇEKİCİLİĞİ: SERVET-İ FÜNUN EDEBİYATINDA SUYUN ÖTEKİ YÜZÜ." Yeni Türk Edebiyatı: Hakemli Altı Aylık İnceleme Dergisi, 0, ss.7 - 32, 2019.
ISNAD akdik, hazel melek. "TEKİNSİZ OLANIN ÇEKİCİLİĞİ: SERVET-İ FÜNUN EDEBİYATINDA SUYUN ÖTEKİ YÜZÜ". Yeni Türk Edebiyatı: Hakemli Altı Aylık İnceleme Dergisi 19 (2019), 7-32.