SOSYAL MEDYADA DEZENFORMASYON VE HABER DOĞRULAMA PLATFORMLARININ PRATİKLERİ

Çömlekçi, Mehmet Fatih

SOSYAL MEDYADA DEZENFORMASYON VE HABER DOĞRULAMA PLATFORMLARININ PRATİKLERİ

Mehmet ÇÖMLEKÇİ (Kırklareli Üniversitesi, Dış İlişkiler Koordinatörlüğü, Kırklareli, Türkiye)

Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi

253 38

Yıl: 2019 Cilt: 7 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 1549 - 1563 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 18-09-2020

SOSYAL MEDYADA DEZENFORMASYON VE HABER DOĞRULAMA PLATFORMLARININ PRATİKLERİ

Öz:

Yeni iletişim teknolojilerinin 21. yüzyılla birlikte toplumsal hayat ve iletişim ortamı üzerinde dönüştürücü etkileriolmuştur. İnternet ve sosyal medyanın gündelik hayatlara git gide daha fazla entegre olmasıyla birlikte iletişim vehabercilik anlayışlarında da değişimler yaşanmıştır. İnternet’in sağladığı, bilgiye kolay ulaşım, haberlerin hızlışekilde dolaşımı ve insanları ağlar üzerinde buluşturma gibi faydalarla birlikte; özellikle sosyal medya üzerindendolaşıma giren “sahte haberlerin” kamuoyunun objektif/doğru haberler aracılığıyla oluşması idealini olumsuzşekilde etkilemektedir. Dijital ortamda faaliyet gösteren haber doğrulama platformları bu sahte haberlerlemücadelede önemli rol oynamaya başlamıştır. Bu çerçevede çalışmada, Türkiye ve dünyadan iki haber doğrulamaplatformu "Teyit.org” ve "Snopes.com" örnek vaka olarak seçilmiştir. Öncelikle bu platformların özellikleriortaya koyulmuş, kullandıkları haber doğrulama yöntemleri incelenmiş ve içerik analiziyle bu platformların haberdoğrulama süreçlerinde hangi konulara öncelik verdikleri belirlenmiştir. Ayrıca araştırmada, haber doğrulamaamacıyla kurulan sivil toplum girişimlerinin sınırlılıkları tartışmaya açılmış ve bunların tek başına yeterliolmayacağı, bireylerin bilinçlenmesi ve dijital medya okuryazarlığı seviyelerinin arttırılmasının da aynı derecedeönemli olduğunun altı çizilmiştir.

Anahtar Kelime:

DISINFORMATION ON SOCIAL MEDIA AND PRACTICES OF FACT-CHECKING PLATFORMS

Öz:

The new communication technologies have had a transformative impact on the society and communication environment in the 21st century. With the integration of the Internet and social media into everyday life, the practices of communication and journalism have also changed. Although the Internet brought easy access to information, rapid circulation of news and the network structure which brings people together easily; circulation of fake news via social media networks emerged as a problem which endangers the democratic public opinion formation process. Fact-checking platforms, which operate in digital media, have started to play an important role concerning the fight against this fake news issue. In this framework, the two fact-checking websites, “Teyit.org" ve "Snopes.com" have been chosen as case studies. First of all, the features of these platforms have been put forward, the fact-checking methods they use have been examined and via content analysis, which issues they prioritize in fact-checking processes has been revealed. In addition to that, the limitations of fact-checking services were discussed in the study. Also, it has been underlined that individual awareness against fake news and raising digital media literacy levels are equally important in addressing this issue.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

ALLCOTT, Hunt ve GENTZKOW, Matthew (2017). Social media and fake news in the 2016 election, Journal of Economic Perspectives, Sayı: 31(2), s.211-236.
BASTOS, Marco T. ve MERCEA, Dan (2017). The Brexit botnet and user-generated hyperpartisan news, Social Science Computer Review, Sayı: 37(1), s.38-54.
BENNETT, W. Lance ve LIVINGSTON, Steven (2018). The disinformation order: Disruptive communication and the decline of democratic institutions, European Journal of Communication, Sayı: 33(2), s.122-139.
BRADSHAW, Samantha ve HOWARD, Philip (2018). The Global Organization of Social Media Disinformation Campaigns. Journal of International Affairs, 71(1.5), 23-32.
BRANDTZAEG, Petter Bae ve FØLSTAD, Asbjørn (2017). Trust and distrust in online fact-checking services, Communications of the ACM, Sayı: 60(9), s. 65-71.
ÇÖMLEKÇİ, Mehmet Fatih ve BAŞOL, Oğuz (2019). Sosyal Medya Haberlerine Güven ve Kullanıcı Teyit Alışkanlıkları Üzerine Bir İnceleme. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi, Sayı: 30, s. 55-77.
EDELMAN. (2019). Edelman Trust Barometer: Global Report. https://www.edelman.com/sites/g/files/aatuss191/files/2019- 03/2019_Edelman_Trust_Barometer_Global_Report.pdf?utm_source=websit e&utm_medium=global_report&utm_campaign=downloads Erişim Tarihi: 01.03.2019
ERKAN, Gülsüm ve AYHAN, Ahmet (2018). Siyasal İletişimde Dezenformasyon ve Sosyal Medya: Bir Doğrulama Platformu Olarak Teyit. Org. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, (29. Özel Sayısı), s. 202-223.
FERRARA, Emilio (2017). Disinformation and social bot operations in the run up to the 2017 French presidential election, First Monday, Sayı: 22(8), s.1-33.
GAMSON, William A. (2004). Bystanders, public opinion, and the media, (Editörler) David A. Snow, Sarah A. Soule ve Hanspeter Kriesi, The Blackwell companion to social movements, UK: Blackwell Publishing, s.242- 261.
GRAVES, Lucas ve CHERUBINI, Federica (2016). The rise of fact-checking sites in Europe. Oxford: Reuters Institute.
HOLSTI, Ole R. (1969). Content Analysis for the Social Sciences and Humanities, Reading: MA, Addison-Wesley.
KAVAKLI, Nurhan (2019). Üniversite Öğrencileri Arasında İnternet Teyit/Doğrulama Platformlarının Kullanımı, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 18(69), s.398-411.
MARWICK, Alice ve LEWIS, Rebecca (2017). Media manipulation and disinformation online. New York: Data & Society Research Institute.
MCCOMBS, Maxwell (2018) Setting the agenda: Mass media and public opinion. UK: John Wiley & Sons.
MCINTYRE, Lee (2018). Post-truth, Cambridge: MIT Press. NEWMAN, Nick; FLETCHER, Richard; KALOGEROPOULOS, Antonis ve
NIELSEN Rasmus Kleis (2019). Reuters Institute Digital News Report, Reuters Institute for the Study of Journalism, https://reutersinstitute.politics.ox.ac.uk/sites/default/files/2019- 06/DNR_2019_FINAL_0.pdf Erişim Tarihi 16.06.2019
SNOPES.COM (2019). https://snopes.com, Erişim Tarihi: 01.03.2019
SONDERMAN, Jeff (2012). Most Journalists Now Get Story Ideas from Social Media Sources, Survey Says, Poynter, http://www.poynter.org/2012/mostjournalists- now-get-story-ideas-from-social-media-sources-surveysays/ 178070/ Erişim Tarihi: 01.03.2019
ŞENER, Nihal Kocabay (2018). “Doğruluk Kontrol Merkezi” ve “Yalan Haber” Kavramlarına İlişkin İçeriklerin Medyada Yansımasının Araştırılması. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, (29. Özel Sayısı), s. 355-373.
TEYIT.ORG (2019). https://teyit.org/metodoloji-ve-ilkeler/ Erişim Tarihi: 01.03.2019
TWITTER (2019). https://twitter.com/teyitorg/status/1090583465291120641 Erişim Tarihi: 01.03.2019
ÜNAL, Recep ve TAYLAN, Ahmet (2017). Sağlık İletişiminde Yalan Haber - Yanlış Enformasyon Sorunu ve Doğrulama Platformları. Atatürk İletişim Dergisi, Sayı: 14, s. 81-100.
YEGEN, Ceren (2018). Doğru Haber Alma Hakkı ve Sosyal Medya Dezenformasyonunu Doğruluk Payı ve Yalansavar ile Tartışmak. Erciyes İletişim Dergisi, Sayı: 5 (4) , s. 101-121
YOUNG, Dannagal; JAMIESON, Kathleen Hall; POULSEN, Shannon ve
GOLDRING, Abigail (2018). Fact-checking effectiveness as a function of format and tone: Evaluating FactCheck. org and FlackCheck. org. Journalism & Mass Communication Quarterly, Sayı: 95(1), s. 49-75.

APA	Çömlekçi M (2019). SOSYAL MEDYADA DEZENFORMASYON VE HABER DOĞRULAMA PLATFORMLARININ PRATİKLERİ. , 1549 - 1563.
Chicago	Çömlekçi Mehmet Fatih SOSYAL MEDYADA DEZENFORMASYON VE HABER DOĞRULAMA PLATFORMLARININ PRATİKLERİ. (2019): 1549 - 1563.
MLA	Çömlekçi Mehmet Fatih SOSYAL MEDYADA DEZENFORMASYON VE HABER DOĞRULAMA PLATFORMLARININ PRATİKLERİ. , 2019, ss.1549 - 1563.
AMA	Çömlekçi M SOSYAL MEDYADA DEZENFORMASYON VE HABER DOĞRULAMA PLATFORMLARININ PRATİKLERİ. . 2019; 1549 - 1563.
Vancouver	Çömlekçi M SOSYAL MEDYADA DEZENFORMASYON VE HABER DOĞRULAMA PLATFORMLARININ PRATİKLERİ. . 2019; 1549 - 1563.
IEEE	Çömlekçi M "SOSYAL MEDYADA DEZENFORMASYON VE HABER DOĞRULAMA PLATFORMLARININ PRATİKLERİ." , ss.1549 - 1563, 2019.
ISNAD	Çömlekçi, Mehmet Fatih. "SOSYAL MEDYADA DEZENFORMASYON VE HABER DOĞRULAMA PLATFORMLARININ PRATİKLERİ". (2019), 1549-1563.

APA	Çömlekçi M (2019). SOSYAL MEDYADA DEZENFORMASYON VE HABER DOĞRULAMA PLATFORMLARININ PRATİKLERİ. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 7(3), 1549 - 1563.
Chicago	Çömlekçi Mehmet Fatih SOSYAL MEDYADA DEZENFORMASYON VE HABER DOĞRULAMA PLATFORMLARININ PRATİKLERİ. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi 7, no.3 (2019): 1549 - 1563.
MLA	Çömlekçi Mehmet Fatih SOSYAL MEDYADA DEZENFORMASYON VE HABER DOĞRULAMA PLATFORMLARININ PRATİKLERİ. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, vol.7, no.3, 2019, ss.1549 - 1563.
AMA	Çömlekçi M SOSYAL MEDYADA DEZENFORMASYON VE HABER DOĞRULAMA PLATFORMLARININ PRATİKLERİ. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi. 2019; 7(3): 1549 - 1563.
Vancouver	Çömlekçi M SOSYAL MEDYADA DEZENFORMASYON VE HABER DOĞRULAMA PLATFORMLARININ PRATİKLERİ. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi. 2019; 7(3): 1549 - 1563.
IEEE	Çömlekçi M "SOSYAL MEDYADA DEZENFORMASYON VE HABER DOĞRULAMA PLATFORMLARININ PRATİKLERİ." Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 7, ss.1549 - 1563, 2019.
ISNAD	Çömlekçi, Mehmet Fatih. "SOSYAL MEDYADA DEZENFORMASYON VE HABER DOĞRULAMA PLATFORMLARININ PRATİKLERİ". Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi 7/3 (2019), 1549-1563.