Yıl: 2019 Cilt: 6 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 245 - 270 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.33718/tid.529069 İndeks Tarihi: 10-09-2020

Muhammed Ed-Destinâî’nin Âdâbü’l-Müftîn Adlı Risâlesi: İnceleme Ve Tahkîk

Öz:
İftâ faaliyeti ve usûlü ile ilgili hususlara ilk dönemlerde fürû-i fıkıh eserlerinin edebü’l-fetvâ / âdâbü’l-müftî adını taşıyan bölümlerinde yer verilmiş, ilerleyen süreçte ise aynı adıtaşıyan müstakil eserler kaleme alınmıştır. Bu konudaki ilk müstakil eserler olarak İbnü’s-Salâh eş-Şehrezûrî’nin Edebü’l-müftî ve’l-müsteftî’si ile İbn Hamdân’ın Sıfatü’l-müftîve’l-müsteftî adlı eseri zikredilebilir. Diğer mezheplere nispeten, Hanefî mezhebinde fetvâusûlünü konu edinen müstakil eserler daha geç bir dönemde telif edilmiştir. Tespit edebildiğimiz kadarıyla ilk müstakil Hanefî fetvâ usûlü eseri Muhammed ed-Destinâî’ninÂdâbü’l-müftîn adlı risâlesidir. IX. (XV.) yüzyılın sonları veya X. (XVI.) yüzyılın başlarındakaleme alındığı düşünülen bu eserin sadece tek nüshası tespit edilebilmiştir. Dört varaktan müteşekkil risâlede, fetvâ kavramı ve türevleri, müftünün âdâbı ve şartları ile müsteftînin âdabı konularına yer verilmektedir.Bu makalede, ilk müstakil Hanefî fetvâ usûlü eseri olan ve kaynaklarda hakkında fazlabilgi bulunmayan Âdâbü’l-müftîn adlı risâle ile müellifi Muhammed ed-Destinâî tanıtılacaktır. Ayrıca fetvâ usûlü literatürüne katkı düşüncesiyle bu muhtasar risâlenin tahkiklimetnine de yer verilecektir
Anahtar Kelime:

Tractate of Mohammed al-Destinâî Entitled Âdâb al-Muftîn: Analysis and Critical Edition

Öz:
In the first periods, the procedure and methodology of iftâ were discussed in the sections adab al-muftî or adab al-fatwa of fiqh works. In the following process, independent works containing these subjects with the same name were written. Among the first independent works on this subject, Ibn al-Salâh’s Edebü’l-müftî ve’l-müsteftî and Ibn al-Hamdân’ın Sıfatü’l-müftî ve’l-müsteftî can be mentioned. In comparison with other madhabs, the independent works on the fatwa methodology of Hanafi were written later. As far as we can determine, the first independent work on Hanafi fatwa methodology is tractate of Mohammed al-Destinâî named Âdâb al-muftîn. Only one copy of this work, which was thought to have been written at the end of the IX. (XV.) century or the beginning of the X. (XVI.) century, was identified. In the work, which consists of four sheets, are included the meanings of the term of fetwa and its derivatives, conditions of the mufti and müstefit. In this article, a tractate named Âdâb al-muftîn, which was the first independent work on Hanafi fatwa methodology and not too much information in sources, and its author will be introduced. In addition, with the thought of contributing to the literature of fetvâ methodology the critical edition of this compendious tractate, will be included.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Aynî, Mehmet Fıkhî. Risâle fî edebi’l-müftî. Thk. Osman Şahin. İstanbul-Beyrut: TDV Yayınları, 2018.
  • Bağdatlı, İsmail Paşa. Hediyyetü’l-ârifîn. 2 Cilt. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1951.
  • Bayder, Osman. “Hanefi Fetvâ Usûlü Literatürü ve Bedreddin eşŞuhâvî’nin “et-Tırâzu’l-müzheb” Adlı Fetvâ Usûlünün Değerlendirilmesi”. Bilimname 29 (Kasım 2015): 211-229.
  • Buhârî, Burhaneddîn Mahmûd b. Ahmed. el-Muhîtü’l-Burhânî fî’lfıkhi’n-Nu‘mânî. Thk. Abdülkerîm Sâmi el-Cündî. 9 Cilt. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 2004.
  • Destinâî, Muhammed. Âdâbü’l-müftîn. Esad Efendi, 3782: 44b-47b. Süleymaniye Kütüphanesi.
  • Haskefî, Alâüddîn Muhammed b. Ali. Dürrü’l-muhtâr şerhu Tenvîri’l-ebsâr. Reddü’l-muhtâr içinde. Thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd, Ali Muhammed Muavvaz. Özel baskı. 12 Cilt. Riyad: Dâru alemi’l-kütüb, 2003.
  • İbn Âbidîn, Muhammed Emin. “Şerhu Ukûdi resmi’l-müftî”. Mecmûatü resâili İbn Âbidîn. 2 Cilt. İstanbul: Şeriket-i Sahafiyye-i Osmaniye Matbaası, 1907.
  • İbn Manzûr, Ebü’l-Fadl Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-Arab. 3. Baskı. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdr, 1993.
  • İbn Nüceym, Sirâcüddîn Ömer b. İbrahim. en-Nehrü’l-fâik şerhu Kenzi’d-dekāik. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 2002.
  • İbn Hamdân Ebû Abdullah Necmeddîn Ahmed. Sıfatü’l-fetva ve’l-müfti ve’l-müstefti. Thk. Muhammed Nâsırüddîn el-Elbânî. 3. Baskı. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1984.
  • İbnü’l-Hümâm, Kemâleddîn Muhammed b. Abdülvâhid. Fethu’l-kadîr, el-İnâye ile birlikte. 9 Cilt. Bulak: el-Matbaatü’l-kübra’l-emiriyye, 1315.
  • İbnü›s-Salâh, Ebû Amr Takıyyüddîn Osmân b. Salâhiddîn. Edebü’l-müftî ve’l-müsteftî. Thk. Abdü’l-Mu‘tî Emîn el-Kal‘âcî. Beyrut: Mektebetü’l-ma‘rife, 1986.
  • Kâdûrî, Yûsuf b. Ömer. Câmi‘u’l-muzmerât ve’l-müşkilât fî şerhi Muhtasari’l-Kudûrî. 5 Cilt. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 2018.
  • Kâtip Çelebi, Mustafa b. Abdullah. Keşfü’z-zünûn ‘an esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn. Haz. Şerafettin Yaltkaya, Rıfat Bilge. 2 Cilt. İstanbul: Mearif Matbaası, 1941.
  • Kâtip Çelebi, Mustafa b. Abdullah. Süllemü’l-vüsûl ilâ tabakâti’l-fühûl. Thk. Mahmûd Abdülkādir Arnaût. 6 Cilt. İstanbul: Merkezü’l-ebhâs li’t-tarîh ve’l-fünûn ve’s-sekâfeti’l-İslâmiyye, 2010.
  • Kehhâle, Ömer Rıza. Mu‘cemü’l-müellifîn. 4 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1993.
  • Kureşî, Abdülkādir b. Muhammed. Cevâhirü’l-mudiyye fî tabakâti’l-Hanefiyye. 2 Cilt. Haydarâbat: Matbaatü meclisi dâireti’l-meârifi’n-nizâmiyye, t.y.
  • Kurlânî, Seyyîd Celâlüddîn b. Kemâlüddîn. el-Kifâye fî şerhi’l-Hidâye. Feyzullah Efendi Koleksiyonu, 875: 1a-312b. İstanbul Millet Kütüphanesi.
  • Leknevî, Abdülhayy. el-Fevâidü’l-behiyye fî terâcimi’l-Hanefiyye. Kahire: Dârü’l-kitâbi’l-İslâmiyye, t.y.
  • Mergînânî, İmâdüddîn Abdürrahîm b. Ebî Bekr. Füsûlü’l-ihkâm fî usûli’l-ahkâm. Samsun İl Halk Kütüphanesi Koleksiyonu, 892: 1a-341b. Milli Kütüphane.
  • Mutarrızî, Ebü’l-Feth Nâsırüddîn. el-Mugrib fî tertîbi’l-mu‘rib. 2 Cilt. Halep: Mektebetü Üsâme b. Zeyd, 1979.
  • Müstakimzâde, Süleyman Saadettin Efendi. Tuhfe-i Hattâtîn. Nşr. İbnü›l-Emin Mahmud Kemal İnal. İstanbul: Devlet Matbaası, 1928.
  • Nesefi, Hafızüddîn Abdullah b. Ahmed. Medârikü’t-tenzîl ve hakāiku’t-te’vîl. Thk. Yusuf Ali Büdeyvî. 3 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 2008.
  • Öğüt, Salim. “Edebü’l-Kâdî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10: 408-410. Ankara: TDV Yayınları, 1994.
  • Özer, Hasan. “Pîrîzâde İbrahim ve “Mezhebi’l-İmâmi’l-A‘zam” İsimli Risâlesinin Tahkik ve Tercümesi”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 19 (Nisan 2012): 327-341.
  • Özgüdenli, Osman Gazi. “İsfahan”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22: 497-502. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
  • Semerkandî, Nâsırüddîn Muhammed b. Yûsuf. el-Mültekat fi’l-fetâva’l-Hanefiyye. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 2000.
  • Uludağ, Süleyman - Ocak, Ahmet Yaşar. “Fütüvvet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 13: 259-263. Ankara: TDV Yayınları, 1996.
  • Zâhidî, Necmüddîn Muhtâr b. Mahmûd. Kunyetü’l-münye li-tetmîmi’l-gunye. Tokat İl Halk Kütüphanesi Koleksiyonu, 57: 1a-203b. Milli Kütüphane.
  • Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer. el-Keşşâf. 3. Baskı. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-Arabî, 1986.
  • Ziriklî, Hayrettin. el-A‘lâm. 15. Baskı. 8 Cilt. Beyrut: Dârü’l-ilm li’lmelâyîn, 2002.
APA SAYLAN Ş (2019). Muhammed Ed-Destinâî’nin Âdâbü’l-Müftîn Adlı Risâlesi: İnceleme Ve Tahkîk. , 245 - 270. 10.33718/tid.529069
Chicago SAYLAN ŞENOL Muhammed Ed-Destinâî’nin Âdâbü’l-Müftîn Adlı Risâlesi: İnceleme Ve Tahkîk. (2019): 245 - 270. 10.33718/tid.529069
MLA SAYLAN ŞENOL Muhammed Ed-Destinâî’nin Âdâbü’l-Müftîn Adlı Risâlesi: İnceleme Ve Tahkîk. , 2019, ss.245 - 270. 10.33718/tid.529069
AMA SAYLAN Ş Muhammed Ed-Destinâî’nin Âdâbü’l-Müftîn Adlı Risâlesi: İnceleme Ve Tahkîk. . 2019; 245 - 270. 10.33718/tid.529069
Vancouver SAYLAN Ş Muhammed Ed-Destinâî’nin Âdâbü’l-Müftîn Adlı Risâlesi: İnceleme Ve Tahkîk. . 2019; 245 - 270. 10.33718/tid.529069
IEEE SAYLAN Ş "Muhammed Ed-Destinâî’nin Âdâbü’l-Müftîn Adlı Risâlesi: İnceleme Ve Tahkîk." , ss.245 - 270, 2019. 10.33718/tid.529069
ISNAD SAYLAN, ŞENOL. "Muhammed Ed-Destinâî’nin Âdâbü’l-Müftîn Adlı Risâlesi: İnceleme Ve Tahkîk". (2019), 245-270. https://doi.org/10.33718/tid.529069
APA SAYLAN Ş (2019). Muhammed Ed-Destinâî’nin Âdâbü’l-Müftîn Adlı Risâlesi: İnceleme Ve Tahkîk. Trabzon ilahiyat dergisi, 6(1), 245 - 270. 10.33718/tid.529069
Chicago SAYLAN ŞENOL Muhammed Ed-Destinâî’nin Âdâbü’l-Müftîn Adlı Risâlesi: İnceleme Ve Tahkîk. Trabzon ilahiyat dergisi 6, no.1 (2019): 245 - 270. 10.33718/tid.529069
MLA SAYLAN ŞENOL Muhammed Ed-Destinâî’nin Âdâbü’l-Müftîn Adlı Risâlesi: İnceleme Ve Tahkîk. Trabzon ilahiyat dergisi, vol.6, no.1, 2019, ss.245 - 270. 10.33718/tid.529069
AMA SAYLAN Ş Muhammed Ed-Destinâî’nin Âdâbü’l-Müftîn Adlı Risâlesi: İnceleme Ve Tahkîk. Trabzon ilahiyat dergisi. 2019; 6(1): 245 - 270. 10.33718/tid.529069
Vancouver SAYLAN Ş Muhammed Ed-Destinâî’nin Âdâbü’l-Müftîn Adlı Risâlesi: İnceleme Ve Tahkîk. Trabzon ilahiyat dergisi. 2019; 6(1): 245 - 270. 10.33718/tid.529069
IEEE SAYLAN Ş "Muhammed Ed-Destinâî’nin Âdâbü’l-Müftîn Adlı Risâlesi: İnceleme Ve Tahkîk." Trabzon ilahiyat dergisi, 6, ss.245 - 270, 2019. 10.33718/tid.529069
ISNAD SAYLAN, ŞENOL. "Muhammed Ed-Destinâî’nin Âdâbü’l-Müftîn Adlı Risâlesi: İnceleme Ve Tahkîk". Trabzon ilahiyat dergisi 6/1 (2019), 245-270. https://doi.org/10.33718/tid.529069