YASAL BELİRSİZLİK: EMBRİYONİK KÖK HÜCRE ÇALIŞMALARI

İpek SÖĞÜT (Kadir Has Üniversitesi, Hukuk Fakültesi, Roma Hukuku Anabilim Dalı, İstanbul, Türkiye)
Türkiye Barolar Birliği Dergisi
14 3
Yıl: 2018 Cilt: 2018 Sayı: 134 Sayfa Aralığı: 37 - 70 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 09-09-2020

YASAL BELİRSİZLİK: EMBRİYONİK KÖK HÜCRE ÇALIŞMALARI

Öz:
Kök hücre tipleri arasında yer alan embriyonik kök hücreler, her çeşit hücre ve dokuya dönüşebilme kapasitesi nedeniyledoku mühendisliği ve rejeneratif tıp alanında önemle üstünde durulan kök hücre grubudur. Özellikle insan embriyonik kök hücreleri;yeni ilaç tasarımı deneylerinde, ilaç toksisitelerinin araştırılmasındave erken embriyonik gelişim çalışmalarında model olabilecek hücrelerdir. Bununla birlikte, insan embriyonik kök hücre çalışmaları canlıembriyoların kullanımını gerektirdiğinden, etik ve hukuki problemleri beraberinde getirmektedir. Embriyon araştırmaları, yaşamınbaşlangıcı ve insan onurunun kapsama alanını ilgilendirdiğinden, çoktartışmalı bir konudur. Bu çalışma ile genel olarak kök hücre kavramı,hukuki niteliği, embriyonik kök hücre kavramı, embriyonun; insanhakları hukuku, anayasa hukuku, ceza hukuku ve medeni hukuk bağlamında statüsü, ana rahmindeki embriyo, tüpteki embriyo bakımından embriyonik kök hücre çalışmalarındaki mevcut hukuki durum ilearaştırma amaçlı embriyo yaratmanın hukukiliği ve embriyonik kökhücre çalışmalarında Sağlık Bakanlığı Genelgesi sonrasındaki hukukidurum açıklanmaya çalışılacaktır.
Anahtar Kelime:

LEGAL UNCERTAINTY: EMBRYONIC STEM CELL STUDIES

Öz:
Among the stem cell types, embryonic stem cells are in the stem cell group, emphasized in the field of tissue engineering and regenerative medicine due to its ability to convert into all kinds of cells and tissues. Especially human embryonic stem cells set an example for new drug design experiments, research of drug toxicity and in studies of early embryonic development. However, since human embryonic stem cell studies require the use of live embryos, they also bring about ethical and legal problems. Embryonic research is a very controversial issue, as it concerns the area of the beginning of life and the scope of human dignity. With this study; the concept of stem cell, its’ legal character, concept of embryonic stem cell, legal status of embryo in terms of human rights law, constitutional law, criminal law and civil law, current legal position for embryonic stem cell studies in point of embryo in uterus, embryo in vitro, legality of creating embryo for research, after the Circular of Ministry of Health current legal status of embriyonic stem cell studies are tried to be explained.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Aydın Öztürk, Üremeye Yardımcı Tedavi Yöntemlerinden Doğan Hukuki Sorumluluk, Legal Yayıncılık, İstanbul 2014.
  • Aydın Ünver Tülay, Ceninin Hukuki Durumu, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2011.
  • Beauchamp Tom L./Childress James F., Biyomedikal Etik Prensipleri, Yedinci Edisyon, (çev. M. Kemal Temel), Betim, İstanbul 2017, s. 122.
  • Beksaç M.Sinan/Çakar Mehmet/Akipek Öcal Şebnem/Katoğlu Tuğrul, “Embriyo ve Fetus; Etik ve Yasal Boyut”, M.Sinan Beksaç (ed.), Doğum Hekimliği; MaternalFetal Tıp’ta Etik ve Yasal Boyut, Medical Network, Ankara 2004, s.119-156.
  • Beksaç Meral, “Kök Hücre, Ne? Nasıl? Niçin? Ne Zamandan Beri? Nereye Kadar?”, Bilim ve Teknik Dergisi, S. 511, Haziran 2010, s. 36-40.
  • Borsellino Patrizia, Bioetica tra morali e diritto, Milano: Raffaello Cortina Editore, 2009.
  • Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, İstanbul 1986, C. 6.
  • Can Alp, “Kök Hücre ile Yapılan Klinik Araştırmalarda Faz Kavramı Üzerine”, Kök Hücre E-Bülteni, S.6 (Mart-Nisan 2015), s. 3-4.
  • Cin Onursal, “Yardımcı Üreme Metotları ve Embriyonun Korunması”, Hukuki Perspektifler Dergisi, S.5, Aralık 2005, s.31-37.
  • Çakar Nur, “Embriyodan Erişkine Kök Hücreler”, Bilim ve Teknik, S.511, Haziran 2010, s.42-45.
  • Çankaya Işık Olcay, “İnsan Hakları Boyutu ve Tıp Hukuku Açısından: Cenine (Foetous-Nasciturus) İlişkin Bir Manifesto”, TıpHD, Sayı:1/Yıl:2012, s. 161-205.
  • Çoban Aykut, “Embriyo Hakları Bakımından Üreme Süreci”, (Embriyo Hakları), Türkiye Biyoetik Derneği, Biyoetik Araştırmaları, İstanbul 2012, s. 313-330.
  • Çoban Aykut, “Türkiye’de İnsan Embriyosu Üzerinde Araştırma Yapmanın Hukuki Sorunları”, (İnsan Embriyosu), TBB Dergisi, Sayı:86, 2009, s.204-248.
  • Çoban Aykut, “Türkiye’de Üreme Sürecinde Oluşturulan Tüpteki İnsan Embriyosunun Hukuki Statüsü”, (Tüp), İnsan Hakları Yıllığı, C. 27, 2009, s. 75-96.
  • Doğan İlya, “İnsan Hayatını Koruma Yükümlülüğü ve İnsan Embriyonunun Ahlaki Statüsü”, KHukA, Kasım 2005, s. 104-109.
  • Dorneck Carina, “Yapay Döllenme Tıbbının Güncel Sorunları”, (çev. Hakan Hakeri), TıpHD - Issue: 8/Year: 2015, s. 93-103.
  • Dökmeci İsmail/Dökmeci Handan, Tıp Terimleri Cep Sözlüğü, İstanbul Medikal Yayıncılık, İstanbul 2011.
  • Eşitli Aygün Ezgi, İnsan Üzerinde Deney ve Deneme Suçları, Yetkin Yayınları, Ankara 2012.
  • Fischer Judith D., “Misappropriation of Human Eggs and Embryos and the Tort of Conversion: A Relational View”, Loy. L.A. L. Rev., Vol. 32, (1999), s. 381-430.
  • Foster Charles, Human Dignity in Bioethics and Law, Hart Publishing, Oxford, Portland, Oregon, 2011.
  • Gemalmaz Burak, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde Mülkiyet Hakkı, İstanbul 2009.
  • Görkey Şefik/Kutlay Nüket/Başağaç Gül Tamay/Güven Tolga/Sert Gürkan/Gün Mukadder/ Erzik Can, Kök Hücre Araştırmalarının Etik ve Hukuki Boyutu, Ankara, Nisan 2009.
  • Gün Mukadder, “Embriyonik Kök Hücre Araştırmaları/Tedavileri ve Olası Etik Sorunlar”, Türkiye Klinikleri, J Med Oncol-Special Topics, S. 2015, C.8/2, s. 141-147.
  • Habermas Jürgen, İnsan Doğasının Geleceği, (çev. Kaan H. Öktem), Everest Yayınları, İstanbul 2003.
  • Hakeri Hakan, “Kök Hücre Çalışmaları ve Hukuki Boyutu”, (Kök Hücre), Türkiye Klinikleri J Surg Med Sci, 2006, 2(43), s.78-82.
  • Hakeri Hakan, “Türk Hukukunda Yapay Döllenme”, (Döllenme), TıpHD - Issue: 8/ Year: 2015, s. 112-113.
  • Hakeri Hakan, Tıp Hukuku, (Tıp), Seçkin Yayıncılık, Ankara 2015.
  • Hausmaninger Herbert/Selb Walter, Römisches Privatrecht, Böhlau Verlag Wien, Köln, Weimar, 1994.
  • Kahraman Semra/Candan Zafer Nihat, “İnsan Embriyonik Kök Hücreleri”, Türkiye Klinikleri J Surg Med Sci, 2006, 2(43), s.21-25.
  • Kalkan Oğuztürk Burcu, Türk Medeni Hukuku’nda Biyoetik Sorunlar, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2011. Kanadoğlu Korkut, “Türk Anayasa Hukukunda Sağlık Alanında Temel Haklar”, TBB Dergisi, 2015(119), s.11-34.
  • Kansu Emin, “Kök Hücreleri ve Klonlama”, Avrasya Dosyası: Moleküler Biyoloji ve Gen Teknolojileri Özel, Sonbahar 2002, C.8, S.3, s.41-50.
  • Karakoç Sökmensüer Lale, “Embriyonik kök hücreler ve tedavi amaçlı kullanımları”, Hacettepe Tıp Dergisi, C.38, S. 1, 2007, s. 15-19.
  • Karaşahin Tahir, “Embriyonik Kök Hücreler”, Erciyes Üniv. Vet. Fak. Derg., C.1, S. 9, 2012, s. 65-71.
  • Katoğlu Tuğrul, “Ceza Hukuku ve Etik”, (Etik), Toplum ve Hekim, Temmuz-Ağustos 2004, C.19, S.4, s. 300-306.
  • Katoğlu Tuğrul, “Türk Hukukunun Bir Parçası Olarak Avrupa Konseyi İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesi”, (Biyotıp), AÜHFD, C. 55, S.1, 2006, s.157-193.
  • Keleş Şükrü, “Genetik, İnsanın Özgür ve Özerk Oluş Konumunu Tehdit Eder mi?”, Türkiye Klinikleri J Med Ethics, 2013, 21(1), s.1-17.
  • Kırkbeşoğlu Nagehan, Soybağı Alanında Biyoetik ve Hukuk Sorunları, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2006.
  • Kıvılcım-Forsman Zeynep, “Avrupa Konseyi İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesi”, İnsan Hakları Yıllığı, C. 21-22, 1999-2000, s. 95-107.
  • Korkut Levent, “Biohukuk bakış açısıyla AİHM Kararlarında Ceninin Hukuki Statüsü”, SD Sağlık Düşüncesi ve Tıp Kültürü Dergisi, Aralık-Ocak-Şubat 2013, 25.sayı, Tesa Eğitim Sağlık ve Araştırma Vakfı, İstanbul, 2013, s. 86-89.
  • Kök Hücre Tedavileri Hasta El Kitabı, ISSCR (Uluslararası Kök Hücre Araştırmaları Derneği), Ankara, 2008.
  • Max Kaser, Römisches Privatrecht, München, 1992.
  • Medicana Genel Sağlık Ansiklopedisi, Tıp Sözlüğü, İstanbul 1993, C.12.
  • Metin Sevtap, Biyo-Tıp Etiği ve Hukuk, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2010.
  • Özbilen Arif Barış, İnsan Kökenli Biyolojik Maddelere İlişkin Hukuki İşlemler, Vedat Yayınevi, İstanbul, 2011.
  • Özel Banu/Ozan Enver/Dabak Özlem, “Embriyonik Kök Hücreler”, Türkiye Klinikleri, J Med Sci, S. 28, s. 333-341.
  • Rosenau Henning, “Avrupa Konseyi Biyotıp Sözleşmesine Göre Embriyon Araştırmaları ve Tedavi Amaçlı Kopyalama”, (Embriyon Araştırmaları), (Çev.Hakan Hakeri), KHukA, Kasım 2005, s.137-144.
  • Rosenau Henning, “İndüklenmiş Pluripotent Kök Hücreler (IPS-Hücreler) Tüm Hukuki Sorunların Çözümü mü?”, (IPS-Hücreler), (çev. Melike Şentürk Tur), TıpHD, Sayı:8/Yıl:2015, s. 263-291.
  • Sayman Yücel, “Mevcut hukuk sistemi Biyolojik gelişmeler karşısında aciz kalıyor”, SD Sağlık Düşüncesi ve Tıp Kültürü Dergisi, Aralık-Ocak-Şubat 2013, 25.sayı, Tesa Eğitim Sağlık ve Araştırma Vakfı, İstanbul, 2013, http://www.sdplatform.com/ Soylesiler/45/Mevcut-hukuk-sistemi-biyolojik-gelismeler-karsisinda-acizkaliyor.aspx, (erişim tarihi: 17.08.2017).
  • Sezen Onur, “İnsan Üzerinde Biyoteknolojik Uygulamaların Uluslararası Hukuk Boyutu”, AndHD, 2015, C.1, S.1, s.82-106.
  • Şener Nurhan, “Kök Hücre Araştırmaları, Etik ve Yasal Tartışmalar”, Hukuk Gündemi, 2012/1, s.54-57.
  • Şensöz Malkoç Ebru, “Milletlerarası Özel Hukukta Embriyo”, Milletlerarası Özel Hukuk Perspektifi ile Biohukuk, 4. Milletlerarası Hukukçular Toplantısı, 6-8 Eylül 2012, Bektaş Köyü-Ayvacık/Çanakkale, Toplantı Sunumları ve Tartışmalar, Medipol Üniversitesi Yayını, Ağustos 2013, s. 125-159.
  • T.C. Başbakanlık Diyanet İşleri Başkanlığı, “Günümüz Tıp Dünyasında Tartışılan
  • Tüp Bebek ve Kök Hücre Gibi Yeni Uygulamaların İslam Dini Açısından Değerlendirilmesi” Din İşleri Yüksek Kurulu Mütalaaları, http://www2.diyanet. gov.tr/dinisleriyuksekkurulu/Sayfalar /Tupbebek1023-5894.aspx (erişim tarihi: 19.08.2017).
  • Tacir Hamide, “Yaşama Hakkı Kapsamında Yaşamın Başlangıcı”, MÜHF-HAD, Özel Sayı: Prof.Dr. Nur Centel’e Armağan, C.19, S.2, Y.2013, s. 1306-1307.
  • Tauscher Soner, “Genetik Teknolojisinin Siyasi ve Etik Sınırları: Genetiği Yönetmek”, International Journal of Political Studies, 2015, Issue:1, Vol:1, s. 1-12.
  • Türkiye Bilimler Akademisi Raporları, S.7, Ankara, 2005.
  • Ünver Yener, “Avrupa Biyo-Hukuk Sözleşmesi’nin Türk Hukukuna Etkileri”, (BiyoHukuk), KHukA, Kasım 2005, s.183-184.
  • Ünver Yener, “İnsan Üzerinde Deney ve Deneme Suçları”, Sağlık Hukuku ve Yeni Türk Ceza Kanunu’ndaki Düzenlemeler, (Deney ve Deneme),Sempozyum No:1, 17.11.2006, İstanbul 2007, s. 150-183.
  • Zengin Mehmet Ali, Biyoloji Uygulamaları ve Tıbbi Müdahaleler Karşısında İnsan Haklarının Korunması, Adalet Yayınevi, Ankara 2012.
  • Zeytin Zafer, “Üreme Tıbbı, Soybağı ve Hukuki Sonuçları”, TıpHD, Issue: 8, Year: 2015, s. 211-233.
APA SÖĞÜT İ (2018). YASAL BELİRSİZLİK: EMBRİYONİK KÖK HÜCRE ÇALIŞMALARI. , 37 - 70.
Chicago SÖĞÜT İPEK SEVDA YASAL BELİRSİZLİK: EMBRİYONİK KÖK HÜCRE ÇALIŞMALARI. (2018): 37 - 70.
MLA SÖĞÜT İPEK SEVDA YASAL BELİRSİZLİK: EMBRİYONİK KÖK HÜCRE ÇALIŞMALARI. , 2018, ss.37 - 70.
AMA SÖĞÜT İ YASAL BELİRSİZLİK: EMBRİYONİK KÖK HÜCRE ÇALIŞMALARI. . 2018; 37 - 70.
Vancouver SÖĞÜT İ YASAL BELİRSİZLİK: EMBRİYONİK KÖK HÜCRE ÇALIŞMALARI. . 2018; 37 - 70.
IEEE SÖĞÜT İ "YASAL BELİRSİZLİK: EMBRİYONİK KÖK HÜCRE ÇALIŞMALARI." , ss.37 - 70, 2018.
ISNAD SÖĞÜT, İPEK SEVDA. "YASAL BELİRSİZLİK: EMBRİYONİK KÖK HÜCRE ÇALIŞMALARI". (2018), 37-70.
APA SÖĞÜT İ (2018). YASAL BELİRSİZLİK: EMBRİYONİK KÖK HÜCRE ÇALIŞMALARI. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2018(134), 37 - 70.
Chicago SÖĞÜT İPEK SEVDA YASAL BELİRSİZLİK: EMBRİYONİK KÖK HÜCRE ÇALIŞMALARI. Türkiye Barolar Birliği Dergisi 2018, no.134 (2018): 37 - 70.
MLA SÖĞÜT İPEK SEVDA YASAL BELİRSİZLİK: EMBRİYONİK KÖK HÜCRE ÇALIŞMALARI. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, vol.2018, no.134, 2018, ss.37 - 70.
AMA SÖĞÜT İ YASAL BELİRSİZLİK: EMBRİYONİK KÖK HÜCRE ÇALIŞMALARI. Türkiye Barolar Birliği Dergisi. 2018; 2018(134): 37 - 70.
Vancouver SÖĞÜT İ YASAL BELİRSİZLİK: EMBRİYONİK KÖK HÜCRE ÇALIŞMALARI. Türkiye Barolar Birliği Dergisi. 2018; 2018(134): 37 - 70.
IEEE SÖĞÜT İ "YASAL BELİRSİZLİK: EMBRİYONİK KÖK HÜCRE ÇALIŞMALARI." Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2018, ss.37 - 70, 2018.
ISNAD SÖĞÜT, İPEK SEVDA. "YASAL BELİRSİZLİK: EMBRİYONİK KÖK HÜCRE ÇALIŞMALARI". Türkiye Barolar Birliği Dergisi 2018/134 (2018), 37-70.
Sayfa Oluşturulma Tarihi
23-04-2024 13:11

İLETİŞİM

TÜBİTAK ULAKBİM TR Dizin

Yüzüncüyıl, İşçi Blokları Mahallesi

Muhsin Yazıcıoğlu Caddesi No:51/C

06530 Çankaya / ANKARA +90 (312) 298 92 00

trdizin@tubitak.gov.tr

TÜBİTAK ULAKBİM Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi Cahit Arf Bilgi Merkezi © Tüm Hakları Saklıdır. Gizlilik Politikası Kullanım Şartları