Klasik Mantıkta Seçmeli Kıyaslar Kâtibî’nin Şerhu Keşfi’l-Esrâr’ı Ekseninde Bir Tür İnceleme

AYIK, HASAN; Şahin, Enver

Klasik Mantıkta Seçmeli Kıyaslar Kâtibî’nin Şerhu Keşfi’l-Esrâr’ı Ekseninde Bir Tür İnceleme

Hasan AYIK, (Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, İslami İlimler Fakültesi, İslam Felsefesi Anabilim Dalı, Ankara, Türkiye)

Enver ŞAHİN (Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, Mantık Anabilim Dalı, Rize, Türkiye)

Tasavvur - Tekirdağ İlahiyat Dergisi (Online)

2 0

Yıl: 2019 Cilt: 5 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 221 - 246 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 23-09-2020

Klasik Mantıkta Seçmeli Kıyaslar Kâtibî’nin Şerhu Keşfi’l-Esrâr’ı Ekseninde Bir Tür İnceleme

Öz:

İslam mantık tarihinde 13. yy. özgün metinlerin üretildiği ve bu alandaönemli alimlerin yetiştiği bir dönemdir. Bu dönemde yetişen mantık alimlerinden biri de, mantık eserleri yüzyıllardır medreselerde okutulan Necmuddîn el-Kâtibî’dir.(v.1277) Kâtibî, mantık alanında eş-Şemsiyye gibi metnitamamıyla kendine ait eserler kaleme aldığı gibi bunun yanında bazı mantıkmetinleri üzerine de şerhler yazmıştır. Şerh türündeki mantık eserlerinden enönemlilerinden biri Şerhu keşfi’l-esrâr ‘an gavâmizi’l-efkâr’dır. Bu şerhi Kâtibîyine o dönemde yetişen ve İbn Sînâ-Râzî çizgisinde mantık anlayışını sürdüren Efdâlüddîn el-Hûnecî’nin(v.1248) Keşfu’l-esrâr adlı eserinin üzerine yapmıştır. Hûnecî’nin bu eseri mantık alanında yazdığı en hacimli ve en çok rağbet gören eseridir. Hûnecî bu eserine başta seçmeli kıyaslar olmak üzere bellibaşlı bazı mantık konularını dahil etmemiştir. Kâtibî Hûnecî’nin yer vermediği mantık konularına şerhinde değinmektedir. Bu çalışmada Kâtibî’nin sözkonusu eserdeki görüşleri çerçevesinde seçmeli kıyaslar konusu tartışmalınoktalarıyla birlikte ele alınacaktır.

Anahtar Kelime:

Elective Syllogisims in Classical Logic A study on the Axis of the Sharh Kashf al-Asrâr of Kâtibî

Öz:

In the History of Islamic Logic, thirteenth century is a period in which important scholars lived and produced original texts in the field. One of the scholars of this period whose works on logic were taught in the madrasahs for centuries was Najm al-Dîn al-Kâtibî (d. 1277). Kâtibî wrote original works such as Al-Shamsiyya as well as commentaries on some texts of logic. One of the most important of such commentaries was Sharh kashf al-asrâr ‘an gavâmiz al-afkâr. This is a commentary on Kashf al-asrâr of Afdaluddin al-Hunaji (d. 1248) who lived in the same period and followed Ibn Sina- Râzî line of classical logic. This is a voluminous and most popular work of Hunaji on logic. But he did not include some important topics of logic, such as selective syllogism in this work. Kâtibî includes these topic in his commentary. This study examines his view on selective syllogism within the limit of his views in the commentary.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Durusoy, Ali. “Mantık ve Mantık Tarihi Üzerine Bir Değerlendirme”. İslami İlimler Dergisi, 2 (2010): 9-20.
el-Ebherî, Esîrüddîn. Keşfu’l-hakâik fî tahrîri’d-dekâik, thk. Hüseyin Sarıoğlu, İstanbul: Çantay Kitabevi, 2001.
el-Fârâbî, Ebu Nasr. Kitâbu’l-kıyâs, thk. Refik el-‘acem, (el-Mantık ‘inde’lFârâbî-II içinde), Beyrut: Darü’l-meşrik, 1987.
el-Fârâbî, Ebu Nasr. Kitabü’l kiyâsi’s-sagîr ‘ala tarikati’l-mütekellimin, (el-Mantık ‘inde’l-Fârâbî-II içinde), Beyrut: Darü’l-meşrik, 1987.
el-Fârâbî, Ebu Nasr. Kitabü’l kiyâsi’s-sagîr, nşr. Mübahat Türker-Küyel, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 1990.
Hanoğlu, İsmail. Fahruddin er-Râzî’nin Kitabu’l-mulahhas fi’l-mantık ve’l-Hikme Adlı Eserinin Tahkiki ve Değerlendirmesi, I- Tahkiki, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi 2009.
el-Kâtibî, Ali b. Ömer. Aynü’l-kavâid fî’l-mantık, Süleymaniye Ktp Ragıp Paşa 1481.
el-Kâtibî, Ali b. Ömer. Bahru’l-fevâid fî şerhi ‘ayni’l-kavâid, Süleymaniye Ktp., Ragıp Paşa, 1481.
el-Kâtibî, Ali b. Ömer. eş-Şemsiyye fî kavâidi’l-mantıkiyye, thk. Mehdî Fazlullah Beyrut: el-Merkezü’s-sekâfi’l-‘Arabî, 1998.
el-Kâtibî, Ali b. Ömer. Münannas fî’l-mantık, Süleymaniye Ktp., Şehid Ali Paşa, 1680.
el-Kâtibî, Ali b. Ömer. Şerhu keşfi’l-esrâr ‘an gavâmizi’l-efkâr, Süleymaniye Ktp., Carullah, 1417.
el-Rouayheb, Khaled. “Introduction”, Keşfü’l-esrâr ‘an gavâmizi’l-efkâr, nşr. Khaled el-Rouayheb, Tahran: Iranian Institute of Philosophy and Institute of Islamic Studies Free University of Berlin, h. 1389.
el-Rouayheb, Khaled. “Post-Avıcennan Logıcıans on the Subject Matter of Logıc: Some Thırteenth-and Fourteenth-Century Dıccussıons”, Arabic Sciences and Philosophy, 22 (2012).
es-Sâvî, Zeynüddîn. el-Besâirü’n-Nasîriyye fî ilmi’l-mantık, nşr. Refik el-Acem, Beyrut: Daru’l-fikri’l-Lübnânî, 1993.
es-Semerkandî, Şemsüddîn. Kıstâsu’l-efkâr fî tahkîki’l-esrâr, thk. Necmeddin Pehlivan, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2014.
es-Sühreverdî, Şehâbeddin. el-Meşâri‘ ve’l-mutârahât, thk. Maksud Muhammedî, Eşref Âlî Pûr, Köln-Beyrut: Menşûratü’l-cemel, 2011.
et-Tûsî, Nasîruddîn. Esâsü’l-iktibâs fî’l-mantık, thk. Hasan eş-Şafii ve Muhammed Sa‘id Cemalüddîn, Kahire: Meclisü’l-alâi’s-sekâfe, 2004.
İbn Sînâ, Ebu Ali Hüseyin b. Abdillah. en-Necât fî hikmeti’l-mantıkiyye ve’ttabi‘iyye ve’l-ilahiyye, thk. Macid Fahri, Beyrut: Dâru’l-afaki’l-cedide, 1985.
İbn Sîna, Ebu Ali Hüseyin b. Abdillah. İşaretler ve Tembihler, çev. Ali Durusoy, Muhittin Macit, Ekrem Demirli, İstanbul: Litera Yayıncılık, 2005.
İbn Sînâ, Ebu Ali Hüseyin b. Abdillah. Kitâbu’l-evsat fi’l-mantık, Süleymaniye Kütüphanesi, Turhan Valide Sultan, 213.
İbn Sînâ, Ebu Ali Hüseyin b. Abdillah. Kitabü’ş-şifâ: Kıyas, thk. İbrahim Medkour, Kahire: el-Heyetü’l-âmme li-şuûni’l-metâbi‘i’l-emîriyye, 1964.
Hasırcı, Nazım. “Seçmeli Kıyaslarda Geçersiz Formlar” (ÖSS’ye Hazırlık Kitaplarda Görülen Mantık Yanlışı). Dini Araştırmalar, X/29, (2007): 145-160.
Râzî, Fahreddîn. Lübâbü’l-işârât, nşr. Said Atiyye, Mısır: Matbaatü’s-saade, h. 1355.
Râzî, Fahreddîn. Mantıku’l-mülahhas, thk. F. Karameleki-A. Asgarinejad, Tahran: İntişârât-ı Danişgâh-ı İmam Sâdık, h. 1382.
Yeşil, Mustafa. Fârâbî’de ve Quine’da Dil-Anlam ve Doğruluk İlişkisi, Doktora Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, 2015..

APA	AYIK H, Şahin E (2019). Klasik Mantıkta Seçmeli Kıyaslar Kâtibî’nin Şerhu Keşfi’l-Esrâr’ı Ekseninde Bir Tür İnceleme. , 221 - 246.
Chicago	AYIK HASAN,Şahin Enver Klasik Mantıkta Seçmeli Kıyaslar Kâtibî’nin Şerhu Keşfi’l-Esrâr’ı Ekseninde Bir Tür İnceleme. (2019): 221 - 246.
MLA	AYIK HASAN,Şahin Enver Klasik Mantıkta Seçmeli Kıyaslar Kâtibî’nin Şerhu Keşfi’l-Esrâr’ı Ekseninde Bir Tür İnceleme. , 2019, ss.221 - 246.
AMA	AYIK H,Şahin E Klasik Mantıkta Seçmeli Kıyaslar Kâtibî’nin Şerhu Keşfi’l-Esrâr’ı Ekseninde Bir Tür İnceleme. . 2019; 221 - 246.
Vancouver	AYIK H,Şahin E Klasik Mantıkta Seçmeli Kıyaslar Kâtibî’nin Şerhu Keşfi’l-Esrâr’ı Ekseninde Bir Tür İnceleme. . 2019; 221 - 246.
IEEE	AYIK H,Şahin E "Klasik Mantıkta Seçmeli Kıyaslar Kâtibî’nin Şerhu Keşfi’l-Esrâr’ı Ekseninde Bir Tür İnceleme." , ss.221 - 246, 2019.
ISNAD	AYIK, HASAN - Şahin, Enver. "Klasik Mantıkta Seçmeli Kıyaslar Kâtibî’nin Şerhu Keşfi’l-Esrâr’ı Ekseninde Bir Tür İnceleme". (2019), 221-246.

APA	AYIK H, Şahin E (2019). Klasik Mantıkta Seçmeli Kıyaslar Kâtibî’nin Şerhu Keşfi’l-Esrâr’ı Ekseninde Bir Tür İnceleme. Tasavvur - Tekirdağ İlahiyat Dergisi (Online), 5(1), 221 - 246.
Chicago	AYIK HASAN,Şahin Enver Klasik Mantıkta Seçmeli Kıyaslar Kâtibî’nin Şerhu Keşfi’l-Esrâr’ı Ekseninde Bir Tür İnceleme. Tasavvur - Tekirdağ İlahiyat Dergisi (Online) 5, no.1 (2019): 221 - 246.
MLA	AYIK HASAN,Şahin Enver Klasik Mantıkta Seçmeli Kıyaslar Kâtibî’nin Şerhu Keşfi’l-Esrâr’ı Ekseninde Bir Tür İnceleme. Tasavvur - Tekirdağ İlahiyat Dergisi (Online), vol.5, no.1, 2019, ss.221 - 246.
AMA	AYIK H,Şahin E Klasik Mantıkta Seçmeli Kıyaslar Kâtibî’nin Şerhu Keşfi’l-Esrâr’ı Ekseninde Bir Tür İnceleme. Tasavvur - Tekirdağ İlahiyat Dergisi (Online). 2019; 5(1): 221 - 246.
Vancouver	AYIK H,Şahin E Klasik Mantıkta Seçmeli Kıyaslar Kâtibî’nin Şerhu Keşfi’l-Esrâr’ı Ekseninde Bir Tür İnceleme. Tasavvur - Tekirdağ İlahiyat Dergisi (Online). 2019; 5(1): 221 - 246.
IEEE	AYIK H,Şahin E "Klasik Mantıkta Seçmeli Kıyaslar Kâtibî’nin Şerhu Keşfi’l-Esrâr’ı Ekseninde Bir Tür İnceleme." Tasavvur - Tekirdağ İlahiyat Dergisi (Online), 5, ss.221 - 246, 2019.
ISNAD	AYIK, HASAN - Şahin, Enver. "Klasik Mantıkta Seçmeli Kıyaslar Kâtibî’nin Şerhu Keşfi’l-Esrâr’ı Ekseninde Bir Tür İnceleme". Tasavvur - Tekirdağ İlahiyat Dergisi (Online) 5/1 (2019), 221-246.