Abbâsi Sarayında Bir Mizâh Şairi: Ebû Dulâme
Yıl: 2019 Cilt: 0 Sayı: 14 Sayfa Aralığı: 22 - 38 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.34085/buifd.623921 İndeks Tarihi: 23-09-2020
Abbâsi Sarayında Bir Mizâh Şairi: Ebû Dulâme
Öz: Arap mizâh geleneğinin önemli temsilcilerinden biri olan Ebû Dulâme el-Esedî, Emevîlerin son dönemleri ile Abbâsîlerin ilk üç halifesi olan Seffâh, Mansûr ve Mehdî dönemlerinde yaşamış bir şairdir. Bu çalışmada şairin mizâh yeteneğinin ortaya çıkmasında etkili olanhayat serüveni ve yaşadığı ortam resmedildikten sonra şairin sözlerindeki ve şiirlerindeki mizâhi yön incelenmiştir. Abbâsîlerin ilk şairlerinden olması hasebiyle Ebû Dulâme’nin bu dönemin şiir ve edebiyatının şekillenmesinde önemli bir rolü vardır. Seffâh tarafından saraya alınması ile birlikte alaycı kişiliği, latifeli sözleri, hikâyeleri ve nükteli şiirleriyle gerek halifeleri ve gerekse diğer devlet ricalini eğlendirmeyi başarmıştır. Ebû Dulâme, halifeleri güldürme ve onlardan maddi fayda elde etme adına kendisini ve en yakınlarını alaya almaktan çekinmemiştir. Eğlenceye fazlaca düşkün olduğundan dolayı dini konularda hassas değildir.
Anahtar Kelime: A Humorist in the Abbasid Palace: Abû Dulâma
Öz: Abû Dulâma al-Asadi, a prominent representative of the Arabic humor tradition, is a poet who lived in the final periods of the Umayyads and during the reigns of Saffâh, Mansûr and Mahdî, the first three Abbâsid caliphs. This study depicted the poet’s life adventure and where he lived which played a role in bringing out the sense of humor in him, and analyzed the humor aspect in his words and poems. Being one of the first poets of the Abbâsid era, he played a major role in shaping the poetry and literature of the time. After being taken to the palace by Saffâh, he succeeded in entertaining the caliphs and other statesmen alike with his sarcastic personality, joking words, stories and witty poems. He did not hesitate to make fun of himself and his closest relatives to make the caliphs laugh and obtain material benefits from them. Since he was very fond of entertaining, he was not sensitive about religious issues.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Abdulhamîd, Şâkir. el-Fukâhe ve’d-dihk, Ru’ye cedide. Kuveyt: Metâbi‘u’s-siyâse, 2003.
- Ali Hasan, Rüşdî. Dîvânu Ebî Dulâme el-Esedî. Beyrut: Müessesetu’r-risâle, 1985.
- Âmidî, Ebu’l-Kâsım el-Hasan b. Bişr. el-Mu’telif ve’l-muhtelif. Nşr. F. Krenkow. 1. Baskı. Beyrut: Dâru’l-cîl, 1991.
- Asma‘î, Ebû Sa‘îd Abdulmelik. el-Asma‘iyyât. Thk. Ahmed Muhammed Şâkir, Abdusselâm Hârûn, Kahire: Dâru’l-me‘ârif, ts.
- Bağdâdî, Ebû Bekr Hatîb. Târîhu Medineti’s-selâm. Thk. Beşşâr Avvâd Maruf. 1. Baskı. Beyrut: Daru’l-ğarbi’l-İslâmî, 2001.
- Buhari, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail. el-Edebu’l-müfred. Thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî. Kahire: Matbaatu’s-selefiyye, 1375.
- Câhız, ebû Osmân Amr b. Bahr. el-Buhâlâ. Thk. Tâhâ el-Hâcirî. 5. Baskı. Kahire: Dâru’lmeârif, t.s.
- Câhız, ebû Osmân Amr b. Bahr. Kitâbu’l-hayâvân. Thk. Abdusselâm Muhammed Hârûn. 2.
- Baskı. Mısır: Mektebetu'l-Câhız, 1965.
- Câhız, ebû Osmân Amr b. Bahr. Resâilu’l-Câhız. Thk. Abdusselâm Hârûn. Kahire: Dâru’l-cîl li’tıbâ‘a, ts.
- Cevherî, İsmail b. Hammâd. es-Sıhâh. Thk. Ahmed Abdulğafûr Attâr. Beyrut: Dâru’l-‘ilm li’lmelâyîn, 1979.
- Cihâd Abdulkâdir Kuveydir. Şi‘ru’l-fukâhe fi’l-‘asri’l-Abbâsî. Yüksek Lisans Tezi, Humus Ba‘as Üniversitesi, 2009.
- Demirayak, Kenan. Abbâsi Edebiyatı Tarihi. Erzurum: Bakanlar Matbaacılık, 1998.
- Demîrî, Kemâluddîn Muhammed b. Mûsâ. Hayâtu’l-hayâvâni’l-kubrâ. Thk. İbrâhîm Sâlih. Dimaşk: Dâru’l-beşâir, 2005.
- Doğan, Mehmet. Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Pınar Yayınları, 2008.
- Doğan, Yusuf. “Hz. Peygamber ve Mizah”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8/2 (Aralık 2004): 191-203.
- Dumûr, Abdullah Halîl. es-Suhriyye ve’l-fukâhe fi’n-nesri’l-Abbâsî hattâ nihâyeti’l-karni’r-râbi‘ elhicrî. Doktora Tezi, Ürdün Mutah Üniversitesi, 2005.
- Ebû Hilâl el-Askerî. el-Furûku’l-lugaviyye. Thk. Muhammed İbrahim Selim, Kahire: Dâru’lilm ve’s-sekâfe, ts.
- Ferâhidî, Halil b. Ahmed. Kitâbu’l-ayn. Thk. Mehdî el-Mahzûmî, İbrâhim Sâmerrâî. B.y: Dâr ve mektebetu’l-hilâl, ts.
- Furat, Ahmet Suphi. Arap Edebiyatı Tarihi (Başlangıçtan XVI. Asra Kadar), İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi, 1996.
- Goldziher, Ignace. Klasik Arap Literatürü. Trc. Rahmi Er - Azmi Yüksel. Ankara: Vadi Yayınları, 2012.
- Husrî, Ebû İshâk İbrahim b. Ali el-Kayravânî. Cem‘u’l-cevâhir fi’l-mulehi ve’n-nevâdir. Nşr. Ali Muhammed el-Behâvî. 2. Baskı. Beyrut: Dâru’l-cîl, ts.
- İbn Abdirabbih, Ahmed b. Muhammed el-Endelûsî. el-İkdu’l-ferîd. Beyrut: Dâru’l-kutubi’lilmiyye, 2013.
- İbn Sîde, Ebu’l-Hasen Ali. el-Muhassas. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, ts.
- İbn-i Fâris, Hüseyin Ahmed. Mekâyisu’l-luga. Beyrut: Dâru’l-cîl, ts.
- İbn-i Hallikân, Ebu’l-Abbâs Şemsuddin Ahmed. Vefeyâtu’l-a‘yân ve enbâu ebnâi’z-zemân. Thk. İhsan Abbas. Beyrut: Dâru sadır, ts.
- İbn-i Kuteybe ed-Dîneverî. ‘Uyûnu’l-ahbâr. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-Arabî, ts.
- İbn-i Kuteybe ed-Dîneverî. eş-Şi‘r ve’ş-şua‘râ. Thk. Ahmed Muhammed Şâkir. Kahire: Dâru’lmeârif, ts.
- İbn-i Manzûr. Lisânu’l-‘Arab. Beyrut: Dâru sadir, ts.
- İbnu’l-Esîr. el-Kâmil fi’t-târîh. 1. Baskı. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1987.
- İbnu’l-Mu‘tez, Ebu’l-‘Abbâs Abdullah b. Muhammed. Tabakâtu’ş-şu‘arâ. Thk. Abdussettâr Ahmed Ferrâc. 3. Baskı. Kahire: Dâru’l-meârif, ts.
- İsfehânî, Ebu’l-Ferec Ali b. el-Huseyn. el-Eğânî. Thk. İhsan Abbâs. 3. Baskı. Beyrut: Dâru sâdır, 2008.
- Kabaklı, Ahmet. Türk Edebiyatı. İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları, 2008.
- Kâtib Çelebî. Keşfu’z-zunûn ‘an esâmi’l-kutubi ve’l-funûn. Beyrut: Dâru ihyâi’t-turâsi’l-Arabî, ts.
- Kılıçlı, Mustafa. Ebû Dulâme ve Nüktedan Kişiliği Üzerine. Erzurum: y.y., 1992.
- Muhammed b. Şeneb. Abû Dolâma, Poete bouffon de la Cour des premiers Califes abbasides. Cezayir: Universite D’alger, 1922.
- Nuveyrî, Şihabuddîn Ahmed b. Abdulvehhâb. Nihâyetu’l-ereb fî funûni’l-edeb. Thk. Yahya eşŞâmî. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 2004.
- Se‘âlibî, Ebû Mansûr Abdulmelik b. Muhammed b. İsmail. Simâru’l-kulûb fi’l-mudâfi ve’lmensûb. Thk. İbrahim Salih. 1.baskı. Dimaşk: Dâru’l-beşâir, 1994.
- Şerişî, Ebu’l-Abbâs Ahmed. Şerhu Makâmâti’l-Harîrî. Thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrâhîm. Beyrut: el-Mektebetu’l-asriyye, 1992.
- Vehbe, Mecdî - Muhendis, Kâmil. Mu‘cemu’l-mustalahâti’l-Arabiyye fi’l-luga ve’l-edeb. 2.Baskı. Beyrut: Mektebetu Lubnân, 1984.
- Yâfi‘î, Ebu Muhammed Abdullah. Mir’âtu’l-cenân ve ‘ibratu’l-yekzân. 1. Baskı. Beyrut: Dâru’lkutubi’l-ilmiyye, 1997.
- Ya‘kûb, İmîl Bedi‘. Dîvânu Ebî Dulâme. Beyrût: Dâru’l-cîl, 1994.
- Yâkût el-Hamevî. Mu’cemu’l-udebâ. Thk. İhsan Abbâs. Lübnan: Dâru’l-ğarb el-İslâmî, 1993.
- Yardımcı, İsmail. “Mizâh Kavramı ve Sanattaki Yeri”. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 3/2 (2010): 1-41.
- Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer. Esâsu’l-belâğa. Thk. Muhammed Bâsil ‘Uyûn esSûd, Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1998.
- Zeydân, Corci. Târîhu âdâbi’l-lugati’l-‘Arabiyye. Beyrut: Dâru’l-fikr, 2011.
- Ziriklî, Hayruddin. el-A‘lâm. 15. Baskı. Beyrut: Dâru’l-‘ilm li’l-melâyîn, 2002.
| APA | TOLAN M (2019). Abbâsi Sarayında Bir Mizâh Şairi: Ebû Dulâme. , 22 - 38. 10.34085/buifd.623921 |
| Chicago | TOLAN MUHAMMET BILAL Abbâsi Sarayında Bir Mizâh Şairi: Ebû Dulâme. (2019): 22 - 38. 10.34085/buifd.623921 |
| MLA | TOLAN MUHAMMET BILAL Abbâsi Sarayında Bir Mizâh Şairi: Ebû Dulâme. , 2019, ss.22 - 38. 10.34085/buifd.623921 |
| AMA | TOLAN M Abbâsi Sarayında Bir Mizâh Şairi: Ebû Dulâme. . 2019; 22 - 38. 10.34085/buifd.623921 |
| Vancouver | TOLAN M Abbâsi Sarayında Bir Mizâh Şairi: Ebû Dulâme. . 2019; 22 - 38. 10.34085/buifd.623921 |
| IEEE | TOLAN M "Abbâsi Sarayında Bir Mizâh Şairi: Ebû Dulâme." , ss.22 - 38, 2019. 10.34085/buifd.623921 |
| ISNAD | TOLAN, MUHAMMET BILAL. "Abbâsi Sarayında Bir Mizâh Şairi: Ebû Dulâme". (2019), 22-38. https://doi.org/10.34085/buifd.623921 |
| APA | TOLAN M (2019). Abbâsi Sarayında Bir Mizâh Şairi: Ebû Dulâme. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 0(14), 22 - 38. 10.34085/buifd.623921 |
| Chicago | TOLAN MUHAMMET BILAL Abbâsi Sarayında Bir Mizâh Şairi: Ebû Dulâme. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 0, no.14 (2019): 22 - 38. 10.34085/buifd.623921 |
| MLA | TOLAN MUHAMMET BILAL Abbâsi Sarayında Bir Mizâh Şairi: Ebû Dulâme. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, vol.0, no.14, 2019, ss.22 - 38. 10.34085/buifd.623921 |
| AMA | TOLAN M Abbâsi Sarayında Bir Mizâh Şairi: Ebû Dulâme. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2019; 0(14): 22 - 38. 10.34085/buifd.623921 |
| Vancouver | TOLAN M Abbâsi Sarayında Bir Mizâh Şairi: Ebû Dulâme. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2019; 0(14): 22 - 38. 10.34085/buifd.623921 |
| IEEE | TOLAN M "Abbâsi Sarayında Bir Mizâh Şairi: Ebû Dulâme." Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 0, ss.22 - 38, 2019. 10.34085/buifd.623921 |
| ISNAD | TOLAN, MUHAMMET BILAL. "Abbâsi Sarayında Bir Mizâh Şairi: Ebû Dulâme". Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 14 (2019), 22-38. https://doi.org/10.34085/buifd.623921 |
