ENVÂRÜ’L HİKEM VE Kİ’Lİ BİRLEŞİK CÜMLELER ÜZERİNE
Yıl: 2020 Cilt: 1 Sayı: 69 Sayfa Aralığı: 115 - 134 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.32925/tday.2020.40 İndeks Tarihi: 30-09-2020
ENVÂRÜ’L HİKEM VE Kİ’Lİ BİRLEŞİK CÜMLELER ÜZERİNE
Öz: Bu makalede, Özbekistan İlimler Akademisi, Ebû Reyhan El-BirûnîŞarkşinaslık Enstitüsü Yazma Eserler Kütüphanesi, 11876 numaradakayıtlı olan “Envârü’l-Hikem” adlı eserde geçen ki’li birleşik cümlelerincelenmiştir. Doğu Türkçesiyle 16-17. yüzyıllar arasında kaleme alındığıve Çağatay Türkçesinin klasik sonrası dönemine ait olduğu tespitedilen bu mensur eser, toplam 165 hikmetten oluşmaktadır. Çalışmadaöncelikle eserin kısa bir tanıtımına, dil özelliklerine ve anlatımın somutlaştırılmasıiçin başvurulan ifadelere yer verilmiş; daha sonra ayrıntılıbir şekilde ki’li birleşik cümleler incelenmiştir. Bu cümleler; yardımcıcümlenin/cümlelerin ana cümle içerisindeki durumuna göre sınıflandırılmışve yardımcı cümlenin/cümlelerin ana cümlenin doğrudan birögesi olduğu örneklerde tercih edilen “kip ekleri”ne dikkat çekilmiştir.Tanım ve açıklama cümlelerinde gereklilik ifadesinin kullanımı neticesindekarşımıza çıkan kerek ki’li yapılar ise ele alınan bir diğer konudur.
Anahtar Kelime: ON THE COMPOUND SENTENCES WITH ki IN ENVÂRÜ’L HİKEM
Öz: The compound sentences with ki in the work “Envârü’l Hikem” registered at number 11876 in Uzbekistan Academy of Sciences Abu Reyhan Al-Biruni Orientalism Institute Manuscript Library are examined in this article. This prosaic work, which was written between 16th and 17th centuries with Eastern Turkish and belongs to the post- Classical period of Chagatai Turkish, consists of a total of 165 wisdoms. In the study, first of all, a brief introduction of the work, language features and expressions applied for the concretization of the narrative were included; then the compound sentences with ki were examined in detail. These sentences; classified according to the situation of the auxiliary sentence(s) in the main sentence and attention was drawn to the preferred modal suffixes in the examples where the auxiliary sentence(s) was a direct element of the main sentence. The structure with kerek ki as a result of the use of the expression of necessity in the description and explanation sentences is another issue which is examined.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Arat, R. R. (2007). Yusuf Has Hacip Kutadgu Bilig I metin. Ankara: Türk Dil Kurumu.
- Eckmann, J. (1959). Çağataycada yardımcı cümleler. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten, C 7, 27-58.
- Ercilasun, A. B. (1984). Kutadgu Bilig grameri - fiil. Gazi Üniversitesi Yayınları, Ankara.
- Ergin, M. (2009). Türk dil bilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınları.
- Karahan, L. (2010). Türkçede söz dizimi. Ankara: Akçağ Yayınları.
- Korkmaz, Z. (1994). Gramer terimleri sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu.
- Nalbant, V. (2015). Karahanlı Türkçesinde farklı bir cümle türü: “Kim(se)siz Ol’lu cümleler”, Türk Bilig, 2015/29.
- Özmen, M. (2013). Türkçenin söz dizimi. Adana: Karahan Kitabevi.
- Tekin, Ş. (1992). Eski Türkçe. Türk dünyası el kitabı, C 2 (A-23), Ankara: TKAE.
- Tulum, M. (1978). Sinanpaşa – Ma’arifetnâme, metin ve kim/ki’li birleşik cümleler üzerine bir inceleme. Yayımlanmamış Doçentlik Tezi, İstanbul.
| APA | TÜNGÜÇ K (2020). ENVÂRÜ’L HİKEM VE Kİ’Lİ BİRLEŞİK CÜMLELER ÜZERİNE. , 115 - 134. 10.32925/tday.2020.40 |
| Chicago | TÜNGÜÇ Kader ENVÂRÜ’L HİKEM VE Kİ’Lİ BİRLEŞİK CÜMLELER ÜZERİNE. (2020): 115 - 134. 10.32925/tday.2020.40 |
| MLA | TÜNGÜÇ Kader ENVÂRÜ’L HİKEM VE Kİ’Lİ BİRLEŞİK CÜMLELER ÜZERİNE. , 2020, ss.115 - 134. 10.32925/tday.2020.40 |
| AMA | TÜNGÜÇ K ENVÂRÜ’L HİKEM VE Kİ’Lİ BİRLEŞİK CÜMLELER ÜZERİNE. . 2020; 115 - 134. 10.32925/tday.2020.40 |
| Vancouver | TÜNGÜÇ K ENVÂRÜ’L HİKEM VE Kİ’Lİ BİRLEŞİK CÜMLELER ÜZERİNE. . 2020; 115 - 134. 10.32925/tday.2020.40 |
| IEEE | TÜNGÜÇ K "ENVÂRÜ’L HİKEM VE Kİ’Lİ BİRLEŞİK CÜMLELER ÜZERİNE." , ss.115 - 134, 2020. 10.32925/tday.2020.40 |
| ISNAD | TÜNGÜÇ, Kader. "ENVÂRÜ’L HİKEM VE Kİ’Lİ BİRLEŞİK CÜMLELER ÜZERİNE". (2020), 115-134. https://doi.org/10.32925/tday.2020.40 |
| APA | TÜNGÜÇ K (2020). ENVÂRÜ’L HİKEM VE Kİ’Lİ BİRLEŞİK CÜMLELER ÜZERİNE. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten, 1(69), 115 - 134. 10.32925/tday.2020.40 |
| Chicago | TÜNGÜÇ Kader ENVÂRÜ’L HİKEM VE Kİ’Lİ BİRLEŞİK CÜMLELER ÜZERİNE. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten 1, no.69 (2020): 115 - 134. 10.32925/tday.2020.40 |
| MLA | TÜNGÜÇ Kader ENVÂRÜ’L HİKEM VE Kİ’Lİ BİRLEŞİK CÜMLELER ÜZERİNE. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten, vol.1, no.69, 2020, ss.115 - 134. 10.32925/tday.2020.40 |
| AMA | TÜNGÜÇ K ENVÂRÜ’L HİKEM VE Kİ’Lİ BİRLEŞİK CÜMLELER ÜZERİNE. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten. 2020; 1(69): 115 - 134. 10.32925/tday.2020.40 |
| Vancouver | TÜNGÜÇ K ENVÂRÜ’L HİKEM VE Kİ’Lİ BİRLEŞİK CÜMLELER ÜZERİNE. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten. 2020; 1(69): 115 - 134. 10.32925/tday.2020.40 |
| IEEE | TÜNGÜÇ K "ENVÂRÜ’L HİKEM VE Kİ’Lİ BİRLEŞİK CÜMLELER ÜZERİNE." Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten, 1, ss.115 - 134, 2020. 10.32925/tday.2020.40 |
| ISNAD | TÜNGÜÇ, Kader. "ENVÂRÜ’L HİKEM VE Kİ’Lİ BİRLEŞİK CÜMLELER ÜZERİNE". Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten 1/69 (2020), 115-134. https://doi.org/10.32925/tday.2020.40 |
