ÇEVRESEL BİLİNÇ BAĞLAMINDA KUR’ÂN’DA TESHÎR KAVRAMI
Yıl: 2020 Cilt: 7 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 81 - 111 Metin Dili: Diğer DOI: 10.46353/k7auifd.693319 İndeks Tarihi: 27-09-2020
ÇEVRESEL BİLİNÇ BAĞLAMINDA KUR’ÂN’DA TESHÎR KAVRAMI
Öz: Kur’ân’da teshîr kavramı, genel olarak insanın çevresini oluşturan varlıkların onunhizmetine sunulması manasında kullanılır. Teshîr kavramıyla ilgili âyetlerde YüceAllah, kâinatta kurduğu makro dengeden mikro dengeye ve bu dengenin insan içinne anlama geldiğine işaret eder. Bu yönüyle teshîr kavramı Kur’ân’da sadece insanların önlerinde hazır olarak buldukları çevreyi ve nimetleri onlara hatırlatmaz aynızamanda bu çevrenin mevcut duruma nasıl geldiğine işaret ederek hem tarihi sürece hem de fiziksel yasalara da dikkat çeker. Araştırmada öncelikli olarak teshîrkavramının etimolojik yapısı, sözlüklerde geçen anlamları, müfessirlerin Kur’ân’dabu kavrama verdikleri manalar, teshîr edilen varlıklar ve özellikleri, teshîrin gayeleri ve yönleri üzerinde durulmuştur. Araştırma neticesinde ortaya çıkan önemlibulgular arasında teshîrin Kur’ân’da kullanımının meallerde yer alan sadece “insanın hizmetine verme”, “emre âmâde kılma”, “istifadeye verme” ve “râm etme” gibianlamlarla sınırlı olmadığı görülmüştür. Bu anlamların yanı sıra evrende kurulannizama işaret ederek bir şeyin güç yoluyla kullanılması, bir şeyi itaat altına alma veinsanların maslahatına uygun hale getirme gibi fiziksel yasaları hatırlatacak niteliktederin anlamlar taşıdığı tespit edilmiştir. Araştırmada ayrıca Kur’ân’da bu kavramla bir taraftan teshîr edilen varlıklara işaret edilirken bir taraftan da bu varlıklarınteshîr yönlerinin araştırılıp üzerinde düşünülmesinin gerekliliği ve fiziksel yasalarınkeşfedilmesinin zarureti gibi hususlar da incelenmiştir. Bu bağlamda teshîr kavramının, insanın yaşadığı çevresine karşı duyarlı olmasını sağlayan ve ekolojik dengenin kuruluş sürecini ortaya çıkaran, üzerinde uzun uzun tefekkür etmeyi gereklikılan bir kavram olduğu ortaya çıkmaktadır.
Anahtar Kelime: THE CONCEPT OF TASKHĪR WITHIN THE CONTEXT OF ENVIRONMENTAL AWARENESS IN THE QURʾĀN
Öz: The concept of taskhīr in the Qurʾān is generally used in the sense of presenting of the beings that make up the environment of man to his service. In the verses about the concept of taskhīr, Almighty God points out from the macro balance to the micro balance and what this balance means for man. With this aspect, the concept of tashîr not only reminds them of the environment and blessings that people find ready in the Qurʾān, but also points out both the historical process and the physical laws by pointing out how this environment has come to the present state. In the research, primarily the etymological structure of the concept of taskhīr, its meanings in the dictionaries, the meanings given by the commentators to this concept in the Qurʾān, the beings and their properties, the purposes and directions of the taskhīr were emphasized. Among the important findings that emerged as a result of the research, it has been observed that the use of the taskhīr in the Qurʾān is not limited to the meanings such as “giving service to the human”, “making the order”, “giving the benefit” and “giving”. In addition to these meanings, it has been determined that by pointing to the order established in the universe, it has deep meanings that remind physical laws such as using something by force, obeying something and making it suitable for people’s benefits. In the research, while the Qurʾān refers to the beings that were identified with this concept, on the other hand, the issues such as the necessity of investigating and considering the aspects of these beings and the necessity of discovering physical laws were also examined. In this context, it turns out that the concept of taskhīr is a concept that makes it sensitive to the environment in which people live and that reveals the establishment process of the ecological balance and requires long-term contemplation.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Ahmed b. Hanbel. Müsned. thk. Şuayb el-Arnaût vd.. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1421/2001.
- Albayrak, Halis. Tefsir Usulü. İstanbul: Şule Yayınları, 2009.
- Âlûsî, Şihâbüddîn Mahmud. Rûhu’l-meʿânî fî tefsîri’s-Sebʿi’l-Mesânî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415/1994.
- Askerî, Ebû Hilâl Hasan b. Abdullah b. Sehl. Muʿcemu’l-furûku’l-lüğaviyye. b.y.: Müessesetü’n-Neşri’l-İslâmî, 1412/1991.
- Aydın, Hüseyin. Yaratılış ve Gayelilik. Ankara: DİB Yayınları, 2004.
- Bayrakdar, Mehmet. İslam ve Ekoloji. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1997.
- Beyzâvî, Ebû Saîd Nasırüddin Abdullah b. Ömer b. Muhammed. Envâru’t-tenzîl ve esrâru’t-te’vîl. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-ʿArabî, 1418/1997.
- Bikâî, İbrahim b. Ömer. Nazmu’d-dürer fi tenâsübi’l-âyâti ve’s-süver. Kahire: Dâru’lKitâbi’l İslâmiyye, ts.
- Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail. el-Edebü’l-müfred. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1409/1989.
- Bursevî, İsmâil Hakkî el-Halvetî. Rûhu’l-beyân fi tefsîri’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’lFikr, ts.
- Cebel, Muhammed Hasan Hasan. el-Muʿcemü’l-iştikâkiyyü’l-müessal li-elfâzi’lKur’âni’l-Kerîm. Kahire: Mektebetü’l-Âdâb, 1431/2010.
- Cevherî, İsmâil b. Hammâd. es-Sıhâh tâcü’l-lüga ve sıhâhü’l-ʿArabiyye. thk. Ahmed Abdülgafur Attâr. Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, 1987/1407.
- Cürcânî, Ebû Bekr Abdülkâhir b. Abdirrahmân b. Muhammed. Dercü’d-dürer fî tefsîri’l-Kur’âni’l-Azîm. thk. Talʿat Salâh el-Ferhân-Muhammed Edîb Şekûr. Amman: Dâru’l-Fikr, 1430/2009.
- Çağrıcı, Mustafa. “Yaratma”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 43/324-329. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
- Çalışkan, Necmettin. Kur’an’da İnsanın Canlı (Nebâtât-Hayvânât) ve Cansız (Cemâdât) Varlıklarla İlişkisi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksel Lisans Tezi, 2010.
- Çalışkan, Necmettin. “Kur’an’da İnsanın Varlıklarla İlişkisi”. International Journal of Social Science 55 (Bahar II, 2017), 247-265.
- Derveze, Muhammed İzzet. et-Tefsîru’l-hadîs: Tertîbü’s-süver hasebe’n-nüzûl. Kahire: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-ʿArabî, 1383/1963.
- Düzenli, Yaşar. Kur’ân Işığında Evrensel Dengeler ve İnsan. İstanbul: MÜİF Yayınları, 2000.
- Ebüssuûd Efendi. İrşâdü’l-akli’s-selîm ilâ mezâya’l-Kitâbi’l-Kerîm. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-ʿArabî, ts.
- Endelûsî, Ebû Hayyân Muhammed b. Yûsuf b. Ali b. Yûsuf b. Hayyyân Esîru’d-Dîn. el-Bahru’l-muhît fi’t-tefsîr. thk. Sıdkı Muhammed Cemîl. Beyrut: Dâru’lFikr, 1420/2000.
- Ezherî, Muhammed b. Ahmed el-Herevî. Tehzîbü’l-lüga. Beyrut: Dâru İhyâi’tTürâsi’l-ʿArabî, 1421/2001.
- Ferâhidî, Ebû Abdurrahman Halîl b. Ahmed b. Amr Halîl b. Ahmed. Kitâbü’l-ʿayn. thk. Mehdî Mahzûmî & İbrâhim Sâmerrâî. Beyrut: Dâru Mektebeti’l-Hilâl, ts.
- Fîrûzâbâdî, Ebü’t-Tahir Mecdüddin. Kâmûsu’l-muhît. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1426/2005.
- Güllük, İsmail. İslam ve Sinema: Sinemanın Fıkıh Dili. İstanbul: Siyer Yayınları, 2016.
- Hafâcî, Şehâbeddîn. Hâşiyetü’ş-Şihâb ʿalâ Tefsîri’l-Beyzâvî, İnâyetü’l-kâdî ve kifâyetü’r-râzî ʿalâ tefsîri’l-Beyzâvî. Beyrut: Dâru Sadr, ts.
- Halebî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Yûsuf b. İbrâhîm (Abdiddâim) Semîn. ed-Dürru’l-masûn fî ʿulûmi’l-Kitâbi’l-Meknûn. Dimeşk: Dâru’l-Kalem, ts.
- Hâzin, Ebü’l-Hasen Alâüddîn Alî b. Muhammed b. İbrâhîm el-Bağdâdî. Lübâbü’tte’vîl fî meʿâni’t-tenzîl. thk. Abdusselâm Muhammed Ali Sahin. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415/1995.
- Herarî, Muhammed Emin b. Abdullah b. Yusuf b. Hasan Urammî el-Alevî elEsyûbî. Tefsîru hadâiki’r-ravh ve’r-reyhân fî ravâye ʿulûmi’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru Tavkı’n-Necât, 1421/2001.
- İbn Âdil, Ebû Hafs Sirâcüddîn Ömer b. Nûriddîn Alî b. Âdil en-Nuʿmânî edDımaşkî. el-Lübâb fî ʿulûmi’l-Kitâb. thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd & Ali Muhammed Muavvaz. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1419/1998.
- İbn Atıyye, Ebû Muhammed Abdülhak b. Gâlib el-Endelüsî. el-Muharrerü’l-vecîz fî tefsîri’l-Kitâbi’l-ʿAzîz. thk. Abdüsselâm Abdüsşâfî Muhammed. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1422/2001.
- İbn Dureyd, Ebubekir Muhammed b. Hasan. Cemheretü’l-luga. Beyrut: Dâru’l-İlm lil-Melâyîn, 1407/1987.
- İbn Ebî Zemenîn, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh b. Îsâ el-Mürrî. Tefsîrü’lKur’âni’l-Azîz, thk. Ebû Abdillah Hüseyin b. Ukkâşe & Muhammed b. Mustafa el-Kenz. Kahire: el-Fârûkü’l-Hadîse, 1423/2002.
- İbn Fûrek, Ebû Bekr Muhammed b. el-Hasen el-İsfahânî en-Nîsâbûrî. Tefsîru İbn Fûrek min evveli sûreti’l-mü’min. thk. Allâl Abdülkâdir. el-Memleketü’lʿArabiyyeti’s-Suûdiyye: Câmiʾatu Ümmi’l-Kurâ, 1430/2009.
- İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl. Lisânü’l-ʿArab. Beyrut: Dâru Sâdır, 1414/1994. İbn Sîde, Ebü’l-Hasen Alî b. İsmâîl el-Mürsî. el-Muhkem ve’l-muhîtü’l-aʿzam. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1421/2000.
- İslamoğlu, Mustafa. Hayat Kitabı Kur’ân Gerekçeli Meal Tefsir. İstanbul: Düşün Yayınları, 2008.
- Kefevî, Ebü’l-Bekâ Eyyûb b. Musa. el-Külliyyât. thk. Adnân Dervîş & Muhammed el-Mısrî. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1414/1993.
- Martı, Huriye. Hadisler Ekseninde Çevre Ahlakı. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2018.
- Mâtürîdî, Muhammed İbn Muhammed İbn Mahmûd Ebû Mansûr. Tefsîru’lMâturîdî (Te’vîlâtu Ehli’s-Sünne). thk. Mecdî Bâselûm. Beyrut: Dâru’lKütübi’l-İlmiyye, 1426/2005.
- Nâsır, Seyyid Hüseyin. “İslam, Günümüz İslam Dünyası ve Çevre Krizi”. İslam ve Ekoloji: Bahşedilmiş Bir Emanet. haz. Richard C. Foltz vd.. çev. Nurettin Elhüseyni. İstanbul: Oğlak Yayıncılık, 2007.
- Okşar, Yusuf. “Şemsüddin Muhammed B. Eşref Es-Semerkandî’de Nefis Ve Marifetullah”. Turkish Studies 13/9 (2018), 175-194.
- Okşar, Yusuf. “Muhammed Bin Eşref es-Semerkandî’nin Astronomi Anlayışı ve Kevnî Ayetler Bağlamında Tefsir Metodu”. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 14/40 (2017), 423-444.
- Onur, Mehmet. İslam Hukukunda Ehliyet Arızaları ve Sefeh. İstanbul: Kitâbî Yayınları, 2019. Pişgin, Yasin. Kur’an’da Karakter İnşası. Ankara: İlâhiyât Yayınları, 2017.
- Pişgin, Yasin. Kur’an’da Akıl ve Tefsirde Akılcılık. Ankara: İlâhiyât Yayınları, 2015.
- Râgıb el-İsfahânî, Ebü’l-Kâsım Hüseyn b. Muhammed b. el-Mufaddal. el-Müfredât fî garîbi’l-Kur’ân. thk. Safvân Adnân Dâvûdî. Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 1412/1992.
- Râzî, Ebu Abdullah Fahreddîn Muhammed b. Ömer Fahreddîn. Mefâtîhu’l-gayb. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-ʿArabî, 3. Basım, 1420/1999.
- Râzî, Ebû Abdullah Zeynüddîn Muhammed b. Ebî Bekr Abdülkâdir. Muhtâru’ssıhâh. Beyrut: Mektebetü’l-ʿAsriyyeh, 1999/1420.
- Saʾlebî, Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm en-Nîsâbûrî. el-Keşf ve’l-beyân ʿan tefsîri’l-Ḳur’ân. thk. Muhammed İbn Âşûr. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’lʿArabî, 1423/2002. Serinsu, Ahmet Nedim. Kur’ân Nedir?. İstanbul: Şule Yayınları, 2009.
- Sıcak, Ahmet Sait. Kur’ân’da İstihza (Küçümseme). İstanbul: Marmara Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2006.
- Sıcak, Ahmet Sait. “Kur’ân-ı Kerîm’e Göre Dini Alaya Alanlara Karşı Müminlerin Takınmaları Gereken Tavırlar”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 4/2 (2015), 433-454.
- Sıcak, Ahmet Sait. “Nüzûl Dönemini Bilmenin Anlama Etkisi: “Fülki’l-Meşhûn” Olgusu Üzerine Bir İnceleme”. Beü İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/1 (2019), 147-176.
- Tantâvî, Muhammed. et-Tefsîru’l-vasît li’l-Kur’âni’l-Kerîm. Kahire: Dâru’n-Nahda, 1418/1998.
- Taş, Mustafa. Kur’an-ı Kerim’de Teshir Kavramı. Elazığ: Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2009.
- Vâhidî, Ebü’l-Hasan ʿAlî b. Ahmed b. Muhammed b. ʿAlî en-Nîsâbûrî eş-Şâfi’î. el-Vasît fî tefsîri’l-Kur’âni’l-Mecîd. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415/1994.
- Yavuz, Yusuf Şevki & Çetin, Abdurrahman. “Âyet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 4/242-244. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
- Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur’ân Dili. İstanbul: Eser Neşriyat, 1971.
- Zeccâc, Ebû İshâk İbrâhîm b. es-Serî b. Sehl. Meʾâni’l-Kur’ân ve îʾrâbuhu. thk. Abdülcelîl Abduh Şelebî. Beyrut: Âlemi’l-Kütüb, 1408/1988.
- Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. Amr b. Ahmed. el-Keşşâf ʿan hakâiki ğavâmidi’t-tenzîl. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿArabiyye, 14071987/.
- er-Risâle, “ez-Zemen beyne’l-ʿilmi ve’l-Kur’ân”. Erişim: 18 Şubat 2020. https://alresalah.ps/post/28988/والقرآن-العلم-بين-ا
| APA | Çalışkan N (2020). ÇEVRESEL BİLİNÇ BAĞLAMINDA KUR’ÂN’DA TESHÎR KAVRAMI. , 81 - 111. 10.46353/k7auifd.693319 |
| Chicago | Çalışkan Necmettin ÇEVRESEL BİLİNÇ BAĞLAMINDA KUR’ÂN’DA TESHÎR KAVRAMI. (2020): 81 - 111. 10.46353/k7auifd.693319 |
| MLA | Çalışkan Necmettin ÇEVRESEL BİLİNÇ BAĞLAMINDA KUR’ÂN’DA TESHÎR KAVRAMI. , 2020, ss.81 - 111. 10.46353/k7auifd.693319 |
| AMA | Çalışkan N ÇEVRESEL BİLİNÇ BAĞLAMINDA KUR’ÂN’DA TESHÎR KAVRAMI. . 2020; 81 - 111. 10.46353/k7auifd.693319 |
| Vancouver | Çalışkan N ÇEVRESEL BİLİNÇ BAĞLAMINDA KUR’ÂN’DA TESHÎR KAVRAMI. . 2020; 81 - 111. 10.46353/k7auifd.693319 |
| IEEE | Çalışkan N "ÇEVRESEL BİLİNÇ BAĞLAMINDA KUR’ÂN’DA TESHÎR KAVRAMI." , ss.81 - 111, 2020. 10.46353/k7auifd.693319 |
| ISNAD | Çalışkan, Necmettin. "ÇEVRESEL BİLİNÇ BAĞLAMINDA KUR’ÂN’DA TESHÎR KAVRAMI". (2020), 81-111. https://doi.org/10.46353/k7auifd.693319 |
| APA | Çalışkan N (2020). ÇEVRESEL BİLİNÇ BAĞLAMINDA KUR’ÂN’DA TESHÎR KAVRAMI. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7(1), 81 - 111. 10.46353/k7auifd.693319 |
| Chicago | Çalışkan Necmettin ÇEVRESEL BİLİNÇ BAĞLAMINDA KUR’ÂN’DA TESHÎR KAVRAMI. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7, no.1 (2020): 81 - 111. 10.46353/k7auifd.693319 |
| MLA | Çalışkan Necmettin ÇEVRESEL BİLİNÇ BAĞLAMINDA KUR’ÂN’DA TESHÎR KAVRAMI. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, vol.7, no.1, 2020, ss.81 - 111. 10.46353/k7auifd.693319 |
| AMA | Çalışkan N ÇEVRESEL BİLİNÇ BAĞLAMINDA KUR’ÂN’DA TESHÎR KAVRAMI. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2020; 7(1): 81 - 111. 10.46353/k7auifd.693319 |
| Vancouver | Çalışkan N ÇEVRESEL BİLİNÇ BAĞLAMINDA KUR’ÂN’DA TESHÎR KAVRAMI. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2020; 7(1): 81 - 111. 10.46353/k7auifd.693319 |
| IEEE | Çalışkan N "ÇEVRESEL BİLİNÇ BAĞLAMINDA KUR’ÂN’DA TESHÎR KAVRAMI." Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7, ss.81 - 111, 2020. 10.46353/k7auifd.693319 |
| ISNAD | Çalışkan, Necmettin. "ÇEVRESEL BİLİNÇ BAĞLAMINDA KUR’ÂN’DA TESHÎR KAVRAMI". Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/1 (2020), 81-111. https://doi.org/10.46353/k7auifd.693319 |
