Kurʼân Vahyinde Nüzûlün Tekaddümü Yahut Hükmün Teahhuru Meselesi

ÇALIŞKAN, MUHAMMED SELMAN

Kurʼân Vahyinde Nüzûlün Tekaddümü Yahut Hükmün Teahhuru Meselesi

Muhammed Selman ÇALIŞKAN (İstanbul Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, Tefsir Anabilim Dalı, İstanbul, Türkiye)

İHYA Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi

5 1

Yıl: 2019 Cilt: 5 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 313 - 333 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 30-09-2020

Kurʼân Vahyinde Nüzûlün Tekaddümü Yahut Hükmün Teahhuru Meselesi

Öz:

Medine döneminde uygulama alanı ve imkânı bulan bazı hükümlerin Mekkî âyetlerde zikredilmesiylemeydana gelen işkâlin hallini amaçlayan tekaddüm-teahhur mevzuu ilk olarak Begavî tarafından dilegetirilmiştir. Müfessirlerin konu hakkındaki izahlarının, sonraları ulûmu’l-Kur’ân eserlerinde müstakilbir başlık altında incelendiği görülmektedir. En erken Zerkeşî’nin el-Burhân fî ulûmi’l-Kur’ân adlı eserindeyer alan mevzu, Suyûtî tarafından genişletilmiş ve Kur’ân ilimlerine dair telif edilen birçok eserde elealınmıştır. Tekaddüm-teahhur mevzuu, Medine’de meşru kılınacak bir ibadetin Mekkî surelerdekideğinilerini, hükmü teahhur eden nüzûl; söz konusu ibadeti de nüzûlü tekaddüm etmiş bir hükümolarak değerlendirmektedir. Konunun örnekleri arasında hükme müteallik âyetlerin yanı sıra habermuhtevalı âyetler de zikredilmektedir. Haberî âyetlerdeki teahhur, ilgili olayın tahakkuk etmesi şeklindekarşımıza çıkmaktadır. Haberî âyetlerin hüküm içermemesine rağmen hükmü konu edinen bir başlıkaltında ele alınması ile Medine döneminde müesseseleşmiş bir ibadetin Mekke dönemindekideğinilerinin nüzûlün tekaddümü olarak telakki edilmesi, tekaddüm-teahhur usulünün tenkide uğradığınoktalardır. Medine döneminde gerçekleşecek bir olayın Mekke döneminde zikredilmesi, Kur’ân’ıni‘câzı ve Hz. Peygamber’in nübüvvetinin bir ispatı; Medine’de uygulandığı bilinen bir ibadetin Mekkîâyetlerdeki zikri ise söz konusu ibadete zemin oluşturmak şeklinde anlaşılabilir.

Anahtar Kelime:

Taqaddum al-Nuzūl or Ta'akhkhur al-Hukm Issue in the Nuzūl Process of the Qur'ān

Öz:

Some of the ḥukms applied during the Madīna period are mentioned in the Meccan āyāt. This situation caused some problems about what these Meccan āyāt meant. These problems were first mentioned in the tafsīr books. To solve this problem, mufassirs expressed the taqaddum-taʾakhkhur issue. These explanations, which were first mentioned in tafsīr books, were then examined under an independent title in ʿulūm al-Qurʾān books. The first tafsīr book on the subject of taqaddumta ʾakhkhur issue belongs to al-Bag h avī, and the first ʿulūm al-Qurʾān book belongs to al-Zarkashī. Taqaddum-taʾakhkhur issue has been examined in al-Suyūṭī’s al-Itqān in a broader way and it has been argued as an independent title in the many of ʿulūm al-Qurʾān books. In the title of taqaddumta ʾakhkhur, issues related to ḥukms have been expressed. However, news-related āyāt are also discussed in this title. The taqaddum-taʾakhkhur in the news-related āyāt is the realization of the related event. However, it is open to discuss news-related āyāt under a title of taqaddum-taʾakhkhur. In this respect, there are some points where taqaddum-taʾakhkhur issue has been criticized. Mention of an event following the Hijra in Meccan āyāt has been understood as evidence of Muhammad’s prophecy. Mentioning of the ḥukm/worship implemented in Madīna in the Meccan āyāt aims to create a mental infrastructure.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

ABDULLAH Tahir Mahmud. Marifetü esbâbi’n-nüzûl ve eseruhâ fî ihtilâfi’l-müfessirîn ve’l-fukahâ. Yüksek Lisans Tezi, Câmiatü’n-Necâhi’l-Vataniyye, 2003.
AHMED b. Hanbel. el-Müsned. Nşr. Ahmed Muhammed Şakir. 20 Cilt. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1995.
ALDEMİR, Halil. “Esbâb-ı Nüzûl Rivayetleri Arasında Görülen Çelişkiler ve Geliştirilen Çözüm Yollarının Tahlili”. Ekev Akademi Dergisi 15/48 (2011), 141-159.
ÂLÛSÎ, Mahmud el-Bağdâdî. Rûhu’l-meânî fî tefsîri’l-Kur’âni’l-Azîm ve’s-Sebi’l-Mesânî. 30 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
ÂNÎ, Abdulkâdir Mahmud el-Ânî. Beyânü’l-meânî. Dımeşk: Matbaatü’t-Terakkî, 1965.
AYDAR, Hidayet. “Ezanın Tarihi ve Başka Dillerde Okunması Meselesi”. Balıkesir Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/1 (2016), 5-48.
BEGAVÎ, Hüseyin b. Mes‘ûd. Tefsîru’l-Begavî (Meâlimu’t-tenzîl). Nşr. Muhammed Abdullah en- Nemr. 8. Cilt. Riyad: Dâru Tîbe, 1409/1989.
BEYHAKÎ, Ahmed b. Hüseyin. es-Sünenü’l-Kübrâ. Nşr. Muhammed Abdulkadir Atâ. 11 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
BEYZÂVÎ, Abdullah b. Ömer. Envâru’t-tenzîl ve esrâru’t-te’vîl. Nşr. Muhammed Abdurrahman. 5. Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
BİKĀÎ, İbrahim b. Ömer. Nazmu’d-dürer fî tenâsübi’l-âyât ve’s-süver. 22 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kitâbi’lİslâmî, ts.
BUHÂRÎ, Muhammed b. İsmail. el-Câmiu’s-sahîh. Nşr. Muhibbüddîn el-Hatîb. 4 Cilt. Kahire: el- Matbaatü’s-Selefiyye, 1400/1980.
BURSEVÎ, İsmail Hakkı. Rûhu’l-Beyân. Nşr. Halil Eser. 10 Cilt. İstanbul: Mektebetü Eser, 1389/1969.
CESSÂS, Ebubekir Ahmed b. Ali. Ahkâmü’l-Kur’ân. Nşr. Muhammed Sadık Kamhâvî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1992.
ÇALIŞKAN, Muhammed Selman. “Ramazan Orucunun Teşrîi”. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/6 (2017): 157-192.
DEMİR, Şehmus. “Kur’an’da Zekat Kavramının Etimolojik ve Semantik Analizi”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 28 (2007): 9-30.
DEMİREL, Cumhur. “Kur’ân’ın Özel Tarihine Ișık Tutan Bir İlim: Mekkî - Medenî”. Diyanet İlmî Dergi 53/4 (2017), 35-54.
DUMAN, Soner. “Zekât Ahkâmının Teşrî‘ Süreci”. Tarihte ve Günümüzde Zekât Uygulamaları. Ed. İsmail Kurt - Seyit Ali Tüz. 19-44. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2017.
EBÛ DÂVÛD, Süleyman b. El-Eş‘as es-Sicistânî. Sünenü Ebî Dâvûd. Riyad: Mektebetü’l-Maârif, t.y.
EBÛ HAYYÂN, Muhammed b. Yusuf el-Endelûsî. Tefsîru’l-bahri’l-muhît. Nşr. Adil Ahmed Abdülmevcûd. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1993.
EBÛ ŞEHBE, Muhammed. el-Medhal li dirâseti’l-Kur’âni’l-Kerîm. Riyad: Dâru’l-Livâ, 1987.
EBÜSSUÛD b. Muhammed el-İmâdî. Tefsîru Ebi’s-Suûd (İrşâdü’l-akli’s-selîm ilâ mezâya’l-Kitâbi’l- Kerîm). Nşr. Abdülkadir Ahmed Ata. 5 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Riyadi’l-Hadîse, ts.
ERKAL, Mehmet. “Toprak Mahsullerinin Zekâtı: Öşür”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 9 (2007), 9-35.
ERKAL, Mehmet. “Zekât”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 44: 197-207. Ankara: TDV Yayınları, 2013.
FERRÂ, Yahya b. Ziyâd. Meâni’l-Kur’ân. 3. Baskı. 3 Cilt. Beyrut: Alemü’l-Kütüb, 1983.
GÜL, Ali Rıza. “Kur’ân Ayetlerini Tarihlendirmede Nüzul Sebeplerinin Rolü”. Dinî Araştırmalar 7/19, 191-220.
HÂZİM Saîd Haydar. Ulûmu’l-Kur’ân beyne’l-Burhân ve’l-İtkân. Medine: Dâru’z-Zemân, 1420/1999.
HÂZİN, Ali b. Muhammed el-Bağdâdî. Tefsîru’l-Hâzin (Lübâbu’t-te’vîl fî meâni’t-tenzîl). Nşr. Abdüsselam Muhammed Ali Şahin. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2004.
İBN AKĪLE el-Mekkî. ez-Ziyâde ve’l-ihsân fî ulûmi’l-Kur’ân. 10 Cilt. Birleşik Arap Emirlikleri: Câmiatü’ş-Şârika, 2006.
İBN ÂŞÛR, Muhammed Tâhir. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tunus: Dâru’t-Tûnusiyye, 1984.
İBN ATIYYE, Abdülhak b. Gālib el-Endelüsi. el-Muharreru’l-vecîz fî tefsîri’l-Kitâbi’l-Azîz. Nşr. Abdüsselam Abdüşşafi Muhammed. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2001.
İBN EBÎ HÂTİM, Abdurrahman b. Muhammed. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm. 10 Cilt. Riyad: Mektebetü Nezâr Mustafa el-Bâz, 1997.
İBN HACER, Ahmed b. Ali. Fethu’l-bârî bi şerhi Sahîhi’l-İmâm Ebî Abdillah Muhammed b. İsmail el- Buhârî. Nşr. Abdulkadir Şeybe. 13 Cilt. Riyad: 2001.
İBN HACER, Ahmed b. Ali. Takrîbü’t-Tehzîb. Riyad: Dâru’l-Âsıme, ts.
İBN KESÎR, İsmâil b. Ömer. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm. 8 Cilt. Riyad: Dâru Tîbe, 1999.
İBN KUDÂME, Abdullah b. Ahmed. el-Muğnî. Nşr. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. 15 Cilt. Riyad: Dâru Âlemi’l-Kütüb, 1997.
İBN KUTEYBE, Abdullah b. Müslim. Garîbu’l-Hadîs. Bağdat: el-Cumhûriyyetü’l-Irâkiyye Vizâratü’l-Evkâf, 1977.
İBN MÂCE, Muhammed b. Yezîd. Sünen. Riyad: Mektebetü’l-Maarif, t.y.
İBN SA‘D, Muhammed b. Sa’d. Kitâbu’t-Tabakâti’l-kebîr. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 2001.
İBNÜ’L-ARABÎ, Muhammed b. Abdillah. Ahkâmu’l-Kur’ân. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’lİlmiyye, 2003.
İBNÜ’L-CEVZÎ, Abdurrahman b. Ali. Zâdü’l-mesîr fi ilmi’t-tefsîr. 9 Cilt. b.y.: el-Mektebetü’l-İslâmî, ts.
İLKİYÂ el-Herrâsî. Ahkâmu’l-Kur’ân. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1983.
İMÂDÜDDÎN Muhammed er-Reşîd. Esbâbu’n-nüzûl ve eseruhâ fî beyâni’n-nusûs. b.y.: Dâru’ş-Şihâb, 1999.
KĀSIMÎ, Muhammed Cemâleddîn. Tefsîru’l-Kāsımî (Mehâsinü’t-te‘vîl). Nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 17 Cilt. b.y.: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabî, 1957.
KILIÇ, Ünal. “Hz. Peygamber Döneminde Zekât Uygulaması”. Tarihte ve Günümüzde Zekât Uygulamaları. Ed. İsmail Kurt - Seyit Ali Tüz. 45-64. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2017.
KURTUBÎ, Muhammed b. Ahmed. el-Câmi‘u li ahkâmi’l-Kur’ân ve’l-mübeyyinu limâ tedammenehû mine’s-Sünneti ve âyi’l-Furkân. Nşr. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. 24 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2006.
MAÇİN, Hasan. “Zekâtın Farziyetinin Kur’an’ın Nüzul Süreci Ekseninde Değerlendirilmesi”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 29 (2017), 347-367.
MÂTÜRÎDÎ, Muhammed b. Muhammed. Te’vîlâtü Ehli’s-Sünne. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2004.
MÂVERDÎ, Ali b. Muhammed. en-Nüket ve’l-uyûn. Nşr. Abdülmaksud b. Abdürrahim. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
MENNÂ‘U’L-KATTÂN. Mebâhis fî ulûmi’l-Kur’ân. Kâhire: Mektebetü Vehbe, 2000.
MERÂGĪ, Ahmed Mustafa. Tefsîru’l-Merâgī. 30 Cilt. Mısır: Mektebetü Mustafa el-Bâbî, 1946.
MEVSILÎ, Abdullah b. Mahmud. el-İhtiyâr li ta’lîli’l-Muhtâr. 5 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
MUHAMMED Abdülmünim el-Kay‘î. el-Aslân fî ulûmi’l-Kur’ân. b.y.: 1996.
MUKĀTİL b. Süleyman. Tefsîru Mukātil b. Süleyman. Nşr. Abdullah Mahmud Şehhâte. 5 Cilt. Beyrut: Müessesetü’t-Tarîhi’l-Arabî, 2002.
MUSTAFA Zeyd. en-Nesh fi’l-Kur’âni’l-Kerîm. Medine: Dâru’l-Vefâ, 1987.
MÜSLİM b. Haccâc. Sahîhu Müslim. Nşr. Muhammed Fuad Abdulbaki, 3 Cilt. Kahire: Dâru’l- Hadîs, 1991.
NEHHÂS, Ebû Cafer. Meâni’l-Kur’âni’l-Kerîm. Nşr. Muhammed Ali es-Sâbûnî. 6 Cilt. Mekke: Câmiatü Ümmi’l-Kurâ, 1988.
NESEFÎ, Abdullah b. Ahmed. Tefsîru’n-Nesefî (Medâriku’t-tenzîl ve hakâiku’t-te’vîl). Nşr. Yusuf Ali Büdeyvi. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kelimi’t-Tayyib, 1998.
PUSMAZ, Durak. Mekki Surelerde Ahkâm Ayetleri. İstanbul: Huzur Yayınevi, 2012.
RÂGIB el-Isfahânî, Hüseyin b. Muhammed. el-Müfredât fî garîbi’l-Kur’ân. 2 Cilt. b.y.: Mektebetü Nezâr Mustafa el-Bâz, ts.
RÂZÎ, Muhammed b. Ömer. Mefâtîhu’l-gayb. 32 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1981.
SA‘LEBÎ, Ahmed. el-Keşf ve’l-beyân (Tefsîru’s-Sa‘lebî). Nşr. Ebû Muhammed b. Âşûr. 10 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 2002.
SALMAZZEM, Mehmet - Bingöl, Abdulkerim. “Tefsirlerde Cihada Yönelik Yorum Farklılıkları”. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 5 (2016), 229-246.
SE‘ÂLİBÎ, Abdurrahman b. Muhammed. Tefsîru’s-Se‘âlibî (el-Cevâhiru’l-hısân fî tefsîri’l-Kur‘ân). Nşr. Ali Muhammed Muavviz. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1997.
SUYÛTÎ, Celaleddîn Abdurrahman b. Ebî Bekr. ed-Dürru’l-mensûr fi’t-tefsîri bi’l-me’sûr. Kahire: Merkezu Hecr li’l-Buhus ve’d-Dirasati’l-Arabiyye ve’l-İslamiyye, 2003.
SUYÛTÎ, Celaleddîn Abdurrahman b. Ebî Bekr. el-İklîl fî istibâti’t-tenzîl. Nşr. Esad Trabzonî el- Hüseynî, b.y.: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, ts.
SUYÛTÎ, Celaleddîn Abdurrahman b. Ebî Bekr. el-İtkân fî ulûmi’l-Kur’ân. 7 Cilt. b.y.: Vüzâretü’şŞuûni’l- İslâmiyye, ts.
ŞÂFİÎ, Muhammed b. İdris. el-Ümm. Nşr. Rıfat Fevzi Abdülmüttalib. 11 Cilt. b.y.: Dâru’l-Vefâ, 2001.
ŞEVKÂNÎ, Muhammed b. Ali. Fethu’l-Kadîr el-câmiu beyne fenneyi’r-rivayeti ve’d-dirâyeti min ilmi’t-tefsir. Nşr. Abdurrahman Umeyre. 5 Cilt. b.y.: Dâru’l-Vefâ, ts.
ŞİNKĪTÎ, Muhammedü’l-Emîn b. Muhammed. Edvâu’l-beyân fî îzâhi’l-Kur’ân bi’l-Kur’ân. 9 Cilt. B.y.: Dâru âlemi’l-Fevâid, ts.
ŞİRBÎNÎ, el-Hatîb. es-Sirâcü’l-münîr. 4 Cilt. Bûlâk: el-Matbaatü Bûlâk, 1285/1868.
TABERÎ, Muhammed b. Cerîr. Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân. Nşr. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. 26 Cilt. b.y.: Dâru Hicr, ts.
TİRMİZÎ, Muhammed b. İsa. Sünenü’t-Tirmizî. Riyad, Mektebetü’l-Maârif. ts.
TUZCU, Recep. “Aynî’nin Hadisleri Kronolojik Olarak Değerlendirmesi -Ezanın Teşrii, Buda’a Kuyusu ve Mut’a Nikahı Örneğinde-”. Uluslararası Bedruddîn el-Aynî Sempozyumu ve II. Hadis İhtisas Toplantısı (Gaziantep, 10-11 Mayıs 2013). Ed. Recep Tuzcu. 183-201. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2016.
VÂHİDÎ, Ali b. Ahmed. et-Tefsîru’l-basît. 25 Cilt. Riyad: Silsiletü’r-Rasâilü’l-Câmiiyye, 1430/2009.
VEHBE Zuhaylî. et-Tefsîru’l-münîr fi’l-akîde ve’ş-şerîa ve’l-menhec. 17 Cilt. Dımeşk: Dâru’l-Fikr, 2009.
YAVUZ, Yunus Vehbi. “Fitre”. Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 13: 160-161. Ankara: TDV Yayınları, 1996.
ZECCÂC, İbrâhim b. es-Seri. Meâni’l-Kur’ân. Nşr. Abdülcelil Abduh Şelebî. 5 Cilt. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1988.
ZEMAHŞERÎ, Mahmûd b. Ömer. el-Keşşâf an hakâiki gavâmizi’t-tenzîl ve uyûni’l-ekâvîl fî vücûhi’t-te’vîl. Nşr. Adil Ahmed Abdülmevcud. 6 Cilt. Riyad: Mektebetü’l-Ubeykân, 1998.
ZERKEŞÎ, Muhammed b. Abdillah. el-Burhân fî ulûmi’l-Kur’ân. 4 Cilt. Kahire: Dâru’t-Türâs, ts.

APA	ÇALIŞKAN M (2019). Kurʼân Vahyinde Nüzûlün Tekaddümü Yahut Hükmün Teahhuru Meselesi. , 313 - 333.
Chicago	ÇALIŞKAN MUHAMMED SELMAN Kurʼân Vahyinde Nüzûlün Tekaddümü Yahut Hükmün Teahhuru Meselesi. (2019): 313 - 333.
MLA	ÇALIŞKAN MUHAMMED SELMAN Kurʼân Vahyinde Nüzûlün Tekaddümü Yahut Hükmün Teahhuru Meselesi. , 2019, ss.313 - 333.
AMA	ÇALIŞKAN M Kurʼân Vahyinde Nüzûlün Tekaddümü Yahut Hükmün Teahhuru Meselesi. . 2019; 313 - 333.
Vancouver	ÇALIŞKAN M Kurʼân Vahyinde Nüzûlün Tekaddümü Yahut Hükmün Teahhuru Meselesi. . 2019; 313 - 333.
IEEE	ÇALIŞKAN M "Kurʼân Vahyinde Nüzûlün Tekaddümü Yahut Hükmün Teahhuru Meselesi." , ss.313 - 333, 2019.
ISNAD	ÇALIŞKAN, MUHAMMED SELMAN. "Kurʼân Vahyinde Nüzûlün Tekaddümü Yahut Hükmün Teahhuru Meselesi". (2019), 313-333.

APA	ÇALIŞKAN M (2019). Kurʼân Vahyinde Nüzûlün Tekaddümü Yahut Hükmün Teahhuru Meselesi. İHYA Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi, 5(2), 313 - 333.
Chicago	ÇALIŞKAN MUHAMMED SELMAN Kurʼân Vahyinde Nüzûlün Tekaddümü Yahut Hükmün Teahhuru Meselesi. İHYA Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi 5, no.2 (2019): 313 - 333.
MLA	ÇALIŞKAN MUHAMMED SELMAN Kurʼân Vahyinde Nüzûlün Tekaddümü Yahut Hükmün Teahhuru Meselesi. İHYA Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi, vol.5, no.2, 2019, ss.313 - 333.
AMA	ÇALIŞKAN M Kurʼân Vahyinde Nüzûlün Tekaddümü Yahut Hükmün Teahhuru Meselesi. İHYA Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi. 2019; 5(2): 313 - 333.
Vancouver	ÇALIŞKAN M Kurʼân Vahyinde Nüzûlün Tekaddümü Yahut Hükmün Teahhuru Meselesi. İHYA Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi. 2019; 5(2): 313 - 333.
IEEE	ÇALIŞKAN M "Kurʼân Vahyinde Nüzûlün Tekaddümü Yahut Hükmün Teahhuru Meselesi." İHYA Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi, 5, ss.313 - 333, 2019.
ISNAD	ÇALIŞKAN, MUHAMMED SELMAN. "Kurʼân Vahyinde Nüzûlün Tekaddümü Yahut Hükmün Teahhuru Meselesi". İHYA Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi 5/2 (2019), 313-333.