MUHAŞŞÎ SİNAN EFENDİ’NİN “HÂŞİYE ‘ALÂ TEFSİRİ’L-KÂDÎ” İSİMLİ ESERİNDE İLMÎ TEFSİRE DAİR YAKLAŞIMLARI

Bıyıkoğlu, Yakup

MUHAŞŞÎ SİNAN EFENDİ’NİN “HÂŞİYE ‘ALÂ TEFSİRİ’L-KÂDÎ” İSİMLİ ESERİNDE İLMÎ TEFSİRE DAİR YAKLAŞIMLARI

Yakup BIYIKOĞLU (Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, Tefsir Anabilim Dalı,Tekirdağ, Türkiye)

İHYA Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi

1 1

Yıl: 2019 Cilt: 5 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 218 - 233 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 03-10-2020

MUHAŞŞÎ SİNAN EFENDİ’NİN “HÂŞİYE ‘ALÂ TEFSİRİ’L-KÂDÎ” İSİMLİ ESERİNDE İLMÎ TEFSİRE DAİR YAKLAŞIMLARI

Öz:

Muhaşşî Sinan Efendî (ö. 986/1578), Kâdî Beyzâvî’nin “Envâru’t-tenzîl veesrâru’t-te’vîl” adlı tefsirine yaptığı hâşiye nedeniyle “Muhaşşî” lakabıylaşöhret bulmuştur. Muhaşşî Sinan “Hâşiye ‘ala Tefsiri’l-Kâdî” isimlihâşiyesinde yer yer ilmî yaklaşımlarda bulunmuştur. Kendi döneminekadar gelmiş ilmî/bilimsel verileri kullanmıştır. Şöyle ki, Kur’ân’dakozmolojik, astronomik, coğrafik ve biyolojik meselelerden bahsedenayetleri ilmî tefsire tabi tutmuştur. Sonuç olarak, Muhaşşî Sinan XVI. Yüzyılda Beyzâvî’nin tefsiri üzerine yazdığı hâşiyesinde, ayetleri şerh ederkenilmî tefsir bağlamında bir takım bilimsel izahlarda bulunur. Bu çalışma ileonun yaşadığı dönemdeki Osmanlı bilim anlayışında hangi bilimselbulguların olduğu ve bunların ilmî tefsir bağlamında haşiyesineyansımaları görülecektir.

Anahtar Kelime:

THE APPROACHES OF THE MUHAŞŞİ SİNAN EFENDİ TO THE SCIENTIFIC TAFSEER IN HIS WORK “HAŞİYE ‘ALÂ TAFSEER al-QADİ”

Öz:

Muhaşşî Sinan Efendi (d. 986/1578), due to his haşiye/postscript on Qadi Beydawi’s commentary “Anwar al-tanzil wa asrar al-tawil”, was became famous with the nickname “Muhaşşi”. Muhaşşî Sinan has made some scientific approaches in his “Haşiye ala tafseer al-Qadi”. Thus, he has used scientific data which came to his period. Thus, in the Qur'an, the verses about cosmological, astronomical, geographic and biological issues are subjected to scientific commentary. As a result, Muhaşşî Sinan in XVI. century while commenting the verses in the context of scientific Tafseer in his postscript to Baydawi, has some scientific explanations. In this study, the scientific findings of Ottoman conception of science in the period which he lived and their reflections in the context of scientific commentary to his haşiye will be seen.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

AK, Mustafa. “İklim”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 22: 28, İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
BIYIKOĞLU, Yakup. “Muhaşşî Sinan Efendi ve ‘Hâşiye ‘Ala Tefsiri’l-Kâdî’ İsimli Eserindeki Tefsir Metodu”. Uluslararası Amasya Alimleri Sempozyumu. (Amasya, 21-23 Nisan 2017). 207-222. Amasya: Amasya Üniversitesi Rektörlüğü Bilimsel Araştırmalar, 2017.
BAĞDATLI, İsmail Paşa. Hediyyetü’l-arifîn. 2 cilt, İstanbul: Mektebetü’l- İslamiyye, 1955.
BEYZÂVÎ, Abdullah b. Ömer b. Muhammed. Envâru’t-tenzîl ve Esrâru’t-te’vîl. 5 cilt, Beyrût: Dâru İhâi Turasi’l Arabî, ts.
BİLMEN, Ömer Nasuhi. 2 cilt, İstanbul: Bilmen Yayınları, 1974.
BROCKELMANN, Carl. GAL. Leiden: 1943.
BURSALI, Mehmet Tahir. Osmanlı müellifleri. 2 cilt, İstanbul: Matbaa-ı Âmire, 1925.
CÜRCÂNÎ, Seyyid Şerif, Şerhu’l-mevâkıf. Trc. Ömer Türker. 3 cilt, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2015.
DEMİR, Ziya. Osmanlı Müfessirleri ve Tefsir Çalışmaları. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2007.
DIMEŞKÎ, İmâm Şihâbuddîn Ahmed b. Muhammed. Şezerâtü’z-zeheb. 10 cilt, Beyrût: Dâru ibn Kesîr, 1993.
EDİRNEVÎ, Ahmed b. Muhammed. Tabakâtü’l-müfessirîn. Medine: Mektebetü’lUlûm ve’l-Hikem, 1997.
ELİADE Mircea, İmgeler ve Simgeler. Trc. Mehmet Ali Kılıçbay. Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2017.
GOODY J. Yaban Aklın Evcilleştirilmesi. Trc. Koray Değirmenci. Ankara: Dost Kitabevi, 2001.
HÛLÎ, Emin, “Tefsir ve Tefsir’de Edebî Tefsir Metodu”. Trc. Mevlüt Güngör. İslâmî Araştırmalar Dergisi 2/6 (Ankara: 1994): 37-38.
KATİP ÇELEBÎ. Keşfu’z-zunûn. 2 cilt. Tahran: Mektebetü’l-İslamiyye, 1967.
KEHHÂLE, Ömer Rıza. Mu’cemu’l-müellifîn. 15 cilt, Beyrût: Dâru ihyâi türasi’lArabiyye, ts.
KAYA, Eyüp Sâid. “Sinan Efendi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 37: 228-229, İstanbul TDV Ansiklopedisi, 2008.
MONTESQUİEU, Kanunların Ruhu Üzerine-II. Trc. Fehmi Baldaş. İstanbul: Toplumsal Dönüşüm Yayınları, 1998.
MUHAŞŞÎ, Sinan Efendi. Hâşiyetü ‘alâ tefsiri’l-Kâdî. Süleymaniye Kütüphanesi, Çorlulu Ali Paşa, 54.
MÜSTAKİMZÂDE, Ömer Sa’düddiîn Efendi. Tuhfetü hattâtîn. İstanbul: Devlet Matbaası, 1928.
NEV’ÎZÂDE, Atâî. Zeyl-i Şekâik-i mu’maniyye. Nşr. Abdülkadir Özcan. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1989.
RİTTER, Helmuth. “Ayasofya Kütüphanesinde Tefsir İlmine Ait Arapça Yazmalar”. Türkiyat Mecmuası 2, (İstanbul: 1946): 43.
ZEHEBÎ, Muhammed Hüseyin. et-Tefsîr ve’l-müfessirûn. 3 cilt, ys: Müessesetü’ttarihi’l-‘Arabî, ts.

APA	Bıyıkoğlu Y (2019). MUHAŞŞÎ SİNAN EFENDİ’NİN “HÂŞİYE ‘ALÂ TEFSİRİ’L-KÂDÎ” İSİMLİ ESERİNDE İLMÎ TEFSİRE DAİR YAKLAŞIMLARI. , 218 - 233.
Chicago	Bıyıkoğlu Yakup MUHAŞŞÎ SİNAN EFENDİ’NİN “HÂŞİYE ‘ALÂ TEFSİRİ’L-KÂDÎ” İSİMLİ ESERİNDE İLMÎ TEFSİRE DAİR YAKLAŞIMLARI. (2019): 218 - 233.
MLA	Bıyıkoğlu Yakup MUHAŞŞÎ SİNAN EFENDİ’NİN “HÂŞİYE ‘ALÂ TEFSİRİ’L-KÂDÎ” İSİMLİ ESERİNDE İLMÎ TEFSİRE DAİR YAKLAŞIMLARI. , 2019, ss.218 - 233.
AMA	Bıyıkoğlu Y MUHAŞŞÎ SİNAN EFENDİ’NİN “HÂŞİYE ‘ALÂ TEFSİRİ’L-KÂDÎ” İSİMLİ ESERİNDE İLMÎ TEFSİRE DAİR YAKLAŞIMLARI. . 2019; 218 - 233.
Vancouver	Bıyıkoğlu Y MUHAŞŞÎ SİNAN EFENDİ’NİN “HÂŞİYE ‘ALÂ TEFSİRİ’L-KÂDÎ” İSİMLİ ESERİNDE İLMÎ TEFSİRE DAİR YAKLAŞIMLARI. . 2019; 218 - 233.
IEEE	Bıyıkoğlu Y "MUHAŞŞÎ SİNAN EFENDİ’NİN “HÂŞİYE ‘ALÂ TEFSİRİ’L-KÂDÎ” İSİMLİ ESERİNDE İLMÎ TEFSİRE DAİR YAKLAŞIMLARI." , ss.218 - 233, 2019.
ISNAD	Bıyıkoğlu, Yakup. "MUHAŞŞÎ SİNAN EFENDİ’NİN “HÂŞİYE ‘ALÂ TEFSİRİ’L-KÂDÎ” İSİMLİ ESERİNDE İLMÎ TEFSİRE DAİR YAKLAŞIMLARI". (2019), 218-233.

APA	Bıyıkoğlu Y (2019). MUHAŞŞÎ SİNAN EFENDİ’NİN “HÂŞİYE ‘ALÂ TEFSİRİ’L-KÂDÎ” İSİMLİ ESERİNDE İLMÎ TEFSİRE DAİR YAKLAŞIMLARI. İHYA Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi, 5(1), 218 - 233.
Chicago	Bıyıkoğlu Yakup MUHAŞŞÎ SİNAN EFENDİ’NİN “HÂŞİYE ‘ALÂ TEFSİRİ’L-KÂDÎ” İSİMLİ ESERİNDE İLMÎ TEFSİRE DAİR YAKLAŞIMLARI. İHYA Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi 5, no.1 (2019): 218 - 233.
MLA	Bıyıkoğlu Yakup MUHAŞŞÎ SİNAN EFENDİ’NİN “HÂŞİYE ‘ALÂ TEFSİRİ’L-KÂDÎ” İSİMLİ ESERİNDE İLMÎ TEFSİRE DAİR YAKLAŞIMLARI. İHYA Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi, vol.5, no.1, 2019, ss.218 - 233.
AMA	Bıyıkoğlu Y MUHAŞŞÎ SİNAN EFENDİ’NİN “HÂŞİYE ‘ALÂ TEFSİRİ’L-KÂDÎ” İSİMLİ ESERİNDE İLMÎ TEFSİRE DAİR YAKLAŞIMLARI. İHYA Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi. 2019; 5(1): 218 - 233.
Vancouver	Bıyıkoğlu Y MUHAŞŞÎ SİNAN EFENDİ’NİN “HÂŞİYE ‘ALÂ TEFSİRİ’L-KÂDÎ” İSİMLİ ESERİNDE İLMÎ TEFSİRE DAİR YAKLAŞIMLARI. İHYA Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi. 2019; 5(1): 218 - 233.
IEEE	Bıyıkoğlu Y "MUHAŞŞÎ SİNAN EFENDİ’NİN “HÂŞİYE ‘ALÂ TEFSİRİ’L-KÂDÎ” İSİMLİ ESERİNDE İLMÎ TEFSİRE DAİR YAKLAŞIMLARI." İHYA Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi, 5, ss.218 - 233, 2019.
ISNAD	Bıyıkoğlu, Yakup. "MUHAŞŞÎ SİNAN EFENDİ’NİN “HÂŞİYE ‘ALÂ TEFSİRİ’L-KÂDÎ” İSİMLİ ESERİNDE İLMÎ TEFSİRE DAİR YAKLAŞIMLARI". İHYA Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi 5/1 (2019), 218-233.