TRABZON’DA TÜTÜN TÜCCARI (1826-1827)
Yıl: 2020 Cilt: 14 Sayı: 28 Sayfa Aralığı: 317 - 340 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 22-10-2020
TRABZON’DA TÜTÜN TÜCCARI (1826-1827)
Öz: Makale, 1826-1827 tarihli ve 23361 numaralı tütün gümrüğü defterine dayanarakhazırlanmıştır. Osmanlı Devleti, Asakir-i Mansure Ordusu’na yeni gelir kaynaklarıbulmak amacına dönük olarak 1826’da, gümrükler de dahil olmak üzere ülkegenelinde alınıp satılan tütünün vergi oranlarına yüzde yüz zam yapma kararıalmıştı. Bu gelişmeye bağlı olarak yeni vergilendirmeden dolayı elde edilenfazlanın tespiti bağlamında Trabzon ve Akçaabat’taki tütünün tespit edilerekvergilendirilmesi üzerinden yapılan işlemlerin kayda alınması, bu defterinhazırlanma sebebidir. Trabzon’da 1690’lı yıllarda genişlemeye başlayan tütünekimi, aynı yüzyılın sonlarına doğru bölgede etkin bir ticaret alanı oluşturanRumeli menşeli tütün ticaretinin piyasasını almaya başlamıştır. 1830’laragelindiğinde ise Samsun’da Bafra, Trabzon’da ise Akçaabat ülkenin önemli tütünüretim sahalarına dönüşmüştür. Bu münasebetle Trabzon’da, 1826-1827’de alımsatıma konu olan tütün bütünüyle Trabzon üretimi tütün olup, çok büyük orandaAkçaabat Tütünü adını taşımaktaydı. On bir aylık süreçte yaklaşık olarak 278 tontütünün pazara sürülmesi söz konusu olmuştur. Hem Akçaabat hem de Trabzon’datütün için gümrük teşkilâtı tesis edilmiş olması, tütünün bu iki liman üzerindenihracatını sağlamıştır. Trabzon’da üretilen tütün doğuda Rize ve Artvin’e, batıdaVona’ya, (Perşembe/Ordu) güneyde de Tamzara (Şebinkarahisar/Giresun), Tokatve Konya’ya kadar tüccarlar tarafından satın alınarak götürülmekle beraber, tütünticaretinde Trabzon menşeli olanlar yanında Rize ve Gümüşhane menşelitüccarların etkinlikleri söz konusuydu.
Anahtar Kelime: TOBACCO TRADER IN TRABZON (1826-1827)
Öz: The article is based on the Tobacco Customs Register Numbered 23361 in the years of 1826-1827. The Ottoman State decided to increase the tax rates of tobacco bought and sold across the country, including customs, in order to find new sources of income for the Asakir-i Mansure Army in 1826. Accordingly, the calculation of the surplus obtained from the new taxation, and the determination of the tobacco in Trabzon and Akçaabat and the recording of the transactions made by taxation were the reasons for the preparation of this register book. Cultivation of tobacco began to expand in Trabzon in the 1690s, and towards the end of the same century, it began to take the market of the Rumeli (Balcans)-based tobacco trade, which was an active trading area in the region. Bafra in Samsun and Akçaabat in Trabzon became important tobacco production areas of the empire in the 1830s. The tobacco traded in Trabzon in 1826-1827 was entirely Trabzonproduced tobacco, and was largely called Akçaabat Tobacco. During an elevenmonth period, approximately 278 tons of tobacco was put on the market. The establishment of a customs organization for tobacco in both Akçaabat and Trabzon enabled the export of tobacco through these two ports. Even though along with the Trabzon origined traders, those of Rize and Gümüşhane were also active in the Tobacco trade, the tobacco produced in Trabzon was purchased by the merchants across the country. The demand strip ranges from Rize and Artvin to Vona (Perşembe/Ordu) in the black sea region, and in the south to Tamzara (Şebinkarahisar/Giresun), Tokat and Konya.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Başbakanlık Osmanlı Arşivi Bab-ı Defteri Maden Mukataası Kalemi Duhan Dönümü Defterleri (BOA. D. MMK. DHN. d), nr. 23361. Trabzon Şerʻiyye Sicilleri (TŞS), nr. 1946/16b, TŞS, 1947/28b, TŞS, 1866/77b.
- AÇIK, Turan, “Fetihten 19. Yüzyıla Kadar Trabzon Şehri’nin Mahalleleri”, History Studies, S: 5, 2017, ss. 25-56.
- Akçaabat Vakfıkebir Nüfus Kütüğü (1835-1845), Haz. Ali Mesut BirinciMustafa Çakıcı-Zehra Topal, İstanbul Vakfıkebir Kültür ve Yardımlaşma Derneği, İstanbul 2012.
- Akçaabat-Vakfıkebir Öşür Defteri-1850, Haz. Zehra Topal, İstanbul Vakfıkebir Kültür ve Yardımlaşma Derneği, Ankara 2005.
- AKPINAR, Mehmet, “Akçaabat’ta Tütün Üretimi ve Reji İdaresinin Tütün Üreticilerine Yönelik Uygulamaları”, Dünden Bugüne Akçaabat Sempozyumu (Bildiriler Kitabı), Akçaabat Belediyesi, İstanbul 2014, ss. 227-247.
- AYGÜN, Necmettin, “XIX. Yüzyılın Ortalarında Trabzon’da Sosyal ve İktisadi Yapı”, Karadeniz Araştırmaları, S: 17, 2008, ss. 75-111.
- AYGÜN, Necmettin, Karadeniz’den Osmanlı Ekonomisine Bakış, Trabzon Ticaret ve Sanayi Odası, C: 1-2- Ankara 2016.
- AYGÜN, Necmettin, Onsekizinci Yüzyılda Trabzon’da Ticaret, Serander Yayınları, İstanbul 2005.
- BIJIŞKYAN P. Minas, Pontos Tarihi, Çev. H. D. Andreasyan, Çiviyazıları Yayınları, İstanbul 1998.
- CEZAR, Yavuz, “Osmanlı Vergi Sistemindeki Darboğazlar ve Sistemi Yenileştirme Yönünde Ortaya Çıkan İlk Gelişmeler Üzerine”, İktisat, S: 394, 1999, ss. 47-51.
- CEZAR, Yavuz, Osmanlı Maliyesinde Bunalım ve Değişim Dönemi, Alan Yayınları, İstanbul 1986.
- CLARK, Bruce, İki Kere Yabancı, İstanbul Bilgi Üniversitesi, İstanbul 2008.
- ÇAĞLAYAN, Kaya Tuncer, “1841 Yılında Samsun ve Çevresinde Ticaret”, (I. Ulusal) Geçmişten Geleceğe Samsun (Sempozyumu), Samsun Büyükşehir Belediyesi, Samsun 2006, ss. 283-298.
- ERLER, Mehmet Yavuz-EDİNSEL, Kerim, “Samsun’da Tütün Üretimi 1788-1919”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, S: 18, Yaz 2011, ss. 230- 247.
- FALLMERAYER, Jacob P., Doğu’dan Fragmanlar, Çev. H. Salihoğlu, İmge Yayınları, Ankara 2002.
- GÖKÇE, Evren, “Asakir-i Mansure-i Muhammediye Ordusuna Asker Alımı (Hamid Sancağı ve Isparta Örneği)”, Social Sciences Research Journal, I: 4, December 2017, pp. 191-213.
- İNALCIK, Halil, Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, C: 1, Eren Yayınları, İstanbul 2000.
- KARAGÖZ, Rıza, Haznedarzade Süleyman Paşa, Etüt Yayınları, Samsun 2009.
- KÜTÜKOĞLU, Mübahat, “Tütün Zer’iyye Resmi ve Dış Tesirlerle Kaldırılması”, XVIII. Türk Tarih Kongresi Bildirileri, C: 2, Ankara 1981, ss. 1429-1434.
- OKUDAN, Muhammet, “Sosyal Statülerine Göre Samsun Canik Sancağında Vakıf Kurucuları”, Birey ve Toplum, S: 6, 2013, ss. 173-191.
- ORHONLU, Cengiz, “Hazine”, DİA, C: 17, 1998, s. 130-133.
- ÖZCAN, Abdülkadir, “Asâkir-i Mansûre-i Muhammediyye”, DİA, C: 3 1991, s. 457-458.
- PAMUK, Şevket, Osmanlı İmparatorluğu’nda Paranın Tarihi, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1999.
- FAROQHİ, Suraiya, Osmanlı Kültürü ve Gündelik Yaşam, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1998.
- SYLVESTER, Theodore L., Slavery Throughout History, Reference Library, Almanac (1999). Pdf.
- TABAK, Faruk, “Bereketli Hilal’in Batısında Tarımsal Dalgalanmalar ve Emeğin Kontrolü”, Osmanlı’da Toprak Mülkiyeti ve Ticari Tarım, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1998, ss. 139-159.
- TEMEL, Mehmet, “Osmanlı Devleti’nin Son Döneminde Tütün Politikası ve Artan Tütün Kaçakçılığı”, Toplumsal Tarih, S: 88, Nisan 2001, ss. 4-11.
- YILMAZ, Fehmi, Osmanlı İmparatorluğunda Tütün: Sosyal, Siyasî ve Ekonomik Tahlil (1600-1883), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 2005.
- ZİLFİ, Madeline C., “Kadızâdeliler: Onyedinci Yüzyıl İstanbul’unda Dinde İhya Hareketleri”, Çev. M. H. Lekesiz, Türkiye Günlüğü, S: 58, 1999, ss. 65-79.
| APA | Aygün N (2020). TRABZON’DA TÜTÜN TÜCCARI (1826-1827). , 317 - 340. |
| Chicago | Aygün Necmettin TRABZON’DA TÜTÜN TÜCCARI (1826-1827). (2020): 317 - 340. |
| MLA | Aygün Necmettin TRABZON’DA TÜTÜN TÜCCARI (1826-1827). , 2020, ss.317 - 340. |
| AMA | Aygün N TRABZON’DA TÜTÜN TÜCCARI (1826-1827). . 2020; 317 - 340. |
| Vancouver | Aygün N TRABZON’DA TÜTÜN TÜCCARI (1826-1827). . 2020; 317 - 340. |
| IEEE | Aygün N "TRABZON’DA TÜTÜN TÜCCARI (1826-1827)." , ss.317 - 340, 2020. |
| ISNAD | Aygün, Necmettin. "TRABZON’DA TÜTÜN TÜCCARI (1826-1827)". (2020), 317-340. |
| APA | Aygün N (2020). TRABZON’DA TÜTÜN TÜCCARI (1826-1827). Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 14(28), 317 - 340. |
| Chicago | Aygün Necmettin TRABZON’DA TÜTÜN TÜCCARI (1826-1827). Karadeniz İncelemeleri Dergisi 14, no.28 (2020): 317 - 340. |
| MLA | Aygün Necmettin TRABZON’DA TÜTÜN TÜCCARI (1826-1827). Karadeniz İncelemeleri Dergisi, vol.14, no.28, 2020, ss.317 - 340. |
| AMA | Aygün N TRABZON’DA TÜTÜN TÜCCARI (1826-1827). Karadeniz İncelemeleri Dergisi. 2020; 14(28): 317 - 340. |
| Vancouver | Aygün N TRABZON’DA TÜTÜN TÜCCARI (1826-1827). Karadeniz İncelemeleri Dergisi. 2020; 14(28): 317 - 340. |
| IEEE | Aygün N "TRABZON’DA TÜTÜN TÜCCARI (1826-1827)." Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 14, ss.317 - 340, 2020. |
| ISNAD | Aygün, Necmettin. "TRABZON’DA TÜTÜN TÜCCARI (1826-1827)". Karadeniz İncelemeleri Dergisi 14/28 (2020), 317-340. |
