HALK TARAFINDAN SEÇİLEN DEVLET BAŞKANLARININ YÜRÜTME YETKİLERİ (KARŞILAŞTIRMALI ANAYASA İNCELEMESİ)
Yıl: 2019 Cilt: 6 Sayı: 12 Sayfa Aralığı: 119 - 141 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 16-10-2020
HALK TARAFINDAN SEÇİLEN DEVLET BAŞKANLARININ YÜRÜTME YETKİLERİ (KARŞILAŞTIRMALI ANAYASA İNCELEMESİ)
Öz: Devletin yasama, yürütme ve yargıdan oluşan üç fonksiyonu bulunmaktadır.Hiç kuşkusuz devlet yönetiminin ulusal ve uluslararası zeminde en aktif öğesiniyürütme organı oluşturmaktadır. Çağdaş devlet yapılanmalarında devlet başkanlarıya halk tarafından seçilmekte ya da parlamentolar bu yetkiyi kullanmaktadır. Halktarafından seçilen devlet başkanlarının yürütmeye ilişkin yetkilerinin, parlamentolartarafından seçilen devlet başkanlarına nazaran daha geniş olduğu görülmektedir.Türkiye Cumhuriyeti kuruluşundan itibaren meclis tarafından seçilen devlet başkanımodelini uygulanmaktayken, 2014 yılında “çok adaylı halk tarafından seçilen devletbaşkanı modeline” geçiş yapmıştır. Devlet başkanlarının halk tarafından seçilmeleriberaberinde hukuki ve de facto olarak daha geniş görev, yetki, sorumluluklargetirmektedir. Dünya genelinde uygulanmakta olan benzer modellerin incelenmesi,Türkiye’nin devlet başkanının karşılaştırmalı anayasa hukukuna göre konumununbelirlenmesi açısından faydalı olacaktır. Başkanlık ve Yarı Başkanlık hükümetsistemlerinin ayırt edici özelliği devlet başkanlarının halk tarafından seçilmesidir.Dünya genelinde oldukça fazla uygulaması olan bahse konu modelin tümörneklerinin incelenmesi çalışmanın kapsamını aşacaktır. Konunun yeterli seviyedeanlaşılması için emsal modeller olarak belirginleşen ABD, Fransa ve Rusya DevletBaşkanlarının görev ve yetkilerinin incelenmesi karşılaştırmalı anayasaincelememizin çerçevesini oluşturmaktadır. Anılan devletlerin anayasalarındamevcut olan devlet başkanına daha geniş çerçevede yürütme organına ilişkindüzenlemeler temel inceleme konumuzu oluşturmaktadır. Karşılaştırmalı olarakdevlet başkanlarının seçilme süre ve yöntemleri, tarafsızlıkları, görev ve yetkileri,hukuki sorumlulukları ele alınarak modellerin olumlu özellikleri belirlenmeyeçalışılacaktır. Yapılan tespitler ışığında Türkiye için anayasal yönden birdeğerlendirme yapılması araştırmanın nihai amacını oluşturmaktadır.
Anahtar Kelime: EXECUTIVE POWERS OF THE PRESIDENTS ELECTED BY THE PUBLIC (COMPARATIVE CONSTITUTIONAL REWIEW)
Öz: The state has three functions, namely legislative, executive and judicial. Undoubtedly, the most active element of a state administration on national and international grounds is the executive body. In contemporary State structures, the heads of states are elected by the public or the parliaments use this authority. It is seen that the powers of the head of state elected by the public are quite wider than the presidents elected by the parliaments. The Republic of Turkey had been implementing the president model chosen by parliament since its establishment, and for the first time in 2014, it switched to the “multi-candidate presidential model chosen by the public”. The election of heads of state by the public results in broader duties, powers and responsibilities in the legal and de facto context. An Investigation of similar models being implemented all over the world will be useful for determining the position of the president of Turkey according to comparative constitutional law. The distinguishing feature of the Presidential and SemiPresidential government systems is the election of heads of state by the people. Since the examination of all these models having a large number of applications in the world is beyond the scope and purpose of the study, this study aims to investigate three equal models for a sufficient understanding of the subject. Therefore, the duties and powers of the Presidents of the United States, France and Russia, which are identified as the precedent models, forms the framework of our comparative constitutional review. The main subject of this study is the legal arrangements related to the executive body and the presidents in the constitutions of the mentioned states. The positive aspects of the executive models will be determined by taking the duration and methods of the election of presidents, their impartiality, duties and powers, their legal responsibilities into consideration. The final objective of this study is to make a constitutional assessment for Turkey within the lights of the findings.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Cheibub, J.A. ve Chernykh, S., (2009), “Are Semi-Presidential Constitutions Bad for Democratic Performance?”, Constitutional Political Economy, Volume 20, Number 3-4, s.202-229. Ayrıca bkz: https://www.doi.org/10.1007/s10602-008-9072-2, (Erişim Tarihi 25.04.2019).
- Commission Nationale de Contrôle de la Campagne Électorale (Ulusal Seçim Denetim Komisyonu) için bkz.: http://www.cnccep.fr/index.html, (Erişim Tarihi 26.04.2019).
- Constitution of France, 4 October 1958 (Fransa Anayasası) için bkz.: https://www.conseil-constitutionnel.fr/en/constitution-of-4-october1958 , (Erişim Tarihi 26.04.2019).
- Constitution of Russian Federation (Rusya Federasyonu Anayasası) için bkz.:http://www.ksrf.ru/en/Info/LegalBases/ConstitutionRF/Pages/def ault.aspx, (Erişim Tarihi 26.04.2019).
- Çınar, M.F., (2018), “Hükümet Sistemlerinin Tarihsel Gelişimleri Işığında Türkiye İçin Anayasal Önermeler” Dokuz Eylül Üniversitesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İzmir.
- Durgun, Ş. ve Aykaç, B. (2015), Çağdaş Siyasal Sistemler, Alter Yayıncılık, Ankara.
- Eroğul, C. (2016), Çağdaş Devlet Düzenleri, 10’uncu Basım, İmaj Yayınevi, Ankara.
- Gouvernement de la France (Fransız Hükümeti) için bkz.:http://www.gouvernement.fr/en/news, (Erişim Tarihi 26.04.2019).
- Government of the Russian Federation (Rusya Federasyonu Hükümeti) için bkz.: http://government.ru/en/structure/, (Erişim Tarihi 26.04.2019).
- Gözler, K. (2001), Devlet Başkanları, 1.Baskı, Hünkar Ofset, Bursa.
- Independent Regulatory Commissions (Bağımsız Düzenleme/Denetleme Komisyonları) için bkz.: https://www.foreffectivegov.org/node/2593, (Erişim Tarihi 26.04.2019).
- Linz, J.J. (1990), “The Perils of Presidentialism”, Journal of Democracy, Volume 1, Number 1. İnternet erişimi için bkz.: https://scholar.harvard.edu/levitsky/files/1.1linz.pdf, (Erişim Tarihi 14.03.2019).
- Présidence de la République Française (Fransa Cumhurbaşkanlığı) için bkz.: http://www.elysee.fr, (Erişim Tarihi 26.04.2019).
- President of Russia, (Rusya Federasyonu Başkanı) için bkz.: http://en.kremlin.ru, (Erişim Tarihi 15.03.2019).
- Resmî Gazete, 4 Kasım 2016 Tarihli ve 29878 Sayılı, Anayasa Mahkemesinin 12.10.2016 tarih ve E. 2016/167, K. 2016/160 sayılı kararı.
- The Constitution-Articles (Amerika Birleşik Devletleri’nin Anayasası Maddeleri) için bkz.: https://www.archives.gov/foundingdocs/constitution-transcript, (Erişim Tarihi 26.04.2019).
- The White House (Beyaz Ev [Saray] ve ABD Başkanı) için bkz.: https://www.whitehouse.gov, (Erişim Tarihi 26.04.2019).
- Türe, İlknur (1999), “Türk Kamu Yönetiminde Başbakanlık Kurumu”, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İzmir.
- Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanakları, www.tbmm.gov.tr/develop/owa/Tutanak_B_SD.birlesim_baslangic?P 4=22781&P5=H&page1=73&page2=73, (Erişim Tarihi 07.05.2019).
- Türkiye Cumhuriyeti Anayasası için bkz.: https://goo.gl/PeHYsD, (Erişim Tarihi 26.04.2019).
- United States Government (ABD Hükümeti-Yönetimi) için bkz.: https://www.usa.gov, (Erişim Tarihi, 26.04.2019).
| APA | Çınar D (2019). HALK TARAFINDAN SEÇİLEN DEVLET BAŞKANLARININ YÜRÜTME YETKİLERİ (KARŞILAŞTIRMALI ANAYASA İNCELEMESİ). , 119 - 141. |
| Chicago | Çınar Dr.Öğr. Üyesi M.Fatih HALK TARAFINDAN SEÇİLEN DEVLET BAŞKANLARININ YÜRÜTME YETKİLERİ (KARŞILAŞTIRMALI ANAYASA İNCELEMESİ). (2019): 119 - 141. |
| MLA | Çınar Dr.Öğr. Üyesi M.Fatih HALK TARAFINDAN SEÇİLEN DEVLET BAŞKANLARININ YÜRÜTME YETKİLERİ (KARŞILAŞTIRMALI ANAYASA İNCELEMESİ). , 2019, ss.119 - 141. |
| AMA | Çınar D HALK TARAFINDAN SEÇİLEN DEVLET BAŞKANLARININ YÜRÜTME YETKİLERİ (KARŞILAŞTIRMALI ANAYASA İNCELEMESİ). . 2019; 119 - 141. |
| Vancouver | Çınar D HALK TARAFINDAN SEÇİLEN DEVLET BAŞKANLARININ YÜRÜTME YETKİLERİ (KARŞILAŞTIRMALI ANAYASA İNCELEMESİ). . 2019; 119 - 141. |
| IEEE | Çınar D "HALK TARAFINDAN SEÇİLEN DEVLET BAŞKANLARININ YÜRÜTME YETKİLERİ (KARŞILAŞTIRMALI ANAYASA İNCELEMESİ)." , ss.119 - 141, 2019. |
| ISNAD | Çınar, Dr.Öğr. Üyesi M.Fatih. "HALK TARAFINDAN SEÇİLEN DEVLET BAŞKANLARININ YÜRÜTME YETKİLERİ (KARŞILAŞTIRMALI ANAYASA İNCELEMESİ)". (2019), 119-141. |
| APA | Çınar D (2019). HALK TARAFINDAN SEÇİLEN DEVLET BAŞKANLARININ YÜRÜTME YETKİLERİ (KARŞILAŞTIRMALI ANAYASA İNCELEMESİ). Akademik Hassasiyetler, 6(12), 119 - 141. |
| Chicago | Çınar Dr.Öğr. Üyesi M.Fatih HALK TARAFINDAN SEÇİLEN DEVLET BAŞKANLARININ YÜRÜTME YETKİLERİ (KARŞILAŞTIRMALI ANAYASA İNCELEMESİ). Akademik Hassasiyetler 6, no.12 (2019): 119 - 141. |
| MLA | Çınar Dr.Öğr. Üyesi M.Fatih HALK TARAFINDAN SEÇİLEN DEVLET BAŞKANLARININ YÜRÜTME YETKİLERİ (KARŞILAŞTIRMALI ANAYASA İNCELEMESİ). Akademik Hassasiyetler, vol.6, no.12, 2019, ss.119 - 141. |
| AMA | Çınar D HALK TARAFINDAN SEÇİLEN DEVLET BAŞKANLARININ YÜRÜTME YETKİLERİ (KARŞILAŞTIRMALI ANAYASA İNCELEMESİ). Akademik Hassasiyetler. 2019; 6(12): 119 - 141. |
| Vancouver | Çınar D HALK TARAFINDAN SEÇİLEN DEVLET BAŞKANLARININ YÜRÜTME YETKİLERİ (KARŞILAŞTIRMALI ANAYASA İNCELEMESİ). Akademik Hassasiyetler. 2019; 6(12): 119 - 141. |
| IEEE | Çınar D "HALK TARAFINDAN SEÇİLEN DEVLET BAŞKANLARININ YÜRÜTME YETKİLERİ (KARŞILAŞTIRMALI ANAYASA İNCELEMESİ)." Akademik Hassasiyetler, 6, ss.119 - 141, 2019. |
| ISNAD | Çınar, Dr.Öğr. Üyesi M.Fatih. "HALK TARAFINDAN SEÇİLEN DEVLET BAŞKANLARININ YÜRÜTME YETKİLERİ (KARŞILAŞTIRMALI ANAYASA İNCELEMESİ)". Akademik Hassasiyetler 6/12 (2019), 119-141. |
