Yıl: 2020 Cilt: 6 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 1 - 19 Metin Dili: Türkçe DOI: DOI: https://doi.org/10.21600/ijoks.616879 İndeks Tarihi: 16-10-2020

Türkiye’de 1945-1960 Arası Doğu’nun Sosyo-Ekonomik Durumu

Öz:
Çalışmanın amacı, Türkiye’de çok partili hayata geçişten 27 Mayıs Darbesi’ne kadar olan süreçte, devletin Kürthalkına yönelik iktisadi politikasını göstermek ve Kürtlerin bu süreç içerisindeki konumunu ortaya koymaktır.Tek parti yönetimi Kürt sorununa ortadan kaldırılması gereken pürüz gözüyle bakıyordu. Bu doğrultuda Kürtler,Cumhuriyet sonrası erken dönemde yok sayılmış, sürgün edilmiş ve asimilasyona uğramıştı. 1938’e gelindiğindeKürtlerin yoğun olarak yaşadığı Doğu toprakları, uygulanan güvenlik politikalarının sonucunda sessizliğebürünmüştü. 1923-1938 arası zayıf düşen Kürtler, 1945 sonrasında farklı bir devlet politikasıyla karşı karşıyakalmıştı. Yeni dönemde Doğu ile Batı’nın ekonomik bütünleşmesi hedefleniyordu. Yani ulusal pazar Doğu’yanüfuz etmek istiyordu. 1945 sonrası dönem, format değiştiren Türkiye’nin Kürt meselesine farklı yaklaştığı birdönemdi. Bu doğrultuda Kürtlerin yoğun yaşadığı topraklara yönelik gerçekleştirilen yatırımlar ele alınmış veKürt halkının bu süreçteki durumu ortaya konulmaya çalışılmıştır.
Anahtar Kelime:

Eastern Turkey’s Socio-Economic Situation Between 1945 and 1960

Öz:
This study evaluates the Turkish government’s economic policy toward the Kurds as well as their position during the process. The period considered ranges from the transition to multiparty rule in 1945 to the coup d’état on May 27, 1960. Previously, the one-party administration had considered the Kurds to be a problem that must be eliminated; they were ignored, exiled, and assimilated in the early post-republic period. By 1938, eastern Turkey, where the Kurds largely resided, had been integrated with the west in a geographical sense due to the security policies implemented. The Kurds, who had grown weak in the previous two decades, began to face a new state policy in 1945. The government sought economic integration between the east and the west to allow for the national market to penetrate the east. In the post-1945 period, the government began to look at the Kurdish problem from a new perspective; investments in Kurdish areas were finally being discussed and the plight of the Kurdish people in this process was put forward and considered.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Akekmekçi T. & Pervan, M. (2010). Doğu Sorunu Necmeddin Sahir Sılan Raporları (1939- 1953). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları Anter, M. (2013). Hatıralarım. İstanbul: Aram Yayınevi.
  • Aşgın, S. (2000). Cumhuriyet Döneminde Doğu Anadolu’ya Yapılan Kamu Harcamaları (1946-1960). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
  • Aydoğan, E. (2004). Üçüncü Umumi Müfettişliğin Kurulması ve III. Umumi Müfettiş Tahsin Uzer’in Bazı Önemli Faaliyetleri. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 33-34, 1-14.
  • Başbakanlık Basın Yayın ve Turizm Genel Müdürlüğü. (1955). Ayın Tarihi, (Sayı: 263, Ekim 1955): Ankara Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, Yer: 490.01, Fihrist 571.2224.1, 14/06/1945 Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı (1969). Kalkınan Türkiye (1923-1968). Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
  • Bayındırlık Bakanlığı (1948). Yol Davamız 9 Yılda 23.000 KM. Ankara: Başbakanlık Devlet Matbaası.
  • Beşikçi, İ. (1992). Doğu Anadolu’nun Düzeni Sosyo Ekonomik ve Etnik Temeller. Ankara: Yurt Kitap Yayın.
  • Boratav, K. (1988). Türkiye İktisat Tarihi. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
  • Bruinessen, M. V. (2003). Ağa, Şeyh, Devlet. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Bruinessen, M. V. (1993). Kürdistan Üzerine Yazılar. İstanbul: İletişim Yayınları. Cumhurbaşkanlığı Celal Bayar Arşivi, Yer:3/3-25, Fihrist: 1448-42
  • Cumhurbaşkanlığı Celal Bayar Arşivi (1951). Yer: 3/2-35, Fihrist: 962-11.
  • Cumhurbaşkanlığı Celal Bayar Arşivi (1955). Yer:3/3-25, Fihrist: 1448-42. Cumhuriyet, İki Yılda Yapılan Bayındırlık İşleri, 11 Ekim 1952. Cumhuriyet (2009). Köy Enstitüleri Neden Kuruldu, Neden Kapatıldı? 14.04.2009,http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/diger/55204/Koy_Enstituleri_Neden _Kuruldu__Neden_Kapatildi_.html
  • Devlet İstatistik Enstitüsü (1996). İstatistik Göstergeler (1923-1995). Ankara: DİE Yayınları
  • Devlet İstatistik Enstitüsü (1956). 1950 Ziraat Sayımı Neticeleri. Ankara: DİE Yayınları.
  • Devlet İstatistik Enstitüsü (1961). Zirai Bünye ve İstihsal (1958-1960). Ankara: DİE Yayınları
  • Dicle Kaynağı (21 Nisan 1949). Yaz, Kış Geçit Vermeyen Yollarda Oynanan Komedi.
  • Ertem, C. (2009). Kürt Açılımının Önünü Bir Maliye Müfettişi Açmıştı. Yeni Aktüel, 204, 78-79.
  • İleri Yurt (3 Ekim 1957). Elazığ-Muş Yolunun Bir Kısmı Açıldı.
  • Karpat, K. (2011). Türk Siyasi Tarihi Siyasal Sistemin Evrimi. İstanbul: Timaş Yayınları.
  • Kinyas, K. (1987). Erivan’dan Van’a Hatıralarım. Ankara: Anadolu Basın Birliği Genel Merkezi Yayınları.
  • Kuruç, B. (1988). Belgelerle Türkiye İktisat Politikası (1929-1932). Ankara: Ankara Üniversitesi SBF Yayınları.
  • Kutlay, N. (1998). Anılarım. İstanbul: Avesta Yayınları.
  • Kutlay, N. (2011). 21. Yüzyıla Girerken Kürtler. İstanbul: Peri Yayınları.
  • Lewis, B. (2015). Modern Türkiye’nin Doğuşu. İstanbul: Arkadaş Yayınları.
  • McDowall, D. (2004). Modern Kürt Tarihi. Ankara: Doruk Yayınları. Mehmet Ali Aslan ile yapılan görüşme, İstanbul, 2 Mart 2016. Naci Kutlay ile Yapılan Görüşme, Ankara, 29 Mart 2017.
  • Nikitine, B. (2008). Kürtler. İstanbul: Örgün Yayınevi.
  • Ökten, Ş. (2010). İktidarın Sosyolojik Kimliği: Aşiretlerde İktidarın Biçimi ve Kaynakları. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 13 (2), 183-215.
  • Öztürk, K. (1998). Türk Parlamento Tarihi TBMM IX. Dönem (1950-1954). Ankara: TBMM Vakfı Yayınları.
  • Resmi Gazete (24 Haziran 1947). Sayı: 6640.
  • Resmi Gazete (6 Temmuz 1948). Sayı: 6950.
  • Resmi Gazete (9 Ağustos 1951). Sayı: 7880.
  • Sönmez, M. (1990). Doğu Anadolu’nun Hikâyesi. Ankara: Arkadaş Yayınevi. Şakir Epözdemir ile internet aracılığıyla yapılan görüşme, 28 Mart 2017.
  • Şark Postası (16 Ağustos 1952). “Şimdiye Kadar Doğu Anavatandan Sayılmayan Bir Toprak Parçası Gibi İdi.
  • Şark Postası (7 Ekim 1952). Cumhurbaşkanımız Doğu Gezilerinden Döndü.
  • Şark Postası (27 Kasım 1952). Raman Petrolleri İşletme Planı Hazırlanıyor.
  • Şark Postası (18 Aralık 1952). Doğu’da Hidro-elektrik Santralleri.
  • Tarık Ziya Ekinci ile yapılan görüşme, İstanbul, 17 Şubat 2016.
  • TBMM Tutanak Dergisi, Dönem VII, Cilt 21, Toplantı 3, 29. Birleşim, 28.01.1946.
  • TBMM Tutanak Dergisi, Dönem VIII, Cilt 3, Toplantı 1, 18. Birleşim, 18.12.1946.
  • TBMM Tutanak Dergisi, Dönem VIII, Cilt 8, Toplantı 2, 27. Birleşim, 30.12.1947.
  • TBMM Tutanak, Dönem VIII, Cilt 8, Toplantı 2, 26. Birleşim, 29.12.1947.
  • TBMM Tutanak, Dönem VIII, Cilt 18, Toplantı 3, 75. Birleşim, 25.4.1948.
  • TBMM Zabıt Ceridesi, Dönem: 9, Cilt: 13, Toplantı: 2, 49. Birleşim, 27.02.1952.
  • TBMM Tutanak Dergisi, Dönem IX, Cilt 25, Toplantı 4, 5. Birleşim, 16.11.1953.
  • Tokgöz, E. (1976). Sanayileşmede Bölgesel Dengesizlikler ve Türkiye. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
  • Uran, H. (1959). Hatıralarım. Ankara: Ay Yıldız Matbaası. Urfa, “Doğu Kalkınma Planı Üzerine”, 22 Kasım 1948.
  • Yalçın ve Heckmann. (2013). Kürtlerde Aşiret ve Akrabalık İlişkileri. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Yasa, İ. (1970). Türkiye’nin Toplumsal Yapısı ve Temel Sorunları. Ankara: TODAİ Yayınları.
  • Yerasimos, S. (1976). Az Gelişmişlik Sürecinde Türkiye: I. Dünya Savaşı’ndan 1971’e. İstanbul: Gözlem Yayınları.
  • Yön (1962). Ağaların Bilinmeyen Tarafları. 10, 10-12.
  • Yön (1964). Sosyolog Gözüyle Doğu Meselemiz. 90, 9-13.
  • Yıldırmaz, S. (2015). Köylüler ve Kentliler: Ellili Yılların Dönüşen Yeni Sosyo-ekonomik ve Kültürel Coğrafyası. Türkiye’nin 1950’li Yılları. Mete Kaan Kaynar (ed.) İstanbul: İletişim Yayınları, 541-563.
  • Zürcher, E. J. (2002). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.
APA NERGIZ B (2020). Türkiye’de 1945-1960 Arası Doğu’nun Sosyo-Ekonomik Durumu. , 1 - 19. DOI: https://doi.org/10.21600/ijoks.616879
Chicago NERGIZ Bilal Türkiye’de 1945-1960 Arası Doğu’nun Sosyo-Ekonomik Durumu. (2020): 1 - 19. DOI: https://doi.org/10.21600/ijoks.616879
MLA NERGIZ Bilal Türkiye’de 1945-1960 Arası Doğu’nun Sosyo-Ekonomik Durumu. , 2020, ss.1 - 19. DOI: https://doi.org/10.21600/ijoks.616879
AMA NERGIZ B Türkiye’de 1945-1960 Arası Doğu’nun Sosyo-Ekonomik Durumu. . 2020; 1 - 19. DOI: https://doi.org/10.21600/ijoks.616879
Vancouver NERGIZ B Türkiye’de 1945-1960 Arası Doğu’nun Sosyo-Ekonomik Durumu. . 2020; 1 - 19. DOI: https://doi.org/10.21600/ijoks.616879
IEEE NERGIZ B "Türkiye’de 1945-1960 Arası Doğu’nun Sosyo-Ekonomik Durumu." , ss.1 - 19, 2020. DOI: https://doi.org/10.21600/ijoks.616879
ISNAD NERGIZ, Bilal. "Türkiye’de 1945-1960 Arası Doğu’nun Sosyo-Ekonomik Durumu". (2020), 1-19. https://doi.org/DOI: https://doi.org/10.21600/ijoks.616879
APA NERGIZ B (2020). Türkiye’de 1945-1960 Arası Doğu’nun Sosyo-Ekonomik Durumu. International Journal of Kurdish Studies, 6(1), 1 - 19. DOI: https://doi.org/10.21600/ijoks.616879
Chicago NERGIZ Bilal Türkiye’de 1945-1960 Arası Doğu’nun Sosyo-Ekonomik Durumu. International Journal of Kurdish Studies 6, no.1 (2020): 1 - 19. DOI: https://doi.org/10.21600/ijoks.616879
MLA NERGIZ Bilal Türkiye’de 1945-1960 Arası Doğu’nun Sosyo-Ekonomik Durumu. International Journal of Kurdish Studies, vol.6, no.1, 2020, ss.1 - 19. DOI: https://doi.org/10.21600/ijoks.616879
AMA NERGIZ B Türkiye’de 1945-1960 Arası Doğu’nun Sosyo-Ekonomik Durumu. International Journal of Kurdish Studies. 2020; 6(1): 1 - 19. DOI: https://doi.org/10.21600/ijoks.616879
Vancouver NERGIZ B Türkiye’de 1945-1960 Arası Doğu’nun Sosyo-Ekonomik Durumu. International Journal of Kurdish Studies. 2020; 6(1): 1 - 19. DOI: https://doi.org/10.21600/ijoks.616879
IEEE NERGIZ B "Türkiye’de 1945-1960 Arası Doğu’nun Sosyo-Ekonomik Durumu." International Journal of Kurdish Studies, 6, ss.1 - 19, 2020. DOI: https://doi.org/10.21600/ijoks.616879
ISNAD NERGIZ, Bilal. "Türkiye’de 1945-1960 Arası Doğu’nun Sosyo-Ekonomik Durumu". International Journal of Kurdish Studies 6/1 (2020), 1-19. https://doi.org/DOI: https://doi.org/10.21600/ijoks.616879