Yıl: 2020 Cilt: 0 Sayı: 14 Sayfa Aralığı: 327 - 351 Metin Dili: Arapça DOI: 51. https://doi.org/10.18498/amailad.711714 İndeks Tarihi: 20-10-2020

Şeyh Ali Hasan Galum’a Göre Esbât Kavramı

Öz:
Hz. Yakup’un soyundan gelen ve sayıları on iki olan Esbât, İslam duşuncesindetartışmalı olan bir husustur. Sunni literaturde istisnalar olsa da, genel olarakEsbât’ın Hz. Yusuf’un kardeşleri olduğu ve bunların hepsinin Peygamberlerolduğu duşuncesi hâkimken, Şii duşunce Hz. Yusuf’un kardeşlerininPeygamber olduğu fikrini işledikleri buyuk gunahlar yuzundenreddetmektedir. Sunni ekol, on bir kardeşin tövbe ettiği için Peygamberolmalarına mumkun gözuyle bakarken, Şii ekol Peygamberlerin buyukgunahlardan munezzeh olduklarının altını çizerek Kur’an’da zikri geçenEsbât’ın Hz. Yakup’un soyundan gelen başka Peygamberler olduğunadikkatleri çekmiştir. Bazı modern dönem Şii alimleri Esbât’ın Peygamberlerolmadığını, Peygamberler arası dönemde yaşamış Vasîler olduklarınısavunmuştur. Kuveytli bir Şii alim olan Şeyh Ali Hasan Galum ise bu kavramayeni bir bakış açısı getirerek, Kur’an’da geçen Esbât’ın Tevrat’ta geçen Hâkimlerolduklarına, bunların On İki İmam gibi Peygamberler arası dönemdePeygamberlerin Vasîleri ve Velileri olarak yaşamış ve toplumda adaletisağlamakla mukellef liderler olduklarına dikkatleri çekmiştir. Bununla,Tevrat’taki Hakimler olgusunu On İki İmam inancına referans olarak göstermeyeçalışmıştır. Bu makalede, öncelikle Tevrat’ta geçen Esbât ve Hakimler kavramınıele aldıktan sonra Esbât kavramını önce Sünni kaynaklarda daha sonra da genelolarak Şii kaynaklarda nasıl ele alındığını kaleme alacağız. Daha sonra ŞeyhGalum tarafından ilk defa Şii ekolde ele alınan Hakimler hususunu On İki İmaminancına referans olarak göstermesine ve bu kavramla ilişkilendirmesinedeğineceğiz.
Anahtar Kelime:

al-Asbât According to Sheikh Ali Hasan Galum

Öz:
al-Asbât in Islamic thought is a controversial concept among Shia and Sunni schools. Sunni school believes that they all were the brothers of Prophet Joseph and were Prophets. Yet, Shia school rejects the idea that al-Asbât were Prophets, due to the big sins they committed. Some of Shia sholars think that al-Asbât were Wasiyy (Legatee) of Prophets. Sheikh Ali Hasan Galum adds a new idea to al-Asbât by arguing the similarity between the concept of al-Asbât in Quran with those Judges in Torah. He gives the concept of Judges and al-Asbât as a reference to Twelve Imams. This article, after explaining the concept of Judges in Judaism, will deal with the concept of al-Asbât in Sunni sources. After that it will explain the meaning of al-Asbât generally in Shia thought. Then it will touch upon the similarity of the Judges with the concept of Twelve Imams which has handled for the first time by Sheikh Galum in Shia thought.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Âlûsî, Mahmud Şihâbe’d-din. Rûhu’l-meʽânî fî tefsîri’l-Kur’ân. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-İhyâ, 1920.
  • Askerî, Ebu Muhammed Hasan b. Ali. Tefsîru’l-ʽAskerî. nşr. Muhammed Bakır b.Murtaza el-İsfahanî. Kum: Muessesetu’l-İmâmi’l-Mehdî, 2011.
  • Ahsâî, İbni Ebî Cumhur. Avâli’i’l-leâli’. nşr. Muctebâ el-Irâkî. 4 Cilt. Kum: Matbaatu’ş-Şuhedâ, 1985.
  • Ayyâşî, Ebi’n-Nasr Muhammed b. Mesud. Tefsîru’l-Ayyâşî. 3 Cilt. Beyrut: Muessesetu’l-Alemî, 1991.
  • Begavî, Ebû Muhammed el-Huseyn. Meʽâlimu’t-tenzîl fi’t-tefsîr ve’t-tenzîl. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1985.
  • Bahrânî, Haşim. Gâyetu’l-merâm. nşr. Ali ʽÂşûr. 7 Cilt. Beyrut: Muessesetu’t-Târîhi’l-ʽArabî, 1991.
  • Buhârî, Muhammed b. İsmail. Sahîhu’l-edeb. nşr. Ebû Abdurrahman el- Elbânî. Riyad: Dâru’s-Sadîk, 2000.
  • Caʽâra, Ömer Salih. “el-Esbât fi’l-ahdi’l-kadîm ve Kur’âni’l-Kerîm”. Mecelletu’l-câmiʽatu’l-İslâmiyye 25/1 (2017), 234-256.
  • Cevherî, İsmail b. Hammâd. es-Sihâh tâcu’l-lugât. nşr. Ahmed ʽAttâr. 6 Cilt. Kahire: Dâru’l-İlm, 1956.
  • Chabad, The Torah. “Sefer Shoftim”. Erişim 4 Aralık 2019. https://www.chabad.org/library/article_cdo/aid/1172711/jewish/Se fer-Shoftim.htm.
  • Coogan, Michael David. A Brief Introduction To The Old Testament. London: Oxford Press, 2005.
  • Emînî, Abdu’l-Huseyn b. Ahmed en-Necefî. el-Gadîr. nşr. el-Hâcc Hasan. 11 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʽArabiyye, 1977.
  • Endelûsî, Ebû Hayyân. el-Bahru’l-muhît. nşr. Adil Ahmed. 11 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 2001.
  • Fettûnî, Ebi’l-Hasan b. Muhammed Tahir. Tefsîru’l-burhân. Beyrut: Muessesetu’l-Alemî, 2006.
  • Feyyûmî, Ebu’l-Abbas Ahmed. el-Misbâhu’l-munîr. nşr. Adil Murşid. Beyrut: Dâru’r-Risâle, 2020.
  • Gaffârî, Nâsır b. Abdullah. Mesâilu’t-takrîbi beyne’s-sunneti ve’ş-şîʽa. Riyad: Dâru’t-Tîbe, 1993.
  • Gallûm, Ali Hasan. Fekku lugzu’l-Esbât. Irak: el-Merkezu’l-ʽİlmî, 2018.
  • Holy Bible. Authorized King James Version. Belgium: Holman Bible Publishers, 1989.
  • Huveyzî, Abd Ali b. Cuma. Tefsîr-u nûru’s-sekaleyn. 8 Cilt. Beyrut: Muessesetu’t-Târîh, 1995.
  • İbni Kesîr, ʽİmâde’d-dîn Ebu’l-Fidâ İsmail. el-Bidâye ve’n-nihâye. 15 Cilt. Beyrut: Mektebetu’l-Maʽârif, 1998.
  • İbni Kesîr, ʽİmâde’d-dîn Ebu’l-Fidâ İsmail. Tefsîru ibni Kesîr. 8 Cilt. Halep: Dâru İhyâe’l-Kutubi’l-ʽArabiyye, 1987.
  • İbni Mâce, Ebû Abdullah Muhammed. Suneni ibni Mâce. nşr. Muhammed Abdulbaki. 2 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kutubi’l-Arabiyye, 1930.
  • İbni Hanbel, Ebû Abdullah Ahmed. el-Mesned. nşr. Vasiyyullah b. Muhammed. 20 Cilt. Mekke: Dâru’l-ʽİlm, 1983.
  • İbnu’l-Es̱ îr, İzzeddin Ebi’l-Hasan el-Cuzerî. en-Nihâye fî garîbi’l-hadîs. nşr. Mahmud et-Tannâhî. 5 Cilt. Beyrut: el-Mektebetu’l-İslâmiyye, 1963.
  • İbnu’l-Manzûr, Muhammed b. Mukrim el-Efrîkî. Lisânu’l-ʽArab. Beyrut: Dârus’s-Sadr, 1990.
  • İbnu’s-Sabbâg, Ali b. Muhammed el-Mâlikî. el-Fusûl’ul-muhimme fî maʽrifeti’l-e’imme. nşr. Sami el-Garîrî. 2. Cilt. Beyrut: Muesseset-u Dâri’l-Hadis, 1985.
  • İmam Mâlik, Ebû Abdillâh Mâlik b. Enes. el-Muvatta’. nşr. Yahya al- Endelusî. 3 Cilt. Lübnan: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1997.
  • Kâsımî, Seyyid Muhammed Cemaleddin. Şerefu’l-Esbât. Beyrut: Matbaatu’t-Terakkî, 1913.
  • Kirşî, Huseyn b. ʽUbeyd. “el-Esbât”. Mecelletu’l-kevser 34/2 (2016), 13-15.
  • Kûfî, Furat b. İbrahim. Furât el-Kûfî. 12 Cilt. Necef: et-Tabʽatu’l- Hayderiyye, 1985.
  • Kuleynî, Muhammed b. Yakub. el-Kâfî. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Edvâ, 1985.
  • Ḳurtubî, Ebû Abdullah. el-Câmiʽ li ahkâmi’l-Kur’ân. 24 Cilt. Mısır: Dâru’l- Kutubi’l-Mısriyye, 1954.
  • Maksimus Samuel. Dirâse fî seferi’l-kudât. Kahire: Meşrûi’l-Kunûzi’l- İlmiyye, 2000.
  • Maturidi, Ebu Mansur Muhammed. Tevilât. 19 Cilt. İstanbul: Dâru’l- Mizan, 2005.
  • Mâverdî, Ebu’l-Hasan Ali. Tefsîru’l-Maverdî. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l- Kutubi’s-Sekâfiyye, 1992.
  • Meclisî, Muhammed Bakır. Bihâru’l-envâr. 110 Cilt. Beyrut: Muessesetu’l- İlmiyye, 2008.
  • Muderrisî, Muhammed Takî. Min huda’l-Kurân. 18 Cilt. Bağdad: Dâru’l- Kârî, 2008.
  • Mufîd, Muhammed b. Muhammed b. en-Numân. el-İrşâd. nşr. Muesseset-u Âl-i Beyt. Beyrut: Dâru’l-Mufîd, 1993.
  • Muhammed Bakır Musa Cafer. eş-Şeʽâiru’l-huseyniyye. Irak: el-ʽAtabetu’l- Huseyniyye, 2015.
  • Muslim, Ebu’l-Huseyn b. Haccac en-Nîsâbûrî. Sahîh Muslim. nşr. Muhammed Abdulbaki. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutub, 1998.
  • Nîsâbûrî, Muhammed b. el-Ḥâkim. el-Mustedrek. nşr. Mustafa Abdulkadir el-ʽAtâ. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutub, 1. Basım, 1990.
  • Nisâî, Ebî Abdullah Ahmed b. Şuayb. Hasâis-u Ali b. Ebî Tâlib. nşr. Ahmed el-Bellûşî. Kuveyt: Mektebetu’l-Maʽlâ, 1986.
  • Ömer Abdulvahhab Mahmud. “el-Esbât fi’l-Kurâni’l-Kerîm”. Mecelletu adâbi’r-râfidîn 55/ 9 (2008), 1-24.
  • Rassî, Kasım b. İbrahim. er-Radd-u ʽala’r-râfida. nşr. İmam Hanefi Abdullah. Beyrut: Dâru’l-Afâk, 2000.
  • Râzî, Muhammed b. Ebî Bekir. et-Tefsîru’l-kebîr. 32 Cilt. Beyrut: Dâru’l- kutubi’l-ilmiyye, 2000.
  • Sadûk, Ebu Cafer Muhammed b. Ali. Kemâlu’d-dîn ve temâmu’n-nime. nşr. Ali Ekber el-Gaffârî. 2 Cilt. Kum: Muessesetu’n-Neşri’l-İslâmî, 1984.
  • Sadûk, Ebu Cafer Muhammed b. Ali. ʽUyûn-u ahbâr-i Rıdâ. nşr. Huseyn el-Alemî. Beyrut: Muessesetu’l-Alemî, 1984.
  • Suyûtî, Celâleddin Abdurrahman. ed-Dureru’l-mensûra. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1993.
  • Şerif Murtazâ. Tenzîhu’l-enbiyâ. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1989.
  • Şîrâzî, Nasır Mekârim. el-Emsel fî tefsir-i kitâbi’l-lâh. 20 Cilt. Kum: Medresetu’l-İmâm Ali, 1992.
  • Tabatabâî, Muhammed Huseyn. el-Mîzân. 20 Cilt. Beyrut: Muessesetu’l- İlmiyye, 1997.
  • Taberî, İbnu Cerîr. Câmiʽu’l-beyân. 25 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1995.
  • Tabersî, Ebû Ali el-Fadl. Mecmeʽul-beyân. 5 Cilt. Tahran: el-Mektebetu’l- İlmiyye, 1987.
  • Tirmîzî, Ebû İsâ Muhammed. es-Sunen. 6 Cilt. Şam: el-Mektebetu’l- İslâmiyye, 1930.
  • Tûsî, Ahmed b. Hasan. Tefsîru’t-tibyân. nşr. Ahmed el-ʽÂmilî. 10 Cilt. İran: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1989.
  • Zehebî, Hamid Huseyn. et-Tefsîr ve’l-mufessirûn. 3 Cilt. Kahire: Mektebetu Vehbe, 1986.
  • Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Mahmud. el-Keşşâf. nşr. Halil Şeyḥa. Beyrut: Dâru’l-Meârif, 2002.
  • Zemaḫşerî, Ebu’l-Kâsım Mahmud. Esâsu’l-belâgat. Kahire: Dâru’ş-Şaʽab, 1960.
  • Zeyyât, Ahmed Hasan. Muʽcemu’l-vasîṭ. Kahire: Dâru’d-Daʽve, 1960.
  • Zimmerli, Walther. The law and the prophets. USA: Wipf - Stock Publishers, 2010.
APA Güney Z (2020). Şeyh Ali Hasan Galum’a Göre Esbât Kavramı. , 327 - 351. 51. https://doi.org/10.18498/amailad.711714
Chicago Güney Zehra Betül Şeyh Ali Hasan Galum’a Göre Esbât Kavramı. (2020): 327 - 351. 51. https://doi.org/10.18498/amailad.711714
MLA Güney Zehra Betül Şeyh Ali Hasan Galum’a Göre Esbât Kavramı. , 2020, ss.327 - 351. 51. https://doi.org/10.18498/amailad.711714
AMA Güney Z Şeyh Ali Hasan Galum’a Göre Esbât Kavramı. . 2020; 327 - 351. 51. https://doi.org/10.18498/amailad.711714
Vancouver Güney Z Şeyh Ali Hasan Galum’a Göre Esbât Kavramı. . 2020; 327 - 351. 51. https://doi.org/10.18498/amailad.711714
IEEE Güney Z "Şeyh Ali Hasan Galum’a Göre Esbât Kavramı." , ss.327 - 351, 2020. 51. https://doi.org/10.18498/amailad.711714
ISNAD Güney, Zehra Betül. "Şeyh Ali Hasan Galum’a Göre Esbât Kavramı". (2020), 327-351. https://doi.org/51. https://doi.org/10.18498/amailad.711714
APA Güney Z (2020). Şeyh Ali Hasan Galum’a Göre Esbât Kavramı. Amasya ilahiyat dergisi, 0(14), 327 - 351. 51. https://doi.org/10.18498/amailad.711714
Chicago Güney Zehra Betül Şeyh Ali Hasan Galum’a Göre Esbât Kavramı. Amasya ilahiyat dergisi 0, no.14 (2020): 327 - 351. 51. https://doi.org/10.18498/amailad.711714
MLA Güney Zehra Betül Şeyh Ali Hasan Galum’a Göre Esbât Kavramı. Amasya ilahiyat dergisi, vol.0, no.14, 2020, ss.327 - 351. 51. https://doi.org/10.18498/amailad.711714
AMA Güney Z Şeyh Ali Hasan Galum’a Göre Esbât Kavramı. Amasya ilahiyat dergisi. 2020; 0(14): 327 - 351. 51. https://doi.org/10.18498/amailad.711714
Vancouver Güney Z Şeyh Ali Hasan Galum’a Göre Esbât Kavramı. Amasya ilahiyat dergisi. 2020; 0(14): 327 - 351. 51. https://doi.org/10.18498/amailad.711714
IEEE Güney Z "Şeyh Ali Hasan Galum’a Göre Esbât Kavramı." Amasya ilahiyat dergisi, 0, ss.327 - 351, 2020. 51. https://doi.org/10.18498/amailad.711714
ISNAD Güney, Zehra Betül. "Şeyh Ali Hasan Galum’a Göre Esbât Kavramı". Amasya ilahiyat dergisi 14 (2020), 327-351. https://doi.org/51. https://doi.org/10.18498/amailad.711714