Beyoğlu Sinemalarının Dönüşümü ve Sait Faik Abasıyanık Hikâyelerinde Sinema Yeni Salonlar, Seyirciler ve Deneyimler
Yıl: 2020 Cilt: 7 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 9 - 38 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.24955/ilef.736024 İndeks Tarihi: 20-10-2020
Beyoğlu Sinemalarının Dönüşümü ve Sait Faik Abasıyanık Hikâyelerinde Sinema Yeni Salonlar, Seyirciler ve Deneyimler
Öz: Bu çalışmada geçmişe sinema mekânları, sinema hatıraları, sinemaya gitme eylemi ve seyir deneyimleri aracılığıyla bakmayı esas alan Yeni Sinema Tarihi yaklaşımından hareketle, Sait Faik Abasıyanık’ınhikâyeleri üzerinden Beyoğlu sinemalarının 1930–1955 dönemi ve sinemasal deneyimlerin hikâyelerdenasıl yer aldığı soruşturulmaktadır. Abasıyanık’ın hikâyeleri sinema tarihimize bakmak için insani deneyimlerin detaylı örneklerini içeren edebi eserlerin de kullanılabileceği yeni bağlamlar sunmaktadır. Çalışma kapsamında Abasıyanık’ın 1936–1954 yılları arasında, henüz kendisi hayattayken yayımlanan onkitabıyla beraber, ölümünden sonra 1954–1956 yılları arasında derlenen ve yayımlanan üç kitabında yeralan 217 hikâyesindeki seyir deneyimleriyle bu hikâyelerdeki karakterlerin sinema salonları ve filmlerlekurdukları etkileşimler araştırılmış ve Beyoğlu’nda yaşanan dönüşümlerle birlikte irdelenmiştir. Çalışmaiçin Abasıyanık’ın hikâyeleri on iki kod (sinema, film/filim, yönetmen, aktör, aktris, yıldız, matine, suare,fuaye, salon, balkon ve loca) ve dört kategori (sinemalar ve filmler, seyirciler ve seyir deneyimi, sinemamekânlarının deneyimlenmesi ve yaşamın sinema deneyimiyle anlamlandırılması) bağlamında taranmış,sınıflandırılmış ve “toplumsal dönüşümler ve sinemasal deneyim” üst teması bağlamında yorumlanarakçıktılar oluşturulmuştur.
Anahtar Kelime: The Transformation of Beyoğlu Cinemas and the Cinema in Sait Faik Abasıyanık’s Short Stories New Halls, Spectators, and Experiences
Öz: This study employs the approach of New Cinema History, which aims to investigate the past through cinematic spaces, spectatorship experiences, and memories and acts of cinemagoing. It analyzes cinematic experiences in Beyoğlu cinemas in the 1930–55 era through their reflections in the short stories of Sait Faik Abasıyanık, with special attention to characters’ cinematic experiences, their interactions with cinema halls and films, and the transformations of Beyoğlu. As this study shows, literary works like his contain detailed examples of human experiences and are a rich source for the history of cinema. This study is based on 217 of the author’s short stories, published in ten volumes between 1936 and 1954, while he was alive, and three edited volumes between 1954 and 1956, after his death. These short stories were reviewed using twelve codes (cinema, film, director, actor, actress, star, matinee, soiree, lounge, hall, balcony, and box) and four categories (cinema halls and movies; audiences and viewing experiences; experiencing cinema halls; making sense of life through the experience of cinema). Data were classified and the outputs were generated by interpreting the data through an upper-level category, “social transformations and cinematic experiences.”
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Abasıyanık, Sait Faik. 1970. Bütün Eserleri: Alemdağ’da Var Bir Yılan – Az Şekerli – Şimdi Sevişme Vakti. Ankara: Bilgi Yayınevi.
- Abasıyanık, Sait Faik. 2001. Bütün Eserleri: Tüneldeki Çocuk – Mahkeme Kapısı (13. Baskı). Ankara: Bilgi Yayınevi.
- Abasıyanık, Sait Faik. 2006. Öyle Bir Hikâye – Hayattayken Yayımlanmış Hikâye Kitapları. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Abel, Richard. 1988. French Film Theory and Criticism – A History / Antology 1907-1939 Volume I: 1907-1929. New Jersey: Princeton University Press.
- Abisel, Nilgün. 2005. Türk Sineması Üzerine Yazılar. Ankara: Phoenix Yayınevi.
- Akad, Lütfi. 2004. Işıkla Karanlık Arasında. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- Akbulut, Hasan. 2014. “Sinemaya Gitmek ve Seyir: Bir Sözlü Tarih Çalışması.” Elektronik Mesleki Gelişim ve Araştırma Dergisi (EJOIR) 2 (2): 1–16.
- Akbulut, Hasan. 2018. “Kültürel ve Toplumsal Bir Pratik Olarak Sinemaya Gitmek: Türkiye’de Seyirci Deneyimleri Üzerine Bir Sözlü Tarih Çalışması – Proje Sonuç Raporu (Proje No: 115K269).” Ankara: TÜBİTAK.
- Akçura, Gökhan. 2004. Aile Boyu Sinema – Ivır Zıvır Tarihi 7. İstanbul: İthaki Yayınları.
- Aktar, Ayhan. 1996. “Varlık Vergisi ve İstanbul.” Toplum ve Bilim 71: 97–149.
- Arpad, Burhan. 2003. “Bir İstanbul Var idi…” (2. Baskı). İstanbul: Doğan Kitap.
- Atılgan, Yusuf. 2011. Aylak Adam (22. Baskı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Atılgan, Yusuf. 2012. Anayurt Oteli (24. Baskı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Bali, Rıfat N. 2010. Cumhuriyet Yıllarında Türkiye Yahudileri – Bir Türkleştirme Serüveni (1923- 1945). İstanbul: İletişim Yayıncılık A.Ş.
- Bedi, Server. 1935. Sinema Delisi Kız. İstanbul: Semih Lütfi Matbaa ve Kitabevi.
- Bedi, Server. 1937. Dizlerine Kapansam. İstanbul: Kanaat Kitabevi.
- Biltereyst, Daniël ve Philippe Meers. 2016. “New Cinema History and the Comparative Mode: Reflections on Comparing Historical Cinema Cultures.” Alphaville: Journal of Film and Screen Media 11: 13–32.
- Biltereyst, Daniël, Richard Maltby ve Philippe Meers (der.). 2019. The Routledge Companion to New Cinema History. New York: Routledge.
- Birsel, Salah. 2013. Ah Beyoğlu Vah Beyoğlu – Salâh Bey Tarihi: 2 (2. Baskı). İstanbul: Sel Yayıncılık.
- Birsel, Salah. 2014. Kahveler Kitabı – Salâh Bey Tarihi: 1 (6. Baskı). İstanbul: Sel Yayıncılık.
- Bulunmaz, Barış ve Ömer Osmanoğlu. 2016. İstanbul’un 100 Sinema Salonu. İstanbul: İstanbul
- Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş. Yayınları.
- Cantek, Levent. 2000. “Türkiye’de Mısır Filmleri.” Tarih ve Toplum 204: 31–38.
- Cantek, Levent. 2005. “Gündelik Yaşam ve Basın (1945-1950) – Basında Gündelik Yaşama Yansıyan Tartışmalar.” Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi.
- Cartmell, Deborah. 2012. A Companion to Literature, Film, and Adaptation. Malden ve Oxford: Wiley–Blackwell Publishing Ltd.
- Cartmell, Deborah ve Imelda Whelehan. 2007. The Cambridge Companion to Literature on Screen. Cambridge: Cambridge University Press.
- Casetti, Francesco. 2011. “Sinemasal Deneyim.” Çeviren D. Kırmızı, sinecine 2 (2): 81–93.
- Creswell, John W. 2013. Nitel Araştırma Yöntemleri – Beş Yaklaşıma Göre Nitel Araştırma ve Araştırma Deseni. Çevirenler M. Bütün & S. B. Demir, Ankara: Siyasal Kitabevi.
- Dorsay, Atilla, Nezih Coş ve Engin Ayça. 1973. “Ayın Konuşması – Yapımcı Hürrem Erman’la Konuşma.” Yedinci Sanat 6: 22–37.
- Erder, Sema. 2015. İstanbul Bir Kervansaray (mı?) – Göç Yazıları. N. Uçarlar (der.), İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
- Erdoğan, Nezih. 1992. Sinema Kitabı. İstanbul: Ağaç Yayınları.
- Erdoğan, Nezih. 2017. Sinemanın İstanbul’da İlk Yılları – Modernlik ve Seyir Maceraları. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Filmer, Cemil. 1984. Hatıralar – Türk Sinemasında 65 Yıl. İstanbul: Emek Matbaacılık.
- Gökmen, Mustafa. 1991. Eski İstanbul Sinemaları. İstanbul: İstanbul Kitaplığı Yayınları.
- Gökmen, Salih. 1973. Bugünkü Türk Sineması. İstanbul: Fetih Yayınevi.
- Gürata, Ahmet. 2000. “Türkiye’de Mısır Sineması.” İletişim 7: 173–194.
- Gürata, Ahmet. 2004. “Tears of Love: Egyptian Cinema in Turkey (1938–1950).” New Perspectives on Turkey 30: 55–82.
- Güven, Oğuz. 2010. “Sait Faik’in Hikâye ve Romanlarında Homoerotizm, Erkek İmgesi ve Kadın Temsilleri.” Yüksek Lisans Tezi, Bilkent Üniversitesi.
- Hansen, Miriam Bratu. 1983. “Early Silent Cinema: Whose Public Sphere?” New German Critique 29: 147–184.
- Hansen, Miriam Bratu. 1991. Babel and Babylon: Spectatorship in American Silent Film. Cambridge ve Massachusetts: Harvard University Press.
- Hansen, Miriam Bratu. 2012. Cinema and Experience – Siegfried Kracauer, Walter Benjamin, and Theodor W. Adorno. Berkeley, Los Angeles ve Londra: University of California Press.
- Hauser, Arnold. 1995. Sanatın Toplumsal Tarihi (2. Baskı). Çeviren Y. Gölönü, İstanbul: Remzi Kitabevi.
- İzgü, Muzaffer. 1988. Zıkkımın Kökü. Ankara: Bilgi Yayınları.
- Kasap Ortaklan, Oya. 2019. “Ulusötesilik İle Çokkültürlülük Arasında Osmanlı İstanbul’unda Sinema (1895–1914).” Alternatif Politika Dergisi 11 (1): 263–289.
- Karay, Refik Halid. 2017. Bugünün Saraylısı. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
- Kaya, Dilek. 2017. “Eski İzmir Sinemaları ve Yıldız Sineması: Mekân, Toplum, Seyir.” sinecine 8 (2): 93–138.
- Kemal, Orhan. 1970. Yalancı Dünya. İstanbul: Tekin Yayınevi. Kıray, Mübeccel B. 2003. Kentleşme Yazıları (2. Baskı). İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
- Kırel, Serpil. 1995. “Yapımcıların Can Simidi Muharrem Gürses.” Antrakt 51: 59–64.
- Kırel, Serpil. 2011. “Sinemada Tür Kavramı ve Türleri Anlamak Üzere Bir Yol Haritası Denemesi.” Sinema Araştırmaları: Kuramlar, Kavramlar, Yaklaşımlar (2. Baskı) içinde, derleyen Murat İri, 243–286. İstanbul: Derin Yayınları.
- Kırel, Serpil. 2012. Kültürel Çalışmalar ve Sinema (2. Baskı). İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınları.
- Kırel, Serpil. 2015. “Seyir ve Deneyim Açısından Sinema Salonu Nasıl Bir Yerdir?” Sinema Neyi Anlatır içinde, derleyen Ayşen Oluk Ersümer, 207-245. İstanbul: Hayalperest Yayınevi.
- Kuhn, Annette, Daniël Biltereyst ve Philippe Meers. 2017. “Memories of Cinemagoing and Film Experience: An Introduction.” Memory Studies 10 (1): 3–16.
- Maltby, Richard, Daniël Biltereyst ve Philippe Meers (der.). 2011. Explorations in New Cinema History – Approaches and Case Studies. Malden, MA: Wiley-Blackwell.
- Murray, Simone. 2012. The Adaptation Industry: The Cultural Economy of Contemporary Literary Adaptation: New York ve Londra: Routledge.
- Naci, Fethi. 1998. Sait Faik’in Hikâyeciliği (2. Baskı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Otyam, Fikret. 1975. Arkadaşım Orhan Kemal ve Mektupları. İstanbul: E Yayınları.
- Özata Dirlikyapan, Jale. 2010. Kabuğunu Kıran Hikâye - Türk Öykücülüğünde 1950 Kuşağı. İstanbul: Metis Yayınları.
- Özgüç, Ağah. 1988. Kronolojik Türk Sinema Tarihi 1914–1988. İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü Sinema Dairesi Başkanlığı Yayını.
- Özön, Nijat. 1968. “Türk Sinemasına Toplu Bir Bakış.” Türk Dili Dergisi Sinema Özel Sayısı 196: 266–287.
- Özön, Nijat. 2013. Türk Sineması Tarihi 1896–1960 (4. Baskı). İstanbul: Doruk Yayınları.
- Özyılmaz, Özge. 2016. “Türkiye’de Sesli Filme Geçiş.” Alternatif Politika Dergisi Sinema Özel Sayısı 30–54.
- Ros, Antoni Casas. 2009. Almodovar Teoremi. Çeviren Ö. Naldemirci, İstanbul: Sel Yayıncılık.
- Scognamillo, Giovanni. 1991. Cadde-i Kebir’de Sinema. İstanbul: Metis Yayınları.
- Scognamillo, Giovanni. 26 Eylül 2011. Kişisel Görüşme.
- Sönmez, Sevengül. 2007. A’dan Z’ye Sait Faik. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Stam, Robert. 2004. Literature Through Film: Realism, Magic, and The Art of Adaptation. Malden ve Oxford: Wiley–Blackwell Publishing Ltd.
- Stam, Robert ve Alessandra Raengo. 2004a. Literature and Film: A Guide to the Theory and Practice of Film Adaptation. Malden ve Oxford: Wiley–Blackwell Publishing Ltd.
- Stam, Robert ve Alessandra Raengo. 2004b. A Companion to Literature and Film. Malden ve Oxford: Wiley–Blackwell Publishing Ltd.
- Şener, Erman. 1970. Yeşilçam ve Türk Sineması. İstanbul: Kamera Yayınları.
- Tamer, Ülkü. 2008. “Bir Sinema Tutkunuydu.” Sabah Gazetesi, 28 Ocak 2008.
- Taner, Haldun. 1984. “Dünkü Beyoğlu, Bugünkü Beyoğlu.” Milliyet Sanat Dergisi 97: 10–13.
- Tekeli, İlhan. 2009. Modernizm, Modernite ve Türkiye’nin Kent Planlama Tarihi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). 2012. İstatistik Göstergeler 1923-2011. Ankara.
- Üsdiken, Bülent. 1995a. “Beyoğlu’nun Eski Sinemaları I.” Toplumsal Tarih 22: 42–48.
- Üsdiken, Bülent. 1995b. “Pera ve Beyoğlu’nun Eski Sinemaları II.” Toplumsal Tarih 23: 36–42.
- Üsdiken, Bülent. 1996a. “Beyoğlu’nun Eski Sinemaları III.” Toplumsal Tarih 25: 34–38.
- Üsdiken, Bülent. 1996b. “Beyoğlu’nun Eski Sinemaları IV.” Toplumsal Tarih 26: 46–51.
- Üsdiken, Bülent. 1996c. “Beyoğlu’nun Eski Sinemaları V.” Toplumsal Tarih 27: 37–42.
- Üsdiken, Bülent. 1996d. “Beyoğlu’nun Eski Sinemaları VI.” Toplumsal Tarih 28: 36–39.
- Welsh, M. James ve Peter Lev. 2007. The Literature/Film Reader – Issues of Adaptation. Maryland, Toronto ve Plymouth: Scarecrow Press, Inc.
- Yesari, Mahmut. 1932. Bahçemde Bir Gül Açtı. İstanbul: Semih Lütfü Sühulet Kütüphanesi.
- Yesari, Mahmut. 1934. Sevda İhtikârı. İstanbul: Remzi Kitaphanesi.
| APA | Cam A (2020). Beyoğlu Sinemalarının Dönüşümü ve Sait Faik Abasıyanık Hikâyelerinde Sinema Yeni Salonlar, Seyirciler ve Deneyimler. , 9 - 38. 10.24955/ilef.736024 |
| Chicago | Cam Aydin Beyoğlu Sinemalarının Dönüşümü ve Sait Faik Abasıyanık Hikâyelerinde Sinema Yeni Salonlar, Seyirciler ve Deneyimler. (2020): 9 - 38. 10.24955/ilef.736024 |
| MLA | Cam Aydin Beyoğlu Sinemalarının Dönüşümü ve Sait Faik Abasıyanık Hikâyelerinde Sinema Yeni Salonlar, Seyirciler ve Deneyimler. , 2020, ss.9 - 38. 10.24955/ilef.736024 |
| AMA | Cam A Beyoğlu Sinemalarının Dönüşümü ve Sait Faik Abasıyanık Hikâyelerinde Sinema Yeni Salonlar, Seyirciler ve Deneyimler. . 2020; 9 - 38. 10.24955/ilef.736024 |
| Vancouver | Cam A Beyoğlu Sinemalarının Dönüşümü ve Sait Faik Abasıyanık Hikâyelerinde Sinema Yeni Salonlar, Seyirciler ve Deneyimler. . 2020; 9 - 38. 10.24955/ilef.736024 |
| IEEE | Cam A "Beyoğlu Sinemalarının Dönüşümü ve Sait Faik Abasıyanık Hikâyelerinde Sinema Yeni Salonlar, Seyirciler ve Deneyimler." , ss.9 - 38, 2020. 10.24955/ilef.736024 |
| ISNAD | Cam, Aydin. "Beyoğlu Sinemalarının Dönüşümü ve Sait Faik Abasıyanık Hikâyelerinde Sinema Yeni Salonlar, Seyirciler ve Deneyimler". (2020), 9-38. https://doi.org/10.24955/ilef.736024 |
| APA | Cam A (2020). Beyoğlu Sinemalarının Dönüşümü ve Sait Faik Abasıyanık Hikâyelerinde Sinema Yeni Salonlar, Seyirciler ve Deneyimler. Ankara Üniversitesi İLEF Dergisi, 7(1), 9 - 38. 10.24955/ilef.736024 |
| Chicago | Cam Aydin Beyoğlu Sinemalarının Dönüşümü ve Sait Faik Abasıyanık Hikâyelerinde Sinema Yeni Salonlar, Seyirciler ve Deneyimler. Ankara Üniversitesi İLEF Dergisi 7, no.1 (2020): 9 - 38. 10.24955/ilef.736024 |
| MLA | Cam Aydin Beyoğlu Sinemalarının Dönüşümü ve Sait Faik Abasıyanık Hikâyelerinde Sinema Yeni Salonlar, Seyirciler ve Deneyimler. Ankara Üniversitesi İLEF Dergisi, vol.7, no.1, 2020, ss.9 - 38. 10.24955/ilef.736024 |
| AMA | Cam A Beyoğlu Sinemalarının Dönüşümü ve Sait Faik Abasıyanık Hikâyelerinde Sinema Yeni Salonlar, Seyirciler ve Deneyimler. Ankara Üniversitesi İLEF Dergisi. 2020; 7(1): 9 - 38. 10.24955/ilef.736024 |
| Vancouver | Cam A Beyoğlu Sinemalarının Dönüşümü ve Sait Faik Abasıyanık Hikâyelerinde Sinema Yeni Salonlar, Seyirciler ve Deneyimler. Ankara Üniversitesi İLEF Dergisi. 2020; 7(1): 9 - 38. 10.24955/ilef.736024 |
| IEEE | Cam A "Beyoğlu Sinemalarının Dönüşümü ve Sait Faik Abasıyanık Hikâyelerinde Sinema Yeni Salonlar, Seyirciler ve Deneyimler." Ankara Üniversitesi İLEF Dergisi, 7, ss.9 - 38, 2020. 10.24955/ilef.736024 |
| ISNAD | Cam, Aydin. "Beyoğlu Sinemalarının Dönüşümü ve Sait Faik Abasıyanık Hikâyelerinde Sinema Yeni Salonlar, Seyirciler ve Deneyimler". Ankara Üniversitesi İLEF Dergisi 7/1 (2020), 9-38. https://doi.org/10.24955/ilef.736024 |
