Türkiye’de Sinematograf: Kâzım Nami Duru’nun Türkiye’de Sinema Tarihyazımına Katkısı

Tunç YILDIRIM, (Düzce Üniversitesi, Sanat, Tasarım ve Mimarlık Fakültesi, Düzce, TÜrkiye)
Fehime Elem YILDIRIM (Düzce Üniversitesi, Sanat, Tasarım ve Mimarlık Fakültesi, Düzce, TÜrkiye)
Ankara Üniversitesi İLEF Dergisi
4 0
Yıl: 2020 Cilt: 7 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 39 - 71 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.24955/ilef.735454 İndeks Tarihi: 20-10-2020

Türkiye’de Sinematograf: Kâzım Nami Duru’nun Türkiye’de Sinema Tarihyazımına Katkısı

Öz:
Kâzım Nami Duru; Harbiye’de askeri eğitim almış, orduda yüzbaşılığa kadar yükselmiş, İttihat ve TerakkiCemiyeti’nin oluşumuna doğrudan katılmıştır. II. Meşrutiyet döneminde (1908-1918) askeri kariyerindenvazgeçerek kendisini öncelikle halk ve gençlik terbiyesine adamış bir pedagog, siyasetçi, Fransızca çevirmen, edebiyatçı, yazar ve gazeteci olarak bilinmektedir. Sinemayı sanat olarak değil de salt eğitim vepropaganda vasıtası olarak yani “halk ruhu üzerinde büyük tesir yapan kudretli bir telkin vasıtası” olarakpeşinen kabul eden bu angaje aydın acaba Türkiye’de sinema tarihyazımı düşünüldüğünde bir proto-sinema tarihçisi olarak kabul edilebilir mi? Bu çalışmanın amacı, Duru’nun, Türkiye’de henüz bilinmeyen,1932 yılında Fransızca yayımlanmış “Le cinématographe en Turquie” adlı kısa makalesinin tarihyazımsalçözümlenmesine odaklanmaktır. Duru’nun tarihsel söylemini hakkaniyetli şekilde tahlil edebilmek için kullanılacak olan yöntem Fransız tarihçi Michel de Certeau’nun tarih yazıcılığını “tarihyazımsal işlem” olarakele alıp çözümlemesine yarayan “üçlü yapı” uygulamasıdır. Duru’nun Türk sinema tarihini ilgilendiren tarihçisöylemi bu yöntembilimsel çerçevede bağlamsallaştırılarak ve tarihselleştirilerek incelenecektir.
Anahtar Kelime:

The Cinematograph in Turkey: Kazım Nami Duru’s Contribution to the Cinema Historiography in Turkey

Öz:
Kâzım Nami Duru is known as a pedagogue, politician, translator of French, man of letters, writer and journalist who received his military education at the Ottoman Military Academy. He had advanced to the rank of captain in the military. He personally took part in the establishment of the Committee of Union and Progress, and gave up his military career in the Second Constitutional period (1908-1918) to dedicate himself to the education of the adults and youth. Is it possible to recognize this engaged intellectual who unquestionably accepted cinema principally as an education and propaganda tool rather than an art form, (i.e. “a strong indoctrination instrument with a significant influence on the spirit of the people”). Can Duru be regarded as a proto-film historian, considered as part of cinema historiography in Turkey? This study aims to focus on the historiographical analysis of Duru’s short essay “Le cinématographe en Turquie” which was published in French in 1932 but was little known in Turkey at the time. This study provides a balanced analysis of how Duru created a historical discourse, using “triple structure” through which the French historian Michel de Certeau addressed and analyzed historiography as a “historiographical operation”. This study examines Duru’s historiographical discourse and its impact on the Turkish cinema history through conceptualization and historicization in this methodological framework.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Aladağ, Hüseyin Hilmi. 2016. “İnkılapsever Bir Cumhuriyet Aydını: Hilmi Adnan Malik Bey.” Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, no. 6(3): 711-26. https://dergipark. org.tr/download/article-file/261505
  • Anastassiadou, Meropi. 1997. Salonique, 1830-1912: Une ville ottomane à l’âge des réformes. LeidenNew York-Köln: Brill.
  • Anonim. 1912. “Le cinématographe en Turquie.” Ciné-Journal, no. 179: 36.
  • Anonim. 1923.“Ciné-Miroir à l’Etranger.” Ciné-Miroir, no. 39: 354.
  • Anonim. 1933. “10 Yılın Sinema Tarihi.” Cumhuriyet, 29 Teşrinievvel 1933.
  • Aumont, Jacques ve Michel Marie. 2016. Dictionnaire théorique et critique du cinéma. Paris: Armand Colin.
  • Baecque, Antoine de. 2008. Cinéma et histoire. Paris: Cahiers du Cinéma.
  • Barnier, Martin ve Laurent Jullier. 2017. Une brève histoire du cinéma (1895-2015). Paris: Pluriel.
  • Barry, Iris. 1939. “A Review of Film History in a Cycle of 70 Films.” Art in Our Time: An Exhibition to Celebrate the Tenth Anniversary of the Museum of Modern Art and the Opening of Its New Building Held at the Time of the New York World’s Fair içinde, 335. New York: MoMA
  • Beylie, Claude. 1997. “1895-1930.” La critique de cinéma en France içinde, editörler Michel Ciment ve Jacques Zimmer, 11-27. Paris: Ramsay.
  • Bordwell, David. 1999. On the History of Film Style. Cambridge, Londra: HUP.
  • Bos, C.1932. “Le cinématographe en Chine.” Revue internationale du cinéma éducateur, no. 5: 459-64.
  • Bozis, Yorgo ve Sula Bozis. 2014. Paris’ten Pera’ya Sinema ve Rum Sinemacılar. İstanbul: YKY.
  • Brunetta, Gian Piero. 2003. “Histoire et historiographie du cinéma.” Histoire du cinéma, problématique des sources içinde, derleyen Irène Bessière ve Jean A. Gili, 211-55. Paris: INHA/AFRHC.
  • Certeau, Michel de. 1975. L’écriture de l’histoire. Paris: Gallimard.
  • Certeau, Michel de. 2009. Tarih ve Psikanaliz Bilim ile Kurgu Arasında. Çeviren Ayşegül Sönmezay. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
  • Charensol, Georges. 1935. 40 ans de cinéma, 1895-1935: Panorama du cinéma muet et parlant. Paris: Sagittaire.
  • Coissac, G.-Michel. 1925. Histoire du cinématographe, de ses origines jusqu’à nos jours. Paris: Cinéopse. https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k9633219t/f395.item
  • Çalapala, Rakım. 1947. Türkiye’de Filmcilik. İstanbul: Yerli Film Yapanlar Cemiyeti.
  • Çeliktemel-Thomen, Özde. 2015a. “Halkevleri’nde Eğitici Sinema Repertuarı: Erken Cumhuriyet Türkiye’sinde Sinema, Eğitim, Propaganda (1923-1945).” Sinecine, no. 6(2): 49-75. https://dergipark.org.tr/sinecine/issue/43889/540238
  • Çeliktemel-Thomen, Özde. 2015b. “Denetimden Sansüre Osmanlıda Sinema.” Toplumsal Tarih, no. 255: 72-79.
  • Çeliktemel-Thomen, Özde. 2018. “Regulating Exhibitions at Cinema-Houses in Imperial Istanbul.” Sinecine, no. 9(1): 81-112. https://doi.org/10.32001/sinecine.422313
  • Dalègre, Joëlle. 2012. “Le plus beau rêve réalisé: Le Journal de Salonique et les Jeunes-Turcs, 1er Juillet 1908-30 Juin 1909.” Cahiers Balkaniques, no. 40: 1-13. https://journals.openedition. org/ceb/1062
  • Dinçer, Hasan. 2019. “Kültürel Faaliyetleri Çerçevesinde Osmanlı Donanma Cemiyeti.” Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, no. 65: 83-117. https:// dergipark.org.tr/tr/download/article-file/929520
  • [Duru], Kâzım Nami. 1932. “Le cinématographe en Turquie.” Revue internationale du cinéma éducateur, no. 8: 730-31.
  • [Duru], Kâzım Nami. 1936. “Sinemanın Rolü.” Cumhuriyet, 6 Teşrinievvel 1936.
  • [Duru], Kâzım Nami. 1938. “Terbiye Meselesi: Son Münakaşalar.” Cumhuriyet, 24 Şubat 1938.
  • [Duru], Kâzım Nami. 2017. Hatıralar: İttihat Terakki/Cumhuriyet Devri/Makedonya Hatıraları. Ankara: Altınordu Yayınları.
  • Dursun, Oğuzhan. 2019. “20. Yüzyılın Başında Türkiye’de Sinema Üzerine Bir Ahlak Tartışması.” Dokuz Eylül Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, no. 6 (1): 149-65.
  • Erdoğan, Nezih. 2015. “Erken Sinemanın Kazası: Nitrat Yangınları ve Önlemler.” Toplumsal Tarih, no. 255: 56-60.
  • Erdoğan, Nezih, 2017. Sinemanın İstanbul’da İlk Yılları. Modernlik ve Seyir Maceraları. İstanbul: İletişim.
  • Escoube, Lucienne. 1932a. “Sauvons les films de répertoire.” Pour Vous, no: 176: 3.
  • Escoube, Lucienne. 1932b. “Sauvons les films de répertoire.” Pour Vous, no: 183: 8.
  • Gaudreault, André. 2008. Cinéma et attraction. Pour une nouvelle histoire du cinématographe. Paris: CNRS.
  • Gauthier, Philippe. 2011. “L’histoire amateur et l’histoire universitaire: paradigmes de l’historiographie du cinéma.” Cinémas, no. 2-3: 87-105. https://doi. org/10.7202/1005585ar
  • Gauthier, Philippe. 2013. “Histoire(s) et Historiographie du cinéma en France: 1896-1953.” Doktora tezi, Montréal Üniversitesi ve Lausanne Üniversitesi.
  • Giraud, Jean. 1958. Le Lexique français du cinéma des origines à 1930. Paris: CNRS.
  • Göküş, Şeref. 2014. “Dinî Terbiye, Dinî Tedris.” Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, no. 31: 311-22. https://dergipark.org.tr/harranilahiyatdergisi/issue/26256/276571
  • Gürata, Ahmet. 2009. “Arşiv.” Kebikeç, no. 28: 89-90.
  • Halkin, E.-Léon. 2014. Tarih Tenkidinin Unsurları. Çev. Bahaeddin Yediyıldız. Ankara: TTK.
  • Hinkle, Eugene M. 2007. “The motion picture in modern Turkey.” The Turkish cinema in the early republican years içinde, derleyen Rıfat N. Bali, 25-187. İstanbul: Isis Press.
  • Hitzel, Frédéric. 2014. Le dernier siècle de l’empire ottoman (1789-1923). Paris: Les Belles Lettres.
  • Jeanne, René ve Charles Ford. 1952. Histoire encyclopédique du cinéma-II: Le cinéma muet (suite) 1895-1929. Paris: SEDE.
  • Hristodulu, Hristos K. 2008. Mustafa Kemal ve Selanik Yaşamı. Çev. Burcu Yamansavaşçılar. İstanbul: Telos.
  • Karakışla, Selim Yavuz. 2015a. Eski Hayatlar Eski Hatıralar. Osmanlı İmparatorluğu’nda Belgelerle Gündelik Hayat (1760-1923). İstanbul: DK.
  • Karakışla, Selim Yavuz. 2015b. Eski Zamanlar Eski İnsanlar. Osmanlı Toplumsal Tarihi Üzerine Yazılar (1876-1926). İstanbul: DK.
  • Karakoç, Kani İrfan. 2012. “Ulus-Devletleşme Süreci ve Türk Edebiyatının İnşası (1923-1950).” Doktora tezi, Bilkent Üniversitesi.
  • Karalis, Vrasidas. 2012. A History of Greek Cinema. New York: Continuum.
  • Karataş, İbrahim Hakan. 2009. “Muallimin Meslek Ahlakı Üzerine Bir Değerlendirme: Aklın Yolu Bir ya da Bir Arpa Boyu Yol Alamamak.” İş Ahlakı Dergisi, no. 2(2): 140-44. http:// isahlakidergisi.com/wp-content/uploads/2014/06/sayi04-karatas.pdf
  • Kessler, Frank ve Sabine Lenk. 2011. “L’écriture de l’histoire au présent. Débuts de l’historiographie du cinéma.” Cinémas, no. 2-3: 27-47. https://doi. org/10.7202/1005583ar
  • Konigsberg, Ira. 1997. The Complete Film Dictionary. New Baskerville: Penguin.
  • Lagny, Michèle. 1992. De l’Histoire du cinéma. Méthode historique et histoire du cinéma. Paris: Armand Colin.
  • Langas, Antoine. 1930. “À travers le monde.” Cinémonde, no. 75: 199.
  • Langlois, Ch. V. ve Charles Seignobos. 2010. Tarih Tetkiklerine Giriş. Çev. Galip Ataç. Ankara: TTK.
  • Le Fraper, Charles. 1914. Les projections animées. Manuel pratique à l’usage des directeurs de cinéma, des opérateurs et de toutes les personnes qui s’intéressent à la cinématographie. Paris: Courrier cinématographique. https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k5493886n
  • Low, Rachael ve Roger Manvell. 1948. The History of the British Film: 1896-1906. Londra: G. Allen & Unwin.
  • Malik, Hilmi Adnan. 1933. Türkiye’de Sinema ve Tesirleri. Ankara: Hakimiyeti Milliye Matbaası. Marchand, René. 1927. “Le cinéma en Turquie.” Mon Ciné, no. 293: 7-8.
  • Moussinac, Léon. 1925. Naissance du cinéma. Paris: J. Povolozky.
  • Odabaşı, Arda İ. 2017. Milli Sinema: Osmanlıda Sinema Hayatı ve Yerli Üretime Geçiş. İstanbul: Dergâh.
  • Odabaşı, Arda İ. 2019. “Osmanlı’da Sinema Yayıncılığı ve Bilinen İlk Türkçe Sinema Gazetesi: Türk Sineması.” JUHIS, no. 2 (2): 317-50.
  • Özen, Saadet. 2015. “Bir Tarih Malzemesi Olarak Film: Manaki Kardeşlerin ‘Hürriyet’ Çekimleri.” Toplumsal Tarih, no. 255: 62-71.
  • Özön, Nijat. 1962. Türk Sineması Tarihi (Dünden Bugüne) 1896-1960. İstanbul: Artist.
  • Özön, Nijat. 1970. İlk Türk Sinemacısı Fuat Uzkınay. İstanbul: Türk Sinematek Derneği Yayınları.
  • Özuyar, Ali. 2004. Babıâli’de Sinema. İstanbul: İzdüşüm.
  • Özuyar, Ali. 2015. Sessiz Dönem Türk Sinema Antolojisi (1895-1928). İstanbul. Küre.
  • Özuyar, Ali. 2017. Sessiz Dönem Türk Sineması (1895-1922). İstanbul: YKY.
  • Parikka, Jussi. 2017. Medya Arkeolojisi Nedir? Çev. Ebru Kılıç. İstanbul: KÜY.
  • Reklam, 1932. “Bir Millet Uyanıyor.” Cumhuriyet, 7 Aralık 1932.
  • “Sinema Filimlerinin Kontrolüne Ait Talimatname.” Resmî Gazete, 19 Temmuz 1932, no. 2153: 1727-28.
  • Société des Nations, 1937. Le rôle intellectuel du cinéma. Paris: Institut International de Coopération Intellectuelle.
  • Southgate, Beverley. 2012. Tarih: Ne ve Neden. Antik, Modern ve Postmodern Yaklaşımlar. Çev. Çağdaş Dizdar, Erhan Baltacı, Didem Salihoğlu, Tuba Altın, Berkay Ekrem Ersöz. Ankara: Phoenix.
  • Stam, Robert. 2014. Sinema Teorisine Giriş. Çev. Selda Salman, Çiğdem Asatekin. İstanbul: Ayrıntı.
  • Şahin, Feyza Kurnaz. 2014. “Cumhuriyetin Kuruluşuna Kadar Türkiye’de Yardım Cemiyetlerinin Sinema Faaliyetleri ve Kamuoyunda Sinema Algısı (1910-1923).” Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, no. 88: 1-35.
  • Taillibert, Christel. 1999. L’Institut International du cinématograhe éducatif, Paris: L’Harmattan.
  • Temizyürek, Fahri ve Dinçer, Fatma. 2014. “Cumhuriyet Dönemi Eğitim Tarihinde Önemli Bir İsim: Kâzım Nami Duru.” Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, no. 19: 173-93.
  • Tilgen, Nurullah Kâzım. 1939. “Türk Filmi.” Yeni Adam, no: 239: 8.
  • Tilgen, Nurullah Kâzım. 1951. “Türk Filimciliğinin Tarihçesi.” Filim ve Öğretim, no: 8-9: 10-11.
  • Tilgen, Nurullah Kâzım. 1951/1952. “Türk Filimciliğinin Tarihçesi.” Filim ve Öğretim, no: 10-11: 10-11.
  • Tilgen, Nurullah Kâzım. 1953. “Türk Filmciliği Dünden Bugüne (1914-1953).” Yıldız, no. 30-31- 32-33-34-35-36-37.
  • Tilgen, Nurullah Kâzım. 1956. “Bugüne Kadar Filmciliğimiz.” Yeni Yıldız, no. 36-37-38-39-41-42- 44-63.
  • Varlık, M. Bülent. 2009. “Türkiye’de Sinema ve Tesirleri Üzerine Notlar.” Kebikeç, no. 28: 215-22.
  • Vaucher, Robert. 1923. “Ciné-Miroir sur le Bosphore.” Ciné-Miroir, no. 31: 234-35.
  • Yıldırım, Tunç. 2009. “II. Dünya Savaşı Sonrasında Türkiye’deki Fransız ve Anglosakson Kültürel Etkinliklerinde Sinemanın Yeri.” Marmara İletişim Dergisi, no. 14: 235-45.
  • Yıldırım, Tunç. 2016. Türk Sinemasının Estetik Tarihi. Standart Türlere Giriş: 1948-1959. İstanbul: ES.
  • Yıldırım, Tunç. 2017. “Modern Türk Sinema Tarihyazımına ‘Marxist’ ve ‘Ulusalcı’ Bir Giriş: Nijat Özön’ün Sinema Tarihçiliğine Dair Görüşler.” Uluslararası Tarih ve Tarihçilik Sempozyumu. Ankara: Türk Tarih Kurumu, (10 Nisan).
  • Yıldırım, Tunç 2019. “Transmission et historiographie du cinéma: l’influence de Georges Sadoul sur Nijat Özön, pionnier marxiste de l’histoire turque du cinéma.” Séminaire: Histoire culturelle du cinéma 2018-2019. Paris: Institut National d’histoire de l’Art, (21 Mart).
APA YILDIRIM T, Yıldırım F (2020). Türkiye’de Sinematograf: Kâzım Nami Duru’nun Türkiye’de Sinema Tarihyazımına Katkısı. , 39 - 71. 10.24955/ilef.735454
Chicago YILDIRIM Tunç,Yıldırım Fehime Elem Türkiye’de Sinematograf: Kâzım Nami Duru’nun Türkiye’de Sinema Tarihyazımına Katkısı. (2020): 39 - 71. 10.24955/ilef.735454
MLA YILDIRIM Tunç,Yıldırım Fehime Elem Türkiye’de Sinematograf: Kâzım Nami Duru’nun Türkiye’de Sinema Tarihyazımına Katkısı. , 2020, ss.39 - 71. 10.24955/ilef.735454
AMA YILDIRIM T,Yıldırım F Türkiye’de Sinematograf: Kâzım Nami Duru’nun Türkiye’de Sinema Tarihyazımına Katkısı. . 2020; 39 - 71. 10.24955/ilef.735454
Vancouver YILDIRIM T,Yıldırım F Türkiye’de Sinematograf: Kâzım Nami Duru’nun Türkiye’de Sinema Tarihyazımına Katkısı. . 2020; 39 - 71. 10.24955/ilef.735454
IEEE YILDIRIM T,Yıldırım F "Türkiye’de Sinematograf: Kâzım Nami Duru’nun Türkiye’de Sinema Tarihyazımına Katkısı." , ss.39 - 71, 2020. 10.24955/ilef.735454
ISNAD YILDIRIM, Tunç - Yıldırım, Fehime Elem. "Türkiye’de Sinematograf: Kâzım Nami Duru’nun Türkiye’de Sinema Tarihyazımına Katkısı". (2020), 39-71. https://doi.org/10.24955/ilef.735454
APA YILDIRIM T, Yıldırım F (2020). Türkiye’de Sinematograf: Kâzım Nami Duru’nun Türkiye’de Sinema Tarihyazımına Katkısı. Ankara Üniversitesi İLEF Dergisi, 7(1), 39 - 71. 10.24955/ilef.735454
Chicago YILDIRIM Tunç,Yıldırım Fehime Elem Türkiye’de Sinematograf: Kâzım Nami Duru’nun Türkiye’de Sinema Tarihyazımına Katkısı. Ankara Üniversitesi İLEF Dergisi 7, no.1 (2020): 39 - 71. 10.24955/ilef.735454
MLA YILDIRIM Tunç,Yıldırım Fehime Elem Türkiye’de Sinematograf: Kâzım Nami Duru’nun Türkiye’de Sinema Tarihyazımına Katkısı. Ankara Üniversitesi İLEF Dergisi, vol.7, no.1, 2020, ss.39 - 71. 10.24955/ilef.735454
AMA YILDIRIM T,Yıldırım F Türkiye’de Sinematograf: Kâzım Nami Duru’nun Türkiye’de Sinema Tarihyazımına Katkısı. Ankara Üniversitesi İLEF Dergisi. 2020; 7(1): 39 - 71. 10.24955/ilef.735454
Vancouver YILDIRIM T,Yıldırım F Türkiye’de Sinematograf: Kâzım Nami Duru’nun Türkiye’de Sinema Tarihyazımına Katkısı. Ankara Üniversitesi İLEF Dergisi. 2020; 7(1): 39 - 71. 10.24955/ilef.735454
IEEE YILDIRIM T,Yıldırım F "Türkiye’de Sinematograf: Kâzım Nami Duru’nun Türkiye’de Sinema Tarihyazımına Katkısı." Ankara Üniversitesi İLEF Dergisi, 7, ss.39 - 71, 2020. 10.24955/ilef.735454
ISNAD YILDIRIM, Tunç - Yıldırım, Fehime Elem. "Türkiye’de Sinematograf: Kâzım Nami Duru’nun Türkiye’de Sinema Tarihyazımına Katkısı". Ankara Üniversitesi İLEF Dergisi 7/1 (2020), 39-71. https://doi.org/10.24955/ilef.735454
Sayfa Oluşturulma Tarihi
23-04-2024 14:9

İLETİŞİM

TÜBİTAK ULAKBİM TR Dizin

Yüzüncüyıl, İşçi Blokları Mahallesi

Muhsin Yazıcıoğlu Caddesi No:51/C

06530 Çankaya / ANKARA +90 (312) 298 92 00

trdizin@tubitak.gov.tr

TÜBİTAK ULAKBİM Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi Cahit Arf Bilgi Merkezi © Tüm Hakları Saklıdır. Gizlilik Politikası Kullanım Şartları