Yıl: 2020 Cilt: 0 Sayı: 14 Sayfa Aralığı: 99 - 139 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.18498/amailad.711192 İndeks Tarihi: 20-10-2020

İslâm Ceza Hukukunda Tâbî, Tekmîlî ve Ta’zîr Nitelikli Manevî Ceza Türleri

Öz:
İslâm ceza hukukunda, “bireyin ve toplumun menfaatini korumak için Şâri’inemir ve yasaklarının ihlaline bağlanan yaptırım ve işlediği suç karşılığı kişiyeverilen elem” şeklinde tanımlanan “ceza”nın genel şekliyle maddî ve manevîolmak üzere iki türü vardır. Cezaî müeyyideler bedene, hayata, hürriyete vemal varlığına yönelik olabileceği gibi kişinin manevî şahsiyetine yönelik deolabilir ve bazen bunların birkaç tanesi birlikte bulunabilir. Maddî ceza sözkonusu yaptırımlar içerisinde en ağırı olarak kabul edilip, bedenî veya fizikîceza şeklinde nitelendirilmekteyken, manevî ceza ise kişinin ruhunda fizikselcezadan daha derin izler bırakan, psikolojik ve ruhsal boyutlu bir ceza türüolarak isimlendirilmektedir. Bu tür cezalar; suçun çeşidi ve suçlunundurumuna göre soğuk davranmak, baskı oluşturmak, nasihat vermek,uyarmak, kınamak, azarlamak, tehdit etmek, teşhir etmek vb. şekillerdeuygulanır. Hemen her suça tek tip ceza verilmesinin suç-ceza dengesinikuramadığı, suçlunun ıslahına ve suçların azalmasına yeteri kadar katkıdabulunamadığı ve caydırıcılık fonksiyonuna sahip olamadığı görülmektedir.İslâm ceza hukukunda, hapis cezasının yanı sıra hukukîlik içeren aslî cezayatâbî, tekmîlî ve ta’zîr nitelikli manevî cezaların, söz konusu amaçlara ma’tûf,etkili ve de yaygın bir cezaî müeyyide çeşidi olarak tatbik edildiğigörülmektedir. Bu türden manevî cezaların genel gayesi; suç-ceza arasındakidengeyi kurmak, suçlunun etkin pişmanlığını sağlamak ve mağdur olan tarafıteskin etmektir. Ayrıca suçlunun ıslahına katkıda bulunmak suretiyle, kamudüzenini korumak ve toplum yararının devamlılığını sağlamaktır. Bu bağlamdaaraştırmada, İslâm ceza hukuk sisteminde aslî cezaya tâbî, tekmîlî ve ta’zîrnitelikli manevî ceza türleri tespit edilerek bu cezaların genel özellikleri ilebireysel ve toplumsal bağlamda fonksiyonu değerlendirmeye tabi tutulmuştur.
Anahtar Kelime:

Types of Spiritual Punishments Qualified as Tâbî, Takmîlî ve Ta’zîr in Islamic Criminal Law

Öz:
There are two types of “punishment”, which is defined as “sanctions for the violation of the orders and prohibitions of the judge to protect the interests of the individual and the society, and the punishment given to the person for the crime he committed” in the Islamic penal law. Criminal sanctions can be directed towards the body, life, liberty and assets, as well as the spiritual personality of the person, and sometimes several of them can be found together. The material punishment is considered the heaviest among the sanctions in question and is also named as physical or physical punishment. Spiritual punishment, on the other hand, is characterized as a psychological and spiritual form of punishment that leaves deeper traces in a person's soul than physical punishment. Such penalties; depending on the type of crime committed, to wear out, act cold, create pressure, advise, warn, condemn, scold, threaten to punish, expose, etc. It is applied in ways. It is seen that the uniform punishment of almost every crime, which is one of the general purposes in punishment, can’t establish the crime-punishment balance, does not contribute to the correction of the criminal and the reduction of crimes, and yet it can’t perform enough deterrent function in the criminal and potential criminals in the society. When we look at the Qur'an, Sunnah and the sources of fiqh, It is seen that, in addition to the main punishment, which includes legality rather than a uniform punishment method, complementary, admirable and al-ta’zir spiritual punishments are applied as a kind of criminal sanction for the purpose. The general purpose of such spiritual punishments in Islamic criminal law; is to establish the balance between crime and punishment. In addition, to ensure effective regret of the criminal because of his or her criminal act, to comfort the victim, to protect the public order by contributing to the positive changes in the criminal, and to ensure the continuity of the public interest. In this context, in the research, in addition to the original punishment in the Islamic penal law system, supplementary, complementary and al-ta’zir spiritual punishment types were determined and the general characteristics of these penalties and their function in an individual and social context were evaluated.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdirrahmân Abdullah b. Ahmed eş-Şeybânî. elMüsned. nşr. Ebû Hâcir Muhammed Saîd Besyûnî. 10 Cilt. Beyrut: y.y., 1405.
  • Akgündüz, Nuri. “Hanefî Füru’ Metinlerinde Ta’zîr Bahsinin Gelişimi”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16/29 (2014), 47-68.
  • Aktan, Hamza. “Kazf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25/148- 149. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
  • Âmir, Abdulazîz Musa. et-Ta‘zîr fi’ş-şerîati’l-İslâmiyye. Kahire: y.y., 1969.
  • ‘Aynî, Ebû Muhammed Bedreddin Mahmud b. Ahmed b. Musa. elBinâye fî şerhi'l-Hidâye. 27 Cilt. Beyrut: y.y., 1990.
  • Bâbertî, Ekmelüddîn Muhammed b. Mahmud. el-İnâye. 10 Cilt. Beyrut: y.y., ts.
  • Bâcî, Ebü'l-Velid Süleyman b. Halef b. Sa'd b. Eyyûb. el-Müntekâ. thk. Muhammed Abdulkâdir Ahmed Atâ. 12 Cilt. Beyrut: y.y., 1999.
  • Başoğlu, Tuncay. “Ta’zîr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/198-202. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
  • Bardakoğlu, Ali. "Ceza". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7/470- 478. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
  • Bebek, Adil. "Ceza". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7/469-470. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
  • Behnesî, Ahmed Fehmi. el-Ukûbe fî fıkhi’l-İslâmî. Beyrut: y.y., 1983.
  • Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukuk-ı İslâmiyye ve Istılâhâtı Fıkhiyye Kâmusu. 8 Cilt. İstanbul: y.y., 1976.
  • Boynukalın, Mehmet, "Suç". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 37/453-457. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
  • Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Ca miʿu’ṣ-ṣaḥi ḥ. nşr. Muhammed Züheyr b. Nasr. 9 Cilt. b.y.: Dâru tavki’n-necât, 1422.
  • Büyükbaş, Nazım. “İslâm Hukukunda Hadlerin Caydırıcılığı”. Gaziosmanpaşa İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/2 (2013), 97-126.
  • Celil, Adli. Ceraimü'I-katli'I-‘amd ‘ilmen ve ‘amelen. 8 Cilt. Kahire: y.y., ts.
  • Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Alî Râzî. Şerhu muhtasari’t-Tahâvî fi’l-fıkhi’lhanefi. thk. İsmetullah İnayetullah Muhammed. 8 Cilt. Medine: Dârü’l-beşâiri’l-İslâmiyye, 2010.
  • Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Alî Râzî. Ahkâmü'l-Kur'ân. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-fikr, ts.
  • Çolak, Abdullah. İslâm Ceza Hukuku. İstanbul: İstanbul: Kitap Dünyası Yayınları, 2018.
  • Dönmezer, Sulhi - Erman, Sahir. Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku. İstanbul: Der Yayınları, 1997.
  • Dönmezer, Sulhi - Erman, Sahir. Ceza Hukuku Dersleri Umumi Kısım. İstanbul: Üniversitesi Yayınları, 1958.
  • Eateh, M. Sandeela Eateh. “İslâmî Cezâların Ahlâkî Yönü”. çev. Ş. Selim Has. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 9 (2000), 563-574.
  • Ebu Dâvud, Süleyman b. el-Eş'as el-Ezdi es-Sicistânî. Sünen-i Ebî Dâvud. thk. Muhammed Muhyiddin Abdulhamid. 7 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-asriyye, ts.
  • Ebu Ya’lâ, Muhammed b. Hüseyin b. Ferrâ. el-Ahkâmu’s-sultâniyye. thk. M. Hâmid el-Fıkî. Beyrut: y.y., 1983.
  • Ebu Zehra, Muhammed. el-Cerîme ve’l-ukûbe fi fıkhi’l-İslâmî. 2 Cilt. Kahire: Daru’l-fikri’l-‘Arabî. ts.
  • Ebu Zehra, Muhammed. Usûlü’l-fıkh. Kahire: Dâru’l-fikri’l-‘Arabî, ts.
  • Erdoğan, Suat. Kur’an Sünnet Açısından Suç Ceza Uygunluğu. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2014.
  • Erturhan, Sabri. “İslâm Hukukunda Suçla Mücadele Yöntemleri”. İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi 9 (2007), 101-142.
  • Gazzâlî, Ebu Hamid Muhammed b. Muhammed. Mustasfâ min ilmi’lusûl. 2 Cilt. Beyrut: y.y., 1324.
  • Güngör, Erol. Ahlak Psikolojisi ve Sosyal Ahlak. İstanbul: y.y., 2008.
  • Halîfî, Nasır Ali. ez-Zurûfü'l-müşeddede ve'l-muhaffefe fi ‘ukubeti't-ta'zir fi' fıkhi'l- İslâmi. Kahire: y.y., I992.
  • Has, Şükrü Selim. Cezalarda Caydırıcılık İlkesi. Kayseri: Laçin Yayınları, 2007.
  • Hasarî, Ahmet. ed-Diyet el-ısyani'I-müsellah fi'I-fıkhi’l-İslâmi. Kahire: Mektebetü külliyyeti'l-Ezheriyye, ts.
  • Hattâb, Ebu Abdullah Muhammed b. Muhammed b. Abdurrahman. Mevahibü’l-celîl. 8 Cilt. Beyrut: y.y., ts.
  • İbn Abidîn, Muhammed Emin. Hâşiyetü reddi’l-muhtâr ‘ale’d-dürri’l muhtâr şerhu Tenvîri’l-ebsâr. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1386.
  • İbn Ferhûn, Ebü’l-Vefa Burhaneddin İbrâhim b. Ali b. Muhammed. Tebsıratü’l-hükkâm fî usûli’l-akdiye ve menâhici’l-ahkâm. 2 Cilt. Beyrut: y.y., 1995.
  • İbn Hümâm, Kemâlüddîn Abdillahi’l-Cüveynî. Fethu’l-kadîr li ‘aczi’lfakîr. 10 Cilt. Mısır: Bulak, 1316.
  • İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdillah Şemsüddîn. İ’lâmü’l-muvakkıîn an Rabbi’l-âlemîn. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1411.
  • İbn Kudame, Abdullah b. Ahmed b. Muhammed. el-Muğnî fi fıkhi'l-İmam Ahmed b. Hanbel eş-Şeybânî. 15 Cilt. Mısır: el-mektebetü’l-Kahire, 1388.
  • İbn Manzur, Muhammed b. Mükerrem. Lisânu’l-‘Arab. 27 Cilt. Beyrut: Daru’s-sadr, ts.
  • İbn Nüceym, Zeynelabidin b. İbrahim. el-Bahru'r-raik şerhu Kenzi'ddekaik. 8 Cilt. Beyrut, y.y., ts.
  • İbn Rüşd, Ebü'l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Muhammed. Bidâyetü’lmüctehid nihâyetü’l-muktesid. 4 Cilt. Kahire: Dâru’l-hadis, 1425.
  • İbn Sahnûn, Abdisselâm b. Said et-Tenûhî. el-Müdevvenetü’l-kübrâ. 8 Cilt. Beyrut: y.y., 1994.
  • İbn Teymiyye, Takuyyiddin Ebu’l-Abbas. es-Siyasetü'ş-şeriyye fi ıslâhi’'rrâvî ve'r-ra’iyye. Mısır: y.y., 1969.
  • İbn Teymiyye, Takuyyiddin Ebu’l-Abbas. el-Hisbe fi’l-İslâm. b.y.: y.y., 2007.
  • İbnü’l-Esîr, ‘İzzuddîn ‘Alî b. Muhammed b. ‘Abdülkerîm. el-Kâmil fi’ttarih. 4 Cilt. Kâhire: y.y., 1320.
  • Kâsânî, Alâ’üddîn Ebûbekir b. Mesûd b. Ahmed. Bedâi‛u’s-sanâi‛ fî tertîbi’ş-şerâi‛. 10 Cilt. Beyrût: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1986.
  • Kirmânî, Muhammed b. Yûsuf b. Ali. el-Kevâkibu’d-Derârî fî şerhi Sahîhi’lBuhârî. 27 Cilt. Beyrut: Dâru ihyâi’t-turâsi’l-‘Arabî, 1401.
  • Koç, Mehmet. “Osmanlı Ceza Hukukunda Hile (AldatmaDolandırıcılık) Suçları ve Cezaları”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19/1 (2019), 119-139.
  • Maverdî, Ebu’l-Hasen Ali b. Muhammed b. Habîb. el-Hâvi’l-kebîr. 20 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, ts.
  • Maverdî, Ebu’l-Hasen Ali b. Muhammed b. Habîb. Kitabu ahkâmi’ssultaniye ve’l-velâyâtü’d-dîniyye. Kahire: Daru’l-hadis, ts.
  • Mergînânî, Ebü'l-Hasan Burhânüddîn Ali b. Ebî Bekr b. Abdilcelil. elHidâye şerhu Bidâyeti’l-mübtedî. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Erkam, ts.
  • Mevsılî, Abdullah b. Muhammed b. Mevdud. el-İhtiyar li- talili'I Muhtar. 4 Cilt. Kahire: Matba’atu’l-halebî, 1356.
  • Müslim, Haccâc Ebü’l-Hüseyin el-Kuşeyrî. el-Câmi’u’s-sahîh. thk. Halil Me’mûn Şihâ. 6 Cilt. Beyrut: y.y., 2005.
  • Nesâî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Ali b. Şuayb. Sünenü’n-nesâî. thk. Abdulfettah Ebu Gudde. 4 Cilt. Haleb: Mektebu’l-Matbuati’lİslâmiyye, 1986.
  • Nevevî, Ebu Bekr Zekeriya b. Şeref. el-Mecmu' şerhu'l-mühezzeb. 27 Cilt. b.y.: Darülfikr, ts.
  • Özgür, Mustafa. İslâm Ceza Hukukunda İnfaz. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.
  • Peker, Hüseyin. Din Psikolojisi. Samsun: Aksiseda Matbaası, 2000.
  • Polat, Murat. İslâm Ceza Hukukunda Suç-Ceza Dengesi. Ankara: Astana Yayınları, 2019.
  • Serahsi, Ebu Bekir Muhammed b. Ebi Sehl. el-Mebsut. 30 Cilt. Beyrut: Dâru’l-ma‛rife, ts.
  • Şafak, Ali. “Fısk”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 13/37-38. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
  • Şafii, Muhammed b. İdris. el-Ümm. 8 Cilt. Beyrut: Darul’l-ma’rife, 1410.
  • Şeltût, Mahmud. el-İslâm ‘akideten ve şerî’aten. Kahire: y.y., 1964.
  • Şeybânî. Ebû Abdillah Muhammed. el-Câmiu’l-kebîr. b.y.: Matbaatu’listikâme, 1356.
  • Şirâzî, İbrahim b. Ali b. Yusuf. el-Mühezzeb fi fıkhi’l-imam eş-Şafi’î. 6 Cilt. b.y.: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, ts.
  • Taberî, Ebû Câfer Muhammed b. Cerir. Târîhu’l-umem ve’l-mülûk. 6 Cilt. Kahire: y.y., 1326.
  • TB. Ticaret Bakanlığı, Erişim 26 Nisan 2020. https://ticaret.gov.tr/haberler/fahis-fiyat-artisi-tespit-edilen-firmalaraverilen-cezalar
  • Tarablusî, Alaeddîn Ebü’l-Hasen Ali b. Halîl. Muînü’l-hükkâm fi mâ yetereddedü beyne’l-hasmeyni mine’l-ahkâm. Mısır: y.y., 1973.
  • Tekin, Abdülkadir. “İslâm Hukukunda Maddî Cezaların Şahsiyete Etkisi”. Uluslararası Kişilik ve Karakter İnşasında Dinin Yeri Sempozyumu. ed. Yavuz Ünal vd.. 1/205-224. Ankara: Ertem Basım, 2017.
  • TOB. Tarım ve Orman Bakanlığı. Erişim 26 Nisan 2020. https://www.tarimorman.gov.tr/ Haber/4310/ Gidada-Taklit-veTagsis-Yapan-Firmalar-Aciklandi
  • TOBB. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği. Erişim 26 Nisan 2020. (https://www.tobb.org.tr/Sayfalar/Detay.phprid=25344&lst=Manse tListesi
  • Tuncay, Ertuğrul Gazi. “İslâm Hukukunda Sınırı Belirlenmemiş Cezalar”. İslâm Bilimleri Araştırmaları Dergisi 3 (2017), 82-89.
  • Udeh, Abdülkadir. et-Teşrîul-cinâi’l-İslâmî mukarenen bi’l-kanûni’l-vad’î. 2 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, ts.
  • Ukâz, Fikrî Ahmed. Felsefetü’l-‘ukube. Cidde: y.y., 1982.
  • Vâkidî, Muhammed b. Ömer. Kitâbu’l-meğâzî. thk. Marsden Jones. 5 Cilt. Beyrut: y.y., 1966.
  • Yazır, Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili. 10 Cilt. İstanbul: Matbaa-i Ebuzziya, 1935.
  • Yıldırım, Adem. Kur’an-Sünnet Işığında Cezanın Amacı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2013.
  • Yiğit, Yaşar. “İnsan Onur ve Şerefinin Korunması Perspektifinden Kazf Suçu ve Cezası”. Kur’an Mesajı İlmî Araştırmalar Dergisi 22-23-24 (1999), 227-240.
  • Zeydan, Abdülkerim. Mecmû‘atü buhûs fıkhiyye mu‘âsıra. Beyrut: Müessesetü’r risale, 2011.
  • Zeyle’î, Fahreddin Osman b. Ali b. Mihcen. Tebyînü'l-hakâik fî şerh-i Kenzi'd-dekâik. 6 Cilt. Mısır: Matbaatü'l-Kübra'l-Emiriyye, 1313.
  • Zuhaylî, Vehbe. el-Fıkhu’l-İslâmî ve Edilletühü. 8 Cilt. b.y.: Darü'l-fikri'lmuasır, 1435.
  • Zuhaylî, Vehbe. en-Nazâriyyâtu’d-damân. Dımeşk: y.y., 1982.
APA Tekin A (2020). İslâm Ceza Hukukunda Tâbî, Tekmîlî ve Ta’zîr Nitelikli Manevî Ceza Türleri. , 99 - 139. 10.18498/amailad.711192
Chicago Tekin Abdulkadir İslâm Ceza Hukukunda Tâbî, Tekmîlî ve Ta’zîr Nitelikli Manevî Ceza Türleri. (2020): 99 - 139. 10.18498/amailad.711192
MLA Tekin Abdulkadir İslâm Ceza Hukukunda Tâbî, Tekmîlî ve Ta’zîr Nitelikli Manevî Ceza Türleri. , 2020, ss.99 - 139. 10.18498/amailad.711192
AMA Tekin A İslâm Ceza Hukukunda Tâbî, Tekmîlî ve Ta’zîr Nitelikli Manevî Ceza Türleri. . 2020; 99 - 139. 10.18498/amailad.711192
Vancouver Tekin A İslâm Ceza Hukukunda Tâbî, Tekmîlî ve Ta’zîr Nitelikli Manevî Ceza Türleri. . 2020; 99 - 139. 10.18498/amailad.711192
IEEE Tekin A "İslâm Ceza Hukukunda Tâbî, Tekmîlî ve Ta’zîr Nitelikli Manevî Ceza Türleri." , ss.99 - 139, 2020. 10.18498/amailad.711192
ISNAD Tekin, Abdulkadir. "İslâm Ceza Hukukunda Tâbî, Tekmîlî ve Ta’zîr Nitelikli Manevî Ceza Türleri". (2020), 99-139. https://doi.org/10.18498/amailad.711192
APA Tekin A (2020). İslâm Ceza Hukukunda Tâbî, Tekmîlî ve Ta’zîr Nitelikli Manevî Ceza Türleri. Amasya ilahiyat dergisi, 0(14), 99 - 139. 10.18498/amailad.711192
Chicago Tekin Abdulkadir İslâm Ceza Hukukunda Tâbî, Tekmîlî ve Ta’zîr Nitelikli Manevî Ceza Türleri. Amasya ilahiyat dergisi 0, no.14 (2020): 99 - 139. 10.18498/amailad.711192
MLA Tekin Abdulkadir İslâm Ceza Hukukunda Tâbî, Tekmîlî ve Ta’zîr Nitelikli Manevî Ceza Türleri. Amasya ilahiyat dergisi, vol.0, no.14, 2020, ss.99 - 139. 10.18498/amailad.711192
AMA Tekin A İslâm Ceza Hukukunda Tâbî, Tekmîlî ve Ta’zîr Nitelikli Manevî Ceza Türleri. Amasya ilahiyat dergisi. 2020; 0(14): 99 - 139. 10.18498/amailad.711192
Vancouver Tekin A İslâm Ceza Hukukunda Tâbî, Tekmîlî ve Ta’zîr Nitelikli Manevî Ceza Türleri. Amasya ilahiyat dergisi. 2020; 0(14): 99 - 139. 10.18498/amailad.711192
IEEE Tekin A "İslâm Ceza Hukukunda Tâbî, Tekmîlî ve Ta’zîr Nitelikli Manevî Ceza Türleri." Amasya ilahiyat dergisi, 0, ss.99 - 139, 2020. 10.18498/amailad.711192
ISNAD Tekin, Abdulkadir. "İslâm Ceza Hukukunda Tâbî, Tekmîlî ve Ta’zîr Nitelikli Manevî Ceza Türleri". Amasya ilahiyat dergisi 14 (2020), 99-139. https://doi.org/10.18498/amailad.711192