Yıl: 2020 Cilt: 0 Sayı: 14 Sayfa Aralığı: 197 - 227 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.18498/amailad.673183 İndeks Tarihi: 20-10-2020

Hâricî/İbâdî Gelenekte Sünnetin Teşri Değeri

Öz:
Hâricîler, daha hicri birinci asır gibi erken denilecek bir dönemde birçok fırkayabölünmüş ve zaman içerisinde parçalanıp yok olmuşlardır. el-Milel ve’n-Nihalkaynaklarına göre, Hâricîlerin günümüze kadar gelebilen tek kolu, İbâdiyyefırkasıdır. Hâricîler hakkında sahip olduğumuz bilgiler, daha çok onlaramuhalif olan mezheplerin kaynaklarına dayanmaktadır. Söz konusukaynaklarda Hâricîlerin sadece Kur’ân ile yetindikleri, sünnetin teşri değerinikabul etmedikleri ve Kur’ân’ın zahirine muhalif gördükleri birçok hadisireddettikleri belirtilmiştir. Bununla beraber onların bir kolu olarak kabul edilenİbâdî kaynaklara bakıldığında ise bunun aksine olduğu görülmektedir. Ziraİbâdiler, hicri birinci asırdan itibaren hadis tedvini faaliyetine katılmış, baştahadis ve fıkıh olmak üzere birçok eser meydana getirmişlerdir. Hicri ikinci asraait olduğu iddia edilen Rabî’ b. Habîb’in el-Câmiu’s-Sahîh adlı hadis mecmuası,günümüze kadar gelebilen söz konusu önemli eserlerden birisidir. İbâdî alimlertarafından telif edilen eserlere bakıldığında onların hadis ve sünnetle amelettikleri ve sünneti, Kur’ân’dan sonra İslam dininin ikinci teşri kaynağı olarakkabul ettikleri görülmektedir. Bu makalenin amacı, Hâricîlerin sünnettin teşrideğeri hakkındaki görüşlerini, özellikle İbâdî kaynaklar üzerinden tespitetmektir.
Anahtar Kelime:

Knowledge Value of Sunnah in Hariciyye and Ibadiyya Tradition

Öz:
The Hariciyya sect according to the hijri calendar was divided into many different branches from the first century. According to the historical books of sects, the only branch of Hariciyya to date is Ibadiyya. Our knowledge of Hariciyya is often based on the books of those who oppose them. According to these books, the Hariciyya only deal with the Qur’an, they do not accept the sunnah of the Prophet and they rejected circumcision opposing the Qur'an. However, according to ibadi books, this information is not correct. Because Ibadiyya have gathered hadith since the early century. They accepted the sunnah of the prophet. According to them, circumcision has a legal value. They wrote many hadith and fiqh books for this. According to the Ibadiyye, the constitution book after the Qur'an is the sunnah of the prophet. They have criticized those who oppose the Sunnah. The aim of this article is to determine Hariciyya's views on hadith and sunnah according to the sources of Ibadiyya.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Accâc, Muhammed. es-Sunne kable't-tedvîn. Beyrut: Dâru'l-Fikir, 1980.
  • Aclûnî, İsmail b. Muhammed. Keşfu’l-hafâ ve muzîlu’l-ilbâs. 2 Cilt. b.y.: Mektebetu’l-Asriyye, 2000.
  • Aveşt, Bekir b. Said. Dirasât islamiyye fi usûli'l-İbâdiyye. Cezair: Matbaatu'l-Ba's, 1982.
  • Avtebî, Selmate b. Müslim b. İbrahim. ed-Diyâ'. Uman Sultanlığı: Vizâret't-Turâsi'l-Kavmî, 1990.
  • Azamî, Muhammed Mustafa. Dirâsât fi'l-hadisi'n-nebeviyye ve tarihi tedvînihi. Beyrut: el-Mektebetu'l-İslami, 1980.
  • Bağdâdî, Abdulkahir b. Tahir. el-Fark beyne'l-fırak ve beyânu'l-fırkati'nnâciye. Beyrut: Dâru'l-Afâki'l-Cedide, 2. Basım, 1997.
  • Bağdadî, Ebubekir Ahmed b. Ali el-Hatib. el-Kifâye fi ilmi'r-rivâye. Medine: el-Mektebetu'l-İlmiyye, ts.
  • Bağdadî, Ebubekir Ahmed b. Ali el-Hatib. el-Câmi’ li ahlâki’r-ravî. Riyad: el-Mektebetu’r-Riyad, ts.
  • Bakan, Tevhit. “İbâdîler ve Hadis”. Ekev Akademi Dergisi 20 (2004), 221- 240.
  • Ba'ûşî, Abdullah b. Bâ Ali. el-İmâm Câbir b. Zeyd ve menhecuhu fi içtihâdi'lfıkhî. Ürdün: el-Câmiatu'l-Ürdüniyye, 2004.
  • Besyevî, Ebi'l-Hasan Ali b. Muhammed. Câmiu Ebi'l-Hasan el-Besyeî. 4 Cilt. b.y.: y.y., ts.
  • Beyhakî, Ahmed b. el-Huseyn Ebubekir. Ma’rifetu’s-sünen. 15 Cilt. Pakistan: Câmiatu’d-Dirâsâti’l-İslâmiyye, 1991.
  • Buhârî, Muhammed b. İsmail. el-Câmiu's-Sahîh. 6 Cilt. Beyrut: Dâru İbni Kesir, 3. Basım, 1987.
  • Bulravâh, İbrahim b. Ali. Mevsûatu asâri'l-imam Câbir b. Zeyd el-fikhiyye. 2 Cilt. Uman Sultanlığı: Mektebetu Maskat, 2006.
  • Bus’îdî, Salih b. Ahmed b. Yusuf. Rivâyetu’l-hadis ‘inde’l-ibâdiyye. Uman: y.y., 2004.
  • Câbir b. Zeyd, Ebu Şa'sâ. Resâilu Câbir b. Zeyd. thk. Amr Halife en-Nâmî. Libya: Dâru'd-Da've, 2018.
  • Dârimî, Abdullah b. Abdirrahman. Sünen. 2 Cilt. Beyrut: Dâru'l-Kitabi'lArabî, 1407/1986.
  • Demirci, Kadir. İbazıyye’nin Hadise Bakışı. Ankara: Gece Akademi Yayınları, 2019.
  • Ebu Davud, Süleyman b. el-Eş'as. Sünen. 4 Cilt. Beyrut: Dâru'l-Kutubi'lArabî, ts.
  • Ebu Şehbe, Muhammed. Difâ'u 'ani's-sünne ve şübehi'l-müsteşrikîn ve'lkuttâbi'l-mu'âsirîn. Kahira: Mecma'u Buhûsu'l-İslami, 2. Basım, 1985.
  • Ebu Zehv, Muhammed. el-Hadis ve'l-muhaddisun. Kahira: Dâru'l-Fikri'lArabi, 1378/1958.
  • Erul, Bünyamin. Hadis Tetkikleri Eleştirel Bir Yaklaşım. Ankara: Otto Yayınları, 2016.
  • Etfayyiş, Muhammed b. Yusuf. el-Câmiu's-sağir. 3 Cilt. Uman Sultanlığı: Vizâretu't-Turâsi'l-Kavmî, 1986.
  • Ezkevî, Muhammed b. Ca'fer. el-Cami' li İbn Ca'fer. 6 Cilt. Uman Sultanlığı: Vizâretu't-Turâsi'l-Kavmî, ts.
  • Fığlalı, Ethem Ruhi. İbâdiyye’nin Doğuşu ve Görüşleri. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1983.
  • Ğulâm Rasul, Muhammed Tahir. es-Sünne fi muvâceheti'l-ebâtîl. b.y.: Da'vetu'l-Hak, 1402/1982.
  • Halilî, Ahmed b. Hamed. el-Hakku'd-dâmiğ. Cezayir: Metâbi' Dâru'l-Ba's, 1412/1991.
  • Harrûsî, Ahmed b. Salim b. Musa. İstiklâlu's-sünneti bi't-teşrî' inde'libâdiyye. Umân: Vizâretu'l-Evkâf ve Şu'ûnu'd-diniyye, 2012.
  • Hattâbî, Ebu Süleyman Hamed b. Muhammed. Me’âlimu’s-sunen. 4 Cilt. Haleb: Matbaatu’l-İlmiyye, 1932.
  • Hizmetli, Sabri. “Ettafeyyiş”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 11/500-501. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
  • Horâsânî, Bişr b. Ğanim. Müdevenetu ibni Ğanim. Umân: Vizâretu'l-Evkâf ve Şu'ûnu'd-Diniyye, 2011.
  • İbn Abdilber, Ebu Amr Yusuf b. Abdillah b. Muammed. Câmi'u beyâni'lilim ve fazlihi. 2 Cilt. Suud: Dâru İbni'l-Cevzî, 1994.
  • İbn Bereket, Ebu Muhammed Abdullah b. Muhammed. el-Câmi'. 2 Cilt. Uman Sultanlığı: Vizâretu't-Turâs, 1974.
  • İbn Hanbel, Ahmet b. Muhammed. Müsned. 45 Cilt. Beyrut: Müessesetu'r-Risâle, 2001.
  • İbn Hibbân, Muhammed b. Hibbân Ebu Hatim el-Bustî. Sahîhu İbni Hibbân. 18 Cilt. Beyrut: Müessesetu'r-Risâle, 2. Basım, 1993.
  • İbn Kuteybe, Ebu Muhammed Abdullah b. Müslim. Te'vîlu muhtelifi'lhadis. b.y.: el-Mektebetu'l-İslami, 1999.
  • İbn Mâce, Muhammed b. Yezid el-Kazvinî. Sünen. 2 Cilt. Beyrut: Dâru'lFikir, ts.
  • İbn Mahbub, Muhammed. es-Siyer ve'l-cevâbât li ulemâi ve eimmeti Uman. Uman Sultanlığı: Vizâretu't-Turâs'il Kavmî, 2. Basım, 1986.
  • İbn Sa'd, Muhammed b. Sa'd b. Munî’ Ebû Abdillah. et-Tabakâtu’l-kubrâ. 8 Cilt. Beyrut: Dâru'l-kutubi'l-ilmiyye, 1990.
  • İbn Teymiyye, Tekyuddîn Ebu'l-Abbas Ahmed b. Abdulhalim. Minhâcu's-sunneti'n-nebeviyye. 9 Cilt. Suud: Câmi'atu'l-İmam Muhammed b. Suud, 1986.
  • İbnu’l-Esîr, Mecduddin Ebu Saadât. eş-Şâfî fi şerhi müsnedi’ş-şâfiî. 5 Cilt. Riyad: Mektebetu’r-Rüşd, 2005.
  • İbnu'l-Cevzî, Ebu'l-Farac Cemaluddin Abdurrahman b. Ali. el-Mevdû'ât. 3 Cilt. Medine: Mektebetu's-Selefiyye, 1966.
  • İbnu'l-Kayyim, Muhammed b. Ebibekir. Muhtasaru savâiki'l-mursele 'ala'l-cehmiyye ve'l-mu'attıla. Kahira: Dâru'l-Hadis, 2001.
  • İbnu'l-Mulakkın, Sirâcüddîn Ebu Hafs Ömer b. Ali el-Mısrî. et-Tavdîh li şerhi câmii's-sahîh. 36 Cilt. Dımaşk: Dâru'n-Nevâdir, 2008.
  • Kannûbî, Sa'îd b. Mabrûk. er-Rebî’ b. Habîb Mekânetuhu ve Musneduh. Umân Sultanlığı: Mektebetu’d-Dâmirî, 1995.
  • Kazan, Tahsin. Hadis ve Sünnette Şeriat Nedir Ne Değildir. Ankara: Fecr, 2019.
  • Keleş, Ahmet. Hadislerin Kur’ân’a Arzı. İstanbul: İnsan Yayınları, 1998.
  • Kerûm, Ahmed b. Hamû. el-Hadis ve'l-muhaddisûn 'inde'l-İbâdiyye. b.y.: y.y., ts.
  • Kidmî, Ebu Said Muhammed b. Said. el-İstikâme. 3 Cilt. b.y.: Şebeketu'dDurre el-İslamiyye, 1984.
  • Kindî, Muhammed b. İbrahim. Beyânu'ş-şer'. 17 Cilt. Uman Sultanlığı: Vizâretu'l-Evkâf, 1985.
  • Mermûrî, eş-Şeyh en-Nasır. Fi rihâbi's-sünne. 4 Cilt. Cezayir: Cem'iyyetu't-Turâs, 2013.
  • Munzerî, Halfan b. Muhammed. Muhtelefu'l-hadis ve eseruhu fi'l-fıkhi'libâdî. Cezair: y.y., 2017.
  • Mutahhirî, Muhammed b. Süleyman. Fethu'l-muğis fi 'ulûmi'l-hadis. Gardaye: el-Matbaatu'l-Arabiyye, 1998.
  • Nefûsî, Ebu Hafs ‘Amrûs. Usûlu’d-Deynûne es-Sâfiyye. Umân: Vizâretu’tTurâsi’l-Kavmî, 1999.
  • Oral, Kenan. Hadis Literatüründe Hâricîler İle İlgili Rivayetlerin Değerlendirilmesi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
  • Öz, Musatafa. “Zındık”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 44/390- 391. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
  • Öz, Mustafa - Üzüm, İlyas. “Şîa”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 39/121-123. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
  • Öz, Mustafa. “Râfizîler”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 34/396- 397. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
  • Öz, Mustafa. “Sâlimî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36/50. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
  • Özdemir, Ahmet. İbâdiyye'nin Ana Hadis Kaynağı Rebî' b. Habib'in Müsned'i. Mardin: Şırnak Üniversitesi Yayınları, 2018.
  • Polat, Salahattin. Hadis Araştırmaları. İstanbul: İnsan Yayınları, 3. Basım, 2011.
  • Rabî' b. Habib, b. Amr el-Ezdî el-Basrî. el-Câmiu's-sahîh. Beyrut: Dâru'lFeth, ts.
  • Râmhurmizî, el-Hasan b. Abdirrahman. el-Muhaddisu'l-fâsıl beyne'r-râvi ve'l-vâ'î. Beyrut: Dâru'l-Fikir, 3. Basım, 1404/1983.
  • Raşidî, Mubarek b. Abdillah b. Hamid. Te'amulu'l-İbâdiyye ma'e essünneti'n-nebeviyye beyne'l-mâdî ve'l-hâdir. Cezayir: Muessesetu'nNâsir, 2017.
  • Razî, Ebu Muhammed Abdurrahman b. Ebi Hâtim. el-Cerh ve’t-ta’dîl. 9 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi Turâsi’l-Arabî, 1952.
  • Rustâkî, Hamis b. Said eş-Şaksî. Menhecu't-talibîn ve belâğu't-tâlbîn. 20 Cilt. Uman Sultanlığı: Vizâretu't-Turâsi'l-Kavmî, 2. Basım, 1993.
  • Sâbi'î, Nasır b. Süleyman b. Said. el-Havâric ve'l-hakikatu'l-ğâibe. Uman Sultanlığı: Mektebetu'l-Cîl el-Vâ'id, 2. Basım, 1999.
  • Şafiî, Muhammed b. İdris. el-Um. 8 Cilt. Beyrut: Dâru'l-Ma'rife, 1990.
  • Sâlimî, Abdullah b. Muhammed b. Abdullah. Mevsû'atu'l-fıkhi'l-ibâdî. 2 Cilt. Uman Sultanlığı: Vizâretu'l-Evkâf ve Şuûnu'd-Diniyye, 2017.
  • Salimî, Nureddin Abdullah b. Humeyd. Şerhu Tal'ati'ş-Şems. 2 Cilt. Mısır: Matbuatu'l-Mevsuât, ts.
  • Salimî, Nureddin. Behcetu'l-envâr şerhu menzumeti envâri'l-'ukûl. Mısır: Matbaatu'l-Mevsu'ât, 1914.
  • Salimî, Nureddin. Me'âricu'l-amâl alâ medârici'l-kemâl. Uman Sultanlığı: Vizâretu'-Turâsi'l-Kavmî, 1984.
  • Salimî, Nureddin. Şerhu'l-câmii's-sahih. 3 Cilt. Mısır: Matbaatu'l-Ezhâr elBâruniyye, 1326/1908.
  • Sebtî, İyâz b. Musa el-Yahsibî. el-İlmâ' ila marifeti usuli'r-rivâye ve takyîdi's-semâ'i. Kahira: Dâru't-Turâs, 1970.
  • Sedvîkşî, Ebu Abdillah Muhammed b. Amr Ebu Sitte. Hâşiyetu't-tertîb 'alâ el-câmii's-sahîh. 5 Cilt. Cezayir: Metâbiu Dâri'l-Bahs, 1994.
  • Şehristânî, Muhammed b. Abdilkerim. el-Milel ve'n-nihal. 2 Cilt. Beyrut: Dâru'l-Ma'rife, 1404.
  • Semînî, Abdulaziz b. İbrahim. Me'âlimu'd-Din. 2 Cilt. Umân: Vizâretu'tTurâsi'l-Kavmî, 1986.
  • Şevkânî, Muhammed b. Ali. el-Fevâidu’l-mecmû’a fi’l-ahâdîsi'l-mevzû’a. Beyrut: el-Mektebu’l-İslâmî, 3. Basım, 1407/1986.
  • Sibâî, Mustafa b. Hasani. es-Sünne ve mekânetuhâ fi't-teşrii'l-islamî. Dımaşk: el-Mektebetu'l-İslami, 3. Basım, 1982.
  • Suveysî, Muhammed. “Abdülaziz es-Semînî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/194. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
  • Suyûtî, Abdurrahman b. Ebibekir Celâluddin. el-Le'âliu'l-masnû'a fi ahâdîsi'l-mavdû'a. 2 Cilt. Beyrut: Dâru'l-kutubi'l-ilmiyye, 1996.
  • Suyûtî, Celâluddîn. Miftâhu'l-cenneti fi'l-ihticâci bi'l-cenne. Medine: elCâmi'atu'l-İslamiyye, 3. Basım, 1989.
  • Taberânî, Süleyman b. Ahmed Ebu'l-Kasım. el-Mu'cemu's-sağîr. 2 Cilt. Beyrut: el-Mektebetu'l-İslami, 1985.
  • Tirmizî, Muhammed b. İsa. el-Câmiu's-sahih. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi'tTurâsi'l-Arabî, ts.
  • Varcelânî, Yusuf b. İbrahim. ed-Delil ve'l-burhân. 2 Cilt. Uman Sultanlığı: Vizâretu't-Turâsi'l-Kavmî, 1983.
  • Yıldırım, Enbiya. “Sünnet veya Rivayet Karşıtı Söylemlerin Tarihi”. İslam'ın Anlaşılmasında Sünnetin Yeri ve Değeri (Kutlu Doğum Sempozyumu-2001). 155-186. Ankara: TDV Yayınları, 2008.
  • Yıldız, Harun. Kendi Kaynakları Işığında Hâricîliğin Doğuşu ve Gelişimi. Ankara: Araştırma Yayınları, 2010.
  • Zehebî, Şemsuddin Ebu Abdillah Muhammed b. Ahmed. el-Muntekâ min minhâci'l-i'tidâl. b.y.: y.y., ts.
  • Zehebî, Şemsuddin Ebu Abdillah Muhammed b. Ahmed. Siyeru a’lâmu’n-nubelâ. 25 Cilt. b.y.: Muessesetu'r-Risâle, 1985.
  • Zehebî, Şemsuddin Ebu Abdillah. Tezkiratu'l-huffâz. 4 Cilt. Beyrut: Dâru'l-kutubi'l-ilmiyye, 1998.
  • Zehebî, Şemsuddin Muhammed b. Ahmed. Tarihu'l-İslâm ve vefeyâtu'lmeşâhîri ve'l-'alâm. 15 Cilt. b.y.: Dâru'l-Ğarb el-İslami, 2003.
APA ÖZDEMİR A (2020). Hâricî/İbâdî Gelenekte Sünnetin Teşri Değeri. , 197 - 227. 10.18498/amailad.673183
Chicago ÖZDEMİR Ahmet Hâricî/İbâdî Gelenekte Sünnetin Teşri Değeri. (2020): 197 - 227. 10.18498/amailad.673183
MLA ÖZDEMİR Ahmet Hâricî/İbâdî Gelenekte Sünnetin Teşri Değeri. , 2020, ss.197 - 227. 10.18498/amailad.673183
AMA ÖZDEMİR A Hâricî/İbâdî Gelenekte Sünnetin Teşri Değeri. . 2020; 197 - 227. 10.18498/amailad.673183
Vancouver ÖZDEMİR A Hâricî/İbâdî Gelenekte Sünnetin Teşri Değeri. . 2020; 197 - 227. 10.18498/amailad.673183
IEEE ÖZDEMİR A "Hâricî/İbâdî Gelenekte Sünnetin Teşri Değeri." , ss.197 - 227, 2020. 10.18498/amailad.673183
ISNAD ÖZDEMİR, Ahmet. "Hâricî/İbâdî Gelenekte Sünnetin Teşri Değeri". (2020), 197-227. https://doi.org/10.18498/amailad.673183
APA ÖZDEMİR A (2020). Hâricî/İbâdî Gelenekte Sünnetin Teşri Değeri. Amasya ilahiyat dergisi, 0(14), 197 - 227. 10.18498/amailad.673183
Chicago ÖZDEMİR Ahmet Hâricî/İbâdî Gelenekte Sünnetin Teşri Değeri. Amasya ilahiyat dergisi 0, no.14 (2020): 197 - 227. 10.18498/amailad.673183
MLA ÖZDEMİR Ahmet Hâricî/İbâdî Gelenekte Sünnetin Teşri Değeri. Amasya ilahiyat dergisi, vol.0, no.14, 2020, ss.197 - 227. 10.18498/amailad.673183
AMA ÖZDEMİR A Hâricî/İbâdî Gelenekte Sünnetin Teşri Değeri. Amasya ilahiyat dergisi. 2020; 0(14): 197 - 227. 10.18498/amailad.673183
Vancouver ÖZDEMİR A Hâricî/İbâdî Gelenekte Sünnetin Teşri Değeri. Amasya ilahiyat dergisi. 2020; 0(14): 197 - 227. 10.18498/amailad.673183
IEEE ÖZDEMİR A "Hâricî/İbâdî Gelenekte Sünnetin Teşri Değeri." Amasya ilahiyat dergisi, 0, ss.197 - 227, 2020. 10.18498/amailad.673183
ISNAD ÖZDEMİR, Ahmet. "Hâricî/İbâdî Gelenekte Sünnetin Teşri Değeri". Amasya ilahiyat dergisi 14 (2020), 197-227. https://doi.org/10.18498/amailad.673183