İnsanın Onuru mu? Mükerremliği mi? Biyoetikte İnsanın Değerinin Temellendirilmesine Yönelik Bir Analiz

Yıl: 2020 Cilt: 0 Sayı: 14 Sayfa Aralığı: 229 - 258 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.18498/amailad. 698420 İndeks Tarihi: 20-10-2020

İnsanın Onuru mu? Mükerremliği mi? Biyoetikte İnsanın Değerinin Temellendirilmesine Yönelik Bir Analiz

Öz:
İnsan onuru, uluslararası insan hakları belgelerinde insanı koruyucu evrenselbir değer olarak geçmektedir. İnsan onuru dokunulamaz mutlak bir hak olmasıile birlikte insanın özerk seçimleri bu onurun belirleyicisi olarak öne çıkmıştır.Bilimsel ve teknolojik gelişmeler karşısında özerkliği bulunmayan veyakullanamayan insan açısından bu kavramın çokta yeterli bir koruyuculuğuolmadığı görülmektedir. Buna karşılık insana yüklenen mükerremlik vasfının,insanın sadece insan olmasıyla saygınlığını temel alan bir kavram olduğusöylenebilir. Mükerremlik Kur’an da âdemoğluna verilen bir vasıftır. Bu yönüile İslam Hukukunda bu kavram, insan türüne yüklenen ve dokunulamaz,değiştirilemez olan bir vasfın ifadesi olarak ele alınmış ve ona normatif biriçerik kazandırılmıştır. Bu vasıf, biyolojik yaşamın hangi evresinde olursa olsunbütün insanları ve canlı olsun olmasın insan bedenini koruyucu içeriğe sahiptir.Çünkü insanoğlu diğer yaratılmışlar arasında akıl, irade, bilinç sahibi tekvarlıktır. Bu yönü ona kendi varlığını yaratıldığı şekli ile koruma sorumluluğuyüklemektedir. Bu nedenle insana yaklaşım, her türlü dini inanç ve ahlakitutumundan bağımsız olarak bu mükerremliğini koruyacak şekilde olmalıdır.Bu çalışma, mükerremliğin, İslam Hukukunda içeriği tanımlanmış şekli ilebiyoetik ikilemler karşısında insan türünü kapsayıcı ve koruyucu bir niteliğesahip olduğunu göstermeyi amaçlamıştır.
Anahtar Kelime:

Is The Human Dignity? Is el-Kerâmet’u-Nâs? An Analysis for Fundamentaling of Human Value in Bioethics

Öz:
Human Dignity is mentioned in international human rights documents as a protective universal value. While human dignity is an intangible right, autonomous choices of human have come to the fore as the determinant of this dignity. It is seen that this concept does not have suffıcient protection in terms of people who do not have autonomy or use them in the face of scientific and technological developments. On the other hand, It can be said that mukarram attribution is a concept that is based on the dignity of the human being only human. The mukarram is also a characteristic given to the Qur’an. with this aspect, in Islamic Law, this concept is considered not to touched and changed as an attribute a quality attributed to the human species and It has been given a normative content. This feature has content that protects all human beings and the human body, whether alive or not, in any stage of biologicial life. Because human beings are the only creatures with reason ,will and consciousness among other creatures.Therefore, the approach to human should be in a way to protect this repeat indepedently of all religious beliefs and moral attitudes. This study aimed to show that mukarram has an inclusive and protective content of human species in the face of bioethical dilemmas with its content defined in Islamic Law.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • “Âdemiyye”. Mevsûatü’l-fıkhi’l-İslâmî. 45 Cilt. Kuveyt: Vizaretü'l-Evkaf ve'ş-Şuuni’l-İslâmiyye, 1983/1404.
  • Âlûsî, Ebü's-Senâ Şihâbüddîn Mahmûd b. Abdillâh b. Mahmûd elHüseynî. Rûḥu’l-meʿânî fî tefsîri’l-Ḳurʾâni’l-ʿaẓîm ve’s-sebʿi’l-mes̱ânî. tsh. Muhammed Hüseyin Arab. 31 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai'tTürasi'l-Arabi, ts.
  • Baranzke, Heike. Batıdaki Biyomedikal Etik Tartışmalarında Özerklik ve İnsanlık Onuru. çev. M. Kemal Temel. İstanbul: Betim Beşikçizade Tıp ve İnsani Bilimler Merkezi, 2018.
  • Barroso, Luís Roberto. “Here, There, and Everywhere: Human Dignity in Contemporary Law and in the Transnational Discourse”. Boston College International and Comparative Law Review 35/2 (2012): 331- 393.
  • Beauchamp, Tom L. - Childress, James E. Biyomedikal Etik Prensipler. çev. Kemal Temel. 7. Basım. İstanbul: Betim Kitapliğı, 2017.
  • Begavî, Ebû Muhammed Muhyissünne el-Hüseyn b. Mes‘ûd b. Muhammed el-Ferrâ’. Meʿâlimü’t-tenzîl. thk. Muhammed Abdullah en-Nemr vd.. 8 Cilt. Riyad: Dâru Taybe, 2. Basım, 1411.
  • Beysan, Nazime. Hak Kavramının Hukuk Felsefesi Açısından Analizi. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2015.
  • Bilgiz, Musa. Kur’an’da İnsanlık Onuru. Ankara: Fecr Yayınları, 2012.
  • Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî. elCâmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. tsh. Mustafa Dib Buga. 6 Cilt. Dımaşk: Dâru İbn Kesir, 1993/1414.
  • Bulut, Nihat. “Eski Yunan’dan Aydınlanma Çağına İnsan Onuru Kavramının Gelişimine Genel Bir Bakış”. Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 12/3-4 (2008), 1-12.
  • Burhâneddin el-Buhârî, Mahmûd b. Ahmed b. Abdilazîz el-Mergìnânî. el-Muhîtü′l-Burhânî fî’l-fıkhi′n-Nu’mânî. thk. Abdulkerim Sami el Cündi. 9 Cilt. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1424/2004.
  • Byk, Judge Chrıstıan. “Is Human Dignity a Useless Concept? Legal Perspectives”. The Cambridge Handbook of Human Dignity Interdisciplinary Perspectives. ed. Marcus Düwell vd.. 362-367. Cambridge: Cambridge University Press, 2014.
  • Cürcânî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Alî es-Seyyid eş-Şerif. etTa'rîfât. thk. Muahmmed Sıddık el-Minşavi. Kahire: Dârü’l-Fazile,ts.
  • Çelik, Elif. “İnsan Hakları Hukukunda İnsan Onurunun Yeri ve Önemi”. Hacettepe HFD 9/2 (2019), 282-310.
  • Çelik, Elif. İnsan Onurundan İnsanın Kırılganlığına: İnsan Haklarının Temelinde Yatan Kavramları Yeniden Ele Almak. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2015.
  • DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı. “Din İşleri Yüksek Kurulu Başkanlığı”. Erişim 20 Şubat 2020. https://kurul.diyanet.gov.tr/Karar-MutalaaCevap/9669/organ-nakli.
  • Düzgün, Şaban Ali. “İnsan Onuru Kaynağı Sınırı ve Temellendirmesi”. Hz Peygamber ve İnsan Onuru. 153-168. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2013.
  • Ebû Dâvûd es-Sicistânî, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk el-Ezdî. es-Sünen. Amman: Beytü’l-Efkari’d-Devliyye, ts.
  • Ebüssuûd Efendi. Tefsiru Ebüssuud = İrşadü'l-akli's-selim ila mezaya'lKur'ân-ı Kerim. 9 Cilt. Kâhire: Dârü’l-Mushaf, ts.
  • Ekşi, Ahmet. “İslam Hukuku Bakımından Organ Nakli Etrafındaki Tartışmalar”. İhya Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi 5/2 (2019), 838-397.
  • Ekşi, Ahmet. İslam Tıp Hukuku Çağdaş Tıp Problemlerine İslam’ın Getirdiği Hukuki Çözümler. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2011.
  • Erkoç Baydar, Tuba. “Fıkhî Açıdan İnsan Kavramı: Bezm-i Elesten Kabre İnsanın Mükellef Oluşunun Sebebi”. İnsan Nedir? İslam Düşüncesinde İnsan Tasavvurları. ed. Ömer Türker - İbrahim Halil Üçer. 467-500. İstanbul: İlim Yayınları, 2019.
  • Eşkar, Ömer Süleyman vd.. Dirasatun fıkhiyye fî kazâyâ tıbbiyye muasıra. Amman: Dârü’n-Nefâis, (2001/1421).
  • Fahreddin er-Râzî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ebû Abdillâh Muhammed b. Ömer b. Hüseyn. et-Tefsirü’l-kebir=Mefâtîhu’l-gayb. 32 Cilt. b.y.: Dârü’l-fikr, 1981.
  • Gürbüz, Nagehan. Biyotıp Hukukunda İnsan Onuru. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2014.
  • Haraşi, Ebû Abdullah Muhammed b. Abdullah el-Maliki. el-Haraşi ala Muhtasari Seyyidi Halil. Bulak: Matbaatü’l - Kübra’l-Emiriyye, h. 1317.
  • HHS, Office for Human Research Protections “The Belmont Report”. Erişim 09 Nisan 2020. https://www.hhs.gov/ohrp/regulations-andpolicy/belmont-report/read-the-belmont report / index.h tml.
  • Hökelekli, Hayati. “Fıtrat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 13/47-48. Ankara: TDV Yayınları, 1996.
  • İbn Âbidîn, Muhammed Emîn b. Ömer b. Abdilazîz el-Hüseynî edDımaşkī. Reddü'l-muhtâr ‘ale'd-Dürri'l-muhtâr. thk. Adil Ahmed Abdülmevcud - Ali Muhammed Muavvaz. 13 Cilt. Riyad, Dâru Âlemi’l-Kütüb, ts.
  • İbn Fâris, Ebü’l-Hüseyn Ahmed b. Zekeriyyâ b. Muhammed er-Râzî elKazvînî el-Hemedânî. Mu'cemu mekayisi'l-luga. thk. Abdüsselam Muhammed Harun. 6 Cilt. Beyrut: Dârü'l-Fikr, ts.
  • İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullāh b. Ahmed b. Muhammed el-Cemmâîlî el-Makdisî. el-Kâfî fî fıkhi’l-İmâmi’lAhmed b. Hanbel. thk Muhammed Farisi. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’lkütübi’l-ilmiyye, 1994/1414.
  • İbn Nüceym, Zeynüddin b. İbrâhim b. Muhammed el-Mısrî. el-Eşbâh ve'n-Nezâir. thk. Muhammed Muti' Hafız. Dımaşk: Dârü'l-Fikr, 1983/1403.
  • İHD, İnsan Hakları Derneği. “İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi”. Erişim 13 Şubat 2020.
  • İsfahânî, Ebü'l-Kâsım Hüseyin b. Muhammed b. Mufaddal er-Râgıb. Müfredatu elfazi'l-Kur'ân. thk. Safvan Adnan Davudi. Dimeşk: Dârü’l-Kalem, 2009/1430.
  • Kalkan Oğuztürk, Burcu. Türk Medeni Hukukunda Biyoetik Sorunlar. İstanbul: Vedat Kitapçılık, 2011.
  • Kâsânî, Alâüddîn Ebû Bekr b. Mes’ûd b. Ahmed. Bedâʾiʿu’ṣ-ṣanâʾiʿ fî tertîbi’ş-şerâʾiʿ. 7 Cilt. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1986/1406.
  • Kohen, Ari. “The Problem of Secular Sacredness: Ronald Dworking, Michael Perry and Human Rights Foundationalism”. Journal of Human Rights 5 (2006), 235-256.
  • Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh. elCâmiʿ li-aḥkâmi’l-Ḳurʾân. thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türki vd.. 24 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-risale, 2006/1427.
  • Macklin, Ruth. “Dignity is a useless concept”. British Medical Journal 327/20-23 (2003), 1419-1420.
  • Mevsılî, Ebü'l-Fazl Mecdüddîn Abdullãh b. Mahmûd b. Mevdûd. elİhtiyâr li-ta'lili'l-Muhtâr. thk. Mahmut Ebu Dakika. Beyrut: Dârü’lkütübi’l-ilmiyye, ts.
  • O’neill, Onora. Autonomy and Trust in Bioethics. Cambridge: Cambridge University Press, 2004.
  • Perry, Michael J. The Idea of Human Rights. Oxford: Oxford University Press, 1998.
  • Rao, Neomi. “The Trouble with Dignity and Rights of Recognition”. Virginia Law Review 99/1 (2013), 29-38.
  • Rao, Neomi. “Three Concepts Of Dignity In Constitutional Law”. Notre Dame Law Review 86/1 (2011), 183-271.
  • Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-eimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed. elMebsût. Beyrut: Dârü’l-Ma’rife, ts.
  • Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-eimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed. Usûlü's-Serahsî. thk. Ebü'l-Vefâ el-Efganî. 2 Cilt. Haydarabad: Dâiretü'l-Maârifi'l-Osmaniyye, 1993/1414 .
  • Şahin, Nurten Zeliha. “Niçin Her Şey Satamayız? İnsanın Biyolojik Varlığı ve Biyolojik Maddelerinin Satım Akdine Konu Olabilirliğinin İsla Hukuku Açısından Değerlendirilmesi”. 1. Uluslararası İslan Ekonomisi ve Finansı Kongresi Bildiri Kitabı. ed. Abdülkadir Atar. 422-432. Karabük: Karabük Üniversitesi Yayınları, 2018.
  • Şahin, Nurten Zeliha. “İslam Hukuku Açısından İnsan Kökenli Biyolojik Maddelerin Hukuki Statüsü”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 13/25 (Nisan 2015), 205-223.
  • Şahin, Nurten Zeliha. “İslam Hukuku ve İnsan Hakları Bağlamında Eşcinsellik Sorunu”. Ekev Akademi Dergisi 19/62 (Bahar 2015), 507- 530.
  • Şentürk, Recep. “İsmet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 23/137- 138. Ankara: TDV Yayınları, 2001.
  • Şentürk, Recep. İnsan Hakları ve İslam Sosyolojik ve Fıkhi Yaklaşımlar. İstanbul: İz Yayıncılık, 2. Basım, 2017.
  • Taberî, Ebû Ca′fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Amülî. Câmiu’l-beyân fi tefsîri’l-Kur’ân. 7 Cilt. Beyrut: Müess’tü'r-Risâle, 1994/1415.
  • Tâhûn, Rıf’at Muhammed Mursî. Mevsûatu hukûki’l-insan fi’l-İslam. Beyrut: Darü’n-Nevadir, 2013/1434.
  • TDK, Türk Dil Kurumu Sözlükleri. “Onur”. Erişim 30 Ocak 2020. https://sozluk.gov.tr.
  • UN, United Nations. “General Assembly Adopts United Nations Decleration on Human Clonning by Vote of 84-34-37”. Erişim 13 Ocak 2020. https://www. un. Org/press/e /2005/ga 10333.doc.htm.
  • WHO, Islamic Code of Medical and Health Ethics. ”World Health Organization Regional Office for the Eastern Mediterranean”. Erişim 09 Nisan 2020. http://applications. emro. who. int/ docs/EM_RC52_7_en.pdf.
  • Yalçın, İsmail. İslam Hukuku Açısından Yaratılışı Değiştirme Fıtratı Bozma. Ankara: Fecr Yayınları, 2017.
  • Yazır, Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur'an Dili. 10 Cilt. İstanbul: Eser Neşriyat, 1979.
  • Zeccâc, Ebû İshâk İbrâhîm b. es-Serî b. Sehl el-Bağdâdî. Meʿâni’l-Ḳurʾân ve iʿrâbüh. thk. Abdülcelil Abduh Şelebi. 5 Cilt. Beyrut: Âlemü’lKütüb, 1988/1408.
  • Zemahşerî, Ebü’l-Kāsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî. el-Keşşaf ‘an hakâ’ikı gavâmizi’t-tenzil ve ‘uyûni’l-ekâvil fî vücuhi’tte’vîl. thk. Halil Me’mun Şiha. Beyrut: Dârü'l-Ma'rife, 1430/2009.
  • Zengin, Mehmet Ali. Biyoloji Uygulamaları ve Tıbbi Müdahaleler Karşısında İnsan Haklarının Korunması. Ankara: Adalet Yayınevi, 2012.
  • Zeylaî, Ebû Muhammed Fahruddîn Osmân b. Alî b. Mihcen b. Yûnus esSûfî el-Bariî. Tebyînü'l-hakãik fî şerhi Kenzi'd-dekãik. 6 Cilt. Bulak: elMatbaatü'l-Kübra'l-Emiriyye, 1313.
APA Şahin N (2020). İnsanın Onuru mu? Mükerremliği mi? Biyoetikte İnsanın Değerinin Temellendirilmesine Yönelik Bir Analiz. , 229 - 258. 10.18498/amailad. 698420
Chicago Şahin Nurten Zeliha İnsanın Onuru mu? Mükerremliği mi? Biyoetikte İnsanın Değerinin Temellendirilmesine Yönelik Bir Analiz. (2020): 229 - 258. 10.18498/amailad. 698420
MLA Şahin Nurten Zeliha İnsanın Onuru mu? Mükerremliği mi? Biyoetikte İnsanın Değerinin Temellendirilmesine Yönelik Bir Analiz. , 2020, ss.229 - 258. 10.18498/amailad. 698420
AMA Şahin N İnsanın Onuru mu? Mükerremliği mi? Biyoetikte İnsanın Değerinin Temellendirilmesine Yönelik Bir Analiz. . 2020; 229 - 258. 10.18498/amailad. 698420
Vancouver Şahin N İnsanın Onuru mu? Mükerremliği mi? Biyoetikte İnsanın Değerinin Temellendirilmesine Yönelik Bir Analiz. . 2020; 229 - 258. 10.18498/amailad. 698420
IEEE Şahin N "İnsanın Onuru mu? Mükerremliği mi? Biyoetikte İnsanın Değerinin Temellendirilmesine Yönelik Bir Analiz." , ss.229 - 258, 2020. 10.18498/amailad. 698420
ISNAD Şahin, Nurten Zeliha. "İnsanın Onuru mu? Mükerremliği mi? Biyoetikte İnsanın Değerinin Temellendirilmesine Yönelik Bir Analiz". (2020), 229-258. https://doi.org/10.18498/amailad. 698420
APA Şahin N (2020). İnsanın Onuru mu? Mükerremliği mi? Biyoetikte İnsanın Değerinin Temellendirilmesine Yönelik Bir Analiz. Amasya ilahiyat dergisi, 0(14), 229 - 258. 10.18498/amailad. 698420
Chicago Şahin Nurten Zeliha İnsanın Onuru mu? Mükerremliği mi? Biyoetikte İnsanın Değerinin Temellendirilmesine Yönelik Bir Analiz. Amasya ilahiyat dergisi 0, no.14 (2020): 229 - 258. 10.18498/amailad. 698420
MLA Şahin Nurten Zeliha İnsanın Onuru mu? Mükerremliği mi? Biyoetikte İnsanın Değerinin Temellendirilmesine Yönelik Bir Analiz. Amasya ilahiyat dergisi, vol.0, no.14, 2020, ss.229 - 258. 10.18498/amailad. 698420
AMA Şahin N İnsanın Onuru mu? Mükerremliği mi? Biyoetikte İnsanın Değerinin Temellendirilmesine Yönelik Bir Analiz. Amasya ilahiyat dergisi. 2020; 0(14): 229 - 258. 10.18498/amailad. 698420
Vancouver Şahin N İnsanın Onuru mu? Mükerremliği mi? Biyoetikte İnsanın Değerinin Temellendirilmesine Yönelik Bir Analiz. Amasya ilahiyat dergisi. 2020; 0(14): 229 - 258. 10.18498/amailad. 698420
IEEE Şahin N "İnsanın Onuru mu? Mükerremliği mi? Biyoetikte İnsanın Değerinin Temellendirilmesine Yönelik Bir Analiz." Amasya ilahiyat dergisi, 0, ss.229 - 258, 2020. 10.18498/amailad. 698420
ISNAD Şahin, Nurten Zeliha. "İnsanın Onuru mu? Mükerremliği mi? Biyoetikte İnsanın Değerinin Temellendirilmesine Yönelik Bir Analiz". Amasya ilahiyat dergisi 14 (2020), 229-258. https://doi.org/10.18498/amailad. 698420