Abdülğanî b. İsmâil en-Nablusî (ö. 1143/1731) ve Miftâhu'l-Ma‘ıyye Adlı Eseri Çerçevesinde Nakşibendî Tarikatının On Bir Esâsı
Yıl: 2020 Cilt: 0 Sayı: 14 Sayfa Aralığı: 293 - 326 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.18498/amailad.581697 İndeks Tarihi: 20-10-2020
Abdülğanî b. İsmâil en-Nablusî (ö. 1143/1731) ve Miftâhu'l-Ma‘ıyye Adlı Eseri Çerçevesinde Nakşibendî Tarikatının On Bir Esâsı
Öz: Yaşadığı çağda (XVII-XVIII. y.y.) Suriye’deki mânevî hayatın teşekkülündeönemli rol oynayan Nablusî (ö. 1143/1731), Kâdiriyye ve Nakşibendiyyetarikatlarından hırka giyen, zâhirî ve tasavvufî ilimlerde söz sâhibi olan birâlimdir. Üç yüz kadar eser telif eden Nablusî’nin en dikkat çeken eserleri,tasavvufla ilgili olanlarıdır. Bu kitaplardan biri de Miftâhu’l-ma‘ıyye fî düstûri'ttarîkati'n-Nakşibendiyye adlı eserdir. Bu kitap, Tâcüddin b. Zekeriyyâ’nın (ö.1050/1640) Tâciyye isimli eserinin şerhidir. Bu makale, adı geçen kitabı merkezealarak Nakşibendiyye’nin on bir esâsı hakkında Nablusî’nin bakış açısını ortayakoymayı amaçlamaktadır. Abdülhâlik-ı Gücdüvânî (ö. 612/1220) ve BahâüddînNakşibend (ö. 791/1389) tarafından ortaya konan on bir esâs, Kelimât-ı Kudsiyeolarak adlandırılır. Farsça kelimelerle ifâde edilen bu esasların temel hedefi,müritlerin mânevi gelişimini sağlamaktır.Birinci esâs (Yâd Kerd), sürekli olarak yüce Allâh'ı zikretmeyi, ikinci esâs (BâzGeşt), tevâzuyla Allâh'a yönelmeyi, üçüncü esâs (Nigâh Dâşt), kalbi havâtırakarşı korumayı, dördüncü esâs (Yâd Daşt), kalben Allâh'a dönüş hâlinimuhâfaza edip devamlı olarak Allâh'ı hatırda tutmayı, beşinci esâs (Hûş DerDem), her nefesi bilinçli bir şekilde alıp vermeyi, altıncı esâs (Sefer Der Vatan),halktan uzaklaşıp Allâh'a yönelmeyi, yedinci esâs, (Nazar Ber-Kadem) atılanher adımı dikkatli bir şekilde atmayı, sekizinci esâs (Halvet Der Encümen), halkiçinde iken Allâh ile birlikte olmayı, dokuzuncu esâs (Vukûf-i Zamânî), her ânıbilinçli olarak geçirmeyi, onuncu esâs (Vukûf-i Adedî), zikir adedine riayetetmeyi, on birinci esâs (Vukûf-i Kalbî) ise kalbi sürekli kontrol altında tutmayıöğütler.
Anahtar Kelime: The Eleven Principles of Naqshibandiyya Tariqa in the Framework of Abdulgani b. Ismail an-Nablusi (d. 1143/1731) and Miftâhu'lMa‘ıyye
Öz: Nablusî (d. 1143/1731), who played an important role in shaping of spiritual life in Syria in the age of his life (17th-18th centuries), was a scholar in material and spiritual sciences authorized by Kadiriyya Tariqa and Naqshibandiyya Tariqa. The most striking works of Nablusî, who wrote about three hundred works, are those related to mysticism. One of these books is Miftâhu'l-ma‘ıyye fı düstûri'ttarîkati'n-Nakşibendiyye. This book is an explanation of the book Tâciyye written by Tajuddin b. Zakariyya (d. 1050/1640). This article aims to reveal the viewpoint of Nablusi on the eleven principles of Naqshbandiyya by taking the mentioned book into the center. Eleven principles determined by Abdulhalik-i Gucduvani (d. 612/1220) and Bahauddin Naqshiband (d. 791/1389) are called Kelimât-i Kudsiyya. The basic goal of these principles, expressed in Persian words, is to provide spiritual development of the disciples. The first of these eleven principles (Yâd Kerd) always advises to remember the Almighty God. The second principle (Bâz Geşt), humbly advises to return to God. The third principle (Nigâh Dâşt), advises protecting the heart against any thought. The fourth principle advises to preserve the state of return to the heart with the heart and to remember Allâh forever. The fifth principle (Hûş DerDem), advises taking every breath consciously. The sixth principle (Sefer Der Vatan), advises to move away from the people and to return to God; The seventh principle (Nazar Ber-Kadem), advises that you take each step carefully. The eighth principle (Halvet Der Encümen), advises to be with God among the people; the ninth principle (Vukûf-i Zamânî), proposes to spend all time consciously. The tenth principle (Vukûf-i Adedî) advises to abide by the number of dhikr; eleventh principle (Vukûf-i Kalbî), advises to keep the heart under constant control.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- A‘zam, Cemîl. Ukûdü’l-cevher fî terâcimi men lehüm hamsûne tasnîfen femietü fe-ekser. Beyrut: el-Matba'atü’l-ehliyye, 1326/1908.
- Bağdâdî, İsmâil Paşa. Hediyyetü’l-ârifîn. 2 Cilt. İstanbul: y.y., 1951.
- Bahaî, Nasrullah. Büyük İslâm Velîsi Muhammed Bahaeddin Şah Nakşibendî Hayâtı, Şahsiyeti, Menkibeleri. nşr. Taşköprülü Ali Altın. İstanbul: M. Şevket Eygi Matbaası, 1328/1966.
- Alâaddin, Bekrî. Bir Çağın Öncüsü Abdülganî Nâblusî Hayâtı ve Fikirleri. çev. Veysel Uysal. İstanbul: İnsan yayınları, 1995.
- Cihan, Ahmet Kamil. Abdülganî Nâblusî’nin Hayâtı ve Kelâmî Görüşleri. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1988.
- Dernîka, Muhammed Ahmed. et-Tarîkatü’n-Nakşibendiyye ve a‘lâmühâ. Trablus: Jarrous Press, 1408/1987.
- Hânî, Abdülmecîd b. Muhammed. el-Kevâkibü’d-dürriyye ale’l-hadâikı’lverdiyye fî ecillâi’s-sâdâti’n-Nakşibendiyye. tsh. Muhammed Halid elHarse. Dımaşk: Dâru’l-Beyrûtî, 1996.
- Hânî, Muhammed b. Abdullah. el-Behcetü’s-seniyye fî âdâbi’t-Tarîkati’lAliyyeti’l-Hâlidiyyeti’n-Nakşibendiyye. İstanbul: İhlas Vakfı Yayınları, 1381/2002.
- Hasenî, Şerîf Abdulhay b. Fahruddîn. Nüzhetü’l-havâtır ve behcetü’lmesâmi‘ve’n-nevâzır. Beyrut: Dâru İbn-i Hazm, 1. Basım, 1420/1999.
- Kuşeyrî, Abdülkerîm. er-Risâletü’l-Kuşeyriyye. tsh. Hânî el-Hâc. Kâhire: el-Mektebet’t-tevfîkıyye, ts.
- Mekkî, Ebû Tâlib Muhammed b. Ali. Kûtü’l-kulûb fî mu‘âmeleti’l-mahbûb. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-fikr, ts.
- Mete, Ayşegül. “Nakşibendiyye-Tâciyye’nin Kurucusu: Tâceddîn b. Zekeriyyâ Hayatı, Eserleri ve Tasavvufî Yolu”. Türkiyat Araştırmaları Dergisi 32 (2012): 179.
- Muhıbbî, Muhammed Emin b. Fazlullah b. Muhibbillah ed-Dımaşkî. Hulâsatü’l-eser fî a‘yâni’l-karni’l-hâdi aşer. 4 Cilt. Kahire: Matbaatu’lvehbiyye, 1284.
- Murâdî, Ebû’l-Fazl Muhammed Halil. Silkü’d-dürer fî a‘yâni’l-karni’s-sânî aşer. 4 Cilt. Bağdad: Mektebetü’l-mesnâ, ts.
- Nablusî, İsmail b. Abdülğanî. Miftâhu’l-ma‘ıyye fî düstûri’t-Tarîkati’nNakşibendiyye. thk. Cevdet Muhammed Ebü’l-Yezîd el-Mehdî. Kâhire: ed-Dâru’l-cûdiyye, 1429/2008.
- Nablusî, İsmail b. Abdülğanî. Miftâhü'l-maiyye fî tarîki'n-Nakşibendiyye. Konya: Konya Bölge Yazmalar Kütüphanesi, 3604/1, 1b-60a. yazmalar.gov.tr.
- Nablusî, İsmail b. Abdülğanî. Tercüme-i Miftâhü'l-maiyye fi tarîkati'nNakşibendiyye. çev. Osman Bahri b. Muhammed Emin Şeyhluli. Ankara: EHT A 30939/EHT A 35408, 280 sayfa. millikutuphane.gov.tr.
- Nahlî, Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed el-Mekkî. Büğyetü’t-tâlibîn libeyâni’l-meşâyihı’l-muhakıkîni’l-mu‘temedîn. Haydarabad: Matbaatü meclis-i dâirati’l-meârifi’n-nizâmiyye, 1. Basım, 1328.
- Nebhânî, eş-Şeyh Yûsuf b. İsmâil. Câmi’u Kerâmâti’l-Evliyâ. thk. İbrâhim Atve Ivaz. 2 Cilt. Porbandar: Merkez-i Ehli Sünnet Berakât-i Razâ, 1422/2001.
- Öngören, Reşat. “Taceddin b. Zekeriyya”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39/342-343. Ankara: TDV Yayınları, 1996.
- Öteleş, Zeliha. Abdülganî en-Nâblusî Şerhi Bağlamında İbnü’l-Fârız’ın Kasîde-i Tâiyye’sinde Seyr u Sülûk. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2014.
- Özaydın, Murat. “Şeyh Abdurrahman’a Göre Nakşibendîliğin On Bir Temel Esası”. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi 13/50 (2014), 214.
- Özel, Ahmet. “Nablusî, Abdülganî b. İsmâil”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 32/268. Ankara: TDV Yayınları, 2006.
- Sâbûnî, Muhammed Ali. Safvetü’t-tefâsîr. Beyrut: Dâru’l-Kalem, 1980.
- Sem‘ânî, Ebû Sa’d Abdülkerîm b. Muhammed b. Mansûr. el-Ensâb. thk. Abdülfettâh Muhammed el-Hulv. 8. Cilt. Beyrut: y.y., 1981.
- Toprak, Mehmet Sait. “İnsan’ın Anlamı Üzerine Bir Araştırma: Abdülganî En-Nablusî”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 26 (2007), 45-82.
- Tosun, Necdet. Bahaeddin Nakşibend: Hayatı, Görüşleri, Tarikatı. İstanbul: İnsan Yayınları, 1. Basım, 2002.
- Tosun, Necdet. “Nakşibendiyye” (Âdâb ve Erkân). Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/342. Ankara: TDV Yayınları, 2006.
- Türer, Osman. Ana Hatlarıyla Tasavvuf Tarihi. İstanbul: Seha Neşriyat, 1998.
- Uludağ, Süleyman. Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınları. 2005.
- Uysal, Muhittin. Tasavvuf Kültüründe Hadis. Konya: Yediveren Yayınları, 2001.
- Yılmaz, H. Kâmil. Anahatlarıyla Tasavvuf ve Tarîkatlar. İstanbul: Ensar Neşriyat, 11. Basım, 2007.
- Ziriklî, Hayruddîn. el-E‘lâm: Kâmûsü terâcimi’l-eşhüri’r-ricâl ve’n-nisâi mine’l-arabi ve’l-müste‘ribîne ve’l-müsteşrikîn. 11 Cilt. Beyrut: Dâru’lilmi’l-melâyîn, 15. Basım, 2002.
| APA | özçelik m (2020). Abdülğanî b. İsmâil en-Nablusî (ö. 1143/1731) ve Miftâhu'l-Ma‘ıyye Adlı Eseri Çerçevesinde Nakşibendî Tarikatının On Bir Esâsı. , 293 - 326. 10.18498/amailad.581697 |
| Chicago | özçelik mevlüt Abdülğanî b. İsmâil en-Nablusî (ö. 1143/1731) ve Miftâhu'l-Ma‘ıyye Adlı Eseri Çerçevesinde Nakşibendî Tarikatının On Bir Esâsı. (2020): 293 - 326. 10.18498/amailad.581697 |
| MLA | özçelik mevlüt Abdülğanî b. İsmâil en-Nablusî (ö. 1143/1731) ve Miftâhu'l-Ma‘ıyye Adlı Eseri Çerçevesinde Nakşibendî Tarikatının On Bir Esâsı. , 2020, ss.293 - 326. 10.18498/amailad.581697 |
| AMA | özçelik m Abdülğanî b. İsmâil en-Nablusî (ö. 1143/1731) ve Miftâhu'l-Ma‘ıyye Adlı Eseri Çerçevesinde Nakşibendî Tarikatının On Bir Esâsı. . 2020; 293 - 326. 10.18498/amailad.581697 |
| Vancouver | özçelik m Abdülğanî b. İsmâil en-Nablusî (ö. 1143/1731) ve Miftâhu'l-Ma‘ıyye Adlı Eseri Çerçevesinde Nakşibendî Tarikatının On Bir Esâsı. . 2020; 293 - 326. 10.18498/amailad.581697 |
| IEEE | özçelik m "Abdülğanî b. İsmâil en-Nablusî (ö. 1143/1731) ve Miftâhu'l-Ma‘ıyye Adlı Eseri Çerçevesinde Nakşibendî Tarikatının On Bir Esâsı." , ss.293 - 326, 2020. 10.18498/amailad.581697 |
| ISNAD | özçelik, mevlüt. "Abdülğanî b. İsmâil en-Nablusî (ö. 1143/1731) ve Miftâhu'l-Ma‘ıyye Adlı Eseri Çerçevesinde Nakşibendî Tarikatının On Bir Esâsı". (2020), 293-326. https://doi.org/10.18498/amailad.581697 |
| APA | özçelik m (2020). Abdülğanî b. İsmâil en-Nablusî (ö. 1143/1731) ve Miftâhu'l-Ma‘ıyye Adlı Eseri Çerçevesinde Nakşibendî Tarikatının On Bir Esâsı. Amasya ilahiyat dergisi, 0(14), 293 - 326. 10.18498/amailad.581697 |
| Chicago | özçelik mevlüt Abdülğanî b. İsmâil en-Nablusî (ö. 1143/1731) ve Miftâhu'l-Ma‘ıyye Adlı Eseri Çerçevesinde Nakşibendî Tarikatının On Bir Esâsı. Amasya ilahiyat dergisi 0, no.14 (2020): 293 - 326. 10.18498/amailad.581697 |
| MLA | özçelik mevlüt Abdülğanî b. İsmâil en-Nablusî (ö. 1143/1731) ve Miftâhu'l-Ma‘ıyye Adlı Eseri Çerçevesinde Nakşibendî Tarikatının On Bir Esâsı. Amasya ilahiyat dergisi, vol.0, no.14, 2020, ss.293 - 326. 10.18498/amailad.581697 |
| AMA | özçelik m Abdülğanî b. İsmâil en-Nablusî (ö. 1143/1731) ve Miftâhu'l-Ma‘ıyye Adlı Eseri Çerçevesinde Nakşibendî Tarikatının On Bir Esâsı. Amasya ilahiyat dergisi. 2020; 0(14): 293 - 326. 10.18498/amailad.581697 |
| Vancouver | özçelik m Abdülğanî b. İsmâil en-Nablusî (ö. 1143/1731) ve Miftâhu'l-Ma‘ıyye Adlı Eseri Çerçevesinde Nakşibendî Tarikatının On Bir Esâsı. Amasya ilahiyat dergisi. 2020; 0(14): 293 - 326. 10.18498/amailad.581697 |
| IEEE | özçelik m "Abdülğanî b. İsmâil en-Nablusî (ö. 1143/1731) ve Miftâhu'l-Ma‘ıyye Adlı Eseri Çerçevesinde Nakşibendî Tarikatının On Bir Esâsı." Amasya ilahiyat dergisi, 0, ss.293 - 326, 2020. 10.18498/amailad.581697 |
| ISNAD | özçelik, mevlüt. "Abdülğanî b. İsmâil en-Nablusî (ö. 1143/1731) ve Miftâhu'l-Ma‘ıyye Adlı Eseri Çerçevesinde Nakşibendî Tarikatının On Bir Esâsı". Amasya ilahiyat dergisi 14 (2020), 293-326. https://doi.org/10.18498/amailad.581697 |
