Bu çalışma, tarihte yaşanmış, insan eliyle uygulanan katliamlarınsanat eserlerine yansıması ve toplumsal hafızayla olan ilişkisiniaraştırmayı amaçlamaktadır. Tarihin akışını değiştiren olaylaryazılı ve sözel tarih aracılığı ile günümüze ulaşırken, sanat eserleride görsel bellek olarak tarih yazımına katkıda bulunmaktadır.Diğer bir deyişle; savaş resimleri, büstler ve portreler gibiçoğaltılabilecek birçok sanat eseri, bir belge olarak tarihselsüreçleri çözümlememize yardımcı olduğu kadar aynı zamandatarihi sorgulamaya aracılık etmektedir. Hemen hemen her ulustaya dinsel ya da politik nedenlerle oluşan anlaşmazlıklarsonucunda çıkan savaşlar ya da benzeri şiddet olayları, sanatpratiklerinde karşımıza çıkmaktadır. Yaşanan bu olaylar, farklıdönem ve sanatsal üsluplarla sanat eserleri aracılığı ile günümüzekadar ulaşmaktadır. İspanyol ressam Francisco Goya’nın 1814tarihli “Üç Mayıs Katliamı” adlı eseri, Fransız askerlerininİspanya’ya yaptığı işgalde direnen halkın kurşuna dizilmesahnesini doğrudan göstermesi açısından önemlidir. Katalanressam Pablo Picasso’nun “Guernica” (1937) adlı eseri İspanya İçSavaşı sırasında Nazi askerlerinin Guernica kasabasınıbombalamasını tasvir etmesi ve yaşanan dehşeti izleyiciyegöstermesi açısından önemlidir. Yine Pablo Picasso’ya ait olan“Kore Katliamı 1951” adlı eser, Amerikan askerlerinin Kore’dekihalka uyguladığı şiddeti görselleştirmesi adına önemlidir. II.Dünya Savaşı ile ilgili diğer bir resim de Zi Jian Li’nin “BüyükNanjing Katliamı” adlı eseridir. II.Dünya Savaşı’nda JaponlarınÇin’in Nanjing eyaletinde yaklaşık üç yüz bin kişinin öldürdüğü“Büyük Nanjing Katliamı” olarak anılan olayları, savaştan yıllarsonra Li’nin eserinde görmek mümkündür. Sanatçı 1992 yılındaürettiği resimde, birçok figür aracılığı ile ceset “dağı” resmederek,tarihte yaşanmış bu olayın dramatik ölçüsünü gözler önünesermektedir. Savaşlar ve şiddetin çok sık yaşandığı Ortadoğu’da1982 yılında İsrail yanlısı Hristiyan milisleri tarafındangerçekleşen ve “Sabra ve Şatilla Katliamı” olarak anılan olayda,aşırı sağcılar Filistin mülteci kampına saldırmış ve içlerindeçocukların da olduğu yüzlerce kişiyi öldürmüşlerdir. Dia al- Azzawi’nin 1982-83 yıllarında olayın ardından ürettiği “Sabra veŞatilla Katliamı” adlı eseri, 300 x 750 cm boyutuyla, yaşanankatliamın arkasından yakılan bir ağıt gibi durmaktadır. Verilenbu örneklerin dışında, günümüz sanatında da katliamlara yönelikeserler bulunmaktadır. Bununla birlikte, günümüz sanatınınontolojik yapısı gereği, sanatçılar katliamları doğrudan göstermekyerine, yaşanan olayları hatırlatmaya yönelik anlatı dili seçmeleri,bu eserleri diğerlerinden ayıran bir özellik olarak dikkat çekicidir.Can Togay ve Gyula Pauer tarafından yapılan “TunaAyakkabıları” (2005), Budapeşte’de Tuna Nehri kenarındayaşanan olaya tanıklık etmemizi sağlayan anıtsal bir heykeldir.Aslına uygun 60 adet metal ayakkabıdan oluşan bu eser, II. DünyaSavaşı sırasında Nazi askerleri tarafından nehir kenarındaayakkabıları çıkartılarak kurşuna dizilerek öldürülen binlerceYahudi anısına yapılmıştır. Yine günümüz sanatından bir örnekolarak, Güney Afrikalı sanatçı Haroon Gunn’ın 2018 tarihli“Senzenina” adlı eseri tarihsel tanıklık adına önemli bir eserdir.Zulu ve Xhosa dilinde “Ne Yapmıştık” anlamına gelen bu eserde,2012 Ağustos’unda Marikana’da (Güney Afrika) platinmadeninde grev yapan madencilerin, polis tarafından silahlaöldürülmesi konu edilmektedir. Olay sırasında ölen 34madencinin savunmasız bir şekildeyken öldürülmesi, enstalasyonaracılığı ile izleyiciye aktarılmaktadır.