Edirne Yeni Saray’ın Arz Odası ve Kum Kasrı’nın 1171/1757-58 Yılı Onarımları

Yıl: 2020 Cilt: 12 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 1177 - 1204 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.9737/hist.2020.873 İndeks Tarihi: 12-10-2020

Edirne Yeni Saray’ın Arz Odası ve Kum Kasrı’nın 1171/1757-58 Yılı Onarımları

Öz:
Bu çalışmada Edirne’deki Sarây-ı Cedîd-i Âmire’nin Kum Meydanı’nda bulunan Arz Odasıve Kum Kasrı üzerinde durulmuştur. Olasılıkla II. Mehmed döneminde inşa edilmiş olan her ikiyapı da ne yazık ki günümüze ulaşamamıştır. Bundan dolayı Arz Odası ve Kum Kasrı için fizikselbir gözlem yapmak mümkün değildir. Ancak bugüne kadar dönem kaynakları ve arşiv kayıtlarınınsunduğu bilgiler ışığında iki yapının tasviri de yapılabilmiştir. Bu çalışmada ise kayıtların sunduğubilgiler ışığında her iki yapı üzerinde durulmuştur. Bununla birlikte III. Mustafa’nın iktidaryıllarına tarihlenen 1171 (H.)/1757-58 (M.) yılı tamiratında Arz Odası ve Kum Kasrı’ndayapılması planlanan tamiratlara odaklanılmıştır. Bilindiği üzere III. Ahmed’in tahttanindirilmesinin ardından Edirne Saray’ı uzun bir süre terkedilmesi neticesinde eski görkemligünlerinden uzak bir süreç yaşamıştır. Üzerinde durulan tamirat da geçen bu sürenin sonunda III.Mustafa’nın emriyle başlatılmıştır. Sultan tahta çıktıktan sonra sarayın harap bir hale geldiğinisöyleyerek, tamir edilmesini emretmiştir. Tamirat kapsamında sarayın büyük bir bölümünün tamiredilmesi planlanmıştır. Kayıtlardan anlaşıldığı kadarıyla bu dönemde saraydaki diğer yapılar gibiArz Odası ile Kum Kasrı da harap bir haldedir. Yine kayıtlardan anlaşıldığı kadarıyla düşünülentamirat sınırlı kalmış, kapsamlı bir tamirata dönüşmemiştir. Bunun en önemli nedeni ise Sultan III.Mustafa’nın kısa bir süre sonra sarayı ziyaret edeceğinden tamiratın çabucak bitirilmesi istenmişolmalıdır.
Anahtar Kelime:

The Repairs of the Edirne New Palace’s Hall of Petitions and Sand Pavilion in the year of 1171/1757-58

Öz:
This essay discusses the Hall of Petitions “Arz Odası” and the Sand Pavilion “Kum Kasrı” of the New Imperial Palace “Sarây-ı Cedîd-i Âmire” in Edirne. However, both structures, which were built probably in the era of Mehmet-II, unfortunately did not arrive to the present day. Therefore, it is impossible to make a physical observation for the “Arz Odası” and the “Kum Kasrı”. However, in the light of the information and data provided by the resources from the era and records of archive, the depiction and description of both structures have also been made up to now. In this research however, we have focused on both structures in the light of information provided by the records. In as much as the fact that repairing year of “1171 (H)/1757-58 (M)” was dated to the ruling years of the Sultan Mustafa-III, however, the focus has been made on the repairs planned for building of “Arz Odası” and “Kum Kasrı”. As is known, following Ahmed III's toppling from the throne, the Edirne Palace had lived away from its old glorious days for a long time due to its abandonment and seclusion for a long period. However, the repair on which we have focused had been started by the order of Mustafa III at the end of the said period elapsed. The Sultan, after being removed from the throne, ordered that the Palace should be repaired, saying that it had become a ruined condition. Within the coverage of repair, it was planned that a large part of the Palace should be repaired. As much as it is understood from the records, at that period the “Arz Odası” and “Kum Kasrı” were also in a ruined and devastated condition like other buildings in the Palace. Likewise, as much as it is understood from the records, the planned repair remained limited, which was not turned into a comprehensive repair. The most important reason for it however might be that the repair should have been completed as soon as possible since the Sultan Mustafa-III would visit the Palace within a shortest possible time.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Bab-ı Defteri Başmuhasebe Kalemi Evrakı [D.BŞM.] 41368,
  • Bâb-ı Defterî, Başmuhasebe Bina Eminliği [D.BŞM.BNE.d.] 15933.
  • Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi [TSMA.] Defter [D]nr. 9566
  • Türk Tarih Kurumu [TTK.] Arşivi OFS.76.11.3; HEE.159.19.2; HEE.159.19.4; HEE.159.19.5; HEE.159.19.6; HEE.159.19.7; HEE.159.19.9; HEE.159.19.10; HEE.159.1 9.11; HEE.159.19.12.
  • AHMED BÂDÎ EFENDİ, Riyâz-ı Belde-i Edirne, 20. Yüzyıla Kadar Osmanlı Edirne’si, C. 1/1, 2/1, haz. Niyazi Adıgüzel-Raşit Gündoğdu, Trakya Üniversitesi Yayınları, Edirne 2014.
  • ASLANAPA, Oktay, Edirnede Osmanlı Devri Âbideleri, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1949.
  • AYVERDİ, E. Hakkı, Osmanlı Mi’mârîsinde Fâtih Devri 855-886 (1451-1481), C. III. İstanbul Fetih Cemiyeti İstanbul Enstitüsü, İstanbul 1989.
  • BAYKAL, İsmail H., Enderûn Mektebi Tarihi, İstanbul Fetih Derneği, İstanbul, 1953.
  • CANTAY, Gönül, “Edirne Sarayı Kazısı 1999 (Matbah-ı Amire Yemek Salonları)”, Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri (4: 2000 Van), Van 2000, s. 65-76.
  • CANTAY, G, “Edirne Yeni Sarayı (Matbah-ı Amire) Kazısı 1999”, Kazı Sonuçları Toplantısı (XXII: 2000 Ankara), C. 2, Ankara 2001, s. 439-448.
  • CANTAY, G, “Edirne Yeni Sarayı Kazıları 2001”, Yeni Ozan Ağacı Kültür-Sanat-Edebiyat Dergisi, C. 3, S. 27, Edirne 2001, s. 3.
  • CANTAY, G, “Edirne Yeni Sarayı Kazısı (1999-2000) Keramik Buluntuları”, Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazı ve Araştırma Sempozyumu Bildirileri (5: 2001 Ankara), Ankara 2001, s. 145-160.
  • CANTAY, G, “Edirne Yeni Sarayı Kazıları 2001 Buluntuları”, Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazı Sonuçları ve Sanat Tarihi Sempozyumu Bildirileri (6: 2002 Kayseri), Kayseri 2002, s. 229-238.
  • CANTAY, G, “Edirne Yeni Sarayı Kazısı, 2000”, Kazı Sonuçları Toplantısı (XXIII: 2001 Ankara), C. 1, Ankara 2002, s. 29-40.
  • CANTAY, G, “Edirne Yeni Sarayı Kazısında Bulunan Figürlü Keramikler”, Uluslararası Sanat Tarihi Sempozyumu (Prof. Dr. Gönül Öney’e Armağan) Bildirileri (2002 İzmir), İzmir 2002, s. 175-179.
  • CANTAY, G, “Edirne Yeni Sarayı Kazısı 2001”, Uluslararası Kazı Araştırma ve Arkeometri Sempozyumu (XXIV: 2002 Ankara), Ankara 2003, s. 29-38.
  • CANTAY, G, “Edirne Yeni Sarayı Kazısı Lüle Buluntuları”, Sanat Tarihi Defterleri, S. 7, İstanbul 2003, s. 15-24.
  • CANTAY, G, “Edirne Yeni Sarayı Kazısı, 2001”, Kazı Sonuçları Toplantısı (XXIII: 2001 Ankara), C. 1, Ankara 2003, s. 29-40.
  • CANTAY, G, “Edirne Yeni Sarayı Kazısı Lüle Buluntuları”, Sakarya Üniversitesi Fen Edebiyat Dergisi, C. 7, S. 1, 2005, s. 108-120.
  • CANTAY, G, “Edirne Yeni Sarayı 2002 Yılı Buluntularının Değerlendirilmesi”, Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazı ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri (7: 2003 İstanbul), İstanbul 2006, s. 57-61, 202-208.
  • DEMİR, Önder, Belgelerle Saray-ı Cedîd-i Âmire-i Edirne, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1999.
  • ELDEM, S. Hakkı, Köşkler ve Kasırlar, C. I, İstanbul 1969.
  • ELDEM, S. Hakkı, Köşkler ve Kasırlar, C. II, İstanbul 1974.
  • EVLİYÂ ÇELEBİ B. DERVİŞ MEHEMMED ZİLLÎ, Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi, Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat 305 Numaralı Yazmanın Transkripsiyonu-Dizini, III. Kitap, haz. Seyit Ali Kahraman ve Yücel Dağlı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 1999.
  • GÖKBİLGİN, M. T, XV-XVI. Asırlarda Edirne ve Paşa Livası: Vakıflar-Mülkler-Mukataalar, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1952.
  • GÖKBİLGİN, M. Tayyib, “Edirne”, Milli Eğitim Bakanlığı İslam Ansiklopedisi, C. 4, 1989, s. 107-125.
  • KAZANCIGİL, Ratip, Edirne Sarayı ve Yerleşim Planı (1330-1994), Edirne 1999.
  • KOCAASLAN Murat, “Düşmânlarımıza Bâ’is-i Helecân Vermek: Edirne Yeni Saray’ı Tamir Etmek”, Belleten, C. LXXVIII-S. 281, Ankara 2014, s. 149-171.
  • KOCAASLAN Murat- H. Ahmet Arslantürk, “Padişah İçin Hazırlık: 1067-1068 (1656-58) Yıllarında Edirne Sarayı’nda Onarımlar ve Yeni Mekânlar, Akademik Araştırmalar Dergisi, C. 14, S. 55, 2012, s. 1 -28.
  • KOCAASLAN Murat- H. Ahmet Arslantürk, “Sultan II. Mustafa Saltanatında Edirne Sarayı: 1696-1698 Harem Tamirâtları”, Turkish Studies, 9/1, 2014, s. 271 -312.
  • OSMAN, Rifat, Edirne Sarayı, (Yay. Süheyl Ünver), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1989.
  • OSMAN, Rifat-A. Süheyl Ünver, “Edirne Sarayı Hakkında”, Yeni Türk Mecmuası, C. 5, S. 57, 1937, s. 1114-1127.
  • ÖZ, Tahsin, “Edirne Yeni Sarayında Kazı ve Araştırmalar”, Edirne’nin 600. Fethi Yıldönümü Armağan Kitabı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1993, s. 217-222.
  • ÖZER, Mustafa, “Edirne Yeni Saray’ın Avadis Benliyan Tarafından Hazırlanan 1905 Tarihli Vaziyet Planı Hakkında Düşünceler”, 14th International Congress of Turkish Art Proceedings, (Paris, 2013), 559-566.
  • ÖZER, M, “Edirne Sarayı (Saray-ı Cedid-i Amire)’ndan Günümüze Ulaşabilen Yapılar Hakkında”, Turkish Studies, C. 9/10, 2014, s.809-836.
  • ÖZER. M, Edirne Sarayı (Saray-ı Cedid-i Âmire) Kısa Bir Değerlendirme, Bahçeşehir Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2014.
  • ÖZTÜRK, Said, “I. Ahmed Döneminde Edirne Sarayı Tamiri”, Osmanlı, C. 10, Ankara 1999, s. 435-439.
  • ÖZTÜRK, S, “Sultan I. Ahmed Döneminde Edirne Sarayı Tamiri”, Edirne Sarayı Sempozyumu (I: 1995: Edirne), Edirne 1999, s. 269-274.
  • SAĞLAM, Nevzat, Ahmed Vâsıf Efendi ve Mehâsinü’l-âsâr ve Hakā’iku’l-ahbār’ı 1166- 1188/1752-1774 (İnceleme ve Metin), Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı İslam Tarihi ve Sanatları Bilim Dalı, 2012.
  • SEZGİN, İbrahim, “1529 yılında Edirne Sarayında Gerçekleştirilen İnşa ve Tamir Faaliyetleri”, İzzet Gündağ Kayaoğlu Hatıra Kitabı Makaleler, İstanbul 2005, s. 397-407.
  • TOSUN, Miraç, “Şan-ı Devlet-i Aliyye’yi Korumak ya da Edirne Sarayı’nı Tamir Etmek”, History Studies, International Journal of History, V. 6, I. 6, 2014, s. 183-194.
  • TOSYAVİZADE Rifat Osman, Edirne Sarayı Hümayunu ve Kasırlar, Türk Tarih Kurumu Kütüphanesi, Y/732.
  • UZUNÇARŞILI, İ. Hakkı, Osmanlı Devletinin Saray Teşkilâtı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1988.
  • ÜNVER, A. Süheyl, “Edirne Sarayı Cedid-i Amiresi”, Yeni Mecmua, S. 85, 1923, s. 389-391.
  • ÜNVER, A. S, “Edirne Sarayı”, Yeni Mecmua, S. 86, 1923, s. 409-411.
  • ÜNVER, A. S, “Edirne Sarayında Hamamlar”, Yücel, S. 26, 1937, s. 55-59.
  • ÜNVER, A. S, “Edirne Sarayının Kum Kasrı”, Arkitekt, S. 9, 1939, ss. 253-257.
  • ÜNVER, A. S, Edirne Sarayında Kum Kasrı, İstanbul 1940
  • ÜNVER, A. S, Edirne’de Fatih’in Cihannüma Kasrı, İstanbul Fetih Derneği Yayınları, İstanbul 1953.
  • ÜNVER, A. S, “Adalet Kasrı”, Hayat Tarih Mecmuası, İstanbul, S. 11, 1966, s. 30-31.
  • ŞEHSUVAROĞLU, H. “Edirne’de Fatih’in Sarayı”, Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Belleteni, s. 232-233, 1961, s.10-11.
APA KOCAASLAN M (2020). Edirne Yeni Saray’ın Arz Odası ve Kum Kasrı’nın 1171/1757-58 Yılı Onarımları. , 1177 - 1204. 10.9737/hist.2020.873
Chicago KOCAASLAN MURAT Edirne Yeni Saray’ın Arz Odası ve Kum Kasrı’nın 1171/1757-58 Yılı Onarımları. (2020): 1177 - 1204. 10.9737/hist.2020.873
MLA KOCAASLAN MURAT Edirne Yeni Saray’ın Arz Odası ve Kum Kasrı’nın 1171/1757-58 Yılı Onarımları. , 2020, ss.1177 - 1204. 10.9737/hist.2020.873
AMA KOCAASLAN M Edirne Yeni Saray’ın Arz Odası ve Kum Kasrı’nın 1171/1757-58 Yılı Onarımları. . 2020; 1177 - 1204. 10.9737/hist.2020.873
Vancouver KOCAASLAN M Edirne Yeni Saray’ın Arz Odası ve Kum Kasrı’nın 1171/1757-58 Yılı Onarımları. . 2020; 1177 - 1204. 10.9737/hist.2020.873
IEEE KOCAASLAN M "Edirne Yeni Saray’ın Arz Odası ve Kum Kasrı’nın 1171/1757-58 Yılı Onarımları." , ss.1177 - 1204, 2020. 10.9737/hist.2020.873
ISNAD KOCAASLAN, MURAT. "Edirne Yeni Saray’ın Arz Odası ve Kum Kasrı’nın 1171/1757-58 Yılı Onarımları". (2020), 1177-1204. https://doi.org/10.9737/hist.2020.873
APA KOCAASLAN M (2020). Edirne Yeni Saray’ın Arz Odası ve Kum Kasrı’nın 1171/1757-58 Yılı Onarımları. History Studies, 12(3), 1177 - 1204. 10.9737/hist.2020.873
Chicago KOCAASLAN MURAT Edirne Yeni Saray’ın Arz Odası ve Kum Kasrı’nın 1171/1757-58 Yılı Onarımları. History Studies 12, no.3 (2020): 1177 - 1204. 10.9737/hist.2020.873
MLA KOCAASLAN MURAT Edirne Yeni Saray’ın Arz Odası ve Kum Kasrı’nın 1171/1757-58 Yılı Onarımları. History Studies, vol.12, no.3, 2020, ss.1177 - 1204. 10.9737/hist.2020.873
AMA KOCAASLAN M Edirne Yeni Saray’ın Arz Odası ve Kum Kasrı’nın 1171/1757-58 Yılı Onarımları. History Studies. 2020; 12(3): 1177 - 1204. 10.9737/hist.2020.873
Vancouver KOCAASLAN M Edirne Yeni Saray’ın Arz Odası ve Kum Kasrı’nın 1171/1757-58 Yılı Onarımları. History Studies. 2020; 12(3): 1177 - 1204. 10.9737/hist.2020.873
IEEE KOCAASLAN M "Edirne Yeni Saray’ın Arz Odası ve Kum Kasrı’nın 1171/1757-58 Yılı Onarımları." History Studies, 12, ss.1177 - 1204, 2020. 10.9737/hist.2020.873
ISNAD KOCAASLAN, MURAT. "Edirne Yeni Saray’ın Arz Odası ve Kum Kasrı’nın 1171/1757-58 Yılı Onarımları". History Studies 12/3 (2020), 1177-1204. https://doi.org/10.9737/hist.2020.873