ORTA TOROSLARIN KUZEY SINIRINDA ORTA-GEÇ KALKOLİTİK GEÇİŞ SÜRECİ: UBAİD-İLİŞKİLİ (?) ETKİLER

Abdullah HACAR (Hitit Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Arkeoloji Bölümü,Çorum,Türkiye)
TÜBA-AR: Türkiye Bilimler Akademisi Arkeoloji Dergisi
2 2
Yıl: 2020 Cilt: 0 Sayı: 26 Sayfa Aralığı: 27 - 43 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.22520/tubaar.2020.26.002 İndeks Tarihi: 14-10-2020

ORTA TOROSLARIN KUZEY SINIRINDA ORTA-GEÇ KALKOLİTİK GEÇİŞ SÜRECİ: UBAİD-İLİŞKİLİ (?) ETKİLER

Öz:
2017 yılında başlanılan Niğde İli Dağlık Alan Yüzey Araştırması’nın 2018-2019 yılları çalışmalarında Orta Toroslar’ın Bor Ovası’na ulaşan kuzey etekleri araştırılmıştır. Bu alanda yapılan incelemelerde projenin öncelikli amaçları arasında yer alan Kalkolitik ve İlk Tunç Çağı’na ilişkin önemli bulgular elde edilmiştir. Bunlardan en dikkat çekeni Orta Anadolu’nun geleneksel ince ve açkılı mal gruplarından farklılık gösteren ve literatürde Coba Kasesi olarak adlandırılan, çanak-çömlekte ilk kez seri üretime işaret eden kaba, açık renkli ve tarazlı/scraped yüzeye sahip kaseler ile Saman Yüzlü Sıkma Boyunlu Çömleklerin tespit edilmesidir. Benzer buluntular Ubaid yayılımı ile ilişkili olarak daha çok Kuzey Mezopotamya, Doğu Anadolu ve Kuzey Suriye yerleşmelerinde, üç kısımlı/bölümlü (tripartite) yapılar, labret’ler, token’lar, mühür ve mühür baskıları ile birlikte değişen sosyo-ekonomik ve politik örgütlenmenin işaretleri olarak Geç Ubaid evresinden itibaren görülmektedir. Orta Anadolu’nun güneyinde, giderek artan sayıda arkeolojik alanda tespit edilen Ubaid-ilişkili (?) buluntular, Orta Anadolu’nun yanı sıra Yakın Doğu Kalkolitiğine ilişkin mevcut değerlendirme ve yorumları büyük oranda değiştirecek/geliştirecek niteliktedir. Bu çalışmada, Orta Anadolu’nun Geç Kalkolitiğe geçiş sürecine ilişkin, Orta Torosların kuzey sınırından elde edilen yeni bulgular paylaşılacak ve bu bulguların Yakın Doğu Kalkolitiği için ne anlama geldiği tartışılacaktır.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • BALDI, J.S. 2010 “Coba Bowls Production, Use and Discard: A View from Tell Feres al Sharqi”, Proceedings of the 7th International Congress on the Archaeology of the Ancient Near East (Eds. R. Matthews/J. Curtis). Wiesbaden: 355-368.
  • BALDI, J.S. 2012 “Coba Bowls, Mass-Production, and Social Change in Post-Ubaid Times”, After the Ubaid: Interpreting Change from the Caucasusto Mesopotamia at the Dawn of Urban Civilization (4500-3500 BC) (Ed. C. Marro). Varia Anatolica XXVII: 393-416.
  • BERNBECK, R./COSTELLO, S. 2002. “Yenice Yanı: Bir Geç Kalkolitik-Demir Çağ Köyü’nde Sondaj Çalışmaları”, Salvage Project of the Archaeological Heritage of the Ilısu and Carchemish Dam Reservoirs (Eds. N. Tuna/J. Öztürk). Ankara: 653-672.
  • BIÇAKÇI, E./GODON, M./ÇAKAN, Y. G. 2012. “Tepecik-Çiftlik”, The Neolithic in Turkey Central Turkey (Vol. 3) (Eds. M. Özdoğan/N. Başgelen/P. Kuniholm). İstanbul: 89-134.
  • BRENIQUET, C. 1989. “Les origines de la Culture d’Obeid en Mesopotamia du Nord”, Upon this Foundation-The Ubaid Reconsidered(Eds. E. Henrickson/I. Thuesen). Copenhagen: 325-338.
  • CAMPELL, S./FLETCHER, A. 2010. “Questioning the Halaf-Ubaid Transition”, Beyond the Ubaid: Transformation and Integration in the Late Prehistoric Societies of the Middle East (Eds. R. Carter/G. Philip). Chicago: 69-83.
  • CANEVA, I. 2017. “MÖ V. binyıl’da Mersin-Yumuktepe’de üretim ve sosyal dönüşüm”, Arkeoloji ve Sanat Dergisi 154:15-26.
  • CANEVA, I. 2019. “Yumuktepe Level XVI: the field data”, The Chalcolithic at Mersin-Yumuktepe, Level XVI Reconsidered (Eds. G. Palumbi/I. Caneva). İstanbul: 23-44.
  • CANEVA, I./KÖROĞLU, G. 2010. Yumuktepe Dokuzbin Yıllık Yolculuk. İstanbul.CANEVA, I./PALUMBI, G./PASQUINO, A. 2012. “The Ubaid Impact on the periphery: Mersin-Yumuktepe during the fifth millennium BC”, After the Ubaid: Interpreting Change from the Caucasus to Mesopotamia at the Dawn of Urban Civilization (4500-3500 BC) (Ed. C. Marro). Varia Anatolica XXVII: 353-389.
  • CARTER, R. A./PHILIP, G. 2010.“Deconstructing the Ubaid”, Beyond the Ubaid: Transformation and Integration in the Late Prehistoric Societies of the Middle East (Eds. R. Carter/G. Philip). Chicago: 1-22.
  • ÇAYLI, P. 2017. “Gelenekte Devamlılık: Orta Kalkolitik Güvercinkayası ve Köşk Höyük I”, Samsat’tan Acemhöyük’e Eski Uygarlıkların İzinde Aliye Öztan’a Armağan (Eds. S. Özkan/H. Hüryılmaz/A. Türker). İzmir: 23-39.
  • DEMIRTAŞ, I. 2015. “Güvercinkayası Damga Mühür ve Mühür Baskıları”, Arkeoloji Dergisi XX: 21-37.
  • DEMIRTAŞ, I. 2017. Obeyd Kültür Yayılımı Çerçevesinde Güvercinkayası Yerleşmesi: Güvercinkayası-Obeyd Etkileşimi.Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
  • DEMIRTAŞ, I. 2018. “Güvercinkayası “Coba” Tipi Tarazlı Kaseleri”, OLBAXXVI: 1-30.
  • ESİN, U. 1981. “Doğu Anadolu’da Bulunan Obeyd Tipi Çanak Çömlek ve Değirmentepe (Malatya) Kazıları”, Türk Tarih Kongresi IX-1: 81-92.
  • ESİN, U. 1989. “An early trading center in Eastern Anatolia, in Anatolia and the Ancient Near East”, Studies in Honor of Tahsin Özgüç (Eds. K. Emre/M. Mellink/B. Hrouda/N. Özgüç). Ankara: 135-141.
  • ESİN, U. 1994. “The functional evidence of seals and sealings of Değirmentepe”, Archives Before Writing (Eds. P. Ferioli/E. Fiandra/G.C. Fissore/M. Frangipane). Rome-Torino: 59-81.
  • FRANGIPANE, M. 2002. Yakın Doğu’da Devletin Doğuşu. İstanbul.
  • FRENCH, D. H. 2005. Canhasan Sites 2, Canhasan I: The Pottery. London.
  • GARSTANG, J. 1953. Prehistoric Mersin: Yümük Tepe in Southern Turkey.Oxford.
  • GOLDMAN, H. 1956. Excavations at Gözlü Kule, Tarsus II. Princeton.
  • GÜLÇUR, S. 2003. “Kentleşme Yolunda”, Köyden Kente Yakın Doğu’da İlk Yerlesimler 2, Ufuk Esin’e Armağan (Eds. M. Özdoğan/H. Hauptmann/N. Başgelen). İstanbul: 491-509.
  • GÜLÇUR, S. 2004. “Güvercinkayası the Black-Dark Burnished Pottery: A General Overview”, TÜBA-AR 7: 141-164.
  • GÜLÇUR, S., 2012. “The Chalcolithic Period in Central Anatolia Aksaray-Niğde Region”, OriginiXXXIV: 213-227.
  • GÜLÇUR, S./ENDOĞRU, M. 2001.“Güvercinkayası 1999 Kazısı”, Kazı Sonuçları Toplantısı 22-1: 47-62.
  • GÜRDİL, B., 2010.“Exploring Social Organizational Aspects of the Ubaid. Communities: A Case Study of Değirmentepe in Eastern Turkey”, Beyond the Ubaid: Transformation and Integration in the Late Prehistoric Societies of the Middle East (Eds. R. Carter/G. Philip). Chicago: 361-375.
  • GÜREL, A./LERMI, A. 2010. “Pleistocene-Holocene Fills of the Bor-Ereğli Plain (Central Anatolia): Recent Geo-archaeological Contributions”,Studia Mediterranea 22: Geo-Archaeological Activities in Southern Cappadocia-Turkey,(Eds. L. d’Alfonso/M. Elena Balza/C. Mora). Pavia: 55-68.
  • HACAR, A. 2017. “Possible Links Between the Highland Regions North of the Central Taurus and West Cappadocia in the Middle Chalcolithic Period (6th and 5th Millennium BC)”, TÜBA-AR 21:11-23.
  • HACAR, A. 2019. “Niğde İli Dağlık Bölgenin Orta Kalkolitik Dönem Buluntu Alanları”, Arkeolojiyle Geçen Yarım Asır: Sevil Gülçur’a 75. Yaş Armağanı (Eds. P. Çaylı/I. Demirtaş/B.Eser). Ankara: 21-44.
  • HACAR, A./TEKTAŞ, M./EGECI, H. S./JOHNSON, M. 2019. “Middle Chalcolithic expansion into thehighlands of the north-central Taurus,south-western Cappadocia”,Antiquity 93-372: 1-7HELWING, B. 2003. “Feste in Değirmentepe? Die Soziale Dynamik Des Feierns in Frühen Komplexen Gesellschaften”, Köyden Kente Yakın Doğu’da İlk Yerlesimler 2, Ufuk Esin’e Armağan (Eds. M. Özdoğan/H. Hauptmann/N. Başgelen). İstanbul: 57-72.
  • HELWING, B. 2012. “The Oylum Höyük western terrace Post-Ubaid assemblage and its place within the Late Chalcolithic of Western Asia”, After the Ubaid: Interpreting Change from the Caucasusto Mesopotamia at the Dawn of Urban Civilization (4500-3500 BC) (Ed. C. Marro). Varia Anatolica XXVII: 205- 234.
  • HOLE, F. 1989. “Patterns of burial in the fifth millennium”, Upon this Foundation - The Ubaid Reconsidered (Eds. E. Henrickson/I. Thuesen). Copenhagen: 149–180.
  • KARSGAARD, P. 2010. “The Halaf-Ubaid Transition: A Transformation Without a Center?” Beyond the Ubaid: Transformation and Integration in the Late Prehistoric Societies of the Middle East (Eds. R. Carter/G. Philip). Chicago: 51–67.
  • OATES, J./DAVIDSON, T. E./KAMILLI, D./MCKERRELL, H. 1977. “Seafaring Merchants of Ur?” Antiquity 51-203: 221–234.
  • OZAN, A./SAĞLAMTIMUR, H./ALPER, K. 2017. “Türbe Höyük Coba Çanakları”, Arkeometri Sonuçları Toplantısı 33:51-63.
  • ÖKSE, T. 2003. “Kalkolitik Çağda Sivas Bölgesi”, Köyden Kente Yakın Doğu’da İlk Yerlesimler 2, Ufuk Esin’e Armağan (Eds. M. Özdoğan/H. Hauptmann/N. Başgelen). İstanbul: 171-197.
  • ÖZBUDAK, M. O. 2016 Koyu yüzlü çizi-kazı bezekli çanak çömlek ışığında Orta Anadolu›da Orta Kalkolitik›e geçiş sorunu.Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
  • ÖZGEN E./HELWING B./ENGIN A./NIEWENHUYSE O./SPOOR R. 1999.“Oylum Höyük 1997-1998. Die spätchalkolithische Siedlung auf der Westterrasse”, Anatolia Antiqua 7:19-67.
  • ÖZGÜÇ, T. 1956. “Fraktin Kabartması Yanındaki Prehistorik Ev”, AnadoluI: 59-64.
  • ÖZTAN, A. 2002. “Köşk Höyük: Anadolu Arkeolojisine Yeni Katkılar”, TÜBA-AR 5: 55-72.
  • ÖZTAN, A. 2012. “Köşk Höyük: A Neolithic Settlement in Niğde-Bor Plateau”, The Neolithic in Turkey Central Turkey (Vol. 3) (Eds. M. Özdoğan/N. Başgelen/P. Kuniholm). İstanbul: 31-70.
  • ÖZTAN, A./FAYDALI, E. 2003. “Köşk Höyük’den Erken Kalkolitik Çağa Ait Bir Yapı”, Belleten LXVII-248: 13-44.
  • ÖZTAN, A./ÖZKAN, S. 2003. “Çizi ve Nokta Bezekli Köşk Höyük Seramikleri”, Köyden Kente Yakın Doğu’da İlk Yerlesimler 2, Ufuk Esin’e Armağan (Eds. M. Özdoğan/H. Hauptmann/N. Başgelen). İstanbul: 445-458.
  • PALUMBI, G. 2019.“The Ceramic Production of Yumuktepe Level XVI”, The Chalcolithic at Mersin-Yumuktepe, Level XVI Reconsidered (Eds. G. Palumbi/I. Caneva). İstanbul: 49-118.
  • POLLOCK, S. 2003. “Feasts, Funerals, and Fast Food in Early Mesopotamian States”, The Archaeology and Politics of Food and Feasting in Early States and Empires (Ed. T. Bray). New York: 17-38.
  • ROTHMAN, M. S. 2001. “The Local and the Regional, An Introduction”, Uruk Mesopotamia & its Neighbors: cross-cultural interactions in the era of state formation (Ed. M.S. Rothman). Sante Fe, NM: 3-26.
  • ROTHMAN, M. S. 2002. Tepe Gawra: The Evolution of Small Prehistoric Center in Northern Iraq. Philadelphia.SİLİSTRELİ, U. 1984. “Pınarbaşı ve Köşk Höyükleri”, Kazı Sonuçları Toplantısı 5: 81-86.
  • SİLİSTRELİ, U. 1985. “Köşk Höyüğü”, Kazı Sonuçları Toplantısı 6: 31-36.
  • SİLİSTRELİ, U. 1989. “Köşk Höyük’te Bulunan Kabartma İnsan ve Hayvan Figürleriyle Bezeli Kaplar”, Belleten LIII/206: 361- 374.
  • STEIN, G. J. 1994. “Economy, Ritual, and Power in Ubaid Mesopotamia”, Chiefdoms and Early States in the Near East (Eds. G. Stein/M. S. Rothman). Madison: 35-47.
  • STEIN, G. J. 2010. “Local identities and interaction spheres: Modelling regional variation in the Ubaid horizon”, Beyond the Ubaid: Transformation and Integration in the Late Prehistoric Societies of the Middle East (Eds. R. Carter/G. Philip). Chicago: 23-44.
  • STEIN, G. J. 2012. “The Development of Indigenous Social Complexity in Late Chalcolithic Upper Mesopotamia in the 5th–4th Millennia BC: An Initial Assessment”, Origini 34: 125–151.
  • STEIN G./ÖZBAL R. 2007. “A tale of two oikumenai: Variation in the expansionary dynamics of Ubaid and Uruk Mesopotamia”, Settlement and Society: Essays dedicated to Robert McCormick Adams (Ed. E. Stone). Chicago: 329-342.
  • TEKİN, H. 2019. Tarihöncesinde Mezopotamya: Yeni Yaklaşımlar, Yeni Yorumlar ve Yeni Kronoloji. Ankara.THISSEN, L. 2002.“The CANEW C14 Databases. Anatolia 10,000-5,000 cal BC”, The Neolithic of Central Anatolia (Eds. H. Gerard/L. Thissen). İstanbul: 299-338.
  • YENER, K. A. 2000.Domestication of Metal: The Rise of Complex Metal Industries in Anatolia. Brill, Leiden.
APA Hacar A (2020). ORTA TOROSLARIN KUZEY SINIRINDA ORTA-GEÇ KALKOLİTİK GEÇİŞ SÜRECİ: UBAİD-İLİŞKİLİ (?) ETKİLER. , 27 - 43. 10.22520/tubaar.2020.26.002
Chicago Hacar Abdullah ORTA TOROSLARIN KUZEY SINIRINDA ORTA-GEÇ KALKOLİTİK GEÇİŞ SÜRECİ: UBAİD-İLİŞKİLİ (?) ETKİLER. (2020): 27 - 43. 10.22520/tubaar.2020.26.002
MLA Hacar Abdullah ORTA TOROSLARIN KUZEY SINIRINDA ORTA-GEÇ KALKOLİTİK GEÇİŞ SÜRECİ: UBAİD-İLİŞKİLİ (?) ETKİLER. , 2020, ss.27 - 43. 10.22520/tubaar.2020.26.002
AMA Hacar A ORTA TOROSLARIN KUZEY SINIRINDA ORTA-GEÇ KALKOLİTİK GEÇİŞ SÜRECİ: UBAİD-İLİŞKİLİ (?) ETKİLER. . 2020; 27 - 43. 10.22520/tubaar.2020.26.002
Vancouver Hacar A ORTA TOROSLARIN KUZEY SINIRINDA ORTA-GEÇ KALKOLİTİK GEÇİŞ SÜRECİ: UBAİD-İLİŞKİLİ (?) ETKİLER. . 2020; 27 - 43. 10.22520/tubaar.2020.26.002
IEEE Hacar A "ORTA TOROSLARIN KUZEY SINIRINDA ORTA-GEÇ KALKOLİTİK GEÇİŞ SÜRECİ: UBAİD-İLİŞKİLİ (?) ETKİLER." , ss.27 - 43, 2020. 10.22520/tubaar.2020.26.002
ISNAD Hacar, Abdullah. "ORTA TOROSLARIN KUZEY SINIRINDA ORTA-GEÇ KALKOLİTİK GEÇİŞ SÜRECİ: UBAİD-İLİŞKİLİ (?) ETKİLER". (2020), 27-43. https://doi.org/10.22520/tubaar.2020.26.002
APA Hacar A (2020). ORTA TOROSLARIN KUZEY SINIRINDA ORTA-GEÇ KALKOLİTİK GEÇİŞ SÜRECİ: UBAİD-İLİŞKİLİ (?) ETKİLER. TÜBA-AR: Türkiye Bilimler Akademisi Arkeoloji Dergisi, 0(26), 27 - 43. 10.22520/tubaar.2020.26.002
Chicago Hacar Abdullah ORTA TOROSLARIN KUZEY SINIRINDA ORTA-GEÇ KALKOLİTİK GEÇİŞ SÜRECİ: UBAİD-İLİŞKİLİ (?) ETKİLER. TÜBA-AR: Türkiye Bilimler Akademisi Arkeoloji Dergisi 0, no.26 (2020): 27 - 43. 10.22520/tubaar.2020.26.002
MLA Hacar Abdullah ORTA TOROSLARIN KUZEY SINIRINDA ORTA-GEÇ KALKOLİTİK GEÇİŞ SÜRECİ: UBAİD-İLİŞKİLİ (?) ETKİLER. TÜBA-AR: Türkiye Bilimler Akademisi Arkeoloji Dergisi, vol.0, no.26, 2020, ss.27 - 43. 10.22520/tubaar.2020.26.002
AMA Hacar A ORTA TOROSLARIN KUZEY SINIRINDA ORTA-GEÇ KALKOLİTİK GEÇİŞ SÜRECİ: UBAİD-İLİŞKİLİ (?) ETKİLER. TÜBA-AR: Türkiye Bilimler Akademisi Arkeoloji Dergisi. 2020; 0(26): 27 - 43. 10.22520/tubaar.2020.26.002
Vancouver Hacar A ORTA TOROSLARIN KUZEY SINIRINDA ORTA-GEÇ KALKOLİTİK GEÇİŞ SÜRECİ: UBAİD-İLİŞKİLİ (?) ETKİLER. TÜBA-AR: Türkiye Bilimler Akademisi Arkeoloji Dergisi. 2020; 0(26): 27 - 43. 10.22520/tubaar.2020.26.002
IEEE Hacar A "ORTA TOROSLARIN KUZEY SINIRINDA ORTA-GEÇ KALKOLİTİK GEÇİŞ SÜRECİ: UBAİD-İLİŞKİLİ (?) ETKİLER." TÜBA-AR: Türkiye Bilimler Akademisi Arkeoloji Dergisi, 0, ss.27 - 43, 2020. 10.22520/tubaar.2020.26.002
ISNAD Hacar, Abdullah. "ORTA TOROSLARIN KUZEY SINIRINDA ORTA-GEÇ KALKOLİTİK GEÇİŞ SÜRECİ: UBAİD-İLİŞKİLİ (?) ETKİLER". TÜBA-AR: Türkiye Bilimler Akademisi Arkeoloji Dergisi 26 (2020), 27-43. https://doi.org/10.22520/tubaar.2020.26.002
Sayfa Oluşturulma Tarihi
25-04-2024 5:25

İLETİŞİM

TÜBİTAK ULAKBİM TR Dizin

Yüzüncüyıl, İşçi Blokları Mahallesi

Muhsin Yazıcıoğlu Caddesi No:51/C

06530 Çankaya / ANKARA +90 (312) 298 92 00

trdizin@tubitak.gov.tr

TÜBİTAK ULAKBİM Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi Cahit Arf Bilgi Merkezi © Tüm Hakları Saklıdır. Gizlilik Politikası Kullanım Şartları