Yıl: 2020 Cilt: 9 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 1002 - 1017 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 14-10-2020

KLASİK OSMANLI TÜRKÇESİNE AİT BİR ESER “ES-SELSEBÎL FÎ EVṢÂFİ’N-NÎL-İ MÜBÂREKE”

Öz:
Tarih boyunca insanların duygularını, düşüncelerini, dünyayıalgılayışlarını yansıtan halk hikâyeleri, Türk halk edebiyatının önemliunsurlarındandır. Yazarları genellikle bilinmeyen, sözlü geleneği ve kültürütemsil ederek günümüze kadar devam ettirmekte olan halk hikâyeleri,Türklerin yaşadıkları coğrafyalarda diğer edebî türlerden ayrı bir yeresahiptir. Bu hikâyelerin konuları bakımından asıl kaynaklarını Türk halkkültürü teşkil etmektedir. Bunun yanında Arap, İran ve Hint kültürleri gibidiğer kültürlerin ürünleri de halk hikâyelerimize kaynaklık etmiştir. Sözkonusu bu kültürlerde yaygın olan hikâyelerin konuları Türk yazarlarıtarafından ele alınıp yeniden işlenerek ortaya birçok eser konmuştur. Buçalışmada tanıtacağımız eser de konu bakımından yabancı kültür ürünü olaneserlerden biridir.Telif tarihi belli olmayan, ancak yazım ve ses özelliklerine bakıldığındaXVI. yüzyıl Klasik Osmanlı Türkçesine ait olduğunu düşündüğümüz “es-Selsebîl fî Evsâfi’n-Nîl-i Mübâreke” küçük bir halk hikâyesi kitabıdır.Mensur olan bu eserde Hâyid ibni Şâlûm’un Nil nehrinin kaynağına ulaşmakiçin çıktığı uzun yolculuk sırasında yaşadığı olağanüstü olay ve maceralaranlatılmaktadır. Eser, dinî özelliklere sahip olup sabır ve kararlılık gibikonularda halk için eğitici olması hedeflenerek sade ve yalın bir dille kalemealınmıştır.Bu çalışmada yazarı bilinmeyen “es-Selsebîl fî Evsâfi’n-Nîl-i Mübâreke”adlı eserin fiziksel özellikleri, konusu, kaynağı, dili, imlâ ve ses özelliklerigenel hatlarıyla değerlendirildikten sonra metnin çeviriyazıya aktarımıyapılarak tanıtılmıştır.
Anahtar Kelime:

A LITERARY WORK OF CLASSICAL OTTOMAN TURKISH “ESSELSEBÎL FÎ EVṢÂFİ’N-NÎL-İ MÜBÂREKE”

Öz:
Throughout history, folk tales reflect people's feelings, thoughts, and world perceptions, because of that they are an important element of Turkish folk literature. The folk tales, whose writers are generally unknown, which continue to represent oral tradition and culture, have a special place in Turkic lands. Turkish folk culture is the main source of these stories. Besides, the products of other cultures such as Arab, Iran and Indian cultures have been the source of our folk tales. The subjects of the stories that are common in these cultures are handled by Turkish authors and many works have been made. The work we will introduce in this study is one of the works of foreign culture. “es-Selsebîl fî Evsâfi’n-Nîl-i Mübâreke” is a work which we think it belongs to 16th century Classical Ottoman Turkish, because of its phonetical and orthographical attributes, and is a small folk story book. The events and adventures of Hâyid ibni Shâlûm during his long journey to reach the source of the Nile are described. The work has been written in a simple and lean language and has religious characteristics with the aim of teaching patience and determination to the people. In this study, the physical features, subject, source, language, spelling and sound features of the work named "es-Selsebîl fî Evsâfi’n-Nîl-i Mübâreke" was introduced and evaluated, then its text transcribed at the end.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Boratav, P. (1988). Halk hikâyeleri ve halk hikâyeciliği. İstanbul: Adem Yayınları.
  • Coşkun, M. (2010). Üslup çalışmaları üzerine, nesrin inşası: düz yazıda dil, üslup ve türler (eski Türk edebiyatı çalışmaları v). Turkuaz, 72-83.
  • Çetin, F. (2015). Evliya çelebi ile nil boyunca seyahat. Akademik İncelemeler Dergisi, 10(1), 1- 29.
  • Devellioğlu, F. (2008). Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lûgat. 25. baskı. Ankara: Aydın Kitabevi.
  • Dilçin, C. (2009). Yeni tarama sözlüğü. (2. Baskı). Ankara: TDK Yayınları.
  • Elçin, Ş. (1997). Halk edebiyatı araştırmaları. Ankara: Akçağ Yayınları. es-Selsebîl fî Evsâfi’n-Nîl, Süleymaniye Kütüphanesi, Hâlet Efendi Ek Bölümü, No: 00072/018, İstanbul.
  • Fuâd Seyyid, E. (2007). “Nil”, İslam ansiklopedisi. (Cilt. 33, ss. 122-123), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
  • Gülsevin, G. (2007). Eski anadolu Türkçesinde ekler. (2. Baskı). Ankara: TDK Yayınları.
  • Kartallıoğlu, Y. (2011). Klasik osmanlı Türkçesinde eklerin ses düzeni (16, 17 ve 18. yüzyıllar). Ankara: TDK Yayınları.
  • Kavruk, H. (1998). Eski türk edebiyatında mensûr hikâyeler. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
  • Köprülü, M. F. (2011). Türk edebiyatı tarihi. Ankara: Akçağ Yayınları.
  • Kramers, J. H. (1964). “Nil”, İslam ansiklopedisi. (Cilt. IX, ss. 275-282), İstanbul: MEB Yayınları.
  • Özkan, M. (2009). Türk dilinin gelişme alanları ve eski anadolu Türkçesi. (3. Baskı). İstanbul: Filiz Kitabevi.
  • Parlatır, İ. (2017). Osmanlı Türkçesi sözlüğü. (2. Baskı). Ankara: Yargı Yayınevi.
  • Şemseddin Sami (2015). Kamus-ı Türkî. (haz. Paşa Yavuzarslan). (2. Baskı). Ankara: TDK Yayınları.
  • Tansel, F. A. ve Köprülü C. (1971). “Hikâye”, Türk ansiklopedisi. (Cilt. XIX, ss. 231-238), Ankara: MEB Yayınları.
  • Tezcan, N. (2011). Evliya Çelebi’nin gün ışığına çıkan eser: nil haritası. Toplumsal tarih dergisi, 207, 58-63.
  • Tezcan, N. (2011). Nil haritası ile seyahatname arasındaki paralellikler, III. Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, 26-29 Mayıs 2010, Ankara, II, 785-797.
  • Timurtaş, F. K. (2005). Eski Türkiye Türkçesi. (3. Baskı). Ankara: Akçağ Yayınları.
  • Türk Dil Kurumu (2005). Türkçe sözlük. (10. Baskı). Ankara: TDK Yayınları.
APA TÜRKMEN M (2020). KLASİK OSMANLI TÜRKÇESİNE AİT BİR ESER “ES-SELSEBÎL FÎ EVṢÂFİ’N-NÎL-İ MÜBÂREKE”. , 1002 - 1017.
Chicago TÜRKMEN MEHMET KLASİK OSMANLI TÜRKÇESİNE AİT BİR ESER “ES-SELSEBÎL FÎ EVṢÂFİ’N-NÎL-İ MÜBÂREKE”. (2020): 1002 - 1017.
MLA TÜRKMEN MEHMET KLASİK OSMANLI TÜRKÇESİNE AİT BİR ESER “ES-SELSEBÎL FÎ EVṢÂFİ’N-NÎL-İ MÜBÂREKE”. , 2020, ss.1002 - 1017.
AMA TÜRKMEN M KLASİK OSMANLI TÜRKÇESİNE AİT BİR ESER “ES-SELSEBÎL FÎ EVṢÂFİ’N-NÎL-İ MÜBÂREKE”. . 2020; 1002 - 1017.
Vancouver TÜRKMEN M KLASİK OSMANLI TÜRKÇESİNE AİT BİR ESER “ES-SELSEBÎL FÎ EVṢÂFİ’N-NÎL-İ MÜBÂREKE”. . 2020; 1002 - 1017.
IEEE TÜRKMEN M "KLASİK OSMANLI TÜRKÇESİNE AİT BİR ESER “ES-SELSEBÎL FÎ EVṢÂFİ’N-NÎL-İ MÜBÂREKE”." , ss.1002 - 1017, 2020.
ISNAD TÜRKMEN, MEHMET. "KLASİK OSMANLI TÜRKÇESİNE AİT BİR ESER “ES-SELSEBÎL FÎ EVṢÂFİ’N-NÎL-İ MÜBÂREKE”". (2020), 1002-1017.
APA TÜRKMEN M (2020). KLASİK OSMANLI TÜRKÇESİNE AİT BİR ESER “ES-SELSEBÎL FÎ EVṢÂFİ’N-NÎL-İ MÜBÂREKE”. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 9(3), 1002 - 1017.
Chicago TÜRKMEN MEHMET KLASİK OSMANLI TÜRKÇESİNE AİT BİR ESER “ES-SELSEBÎL FÎ EVṢÂFİ’N-NÎL-İ MÜBÂREKE”. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi 9, no.3 (2020): 1002 - 1017.
MLA TÜRKMEN MEHMET KLASİK OSMANLI TÜRKÇESİNE AİT BİR ESER “ES-SELSEBÎL FÎ EVṢÂFİ’N-NÎL-İ MÜBÂREKE”. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, vol.9, no.3, 2020, ss.1002 - 1017.
AMA TÜRKMEN M KLASİK OSMANLI TÜRKÇESİNE AİT BİR ESER “ES-SELSEBÎL FÎ EVṢÂFİ’N-NÎL-İ MÜBÂREKE”. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi. 2020; 9(3): 1002 - 1017.
Vancouver TÜRKMEN M KLASİK OSMANLI TÜRKÇESİNE AİT BİR ESER “ES-SELSEBÎL FÎ EVṢÂFİ’N-NÎL-İ MÜBÂREKE”. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi. 2020; 9(3): 1002 - 1017.
IEEE TÜRKMEN M "KLASİK OSMANLI TÜRKÇESİNE AİT BİR ESER “ES-SELSEBÎL FÎ EVṢÂFİ’N-NÎL-İ MÜBÂREKE”." Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 9, ss.1002 - 1017, 2020.
ISNAD TÜRKMEN, MEHMET. "KLASİK OSMANLI TÜRKÇESİNE AİT BİR ESER “ES-SELSEBÎL FÎ EVṢÂFİ’N-NÎL-İ MÜBÂREKE”". Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi 9/3 (2020), 1002-1017.