Yıl: 2020 Cilt: 9 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 1067 - 1088 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 14-10-2020

BEDDUALARDA ÖLÜM, KABİR VE KIYAMET KORKULARI

Öz:
Beddualar, insanın adaletsizliğe uğradığını fark ettiği anlarda çaresizliklekurduğu sözlü tepki cümleleridir. Bu cümleler birkaç kelimeden oluşan kısa,etkileyici ve kalıplaşmış yapıya sahiptir. Mağduriyetin fark edildiği ilk andasöylenir, bu yüzden içlerinde ciddi bir duygusal yoğunluk, edebî güç vesanatsal derinlik söz konusudur. Ait oldukları kültürün dinî, sosyal ve edebîbirikimlerini de içine alarak şekillenmiş anonim edebî türlerdir. Beddualarlailgili çalışmalar onun tarihî süreci, konuları, diğer türler içerisindekullanımları, şekil ve muhteva özellikleri gibi alanlarda yoğunlaşmıştır. Oysabeddua, tehlikeli içeriği ve sahibine geri dönebileceği şeklinde mevcut inançgereği, söylenmesi toplumca uygun görülmeyen cümlelerdir. Duygusalolarak otokontrolün bir nevi yitirildiği zamanlarda üretilen bu cümlelerinormal koşullarda duymak mümkün değildir. Bu açıdan ele alındığındabeddualar insanın kendi bilinçaltına yerleşmiş büyük korkuları ve dinî algılarıhakkında bilgiler verebilir. Ayrıca beddualar toplumsal hafızanın anonimürünleri olduğundan, bu cümleler aracılığıyla milletin ortak şuurundakikorkularına, dinî inançlarına, edebî tasavvur ve üsluplarına ve hayaldünyasının boyutlarına ulaşılabilir. Çalışmada Türk folklorunda ölüm, kabirve ahiretle ilgili söylenen beddualar, içerisinde geçen tasavvurlar yönüylenitel yöntem kullanılarak incelenmiştir. Buradan hareketle bunları dilegetiren insanların düşünce dünyaları üzerine çıkarımlar yapılmıştır. Çalışmaneticesinde ulaşılan sonuçlara göre, beddualarda dile getirilen dilekler, onusöyleyenin kendi teolojik korkularını da ortaya çıkarmaktadır. Çünkü mağdurkendi başına gelebilecek şeyler arasından en kötü olanını dile getirmekte,korktuğu şeylerin, muhatabın başına gelmesini istemektedir. Böylece onuyeterince cezalandırdığını hayal ederek teskin olmaktadır. Çalışmabedduaların İslami ve kültürel referanslarını belirleme yöntemiylehazırlanmıştır. Neticede Türklerin bilinçaltında ölüm öncesi, ölüm sırası,ölüm sonrası, kabir ve ahiret aşamalarının her biriyle ilgili çok trajik sahneleroluşturduğu tespit edilmiştir.
Anahtar Kelime:

DEATH, BURIAL AND JUDGEMENT FEATURES IN THE CURSES

Öz:
The curse are verbal reactive sentences that he desperately establish when he realizes that he is injustice. These sentences consisting of a few words have a short, expressive and stereotyped structure. They are said at the first moment that the grievance is noticed, so they contain serious emotional intensity, literary power and artistic depth. These are anonymous and literary genres, which include the religious, social and literary accumulations of the culture to which they belong. Studies on curse have been concentrated in areas such as its historical process, subjects, their use among other species, shape and content features. However, due to the current belief that curse is dangerous content and that it can return to its owner, it is sentences that are not considered appropriate by the society. It is not possible to hear these sentences, which are produced when emotional autocontrol is lost, under normal conditions. Considered from this point of view, the curse can give information about the great fears and Islamic perceptions of the human. Also, because the curse are anonymous products of social memory, these sentences can reach fears, religious beliefs, literary conception and styles, and the dimensions of the imaginary world in the common consciousness of the nation. This topic is discussed in the article. The curse was first introduced in terms of the features of the literature, and then the curse of death, grave and hereafter in Turkish folklore was examined in terms of its envisions. From this point of view, implications have been made on the world of thought of people who have voiced them. According to the results obtained as a result of the study, wishes expressed in the curse also reveal his own theological fears. Because the victim expresses the worst of the things that can happen on her own in her curse, and wants the things she fears to happen to the addressee. Thus, he becomes soothed, dreaming that he has punished him enough. The study was prepared by the method of determining Islamic and cultural references of curse. As a result, it was determined that Turks subconsciously created very tragic scenes related to each of the pre-death, death sequence, post-death, graves and hereafter stages.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Akalın, L. S. (1990). Türk dilek sözlerinden-alkışlar kargışlar. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
  • Atalay, B. (1986). Divan-ı lügati’t-Türk tercümesi. (Cilt 4) (Dizin). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
  • Boratav, P. N. (1982). 100 soruda Türk halk edebiyatı. İstanbul: Gerçek Yayınları.
  • Buhârî, EbûAbdillâh Muhammed bin İsmail (1992). El-câmi’u-s-sahîh. İstanbul: Çağrı Yayınları.
  • Coşan, M. E. (2011). İstanbul’un fethi ve Fatih. İstanbul: Server Yayıncılık.
  • Çobanoğlu, Ö. ve Çobanoğlu, S. (2015). Türk halk kültüründe konuşmalık türler bağlamında sözel nasihatler, dua ve beddualar. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 4(7), 1- 32.
  • Demren, Ö. ve Shadkam, Z. (2017). Türkçe ve Kazakça alkış-kargış söyleme geleneğinin psikodinamiği üzerine sosyolinguistik bir inceleme. Türkbilig, 34, 179-188.
  • Duymaz, A. (2000). Sihir şiirlerinin bir türü olarak alkışlar. Millî Folklor, 6(45), 15-21.
  • Elçin, Ş. (1993). Halk edebiyatına giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
  • Erzen, J. N. (2011). Çoğul estetik. İstanbul: Metis Yayınları.
  • Gönen, S. (2005). Efsanelerde kara rengin görünümü. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 225-236. Erişim adresi: http://sutad.selcuk.edu.tr/sutad/article/view/304/294
  • Güner, G. (2014). Alkış “dua” ve kargış “beddua” kelimelerinin etimolojisi üzerine. 7. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu Bildirileri, 1. Cilt, 16-18 Ekim, Elazığ. s. 625-631.
  • Haviland, W. A. vd. (2017). Kültürel antropoloji (çev. İnan Deniz Erguvan Sarıoğlu). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
  • İmam Şa’ranî, (t.y.). Ölüm-kıyamet ve ahir zaman alâmetleri muhtasaru (Tezkiretü’l-kurtubi) İstanbul: Bedir Yayınevi.
  • Kalafat, Y. (1999). Türk dünyasında karşılaştırmalı halk inançları çerçevesinde Karakeçeli Türkmenleri. Türk Kültüründe Karakeçeliler Uluslar Arası Bilgi Şöleni Bildirileri, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
  • Kalafat, Y. (2011). Türk kültürlü halklarda Ulucanlar. Ankara: Berikan Yayınevi.
  • Kalafat, Y. ve Bayatlı, N. Y. (2011). Türk kültürlü halklarda alkışlar kargışlar. Ankara: Berikan Yayınevi.
  • Kaya, D. (1997). Dualar ve beddualar. Türklük Bilimi Araştırmaları, 99-121.
  • Kaya, D. (2001). Folklorumuzda beddua söyleme geleneği ve Türk halk şiirinde beddualar. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
  • Keskin, A. (2018). Türk kültüründe alkışlar (dualar/iyi dilekler) ve kargışlar (beddualar/kötü dilekler): metin ve bağlam merkezli bir inceleme. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Keskin, A. (2019). Alkışların (dua/iyi dilek) ve kargışların (beddua/kötü dilek) terim, tanım ve tasnif problemlerine bağlam merkezli bir yaklaşım, Jass Studies-The Journal of Academic Social Science Studies, 74, 205-220. Doi: http://dx.doi.org/10.9761/JASSS7919
  • Kotan, S. D. (2017). Öğrenen-öğreten-uzmanlaşan model şahsiyet: Aişe validemiz. Yakın Doğu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 3(1), 113-123.
  • Muslim, Ebu’l-Huseyn bin Haccâc, (1992). es-Sahîh. İstanbul: Çağrı Yayınları.
  • Ong, W. J. (2003). Sözlü ve yazılı kültür-sözün teknolojileşmesi. (çev. S. Postacıoğlu Banon), İstanbul: Metis Yayınları.
  • Örnek, S. V. (1971). Anadolu folklorunda ölüm. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
  • Özdemir, C. ve Dağlı, A. (2019). Sözlü geleneğin âşık edebiyatına yansımaları: Dualar ve beddualar. Kesit Akademi Dergisi, 21, 101-115.
  • Saylan, N. (2016). Kur’ân’da beddua. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26(1), 125- 135.
  • Sevinçli, V. (2016): Türk kültüründe alkış/kargış ve Adilcevaz örneği. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 52(52), 97-125.
  • Tatçı, M. (1998). Yunus Emre divanı. Ankara: Akçağ Yayınları.
  • Terzioğlu, Ö. (2007). Alkış ve kargışların, sözlü kültürdeki yerleşik kodların aktarımını ve yeniden üretimini kolaylaştıran biçimsel özellikleri. Millî Folklor, 75, 34-37.
  • Tirmizî, Ebû İsa Muhammed bin İsa, (1992). Sunen. İstanbul: Çağrı Yayınları.
  • Tonga, N. (2010). Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatında beddua şiirleri. Lânet Kitabı (Editör: Emine Gürsoy Naskali-Aylin Koç). İstanbul: Kitabevi Yayınları, s. 471-497.
  • Tunalı, İ. (2008). Estetik. İstanbul: Remzi Kitabevi.
  • Yavi, F. (2019). Tarama Sözlüğü’nde Türkçe dinî terimler. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 8(3), 1402-1436.
  • Yazır, E. H. (1998). Tefsirli Kur’an-Kerîm meâli, İstanbul: Eser Neşriyat.
  • Yıldız, M. (2001). Dindarlık ve ölüm kaygısı, tasavvufi yaklaşım ve günümüz üniversite öğrencileri. Journal of Religious Culture, Nr. 43b.
  • Yılmaz, M. (1992). Edebiyatımızda İslamî kaynaklı sözler (Ansiklopedik sözlük). İstanbul: Enderun Kitabevi.
  • http://www.sahihhadisler.com/?pid=p&id=3944
  • http://www.islamiyasam.com/forum/topic4898.html
  • Kaynak Kişi: Gülendam Duman, yaş: 89, okuryazar değil, Amasya Ziyaret Kasabası
APA DAĞLI A (2020). BEDDUALARDA ÖLÜM, KABİR VE KIYAMET KORKULARI. , 1067 - 1088.
Chicago DAĞLI AHMET BEDDUALARDA ÖLÜM, KABİR VE KIYAMET KORKULARI. (2020): 1067 - 1088.
MLA DAĞLI AHMET BEDDUALARDA ÖLÜM, KABİR VE KIYAMET KORKULARI. , 2020, ss.1067 - 1088.
AMA DAĞLI A BEDDUALARDA ÖLÜM, KABİR VE KIYAMET KORKULARI. . 2020; 1067 - 1088.
Vancouver DAĞLI A BEDDUALARDA ÖLÜM, KABİR VE KIYAMET KORKULARI. . 2020; 1067 - 1088.
IEEE DAĞLI A "BEDDUALARDA ÖLÜM, KABİR VE KIYAMET KORKULARI." , ss.1067 - 1088, 2020.
ISNAD DAĞLI, AHMET. "BEDDUALARDA ÖLÜM, KABİR VE KIYAMET KORKULARI". (2020), 1067-1088.
APA DAĞLI A (2020). BEDDUALARDA ÖLÜM, KABİR VE KIYAMET KORKULARI. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 9(3), 1067 - 1088.
Chicago DAĞLI AHMET BEDDUALARDA ÖLÜM, KABİR VE KIYAMET KORKULARI. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi 9, no.3 (2020): 1067 - 1088.
MLA DAĞLI AHMET BEDDUALARDA ÖLÜM, KABİR VE KIYAMET KORKULARI. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, vol.9, no.3, 2020, ss.1067 - 1088.
AMA DAĞLI A BEDDUALARDA ÖLÜM, KABİR VE KIYAMET KORKULARI. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi. 2020; 9(3): 1067 - 1088.
Vancouver DAĞLI A BEDDUALARDA ÖLÜM, KABİR VE KIYAMET KORKULARI. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi. 2020; 9(3): 1067 - 1088.
IEEE DAĞLI A "BEDDUALARDA ÖLÜM, KABİR VE KIYAMET KORKULARI." Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 9, ss.1067 - 1088, 2020.
ISNAD DAĞLI, AHMET. "BEDDUALARDA ÖLÜM, KABİR VE KIYAMET KORKULARI". Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi 9/3 (2020), 1067-1088.