Tabiiyetten Çatışmaya AkkoyunluTimurlu İliş-kileri
Yıl: 2020 Cilt: 0 Sayı: 22 Sayfa Aralığı: 305 - 347 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 17-11-2020
Tabiiyetten Çatışmaya AkkoyunluTimurlu İliş-kileri
Öz: İlhanlı devletinin yıkılmasıyla Anadolu’nun doğusunda Oğuzlar’ın Bayındır kolu tarafından teşkilatlanmış olan Akko-yunlar, beylik teşekkülü evresinden itibaren Timurlularla met-bû ve tabiîlik hukuku çerçevesinde dostane münasebetler geliş-tirdi. Kara Yülük Osman Bey’in 1400’den itibaren Emir Timur’u metbû kabul etmesiyle başlayan münasebetler sonraki Akko-yunlu Beyleri tarafından siyasi, askeri ve akrabalık ilişkileriyle geliştirilmeye çalışıldı. Akkoyunlu Beyleri ezeli düşmanları Ka-ra Koyunlara karşı Timur ve Timurlu Mirzaları bir koruyucu olarak görmekteydiler. Osman Bey’in ölümünden sonra Ali Bey(1435-1438), Hamza Bey (1438-1444) ve Cihangir Mirza (1444-1453) döneminde Akkoyunlu Timurlu ilişkileri durağan bir sü-rece girdi. Ancak bu anlayış Uzun Hasan Bey’in Akkoyunların başına geçmesiyle değişti. Güçlü Akkoyunlu devleti müteffiki olan Timurlularla doğrudan çatışmaya başladı. Bu çatışma, Ak-koyunlu Uzun Hasan Bey’in Timurluların son güçlü hükümda-rı Ebû Said’i öldürmesi ve Timuruluların iç işlerine müdahale-siyle son buldu. Bu makale, Kara Yülük Osman Bey dönemin-den başlayıp Uzun Hasan dönemine kadar süren Akkoyunların Timurlularla kurdukları siyasi, askeri ve akarabalık münasebet-lerini tarihsel süreç içerisindeki değişimlerini incelemektedir.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Aka, İsmail, İran’daTürkmen Hâkimiyeti (Kara Koyunlular Devri), TTK Yayınları, Ankara 2001.
- Aka, İsmail, Mirza Şahruh ve Zamanı (1405-1447), TTK Yayınları, Anka-ra 1994.
- Aka, İsmail, Timur ve Devleti, TTK Yayınları, Ankara 2000.
- Aka, İsmail, “Şahruh’un Kara-Koyunlular Üzerine Seferleri”, Tarih İncelemeleri Dergisi, C. 4, S. 1, İzmir 1989, s. 1-20.
- Aka, İsmail, “Timurlular”, DİA, C. 41, TDV Yayınları, İstanbul 2012, s. 177-180.
- Alan, Hayrunnisa, Bozkırdan Cennet Bahçesine Timurlular (1360-1506), Ötüken Neşriyat, İstanbul 2015.
- Alan, Hayrunnisa, Sultan EbûSaid Devri Timurlu Tarihi (1451-1469), Mimar Sinan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1996, (Basılmamış Doktora Tezi).
- Andreasyan,HrandD.,“XIV. ve XV. Yüzyıl Türk Tarihine Ait Ufak Kronolojiler ve Kolofonlar”, Tarih Enstitüsü Dergisi, S. 3, İstanbul 1972, s. 83-148.
- Âşıkpaşazade, Âşıkpaşazade Tarihi, (Haz. Kemal Yavuz ve M. A. Yekta Saraç), K Kitaplığı Yayınları, İstanbul 2003.
- Atıcı Aryancan, Ayeş, Karakoyunlu Hükümdarlarından Cihânşah ve Dö-nemi (Siyaset-Teşkilat-İktisad-Din-Kültür 1438-1467), Ankara Ünv. SBE, Ankara 2010, (Basılmamış Doktora Tezi).
- Aziz b. Erdeşir-i Esterâbadî, Bezm u Rezm, (Çev. Mürsel Öztürk), Kül-tür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1990.
- Bala, Mirza, “Kadı Bürhaneddin”, İA, C. VI, MEB Yayınları, İstanbul 1978, 46-48.
- Baştürk, Saadettin, “Timur’un Ortadoğu-Anadolu Seferleri, Bu Seferle-re Karşı Koyma Çabaları ve Sonuçları”, History Studies,C. 2, S. Özel Sayı, 2010, s. 13-26.
- Budak Münşî Kazvinî, Cevahirü’l-Âhbar (Bahş-i Tarih-i İran ez Karako-yunlu ta Sal-ı 984 h.), (Haz. Muhsin Behram Nejad) Merkez-i Neşr-i Miras-ı Mektub, Tahran 1378.
- Ca’ferî b. Muhammed el-Hüseynî, Târîh-i Kebîr (Tevârîh-i Enbiyâ ve Mülûk), (Çev. İsmail Aka), TTK Yayınları, Ankara 2011.
- Devletşah Semerkandî, Tezkiretü’ş-Şuara, C.III, IV, (Çev. Necati Lugal), Kervan Yayınları, İstanbul 1977.
- EbûBekr-i Tihrani, Kitab-ı Diyarbekriyye, (Türkçe Terc. Mürsel Öztürk), TTK Yayınları, Ankara 2014.
- Ebû Bekr-i Tihrânî, Kitâb-ı Diyârbekriyye, C.1-2, (Yayınlayanlar, Necati Lugan ve Faruk Sümer), TTK Yayınları, Ankara 1993.
- Erdem, İhan, “Osman Bey’in Ölümünden Uzun Hasan Padişah’a Ak-Koyunlular (1435-1456), Tarih Araştırmaları Dergisi, S.32, 2002, s. 103-131.
- Erdem, İlhan, “Akkoyunlu Devleti’nin Kurucusu Kara Yülük Osman Bey’in Hayatı ve Faaliyetleri”, Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Der-gisi, C. XXXIV, S. 1-2, Ankara 1990, s. 99-108.
- Erdem, İlhan, Kazım Paydaş, Akkoyunlu Devleti Tarihi (Siyaset, Teşkilat, Kültür), Birleşik Yayınevi, Ankara 2007.
- Erzi, Adnan Sadık, “Akkoyunlu ve Karakoyunlu Tarihi Hakkında Araş-tırmalar”, Belleten, C. XVII, S. 70, Ankara 1954, s. 179-221.
- Feridun Bey, Münşeât’s-Selâtin, C. 1, İstanbul 1274.
- Hâfız-ı Ebrû, Zübdetü’t-Tevârîḫ, C. 4, (Neşr. Seyyid Kemal Hâc Seyyid Cevadi), Vizâret-i Ferheng ve İrşad-i İslâmî, Tahran 1385.
- Hândmîr, Tarih-iHabîbü‘s-Siyer fi Ahbar-ı Efrad-ı Beşer, C.4, (Haz. Mu-hammed Debîrsiyakî), Hayam Neşriyat,Tahran 1380.
- Hasan-ı Rumlu, Ahsenü’t-Tevârîh, (Çev. Mürsel Öztürk), TTK Yayınları, Ankara 2006.
- Hinz, Walther, Uzun Hasan ve Şeyh Cüneyd, (Çev. Tevfik Bıyıklıoğlu), TTK Yayınları, Ankara 1992.
- Hoca Sadeddin Efendi, Tâcü‘t-Tevârih, C.2, (Haz. İsmet Parmaksızoğ-lu), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1992.
- İbn Arabşah, Acâibu’l-Makdûr, (Çev. D. Ahsen Batur), Selenge Yayınla-rı, İstanbul 2012.İbni Tagrıberdi, En-Ncûmu’z-Zâhire (Parlayan Yıldızlar), (Çev. D. Ahsen Batur), Selenge Yayınları, İstanbul 2013.
- İdris-i Bitlisi, Heşt Bihişt, C.II, (Haz. Mehmed Karataş, Selim Kaya, Yaşar Baş), Bitlis Eğitim Tanıtma Vakfı, Ankara 2008.
- Johannes Schiltberger, Türkler veTatarlar Arasında (1394-1427), (Çev. Turgut Akpınar), İletişim Yayınları, İstanbul 1997.
- Kadı Ahmed Gaffarî Kazvinî, Tarih-i Cihan Âra, (Nşr. Hasan Neraki), İntişârt-ıKitabfuruşi Hafız, Tahran 1343.
- Kanat, Cüneyt, “Orta Doğu'da Hâkimiyet Mücadelesi (1382-1447) Memlûk-Timurlu Münasebetleri”, Türkler, C. 5, Yeni Türkiye Ya-yınları, Ankara 2002, s. 134-143.
- Kemaleddin Abdurrezzak Semerkandî, Matla‘-ı Sa‘deyn ve Mecma‘-ı Bahreyn, C. II/I, II/II, (Neşr. Abdul Hüseyin Nevâi), Pejuhaşkah-ı Ulum-i İnsanı ve Muta’alat-ı Ferhengi, Tahran 1383.
- Kurat, Akdes Nimet, Topkapı Saray Müzesi Arşivindeki Altınordu, Kırım ve Türkistan Hanlarına Ait Yarlık ve Bitikler, Bürhaneddin Matbaası, İstanbul 1940.
- Mehmet Neşri, Kitâb-ı Cihan-Nümâ,C.II, (Haz. Faik Reşit Unat, Meh-met Altay Köymen), TTK Yayınları, Ankara 1957.
- Mircaferi, Hüseyin, Tarih-i Timuriyân ve Türkmenân, İntişârt-ı Danış-gâh-ı İsfehan, Tahran 1388.
- Muhammed Yusuf Valeh-i İsfehâni-yi Kazvinî, Hold-i Barin (Tarih-i Timuryan ve Türkmenan),(Haz. Mir Haşim Muhaddis), Miras-ı Mektub Neşriyat, Tahran 1379.
- Necefli, Tevfik, Kara Koyunluha ve Akkoyunluha, (Farsçaya Çev. Perviz Zara’ Şahmersi), Tebriz 1390.
- Nizamüddin Şâmî, Zafernâme, (Çev. Necati Lugal), TTK Yayınları, Ankara 1987.
- Özaydın, Abdülkerim, “Kadı Burhaneddîn”, DİA, C. 24, TDV. Yayınla-rı, İstanbul 2001, s. 74-75.
- Paydaş, Kazım, “Timurlu ve Türkmenlerin Şirvanşahlarla Olan Müna-sebetleri”, TarihAraştırmalarıDergisi,C. 25, S.40, 2006, s. 113-140.
- Ruy Gonzales de Clavijo, Anadolu, Orta Asya ve Timur, Ses Yayınları, İstanbul 1993.
- Roemer, Hans R. “Timurlular”, İ.A.C. 12/1, MEB Yayınları, İstanbul 1979, s. 347-371.
- Solmaz, Gürsoy, “Akkoyunlar’ın Kara Koyunlar’a Karşı Döşkaya Sal-dırısı,” A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 37, Erzu-rum 2008, s. 241-246.
- Sümer, Faruk, “Akkoyunlar”, DİA, C. 2, TDV. Yayınları, İstanbul 1989, s. 270-274.
- Sümer, Faruk, Kara Koyunlar (Başlangıçtan Cihan-Şah’a Kadar), C.1, TTK Yayınları, Ankara 1967.
- Şahbaz, Mehibe, “Timurlu Mirzalar Meselesi”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 27, S. 2, 2018, s. 18-31.
- Şerefhan, Şerefname, C. II, (Editor by Vladimir Veliominof-Zernof), St. Petersbourg 1862.
- Şerefüddin Ali Yezdî, Zafernâme, (Çev. Ahsen Batur), Selenge Yayınla-rı, İstanbul 2013.
- Tacü's-Selmani, Tarihnâme, (Çev. İsmail Aka),TTK Yayınları, Ankara 1999.
- Tursun Bey, Tarih-i Ebû‘l Feth, (Haz. Mertol Tulum), Baha Maatbası, İstanbul, 1977.
- Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, “Sivas ve Kayseri Hükümdarı Kadı BurhâneddinAhmed”, Belleten, C. XXXII, S. 126, (Nisan), 1968, s. 191-245.
- Tâci-zâde Sa’dî Çelebi, Münşeâtı, (Nşr. Necati Lugal, Adnan Erzi), İstanbul Enstitüsü Yayınları, İstanbul 1956.
- Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu Devletleri, TTK Yayınları, Ankara 2011.
- Woods, John E., Akkoyunlular, (Çev. Sibel Özbudun), Milliyet Yayınla-rı, İstanbul 1993.
- Yahyâ Kazvînî, Lübbü‘t-Tevârîh, (Haz. Seyyid Celaleddin Tehrani), Müesesse-i Hıvar, Tahran 1314.
- Yınanç, Mükrimin Halil, “Akkoyunlular”, İA, C. I, MEB Yayınları, İstanbul 1978, 251-270.
- Yınanç, Mükrimin Halil, “Cihânşah”, İA, C. III, MEB Yayınları, İstan-bul 1978, s.173-189.
- Yücel, Yaşar, Kadı BurhâneddinAhmed ve Devleti (1344-1398), Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara 1970.
- Yücel, Yaşar, Timur’un Ortadoğu-Anadolu Seferleri ve Sonuçları (1393-1402), TTK Yayınları, Ankara 1989.
- Yüksel, Musa Şamil, El-Makrizi (Kitab es-Suluk) ve İbn Hacer (İnba`el-Gumr)`de Timur İle İlgili Kayıtlar Ve Çağdaşı Arap Tarihçilerine Göre Timur Tasviri, Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir 2001, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi).
| APA | TAŞKIRAN H (2020). Tabiiyetten Çatışmaya AkkoyunluTimurlu İliş-kileri. , 305 - 347. |
| Chicago | TAŞKIRAN HASAN Tabiiyetten Çatışmaya AkkoyunluTimurlu İliş-kileri. (2020): 305 - 347. |
| MLA | TAŞKIRAN HASAN Tabiiyetten Çatışmaya AkkoyunluTimurlu İliş-kileri. , 2020, ss.305 - 347. |
| AMA | TAŞKIRAN H Tabiiyetten Çatışmaya AkkoyunluTimurlu İliş-kileri. . 2020; 305 - 347. |
| Vancouver | TAŞKIRAN H Tabiiyetten Çatışmaya AkkoyunluTimurlu İliş-kileri. . 2020; 305 - 347. |
| IEEE | TAŞKIRAN H "Tabiiyetten Çatışmaya AkkoyunluTimurlu İliş-kileri." , ss.305 - 347, 2020. |
| ISNAD | TAŞKIRAN, HASAN. "Tabiiyetten Çatışmaya AkkoyunluTimurlu İliş-kileri". (2020), 305-347. |
| APA | TAŞKIRAN H (2020). Tabiiyetten Çatışmaya AkkoyunluTimurlu İliş-kileri. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 0(22), 305 - 347. |
| Chicago | TAŞKIRAN HASAN Tabiiyetten Çatışmaya AkkoyunluTimurlu İliş-kileri. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 0, no.22 (2020): 305 - 347. |
| MLA | TAŞKIRAN HASAN Tabiiyetten Çatışmaya AkkoyunluTimurlu İliş-kileri. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, vol.0, no.22, 2020, ss.305 - 347. |
| AMA | TAŞKIRAN H Tabiiyetten Çatışmaya AkkoyunluTimurlu İliş-kileri. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2020; 0(22): 305 - 347. |
| Vancouver | TAŞKIRAN H Tabiiyetten Çatışmaya AkkoyunluTimurlu İliş-kileri. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2020; 0(22): 305 - 347. |
| IEEE | TAŞKIRAN H "Tabiiyetten Çatışmaya AkkoyunluTimurlu İliş-kileri." Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 0, ss.305 - 347, 2020. |
| ISNAD | TAŞKIRAN, HASAN. "Tabiiyetten Çatışmaya AkkoyunluTimurlu İliş-kileri". Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 22 (2020), 305-347. |
