FRANSIZ İHTİLALİ İLE DEĞİŞEN AVRUPA DÜZENİNDE OSMANLI DEVLETİ’NİN UYGULAMAYA ÇALIŞTIĞI DENGE SİYASETİ VE SONUÇLARI (1795-1801)

Yıl: 2020 Cilt: 0 Sayı: 20 Sayfa Aralığı: 51 - 80 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.29029/busbed.757455 İndeks Tarihi: 17-11-2020

FRANSIZ İHTİLALİ İLE DEĞİŞEN AVRUPA DÜZENİNDE OSMANLI DEVLETİ’NİN UYGULAMAYA ÇALIŞTIĞI DENGE SİYASETİ VE SONUÇLARI (1795-1801)

Öz:
XVIII. yüzyılın son yirmi yılında Avrupa’da yaşanan gelişmeler, bütündünyayı etkileyen sonuçlar doğurmuştur. Özellikle Fransız İhtilali’nden sonrabaşlayan Koalisyon Savaşları, Avrupa’yı ciddi anlamda etkilerken, OsmanlıDevleti bu savaşların dışında kalmaya çalışmıştır. Osmanlı yönetimi, ilkzamanlarda meydana gelen bu hadiseleri Avrupa’ya has bir durum olarakgörmüştür. Ancak 1795’ten itibaren Fransa’nın bu savaşlarda üstünlüğünüortaya koyması ve 1797 yılında Campo Formia Antlaşması ile Adriyatikkıyılarına yerleşmesi, Osmanlı açısından Fransız tehdidinin boyutunuarttırmıştır. Bunun akabinde de 1798’de Napolyon komutasındaki bir Fransızdonanması, Mısır’ı işgal etmiştir. Art arda gelen bu hadiseler askeri, siyasi vediplomasi yönlerinden Osmanlı Devleti’nin bazı adımlar atmasını zorunlu halegetirmiştir. Bu çerçevede III. Selim’in başlattığı Nizam-ı Cedid hareketibağlamında pek çok alanda yenilikler yapılırken, diplomasi açısından da önemliadımlar atılmıştır. Çok hızlı değişen gelişmeler karşısında Osmanlı Devletimevcut gücüyle Fransa ile başa çıkamayacağını bildiğinden, denge siyasetiekseninde, düşmana düşman olan devletlerle ittifaklar kurulmasınıkararlaştırmıştır. Buna bağlı olarak da Fransa’ya karşı İngiltere ve Rusya ileittifaklar yapılmıştır. Osmanlı yönetimi bu ittifaklara dayalı oluşturmaya çalıştığıdenge siyasetiyle, Mısır’ı Fransız işgalinden kurtarmak istemiştir. Ancak Batılıdevletlerin her alanda gelişmişlikleri ve diplomasi noktasında çıkara dayalı farklıhareket planları o kadar değişken olmuştur ki, uygulanmak istenen dengesiyasetinin Osmanlı’nın zannettiği gibi kolay olmayacağı da anlaşılmıştır. Birkaç yıllık bir zaman diliminde bile Osmanlı’nın müttefik zannettiği İngiltere veRusya’nın daimî dost olmayacağı görülmüştür. Nitekim dost-düşmankategorilerinin değiştiği bir siyaset düzleminde, Osmanlı’nın denge siyasetininsıkıntıları da belli olmuştur. Bu çalışmamızda Fransız İhtilali ile başlayan süreçtebilhassa 1795-1801 yılları arasında Osmanlı Devleti’nin uygulamaya çalıştığıdenge siyaseti, kurulan ittifaklar, değişen dengeler ve bunların sonuçları elealınmaya çalışılmıştır.
Anahtar Kelime:

THE EQUILIBRIUM POLOCIES IMPLEMENTED BY THE OTTOMAN STATE IN THE EUROPEAN ORDER THAT WAS ALTERED BY THE FRENCH REVOLUTION AND ITS CONSEQUENCES (1795-1801)

Öz:
The developments in Europe during the last two decades of the 18th century led to worldwide consequences. Post-French Revolution Coalition Wars seriously affected Europe, while the Ottoman Empire attempted to remain neutral during these wars. The Ottoman State considered the early conflict as a development peculiar to Europe. However, the French success in the war after 1795 and annexation of the Adriatic Coast to France by the Campo Formia Treaty in 1797 increased the French threat to the Ottoman Empire. Subsequently, in 1798, a French navy under the command of Napoleon invaded Egypt. These successive developments forced the Ottoman State to take certain military, political and diplomatic steps. Thus, several reforms were implemented by Selim III within the context of the “New Order” in several areas, and important diplomatic steps were taken. As the Ottomans knew that the current state of the empire was no match for France, the administration decided to form alliances with the enemies of the current enemy to balance the powers based on equilibrium policies due to the above-mentioned rapid developments. Accordingly, alliances were formed with the UK and Russia against France. The Ottoman administration desired to save Egypt from the French occupation with the equilibrium policies it tried to implement with these alliances. However, due to the development levels of the Western nations, their various diplomatic action plans based on selfinterest were so variable that the implementation of equilibrium policies would not be as easy as Ottomans predicted. In a period of a few years, it was observed that the UK and Russia, which the Ottomans believed to be allies, would not be permanent partners. The problems associated with the Ottoman equilibrium policies were evident in the political sphere where the alliances changed frequently. The present study aimed to tackle the Ottoman equilibrium policies,alliances, changes in the balance of powers and their consequences during the post-French Revolution period, especially between 1795 and 1801.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Ahmed Vâsıf Efendi (2017), Mehâsinü’l-Âsâr ve Haka’iku’l-Ahbâr (Osmanlı Tarihi 1209-1219/1794-1805), Neşre Hazırlayan, Hüseyin Sarıkaya, 1. Baskı, İstanbul, Çamlıca Yayınları.
  • Ahmed Cevdet Paşa (1309), Tarih-i Cevdet, C. VI-VII, Tertib-i Cedid, Matbaa-i Osmanî, Dersa’âdet.
  • AKSUN, Ziya Nur (1994), Osmanlı Tarihi, C. III, 1. Baskı, İstanbul, Ötüken Yayınları.
  • ARMAOĞLU, Fahir (1997), 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1789-1914), İstanbul, TTK. BAYLY, Christopher Alan (2018), Modern Dünya’nın Doğuşu, 2. Baskı, Çeviren, M. Nevâ Şellâki, İstanbul, Ayrıntı Yayınları.
  • BEYDİLLİ, Kemal (1999), “Dış Politika ve Siyasi Ahlak”, İlmi Araştırmalar 7, İstanbul, s. 47-56.
  • ÇOLAK, Kâmil (2008), “Mısır’ın Fransızlar Tarafından İşgali ve Tahliyesi (1798-1801)”, SAÜ Fen Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2008-II, s. 141-183.
  • DAVIES, Norman (2018), Avrupa Tarihi, Çev. Editörü, Mehmet Ali Kılıçbay, 2. Baskı, İstanbul, İmge Kitabevi.
  • ESMER, A. Şükrü (1944), Siyasi Tarih, İstanbul, Maarif Matbaası.
  • KARAL, Enver Ziya (1938), Fransa- Mısır ve Osmanlı İmparatorluğu (1797- 1802), İstanbul Üniversitesi Yayınları-63.
  • KARAL, Enver Ziya (1995), Osmanlı Tarihi, C. V, 7. Baskı, Ankara, TTK.
  • KURAT, Akdes Nimet (2011), Türkiye ve Rusya XVIII. Yüzyıl Sonundan Kurtuluş Savaşına Kadar Türk-Rus İlişkileri 1798-1919), Ankara, TTK.
  • ÖZKAN, Selim Hilmi (2017), Osmanlı Devleti ve Diplomasi, İstanbul, İdeal Kültür Yayıncılık.
  • SANDER, Oral (1997), Siyasi Tarih -İlkçağlardan 1918’e-, 5. Baskı, İstanbul, İmge Kitabevi.
  • SEIGNOBOS, Charles (1960), Avrupa Milletlerinin Mukayeseli Tarihi, Çev. Semih Tiryakioğlu, İstanbul, Varlık Yayınları.
  • SERTOĞLU, Midhat (2011), Mufassal Osmanlı Tarihi, C. V, Ankara, TTK.
  • SHAW, Stanford J. (2008), Eski ve Yeni Arasında Sultan III. Selim, Çeviren, Hür Güldü, İstanbul, Kapı Yayınları.
  • SOYSAL, İsmail (1999), Fransız İhtilali ve Türk-Fransız Diplomasi Münasebetleri (1789-1802), Ankara, TTK.
  • UÇAROL, Rifat (2008), Siyasi Tarih (1789-2001), 7. Baskı, İstanbul, Der Yayınları.
  • ULUERLER, Sıtkı (2009), XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Osmanlı-İran Siyasi İlişkileri (1774-1848), Basılmamış Doktora Tezi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elâzığ.
  • YALÇINKAYA, Mehmet Alaaddin (2008), “Osmanlı Devleti’nin Batı Politikası -Küçük Kaynarca’dan Tanzimat’a- (1774-1839), Türk Dış Politikası Osmanlı Dönemi, C. II, Editör Mustafa Bıyıklı, İstanbul, Gökkubbe Yayınları.
APA ULUERLER S (2020). FRANSIZ İHTİLALİ İLE DEĞİŞEN AVRUPA DÜZENİNDE OSMANLI DEVLETİ’NİN UYGULAMAYA ÇALIŞTIĞI DENGE SİYASETİ VE SONUÇLARI (1795-1801). , 51 - 80. 10.29029/busbed.757455
Chicago ULUERLER SITKI FRANSIZ İHTİLALİ İLE DEĞİŞEN AVRUPA DÜZENİNDE OSMANLI DEVLETİ’NİN UYGULAMAYA ÇALIŞTIĞI DENGE SİYASETİ VE SONUÇLARI (1795-1801). (2020): 51 - 80. 10.29029/busbed.757455
MLA ULUERLER SITKI FRANSIZ İHTİLALİ İLE DEĞİŞEN AVRUPA DÜZENİNDE OSMANLI DEVLETİ’NİN UYGULAMAYA ÇALIŞTIĞI DENGE SİYASETİ VE SONUÇLARI (1795-1801). , 2020, ss.51 - 80. 10.29029/busbed.757455
AMA ULUERLER S FRANSIZ İHTİLALİ İLE DEĞİŞEN AVRUPA DÜZENİNDE OSMANLI DEVLETİ’NİN UYGULAMAYA ÇALIŞTIĞI DENGE SİYASETİ VE SONUÇLARI (1795-1801). . 2020; 51 - 80. 10.29029/busbed.757455
Vancouver ULUERLER S FRANSIZ İHTİLALİ İLE DEĞİŞEN AVRUPA DÜZENİNDE OSMANLI DEVLETİ’NİN UYGULAMAYA ÇALIŞTIĞI DENGE SİYASETİ VE SONUÇLARI (1795-1801). . 2020; 51 - 80. 10.29029/busbed.757455
IEEE ULUERLER S "FRANSIZ İHTİLALİ İLE DEĞİŞEN AVRUPA DÜZENİNDE OSMANLI DEVLETİ’NİN UYGULAMAYA ÇALIŞTIĞI DENGE SİYASETİ VE SONUÇLARI (1795-1801)." , ss.51 - 80, 2020. 10.29029/busbed.757455
ISNAD ULUERLER, SITKI. "FRANSIZ İHTİLALİ İLE DEĞİŞEN AVRUPA DÜZENİNDE OSMANLI DEVLETİ’NİN UYGULAMAYA ÇALIŞTIĞI DENGE SİYASETİ VE SONUÇLARI (1795-1801)". (2020), 51-80. https://doi.org/10.29029/busbed.757455
APA ULUERLER S (2020). FRANSIZ İHTİLALİ İLE DEĞİŞEN AVRUPA DÜZENİNDE OSMANLI DEVLETİ’NİN UYGULAMAYA ÇALIŞTIĞI DENGE SİYASETİ VE SONUÇLARI (1795-1801). Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 0(20), 51 - 80. 10.29029/busbed.757455
Chicago ULUERLER SITKI FRANSIZ İHTİLALİ İLE DEĞİŞEN AVRUPA DÜZENİNDE OSMANLI DEVLETİ’NİN UYGULAMAYA ÇALIŞTIĞI DENGE SİYASETİ VE SONUÇLARI (1795-1801). Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 0, no.20 (2020): 51 - 80. 10.29029/busbed.757455
MLA ULUERLER SITKI FRANSIZ İHTİLALİ İLE DEĞİŞEN AVRUPA DÜZENİNDE OSMANLI DEVLETİ’NİN UYGULAMAYA ÇALIŞTIĞI DENGE SİYASETİ VE SONUÇLARI (1795-1801). Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, vol.0, no.20, 2020, ss.51 - 80. 10.29029/busbed.757455
AMA ULUERLER S FRANSIZ İHTİLALİ İLE DEĞİŞEN AVRUPA DÜZENİNDE OSMANLI DEVLETİ’NİN UYGULAMAYA ÇALIŞTIĞI DENGE SİYASETİ VE SONUÇLARI (1795-1801). Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2020; 0(20): 51 - 80. 10.29029/busbed.757455
Vancouver ULUERLER S FRANSIZ İHTİLALİ İLE DEĞİŞEN AVRUPA DÜZENİNDE OSMANLI DEVLETİ’NİN UYGULAMAYA ÇALIŞTIĞI DENGE SİYASETİ VE SONUÇLARI (1795-1801). Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2020; 0(20): 51 - 80. 10.29029/busbed.757455
IEEE ULUERLER S "FRANSIZ İHTİLALİ İLE DEĞİŞEN AVRUPA DÜZENİNDE OSMANLI DEVLETİ’NİN UYGULAMAYA ÇALIŞTIĞI DENGE SİYASETİ VE SONUÇLARI (1795-1801)." Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 0, ss.51 - 80, 2020. 10.29029/busbed.757455
ISNAD ULUERLER, SITKI. "FRANSIZ İHTİLALİ İLE DEĞİŞEN AVRUPA DÜZENİNDE OSMANLI DEVLETİ’NİN UYGULAMAYA ÇALIŞTIĞI DENGE SİYASETİ VE SONUÇLARI (1795-1801)". Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 20 (2020), 51-80. https://doi.org/10.29029/busbed.757455