ORTAOKUL 5. SINIF FEN BİLİMLERİ DERS KİTABINDA: DİLBİLGİSEL EĞRETİLEME OLARAK ADLAŞTIRMA

APAYDIN, ZEKİ; KAYA, MERVE

ORTAOKUL 5. SINIF FEN BİLİMLERİ DERS KİTABINDA: DİLBİLGİSEL EĞRETİLEME OLARAK ADLAŞTIRMA

Merve KAYA, (MEB, Ankara, Türkiye)

Zeki APAYDIN (Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Samsun, Türkiye)

Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi

10 1

Yıl: 2019 Cilt: 14 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 1 - 15 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 07-11-2020

ORTAOKUL 5. SINIF FEN BİLİMLERİ DERS KİTABINDA: DİLBİLGİSEL EĞRETİLEME OLARAK ADLAŞTIRMA

Öz:

Dizgeci işlevsel dilbilim, metinlerde kullanılan dilbilgisel kalıplar ve sözcükselögeler ve bu maddelerin seçimleri ile ilgilidir. Dilbilgisel eğretileme, bilimselyazının geliştirilmesi ve genişletilmesinde, özellikle de adlaştırılmış ifadelerbiçiminde büyük önem taşımaktadır. Bilimsel söylemde, adlaştırmanınkullanılması bilginin yoğunlaşmasına yardımcı olur. Böylece, yazarın uzunaçıklamaları tekrar etmekten kurtarılmasının yanı sıra, bu dilsel aygıt bilimsel dilidaha küçük, daha işlevsel hâle getirir. Türkçede sözdizimsel adlaştırma yapıları -mAK, -mA, –DIK, -(y)AcAK, –(y)Iş adlaştırma biçimbirimleriyle üretilmektedir.2017 yılında, Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı yeniden hazırlanmıştır.Program 2017-2018 Eğitim-Öğretim yılında ortaokul düzeyinde 5. sınıftauygulanmaya başlamıştır. Değişen programla birlikte, 5. Sınıf fen bilimleri derskitabı da değişmiştir. Türkiye’deki alanyazında, adlaştırma konusuna değinençalışmalar oldukça azdır. Fen bilimleri ders kitaplarında, adlaştırma konusu yeniçalışılmaya başlanmış bir alandır. Kuramsal çerçevesini Dizgeci İşlevsel Dilbilgisimodelinin oluşturduğu bu çalışmanın temel amacı, yenilenen 5. sınıf fen bilimleriders kitabında dilbilgisel eğretileme perspektifinden adlaştırma kullanım sayısını,tiplerini ve yoğunluğunu incelemektir. Araştırmada nitel araştırmayöntemlerinden doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Ders kitabının herbir ünitesinde, adlaştırılmış kelimelerin toplam kelimelere oranı hesaplanarak,adlaştırma yoğunluğu bulunmuştur. Buna göre -mAK eki 128, -mA eki 710, -DIKeki 419, -(y)AcAK eki 77, -(y)Iş eki 26 kez kullanılmıştır. Toplam 1360 kelimedeadlaştırma biçimbirimleri kullanılmıştır. Adlaştırma yoğunluğu ise % 6,98’dir.

Anahtar Kelime:

IN SECONDARY SCHOOL 5th GRADE SCIENCE TEXTBOOK: NOMINALIZATION as GRAMMATICAL METAPHOR

Öz:

Grammatical metaphor is of great importance in the development and expansion of scientific writing, in particular in the form of customary expressions. In scientific discourse, the use of naming helps to intensify knowledge. Syntactic nominalization structures in Turkish -mAK, -mA, -DIK, -(y)AcAK, -(y)Iş are produced by additional. In 2017, the Science Education Program was reprepared. The program started to be implemented in the 5th grade in the 2017-2018 academic year at the middle school level. With the changing program, the 5th grade science text book has also changed. The main purpose of this study, which is composed of the theoretical framework of Functional Grammar, is to examine the number, intensity andt ypes of nominalization use from the grammatical metaphorical perspective in the fifth grade science text book. In this research, document analysis method which is one of the qualitative research methods is used. In each unit of the textbook, the ratio of nominalization words to total words was calculated and the density of nominalization was found. Accordingly, -mAK attachment 128, -mA attachment 710, -DIK attachment 419, -(y)AcAK attachment 77, -(y)Iş attachment was used 26 times. Nominalization constructions were used in 1360 words. Nominalization density is 6.98%.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Banks, D. (2005). On the historical origins of nominalized process in scientific text. English for Specific Purposes, 4(3), 347-357.
Baratta, M. A. (2010). Nominalization development across an under graduate academic degree program. Journal of Pragmatics, 42(4), 1017–1036.
Cengiz, Ö. ve Çakır, H. (2012). Okul öncesi çocukların dilbilgisel eğretileme kullanımının ortaya çıkış sürecinde annelerin etkisi. Dilbilim Araştırmaları Dergisi, 2, 21-36.
Çakır, H. (2011). Türkçe ve İngilizce bilimsel makale özetlerinde bilgiyi kurgulama ve yazar kimliğini kodlama biçimleri (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
Çakır, H. ve Cengiz, Ö. (2017). Dilbilim çeviribilim yazıları, Kansu-Yetiner, N. ve Şahin, M. (Ed). Anneler ve çocuklarının adlaştırma kullanımı (ss. 55-66). Ankara: Anı Yayıncılık
Derewianka, B. (2003). Grammatical metaphor: Views fromsystemic-functional linguistics, Simon-Vandenbergen, A.M., Taverniers, M. ve Ravelli, L. (Ed.). Grammatical metaphor in the transition to adelescence (pp. 185-219). Amsterdam: John Benjamins.
Göksel, A. ve Kerslake, C. (2005). Turkish: a comprehensive grammar. London ve New York: Routledge.
Hadidi, Y. ve Raghami, A. (2012). A comparative study of ideational grammatical metaphor in business and political texts. International Journal of Linguistics, 4(2), 348-365.
Halliday, M. A. K. (1994). An introduction to functional grammar (2nd ed.).London: Edward Arnold.
Jalilifar, A., Alipour, M. ve Parsa, S. (2014). A comparative study of nominalization in applied linguistics and biology books. Journal of Research in Applied Linguistics, 5(1), 24-43.
Jalilifar, A. ve Memari, M. (2017). Exploring nominalization in physics and applied linguistics textbooks with different levels of difficulty: implications for English for specific purposes. Teaching English Language, 11(2), 131-159.
Kaya, M. ve Apaydın, Z. (2019). İlkokul 3. sınıf fen bilimleri ders kitabında: Dilbilgisel eğretileme olarak adlaştırma. Journal of Computer and Education Research, 7(13), 35-61.
Mahbudi, A., Mahbudi, L. ve Amalsaleh, E. (2014). A comparison between the use of nominalization in medical papers by English and Iranian writers. International Journal of Applied Linguistics and English Literature, 3(6), 1-6.
Mẫu, V. T. (2012). Grammatical metaphor in English pharmaceutical discourse (Unpublished Master Thesis).University of Languagesand International Studies, Vietnam.
MEB (2017a). Fen bilimleri dersi öğretim programı (İlkokul ve Ortaokul 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı.
MEB (2017b). Ortaokul fen bilimleri 5.sınıf ders kitabı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları
Mueller, B. M. (2015). Analysis of nominalization in elementary and middle school science textbook (Unpublished Master Thesis), Hamline University, Minnesota, America.
Sarnackaitė, V. 2011. Nominalization as a cohesive device in political discourse (Bachelor Thesis), University of Lithuania, Lithuania.
Sušinskienė, S. (2009). Textual functions of nominalizations in English scientific discourse. Žmogus ir žodis, 11(3), 58–64.
Tabrizi, F. ve Nabifar, N. (2013). A comparatives tudy of ideational grammatical metaphor in health and political texts of English newspaper. Journal of Academic and Applied Studies, 3(1), 32-51
Taverniers, M. (2004). Grammatical metaphors in English. Moderna Sprak, 98 (1), 17–26.
Türkkan, B. (2008). Türkçe tarih söyleminde adlaştırmanın işlevleri (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
Wellington, J. ve Osborne, J. (2001). Language and literacy in science education. Philadelphia, PA: Open University Press.
Wenyan, G. (2012). Nominalization in medical papers: A comparative study. Studies in Literature and Language, 4(1), 86-93.
Yıldırım, A. ve Simsek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri, Genişletilmiş 10. Baskı, Ankara: Seçkin Yayıncılık

APA	KAYA M, APAYDIN Z (2019). ORTAOKUL 5. SINIF FEN BİLİMLERİ DERS KİTABINDA: DİLBİLGİSEL EĞRETİLEME OLARAK ADLAŞTIRMA. , 1 - 15.
Chicago	KAYA MERVE,APAYDIN ZEKİ ORTAOKUL 5. SINIF FEN BİLİMLERİ DERS KİTABINDA: DİLBİLGİSEL EĞRETİLEME OLARAK ADLAŞTIRMA. (2019): 1 - 15.
MLA	KAYA MERVE,APAYDIN ZEKİ ORTAOKUL 5. SINIF FEN BİLİMLERİ DERS KİTABINDA: DİLBİLGİSEL EĞRETİLEME OLARAK ADLAŞTIRMA. , 2019, ss.1 - 15.
AMA	KAYA M,APAYDIN Z ORTAOKUL 5. SINIF FEN BİLİMLERİ DERS KİTABINDA: DİLBİLGİSEL EĞRETİLEME OLARAK ADLAŞTIRMA. . 2019; 1 - 15.
Vancouver	KAYA M,APAYDIN Z ORTAOKUL 5. SINIF FEN BİLİMLERİ DERS KİTABINDA: DİLBİLGİSEL EĞRETİLEME OLARAK ADLAŞTIRMA. . 2019; 1 - 15.
IEEE	KAYA M,APAYDIN Z "ORTAOKUL 5. SINIF FEN BİLİMLERİ DERS KİTABINDA: DİLBİLGİSEL EĞRETİLEME OLARAK ADLAŞTIRMA." , ss.1 - 15, 2019.
ISNAD	KAYA, MERVE - APAYDIN, ZEKİ. "ORTAOKUL 5. SINIF FEN BİLİMLERİ DERS KİTABINDA: DİLBİLGİSEL EĞRETİLEME OLARAK ADLAŞTIRMA". (2019), 1-15.

APA	KAYA M, APAYDIN Z (2019). ORTAOKUL 5. SINIF FEN BİLİMLERİ DERS KİTABINDA: DİLBİLGİSEL EĞRETİLEME OLARAK ADLAŞTIRMA. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 14(1), 1 - 15.
Chicago	KAYA MERVE,APAYDIN ZEKİ ORTAOKUL 5. SINIF FEN BİLİMLERİ DERS KİTABINDA: DİLBİLGİSEL EĞRETİLEME OLARAK ADLAŞTIRMA. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi 14, no.1 (2019): 1 - 15.
MLA	KAYA MERVE,APAYDIN ZEKİ ORTAOKUL 5. SINIF FEN BİLİMLERİ DERS KİTABINDA: DİLBİLGİSEL EĞRETİLEME OLARAK ADLAŞTIRMA. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, vol.14, no.1, 2019, ss.1 - 15.
AMA	KAYA M,APAYDIN Z ORTAOKUL 5. SINIF FEN BİLİMLERİ DERS KİTABINDA: DİLBİLGİSEL EĞRETİLEME OLARAK ADLAŞTIRMA. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi. 2019; 14(1): 1 - 15.
Vancouver	KAYA M,APAYDIN Z ORTAOKUL 5. SINIF FEN BİLİMLERİ DERS KİTABINDA: DİLBİLGİSEL EĞRETİLEME OLARAK ADLAŞTIRMA. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi. 2019; 14(1): 1 - 15.
IEEE	KAYA M,APAYDIN Z "ORTAOKUL 5. SINIF FEN BİLİMLERİ DERS KİTABINDA: DİLBİLGİSEL EĞRETİLEME OLARAK ADLAŞTIRMA." Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 14, ss.1 - 15, 2019.
ISNAD	KAYA, MERVE - APAYDIN, ZEKİ. "ORTAOKUL 5. SINIF FEN BİLİMLERİ DERS KİTABINDA: DİLBİLGİSEL EĞRETİLEME OLARAK ADLAŞTIRMA". Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi 14/1 (2019), 1-15.