AMMİCE FASİH’İN BOZULMUŞ HALİ MİDİR?: FASİH-AMMİCE DİYALEKTİĞİNİN TARİHSEL SERÜVENİ

Yıl: 2019 Cilt: 0 Sayı: 38 Sayfa Aralığı: 201 - 228 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 10-11-2020

AMMİCE FASİH’İN BOZULMUŞ HALİ MİDİR?: FASİH-AMMİCE DİYALEKTİĞİNİN TARİHSEL SERÜVENİ

Öz:
Bu çalışma, Fasih Arapça ve onun türevi olan Ammice/Halk ağzı arasındakiilişkiyi betimleyici yaklaşıma göre incelemeyi amaçlamaktadır. Klasik Arapçadilbilgisi kaynakları kuralcı dilbilgisinin özelliklerini taşımış ve zamanındeğişmesine rağmen dilin değişmeyen kurallarını tespit ve tatbik etmeyihedeflemiştir. Bunun sonucunda, dilde görülen değişimler hata (laḥn) veyabozulma kavramlarıyla ifade edilmiştir. Kur’ân tilâvetinde görülen hatalarınetkisiyle başlayan nahiv çalışmaları büyük ölçüde bu yaklaşımı esas almıştır.Telif edilen eserlerde dilin değişmez kuralları tespit ediliyor ve dilin günlükkullanımlarına teşmil ediliyordu. Kur’ân Arapçası, günlük hayatta kullanımı zor,edebi ve ağır bir dil olsa da din dili olmasının sağladığı otoriteyle diğer lehçeleribaskılamış ve günümüzde devam ettirdiği “doğru” ve “asil” Arapça olma payesinielde etmiştir. Resmî kurumlarca esas alınan ve eskiden beri haddi zatında birdeğer ifade eden Fasih, uzun zaman günlük konuşmalarda da önem arz etmiştir.Fakat kuralları günümüzde dahi tartışılan bu üst dil, eskiden beri halka ağırgelmiş ve erbabı tarafından bile zaman zaman hatalı kullanılmıştır. Hatalıgörülen bu kullanımlar zamanla Ammice’yi doğurmuş ve günlük dil başta olmaküzere günümüzde sinema, dizi gibi pek çok alanda kullanılır hale gelmiştir. Buçalışmada Fasih’in zamanla değişime uğramasıyla ortaya çıkan Ammice’yi,bozulma veya hata gibi kavramlarla nitelemenin dilbilimsel dayanağınınolmadığı, Ammice’nin de toplumun bir ürünü olup dile yönelik art niyetlimüdahalelerle açıklanamayacak kadar toplumsal ve tarihsel bir gerçekliğe sahipolduğu hususu vurgulanmaya çalışılmıştır.
Anahtar Kelime:

IS ᶜĀMMIYA A STATE OF DECAYED FUSḤĀ? DIALECTICAL AFFAIRS BETWEEN FUSḤĀ AND ᶜĀMMIYA

Öz:
This study aims to investigate the relationship between eloquent Arabic (fuṣḥā) and vernacular Arabic (ᶜāmmiya) depending on descriptive grammar approach. Unfortunately, the helpful data about pre-Islamic Arabic are limited so that although there are numerous anecdotes reported about variations in pre-Islamic period, these put down on papers after standardization of Arabic. Thus, the available linguistic amount is not enough to compare the standard Arabic with pre-Islamic Arabic. The classical Arabic grammar books built up on a rather prescriptive grammatic model and aimed to reveal the unchanging rules of language. This attitude seems to be affected by oral recitations of the Qur’ān, whose language viewed as standard, unchanged, beautiful, powerful and inimitable by humans. As a result, words such as error or decay have been used to describe any kind of difference or manner of speaking that deviates from the standard linguistic way fuṣḥā. The attitude toward the modern dialects as ‘deviations’ from the norm is no doubt linked to the understanding of laḥn at the early stage of Arabic. It is therefore not surprising that the language guardians use this term to describe modern ‘deviations’ from the fuṣḥā, regardless of their sources.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • ABDÜTTEVÂB, Ramazan. Fuṣûl fî fıḳhi’l-ʿArabiyye. Kahire: Mektebetü’l-Hâncî, 1999.
  • el-AFGÂNÎ, Saîd. Fî uṣûli’n-naḥv. Beyrut: el-Mektebetü’l-İslamî, 1987.
  • ALP, Musa. “Farklı İki Açıdan Arapça: Fusha ve Avamca”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/11 (2011): 87-110.
  • el-BAĞDADİ, Abdülkadir b. Ömer b. Bayezid Abdülkadir. Ḫizânetü’l-edeb ve lübbu lübâbi lisâni’l-ᶜArab. Thk. Abdusselâm Harûn. Mektebetü’l-Hâncî, 1997.
  • BİŞR, Kemal. Dirâsât fî ᶜilmi’l-lug̣ a. Kahire: Dâru Garîb li’t-Tebaeti ve’n-Neşr ve’t-Tevzî, 1998.
  • el-CÂHIZ, Ebû Osmân Amr el-. el-Beyân ve’t-tebyin. Thk. Abdusselâm Harûn. 4 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Hâncî, 1998.
  • CEBEL, Muhammed Hasan Hasan. el-Maᶜna’l-lug̣ avî, dirâse ᶜarabiyye muaṣṣala naẓariyyen ve taṭbiḳ iyyen. Kahire: Mektebetü ’l-AÂdâb, 2009.
  • el-CUMAHİ, Muhammed İbn Sellam. Ṭabaḳātü’ş-şuʿarâʾ. Thk. Jozeph Hell. Beyrut: Dâru’l-Kütubi’l-İlmiyye, 2001.
  • el-CUÜNDIÎ, Ahmed Alamuddı̂n. “Fi’l-Ḳ ur’ân ve’l-ᶜArabiyye: es-Ṣırâᶜ beyne’lḳ urrâ ve’n-nuḥ ât”. Mecelletu Mecmaᶜi’l-Lug̣ ati’l-ᶜArabiyye. 34 (1974).
  • el-CÜNDÎ, Enver. el-Fuṣḥâ lug̣ atü'l-Ḳurân. Beyrut: Dârü'l-Kitâbi'l-Lübnani; Mektebetü’l-Medrese, 1982.
  • DAYF, Şevkī. Târîḫu’l-edebi’l-ʿArabî, el-ʿAṣrü’l-İslâmî. 10 Cilt. Kahire: Dâru’lMeᶜârif, 1963.
  • EBÛ HADÎD, Muhammed Ferîd. “Mevḳifu’l-Lug̣ ati’l-ᶜArabiyye el-ᶜÂmmiyye mine’l-Lug̣ ati’l-ᶜArabiyye el-Fushâ”. Mecelletu Mecmaᶜi’l-Lug̣ ati’lᶜArabiyye. 7 (1953): 205-218.
  • EBÜ'T-TAYYBİ el-HALEBÎ, Abdülvâhid b. Alî. Merâtibü’n-naḥviyyîn. Thk. Muhammed Ebü’l-Fazl İbrâhim. Kahire: Mektebetü’n-Nahda Mısr ve Matbaatühâ, 1955.
  • ENÎS, İbrahim. Fi’l-Lehecâti’l-ʿArabiyye. Kahire: Mektebetü’l-Anclo elMısriyye, 1992.
  • ENÎS, İbrahim. Min esrâri’l-luġa. Kahire, 1978.
  • ERGÜVEN, Şehabettin. “Arap Dilinde Lahn’ın Ortaya Çıkışı ve İlk Görüntüleri”. Gazi Üniversitesi Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi VI/11 (2007): 155-183.
  • el-FERÂHÎDÎ, el-Halîl b. Ahmed b. Amr b. Temîm. “Lhn”. Kitâbü’l-ʿAyn. Thk. Mehdî Mahzûmî - ve İbrâhim es-Sâmerrâî. İran: İntişarât Üsve, 2011.
  • el-FERRÂ, Yahyâ b. Ziyâd. Meʿâni’l-Ḳurʾân. Nşr. Şemseddin İbrahim. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütubi’l-İlmiyye, 2002.
  • FÜCK, Johann. el-ᶜArabiyye: dirâsât fi’l-lug̣ a ve’l-lehecât ve’l-esâlîb. Trc.
  • Ramazan Abduttevvâb. Mısır: Mektebetü’l-Hâncî, 1980.
  • HASSÂN, Temmâm. el-Lug̣ a beyne’l-miᶜyariyye ve’l-vaṣfiyye. Kahire: Alemu’lKütub, 2001.
  • el-HEMEDÂNÎ, el-Hasan b. Ahmed b. Ya’kub. Ṣıfatu Cezireti’l-ᶜArab. Thk. Muhammed b. Ali el-Ekva’ el-Hivali. San’a: Mektebetü’l-İrşad, 1990.
  • HİCÂZÎ, Mahmûd Fehmî. Usus ᶜilmi’l-lug̣ ati’l-ᶜArabiyye. Kahire: Dâru-Sekâfe, 2003.
  • HÜSEYİN, Tâhâ. Fi’l-edebi’l-Câhilî. Kahire: Mü essesetü Hindâvı̂ li’t-Taᶜlı̂m ve’s-Sekafe, 2012.
  • İBN ABDİRABBİH, Ebû Ömer Şihâbüddîn Ahmed. el-ʿİḳdü’l-ferîd. Thk. Müfîd Muhammed Kumeyha - ve Abdülmecid et-Terhînî. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütubi’l-İlmiyye, 1983.
  • İBN CİNNÎ, Ebû’l-Feth Osman. el-Ḫaṣâiṣ. Thk. eş-Şerbînî Şerîde. 3 Cilt. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 2007.
  • İBN FÂRİS, Ebü’l-Hüseyn Ahmed. es-Ṣaḥibî fî fiḳhi’l-lug̣ ati’l-ᶜarabiyye ve mesâilihâ ve süneni’l-ᶜarab fî kelâmihâ. Thk. OÖ mer Farû k et-Tabba’. Beyrut: Dâr’u-Mektebeti’l-Meᶜârif li’t-Tebâ’eti ve’n-Neşr, 1993.
  • İBN HİŞÂM el-LAHMÎ, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed. el-Medḫal ilâ taḳvîmi’l-lisân. Thk. Hâtim Sâlih ed-Dâmin. Beyrut: Dâru’l-Beşâir elİslâmiyye, 2003.
  • İBN KUTEYBE, Ebû Muhammed Abdullāh b. Müslim. Edebü’l-kâtib. Thk. Muhammed el-Dâlî. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1981.
  • İBN MANZÛR, Ebü’l-Fadl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfiî. “Lhn”. Lisânu’l-Arab. Beyrut: Dâru Sâdır, 1990.
  • İBN VEHB, Ebü’l-Hüseyin İshak b. İbrâhim b. Süleyman. el-Burhân fî vücûhi’lbeyân. Thk. Hafnî Muhammed Şeref. Kahire: Mektebetü’ş-Şebâb, 1969.
  • İBNÜL'ESÎR, Ebü’s-Seâdât Mecdüddîn el-Mübârek. en-Nihâye fi g̣ arîbi’l-hadîs ve’l-es̱er. Thk. Mahmûd Muhammed et-Tanâhî. 5 Cilt. Beyrut-Lübnan: Dâru’l-İhyai’t-Türâsi’l-Arabî, 1963.
  • JESPERSEN, Otto. Language, Its Nature, Development and Origin. London: George Allen & Unwin, 1922.
  • KADDÛR, Ahmed Muhammed. Muṣannefâtü’l-laḥn ve’t-tes̱kîfi’l-lug̣ avî ḥattâ’lḳarni’l-ᶜâşir el-hicrî. Dımaşk: Menşûratu Vizâreti’s-Sekâfe, 1996.
  • el-KÂLÎ, Ebû Alî İsmâîl b. el-Kasım b. Ayzûn. Kitâbu’l-Emâlî. 3 Cilt. Beyrut- Lübnan: Dâru’l-Kütubi’l-İlmiyye, t.y.
  • KARABELA, Nevin. “Arapçada Dil Hataları ve Kisâî’nin Mâ Telhenu Fîhi’lÂmme’si Üzerine”. Nüsha: Şarkiyat Araştırmaları Dergisi XI/32 (2011): 93-104.
  • KARADAVUT, Ahmet. “Arap Dilinde Lahn’in Doğuşu”. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi. 7 (1997): 325-350.
  • LABOV, William. Principles of Linguistic Change, Cognitive and Cultural Factors. United Kingdom: Wiley-Blackwell, 2010.
  • LABOV, William. Principles of Linguistic Change, Internal Factors. Massachusetts: Blackwell Publishers, 1994.
  • LABOV, William. Principles of Linguistic Change, Social Factors. Massachusetts: Blackwell Publishers, 2001.
  • LEONARD, Sterling Andrus. Doctrine of Correctness in English Usage, 1700- 1800. New York, 1962.
  • el-MAALUÎ F, IÎsâ Iİskender. “el-Lehcetü ’l-ᶜArabiyye el-ᶜammiyye”. Mecelletu Mecmaᶜi’l-Lug̣ ati’l-ᶜArabiyye. 1 (1935): 350-368.
  • el-MAALUÎ F, IÎsâ Iİskender. “el-Lehcetü ’l-ᶜArabiyye el-ᶜammiyye”. Mecelletu Mecmaᶜi’l-Lug̣ ati’l-ᶜArabiyye. 3 (1937): 349-371.
  • el-MAKDÎSÎ, Muhammed b. Ahmed. Aḥsenü’t-teḳāsîm fi maᶜrifeti’l-eḳālîm. Thk. Michael Jan de Goeje. 2. Bs. Leiden: Brill, 1906.
  • MARTİNET, Andre. İşlevsel Genel Dilbilim. Trc. Berke Vardar. İstanbul: Multilingual, 1998.
  • MÜBAREK, el-Mazin. Naḥve vaᶜyin lüg̣ avî. Beyrut: Müessesetü'r-Risâle, 1979.
  • NELSON, Gerald. Description and Prescription. Ed. Keith Brown. 2. Bs. Amsterdam; Boston: Elsevier, 2006.
  • en-NÎSÂBÛRÎ, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh el-Hakim. el-Müstedrek ʿale’ṣ-Ṣaḥîḥayn. Thk. Mustafa Abdülkādir Atâ. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’lKütubi’l-İlmiyye, 1990.
  • NUREDDİN es-SAFÎ MUHAMMED, İşrake. Kaḍiyyetu’l-laḥn fi’l-lug̣ ati’lᶜarabiyye ḥattâ nihâyeti’l-ḳarni’r-rabiᶜ el-hicrî. Yüksek Lisans Tezi, Hartum Üniversitesi, 2010.
  • PORZİG, Walter. Dil Denen Mucize. Trc. Vural Ülkü. 2 Cilt. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1985.
  • er-RÂCİHÎ, Abduh. el-Lehecâtü’l-ʿArabiyye fi’l-ḳırâʾâti’l-Ḳurʾâniyye. Iİskenderiyye: Dâru’l-Meᶜârif el-Câmiiyye, 1996.
  • er-RAFİÎ, Mustafa Sadık er-. Târiḫu'l-âdâbi'l-ᶜarab. Kahire: Mektebetü'lİstikame, 1940.
  • es-SÂLİH, Subhî. Dirâsât fî fıkhi’l-luġa. Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, 2009.
  • SÎBEVEYH, Ebû Bişr Amr b. Osmân b. Kanber. el-Kitâb. Thk. Abdusselâm Harûn. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1966.
  • es-SÎRÂFÎ, Ebû Saîd el-Hasen b. Abdillâh b. Merzübân. Aḫbârü’n-naḥviyyîne’lBaṣriyyîn. Thk. Tâhâ Muhammed ez-Zeynî - ve Muhammed Abdülmün‘im el-Hafâcî. Kahire: Mektebetü ve Matbaatü Mustafa elBâbî el-Halebî ve Evlâdüh, 1955.
  • es-SÜYÛTÎ, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr. el-Müzhir fî ʿulûmi’l-luġa. Thk. Fuâd Ali Mansûr. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütubi’lİlmiyye, 2014.
  • ŞENDUL, Muhammed. “Kü tubu’l-laḥ n ve meṣadiri’l-muᶜcemi’l-ᶜarab ettâriḫ ı̂”. Mecelletü’l-Mümaresât el-Lug̣ aviyye. 33 (2015): 11-57.
  • YAZICI, Hüseyin. “Arapça'da Mahalli Lehçelerin Yazı Dili Yerine Kullanılma Teşebbüsleri”. İlmî Araştırmalar 2 (1996): 159-174.
  • YEŞİL, Selman. Harîrî’nin lahn anlayışı. Doktora, Dicle Üniversitesi, 2017.
  • ez-ZEMAHŞERÎ, Ebü’l-Kāsım Mahmûd b. Ömer. “Lḥn”. Esâsü’l-belâġa. Beyrut: Mektebetü Lübnan Nâşirûn, 1996.
  • ez-ZÜBEYDÎ, Ebû Bekr Muhammed b. el-Hasen. Ṭabaḳatu’n-naḫviyyin ve’llüg̣ aviyyîn. Thk. Muhammed Ebu’l-Fadl Iİbrahim. Kahire: Dâru’lMeᶜârif, 1973.
  • ez-ZÜBEYDÎ, Ebû Bekr Muhammed b. Hasen. Laḥnu’l-ᶜavâm. Thk. Ramazan Abduttevvâb. Kahire: Mektebetü’l-Hâncî, 2000.
  • ZWETTLER, Michael. The Oral Tradition of Classical Arabic Poetry, Its Character and Implications. Columbus: Ohio State University Press, 1978.
APA KAPLAN A (2019). AMMİCE FASİH’İN BOZULMUŞ HALİ MİDİR?: FASİH-AMMİCE DİYALEKTİĞİNİN TARİHSEL SERÜVENİ. , 201 - 228.
Chicago KAPLAN Ahmet Emre AMMİCE FASİH’İN BOZULMUŞ HALİ MİDİR?: FASİH-AMMİCE DİYALEKTİĞİNİN TARİHSEL SERÜVENİ. (2019): 201 - 228.
MLA KAPLAN Ahmet Emre AMMİCE FASİH’İN BOZULMUŞ HALİ MİDİR?: FASİH-AMMİCE DİYALEKTİĞİNİN TARİHSEL SERÜVENİ. , 2019, ss.201 - 228.
AMA KAPLAN A AMMİCE FASİH’İN BOZULMUŞ HALİ MİDİR?: FASİH-AMMİCE DİYALEKTİĞİNİN TARİHSEL SERÜVENİ. . 2019; 201 - 228.
Vancouver KAPLAN A AMMİCE FASİH’İN BOZULMUŞ HALİ MİDİR?: FASİH-AMMİCE DİYALEKTİĞİNİN TARİHSEL SERÜVENİ. . 2019; 201 - 228.
IEEE KAPLAN A "AMMİCE FASİH’İN BOZULMUŞ HALİ MİDİR?: FASİH-AMMİCE DİYALEKTİĞİNİN TARİHSEL SERÜVENİ." , ss.201 - 228, 2019.
ISNAD KAPLAN, Ahmet Emre. "AMMİCE FASİH’İN BOZULMUŞ HALİ MİDİR?: FASİH-AMMİCE DİYALEKTİĞİNİN TARİHSEL SERÜVENİ". (2019), 201-228.
APA KAPLAN A (2019). AMMİCE FASİH’İN BOZULMUŞ HALİ MİDİR?: FASİH-AMMİCE DİYALEKTİĞİNİN TARİHSEL SERÜVENİ. Bilimname, 0(38), 201 - 228.
Chicago KAPLAN Ahmet Emre AMMİCE FASİH’İN BOZULMUŞ HALİ MİDİR?: FASİH-AMMİCE DİYALEKTİĞİNİN TARİHSEL SERÜVENİ. Bilimname 0, no.38 (2019): 201 - 228.
MLA KAPLAN Ahmet Emre AMMİCE FASİH’İN BOZULMUŞ HALİ MİDİR?: FASİH-AMMİCE DİYALEKTİĞİNİN TARİHSEL SERÜVENİ. Bilimname, vol.0, no.38, 2019, ss.201 - 228.
AMA KAPLAN A AMMİCE FASİH’İN BOZULMUŞ HALİ MİDİR?: FASİH-AMMİCE DİYALEKTİĞİNİN TARİHSEL SERÜVENİ. Bilimname. 2019; 0(38): 201 - 228.
Vancouver KAPLAN A AMMİCE FASİH’İN BOZULMUŞ HALİ MİDİR?: FASİH-AMMİCE DİYALEKTİĞİNİN TARİHSEL SERÜVENİ. Bilimname. 2019; 0(38): 201 - 228.
IEEE KAPLAN A "AMMİCE FASİH’İN BOZULMUŞ HALİ MİDİR?: FASİH-AMMİCE DİYALEKTİĞİNİN TARİHSEL SERÜVENİ." Bilimname, 0, ss.201 - 228, 2019.
ISNAD KAPLAN, Ahmet Emre. "AMMİCE FASİH’İN BOZULMUŞ HALİ MİDİR?: FASİH-AMMİCE DİYALEKTİĞİNİN TARİHSEL SERÜVENİ". Bilimname 38 (2019), 201-228.