Yıl: 2019 Cilt: 0 Sayı: 40 Sayfa Aralığı: 105 - 135 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 10-11-2020

DİNİ BAŞA ÇIKMA VE SABIR BAĞLAMINDA İNSAN TİPLERİ: NİTEL BİR ARAŞTIRMA

Öz:
Dinî başa çıkma yöntemlerinden biri olan sabır, aniden şekillenen bir tutumdanziyade bir süreçtir. Bu süreçte kaybettiğinin yasını tutan birey kendisine özgü birşekilde bilişsel, duyusal, duygusal ve davranışsal haller yaşayabilir. Zira biyopsiko-sosyal bir varlık şeklinde tanımlanan insan, maruz kaldığı dramatik vetravmatik hadiselere farklı tepkiler verebilir. Bu çalışma, bireyin hayatınzorluklarıyla başa çıkma sürecinde nasıl bir tutum takındığı sorusuna cevaparamaktadır. Amacı ise dinî başa çıkma ve sabır bağlamında ortaya çıkan insantiplerini belirlemektir. Nitel bir desene sahip olan bu çalışmada veriler, amaçlıörneklem tekniği kapsamında yarı yapılandırılmış mülakat ve katılımlı gözlemyoluyla elde edilmiştir. Bu kapsamda doğrudan travmatik yaşantılara maruzkalan bireylerle görüşülmüştür. Veriler çözümlenirken betimsel analiz ve içerikanalizi tekniklerinden faydalanılmıştır. Betimsel analiz tekniğinde bireylerinpsikolojk yaşantıları uzun alıntılarla çözümlenmeye çalışılmış, içerik analizindeise ortak temalardan hareketle tiplemelere ulaşmak amaçlanmıştır. Bu aradaçalışmada nitel araştırma yöntemlerinden “gömülü teori” yaklaşımına uygun birhareket tarzı benimsenmiştir. Böylece başa çıkma sürecinde devreye girenkültürel öznelliklerle evrensellik, diğer bir deyişle yerellik ile evrensellikarasında nasıl bir ilişki olduğu sorgulanmıştır. Ulaşılan bulgulara göre dramatikve travmatik hadiseler karşısında insanlar “Şaşkın”, “Kaygılı”, “Öfkeli”, “Suskun”ve “Teslimiyetçi” tutumlar göstermiştir. Araştırma sonuçlarından anlaşıldığıüzere insanlar bu halleri sıralı bir şekilde ve tedricen yaşamamaktadır. Esasenburada bahsi geçen her tip kendine özgü tek bir tutuma işaret etmektedir. Diğerbir ifadeyle hayatın öngörülemeyen getirileriyle karşılaşan insanlar bu hallerdenherhangi birine belli bir sıra veya silsile gözetmeksizin geçebilir. Bu tiplerinbireyin yine kendine has bilinci, algısı ve duygusal yapısıyla ilgili olduğudüşünülmektedir. Bu tutumlar aynı zamanda hayatın zorlukları karşısındatezahür eden insan tipleri olarak kavramlaştırılabilir. Bu noktada ulaşılan insan tiplerinin kültürel öznelliği yansıttığı söylenebilir. Aynı konuda, farklıörneklemlerde yapılacak nitel çalışmalarla bu araştırmadan elde edilen sonuçlarkarşılaştırılabilir. Böylece Müslüman Türk kültürüne özgü başa çıkma modellerigeliştirilebilir.
Anahtar Kelime:

HUMAN TYPES IN THE CONTEXT OF RELIGIOUS COPING AND PATIENCE: A QUALITATIVE RESEARCH

Öz:
In everyday life, people may come across experiences from time to time that it is difficult to cope with the effects of internal or external stimuli. Because life is conceived and unpredictable to some obstacles, difficulties, natural and thoughtful risks. Man perceives and makes sense of the information or stimuli that reach him according to his own inner frame of reference, that is, phenomenological field. Therefore, the impact of any stimulus on different individuals may vary in the personal plan, as well as on the same individual. People can analyze their events from a religious or non-religious perspective. Both perspectives bring along specific interpretations with specific dynamics. The implications of the background of events may include religious language as well as purely non-religious (secular) references. Human beings develop various strategies to cope with the problems they face. Coping is the state of the individual's attitude or attitude towards the difficulties of life in different ways in terms of cognitive, affective and behavioral aspects. Religious coping is the struggle of the individual with his or her stance or attitude. In other words, religious coping is the use of religious-based cognitive, affective or behavioral strategies in the difficulties faced by the individual. It is possible to express this situation in the form of coping with stress and anxiety by getting support from faith.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • ALŞ, O. M. & ABOUL-FOTOUH, F. (2015). Geleneksel Ruh Sağlığı, Başa Çıkma Stratejileri ve Yardım Arama Davranışı. (Ed. Sameera Ahmed and Mona M. Amer) Müslümanlar İçin Psikolojik Danışma içinde (ss. 33-47). Ankara: Nobel Yayınları.
  • ARMSTRONG, K. (1998). Tanrı’nın Tarihi (Çev. Hamide Koyukan-Kudret Emiroğlu), Ankara: Ayraç Yayınevi.
  • BLOUNT, S. & JANICIK, G. A. (1999). Comparing social accounts of patience and impatience. Unpublished manuscript, University of Chicago.
  • BLOUNT, S. & JANICIK, G. A. (2000). What makes us patient? The role of emotion in sociotemporal evaluation. Unpublished manuscript: University of Chicago.
  • CEVZİYYE, K. (2016). Sabredenler ve Şükredenler (Çev. Zeynelabidin Tatlılıoğlu), İstanbul: İnsan Yayınları.
  • ÇAĞRICI, M. (2008). Sabır maddesi, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 35, ss. 337-339, İstanbul.
  • DOĞAN, M. (2016). Sabır Psikolojisi-Pozitif Psikoloji Bağlamında Bir Araştırma, İstanbul: Çamlıca Yayınları.
  • DUDLEY, K. C. (2005). Empirical development of a scale of patience. Dissertation Abstracts International, 54 (8), 4332.
  • EGEMEN, B. Z. (1952). Din Psikolojisi: Saha, Kaynak ve Metod Üzerine Bir Deneme, Ankara: İlahiyat Fakültesi Yayınları.
  • EKŞİ, H. (2001). Başa Çıkma, Dinî Başa Çıkma ve Ruh Sağlığı Üzerindeki İlişki Üzerine Bir Araştırma, Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
  • EXLINE, J. J. & ROSE, E. (2013) Dinî ve Manevi Uğraşlar, Din ve Maneviyat Psikolojisi içinde, (çev: Merve Altınlı Macic), ss. 67-96, Ankara: Phoneix Yayınevi.
  • FRAGER, R. (2014). Kalp, Nefs ve Ruh-Tekâmül, Denge ve Uyumun Sufice Psikolojisi (Çev: İbrahim Kapaklıkaya), İstanbul: Gelenek Yayıncılık.
  • FREUD, S. (2014). Yas ve Melankoli (Çev. Aslı Emirsoy), İstanbul: Telos Yayıncılık.
  • GAZALİ, M, (2007). İhya’u Ulumi’d-Din (Çev. Mehmed A. Müftüoğlu), İstanbul: Vefa Yayınları.
  • GÖKA, E. (2013). Hoşça kal, Kayıp, Matem ve Hayatın Zorlukları, İstanbul: Timaş Yayınları.
  • HÖKELEKLİ, H. (2013). Din Psikolojisi, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
  • İSFAHANİ, H. M. (2002). el-Müfredat fi garibi'I-Kur'an, Beyrut.
  • KIERKEGAARD, S. A. (2014). Ölümcül Hastalık Umutsuzluk (Çev. Mehmet Mukadder Yakupoğlu), Ankara: Doğu-Batı Yayınları.
  • KÖKNEL, Ö. (1996). Bireysel ve Toplumsal Şiddet, İstanbul: Altın Kitaplar.
  • KÖKNEL, Ö. (1998). Zorlanan İnsan, İstanbul: Altın Kitaplar.
  • KULA, N. (2005). Bedensel Engellilik ve Dinî Başa Çıkma. İstanbul: DEM Yayınları.
  • MEHRABİAN, A. (1999). Manual for the Revised Achieving Tendency (MACH) and Disciplined Goal Orientation (CGO) Scales. Monterey, California: Alta Mesa.
  • MUNCEBİ, A. (2011). Bela ve Sıkıntılara Karşı Sabır ve Rıza (Çev. İbrahim Doğu), İstanbul: İlk Harf Yayınevi.
  • ÖNAL, R. (2008). Kur'an'da İmani ve Ahlaki Bir Tavır Olarak Sabır, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi içinde, (ss. 439-466), XII/2.
  • ÖZMEN, E. (2017). Vaçgeçemediklerinin Toplamıdır İnsan -Yas, Melankoli, Depresyon-, İstanbul: İletişim Yayınları.
  • ÖZTÜRK, M. (2013). Kıssaların Dili, Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
  • PARGAMENT, K. I. & J. KENNELL & W. HATHAWAY & N. GREVENGOED & J. NEWMAN & W. JONES. (1988). Religion and The Problem-Solving Process: Three Styles of Coping. Journal for the Scientific Study of Religion. 27, 90-104.
  • PARGAMENT, K. I. & H. A. RAIYA. (2007). A Decade of Research on The Psychology of Religion and Coping: Things We Assumed and Lessons We Learned. Psyke & Logos. 28, 742-766.
  • PARGAMENT, K. & M. FEUILLE & D. BURDZY. (2011). The Brief RCOPE: Current Psychometric Status of A Short Measure of Religious Coping. Religions. 2.1, 51-76.
  • PINKER, S. (2003). The Blank Slate. New York: Penguin Books.
  • ROSS, E. K. (1997). Ölüm ve Ölmek Üzerine-Ölmekte Olan Kişilerin Doktorlara, Hemşirelere, Din Adamlarına ve Kendi Ailelerine Öğrettikleri(Çev. Banu Büyükkal), İstanbul: Boyner Holding Yayınları.
  • SCHNITKER, S. A. (2012). An examination of patience and well-being, The Journal of Positive Psychology: Dedicated to furthering research and promoting good practice, 7:4, 263-280
  • SMITH, J.& EATOUGH, A. (2007). Interpretative Phenomenological Analysis. In E. Lyons and A. Coyle (Eds). Analysing Qualitative Data in Pscychology. (p. 35-50) Los Angeles: SAGE Publications.
  • ŞERİF, M. (1985). Toplumsal Kuralların Psikolojisi (Çev. İsmail Sandıkçıoğlu), İstanbul: Alan Yayıncılık.
  • AQUINAS, T. (1960). The Philosophical Texts, New York: Oxford University Press.
  • TILLICH, P. (2014). Olmak Cesareti (Çev. F. Cihan Dansuk), İstanbul: Okyanus Yayınları.
  • ULU, M. (2016). Şiddet ve Kişilik İlişkisi Üzerine Psikolojik Bir Araştırma. Bilimname 32, 57-82. DOI: 10.21646/bilimname.2016.12
  • ULU, M. (2018). İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Psikolojik İyi Oluşları ile Değer Yönelimleri Arasındaki İlişki. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 20 (37), 183-215. DOI: 10.17335/sakaifd.414012
  • ULUDAĞ, S. (1991). Tasavvuf Tarihi Terimleri Sözlüğü, İstanbul.
  • UTZ, A. (2015). Ruh Sağlığı, Ruhsal Bozukluklar ve Başa Çıkmanın Kavramsallaştırılması, (Çev. Vahap Yorgun), Müslümanlar İçin Psikolojik Danışma içinde, (ss. 15-31), Ankara: Nobel Yayın.
  • VOLKAN, V. D. & ZINTL, E. (2018). Kayıptan Sonra Yaşam-Komplike Yas ve Tedavisi, Ankara: Pusula Yayınevi.
  • WADE, C. & TAVRİS, C. (1990). Psychology (2nd Eds.). London: Harper and Row Publishing Com.
  • YAPICI, A. (2003). Fiziksel ve Sosyal Hadiselere Sebep Atfetmede Dinin Rolü, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3 (1), (ss. 126-165).
APA Yapıcı A, DOĞANAY S (2019). DİNİ BAŞA ÇIKMA VE SABIR BAĞLAMINDA İNSAN TİPLERİ: NİTEL BİR ARAŞTIRMA. , 105 - 135.
Chicago Yapıcı Asım,DOĞANAY SÜLEYMAN DİNİ BAŞA ÇIKMA VE SABIR BAĞLAMINDA İNSAN TİPLERİ: NİTEL BİR ARAŞTIRMA. (2019): 105 - 135.
MLA Yapıcı Asım,DOĞANAY SÜLEYMAN DİNİ BAŞA ÇIKMA VE SABIR BAĞLAMINDA İNSAN TİPLERİ: NİTEL BİR ARAŞTIRMA. , 2019, ss.105 - 135.
AMA Yapıcı A,DOĞANAY S DİNİ BAŞA ÇIKMA VE SABIR BAĞLAMINDA İNSAN TİPLERİ: NİTEL BİR ARAŞTIRMA. . 2019; 105 - 135.
Vancouver Yapıcı A,DOĞANAY S DİNİ BAŞA ÇIKMA VE SABIR BAĞLAMINDA İNSAN TİPLERİ: NİTEL BİR ARAŞTIRMA. . 2019; 105 - 135.
IEEE Yapıcı A,DOĞANAY S "DİNİ BAŞA ÇIKMA VE SABIR BAĞLAMINDA İNSAN TİPLERİ: NİTEL BİR ARAŞTIRMA." , ss.105 - 135, 2019.
ISNAD Yapıcı, Asım - DOĞANAY, SÜLEYMAN. "DİNİ BAŞA ÇIKMA VE SABIR BAĞLAMINDA İNSAN TİPLERİ: NİTEL BİR ARAŞTIRMA". (2019), 105-135.
APA Yapıcı A, DOĞANAY S (2019). DİNİ BAŞA ÇIKMA VE SABIR BAĞLAMINDA İNSAN TİPLERİ: NİTEL BİR ARAŞTIRMA. Bilimname, 0(40), 105 - 135.
Chicago Yapıcı Asım,DOĞANAY SÜLEYMAN DİNİ BAŞA ÇIKMA VE SABIR BAĞLAMINDA İNSAN TİPLERİ: NİTEL BİR ARAŞTIRMA. Bilimname 0, no.40 (2019): 105 - 135.
MLA Yapıcı Asım,DOĞANAY SÜLEYMAN DİNİ BAŞA ÇIKMA VE SABIR BAĞLAMINDA İNSAN TİPLERİ: NİTEL BİR ARAŞTIRMA. Bilimname, vol.0, no.40, 2019, ss.105 - 135.
AMA Yapıcı A,DOĞANAY S DİNİ BAŞA ÇIKMA VE SABIR BAĞLAMINDA İNSAN TİPLERİ: NİTEL BİR ARAŞTIRMA. Bilimname. 2019; 0(40): 105 - 135.
Vancouver Yapıcı A,DOĞANAY S DİNİ BAŞA ÇIKMA VE SABIR BAĞLAMINDA İNSAN TİPLERİ: NİTEL BİR ARAŞTIRMA. Bilimname. 2019; 0(40): 105 - 135.
IEEE Yapıcı A,DOĞANAY S "DİNİ BAŞA ÇIKMA VE SABIR BAĞLAMINDA İNSAN TİPLERİ: NİTEL BİR ARAŞTIRMA." Bilimname, 0, ss.105 - 135, 2019.
ISNAD Yapıcı, Asım - DOĞANAY, SÜLEYMAN. "DİNİ BAŞA ÇIKMA VE SABIR BAĞLAMINDA İNSAN TİPLERİ: NİTEL BİR ARAŞTIRMA". Bilimname 40 (2019), 105-135.