DÎVÂN EDEBİYATI’NIN ANLAŞILMASINDA SÖZLÜKLERİN ROLÜ VE BİR METİN SÖZLÜĞÜ İNŞA ETMEK

Yıl: 2020 Cilt: 0 Sayı: 41 Sayfa Aralığı: 321 - 340 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 07-12-2020

DÎVÂN EDEBİYATI’NIN ANLAŞILMASINDA SÖZLÜKLERİN ROLÜ VE BİR METİN SÖZLÜĞÜ İNŞA ETMEK

Öz:
Toplumumuzun yüzünü Batı dünyasına çevirmesiyle düşünce, zevk ve hayaldünyası değişmiş ve bu değişim Dîvân Edebiyatı’na te’sir edip bu edebiyatıntedricen tedavülden kalkmasına sebep olmuştur. Dîvân Edebiyatı’nın yeterincebilinememesi ve anlaşılamaması önce okuyucuların onu görmezden gelmesinehatta ona düşman olmasına sebep olmuştur. Bir okuyucunun yaşadığı yüzyıldabir edebî eseri anlayabilmesi onun için sorun teşkil etmeyebilir ama o eserinüzerinden bir ya da birkaç asır geçip zamanın ruhu, dili, zevk ve hayal dünyasıdeğişince bir asır sonraki okuyucunun o esere hakkıyla nüfûz edebilmesi içingeçmişle kurulacak bazı köprülere ihtiyaç vardır. Bu köprüler: şair ve metinsözlükleri, yüzyıla has söz varlığı sözlükleri, kavram sözlükleri, tarama, derlemeve arkaik kelimeler sözlükleri vb. sözlüklerdir.Kısa bir tanımla bir sanatçının tek eseri üzerine yazılan sözlüğe o eserin “metinsözlüğü”; o sanatçıya ait tüm eserlerin sözvarlığının bir araya getirildiği sözlüğede “sanatçı sözlüğü” denebilir. Bu çalışmada amacımız bir “metin sözlüğü”nünnasıl vücuda getirileceği konusunda bilgisayar araçları kullanılarak yolgöstermektir. Bir araştırmacının edebî değeri yüksek ve mana açısından girift bireser üzerinde çalışıp isabetli değerlendirmeler yapabilmesi için önce eserikendisi iyi anlamalı ve tahlil etmelidir. Bunun için araştırmacının bilhassa DîvânEdebiyatı’nda öncelikle kendisi için o esere ait bir sözlük çıkarması ve bu sözlüğüesere dahil ederek okuyucuya yol göstermesi gerekmektedir.
Anahtar Kelime:

THE ROLE OF DICTIONARIES IN UNDERSTANDING DIVAN LITERATURE AND BUILDING A TEXT DICTIONARY

Öz:
As our society turned its face to the Western world, the world of thought, pleasure and imagination changed and this change caused the divan literature to disappear gradually. The fact that Dîvân Literature was not known and understood sufficiently caused the readers to ignore and even become hostile to it. It may not be a problem for a reader to understand a literary work in the century he lives in, however when the spirit of the time, language, pleasure and world of imagination changes after one or more centuries, there would be a need for some bridges with the past to penetrate that work. These bridges are: dictionaries of poets and texts, dictionaries of vocabulary belonging to the century, dictionaries of concept, dictionaries of scanning, compilation and archaic vocabulary etc. In a short description, the dictionary written on an artist's only one work can be called “text dictionary” of that work; the dictionary that brings together the vocabulary of all the works belonging to that artist can be called the “artist dictionary”. In this study, our aim is to provide guidance on how a text dictionary can be created using computer tools. A researcher must first understand and analyze the work itself in order to make accurate evaluations on a literary work with high literary value and intricate meaning. In order to do this, the researcher should first produce a dictionary for himself, especially in Divan literature, and guide the reader by including this dictionary into the work.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • AKSAN, D. (2003). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim. Ankara: TDK Yay.
  • ATATÜRK KÜLTÜR, DİL VE TARİH YÜKSEK KURUMU. (1995). Tarama Sözlüğü (3. Baskı., C. 1-8). Ankara: TDK Yay.
  • BİLTEKİN, H. (2017). Bir Eser Sözlüğü: Lugât-i Siyer-i Veysî. III. Uluslararası Sözlükbilimi Sempozyumu Bildiri Kitabı içinde. Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Basımevi.
  • BİNGÖLÇE, F. (2011). Örnekleriyle Osmanlı Argosu Sözlüğü. Ankara: AltÜst Yay.
  • ÇALIŞLAR, A. (1994). Shakespeare Sözlüğü. İstanbul: Mitos Boyut Yay.
  • ÇATIKKAŞ, M. A. (2009). Şiirimizin Beyitler ve Mısralar Sözlüğü. (K. Yıldız, Ed.) (C. 1-3). Sütun Yayınları.
  • ÇETİNKAYA, Ü. (2015). Şiirde Anlam Kapalılığı Bağlamında Fehim-i Kadim’in Bir Gazeli Üzerine Değerlendirmeler. Gazi Türkiyat Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 2015(16), 71-96.
  • DAĞLAR, A. (2009). Şem‘î Şem‘ullâh Şerh-i Mesnevî (I. Cilt) (İnceleme-Tenkitli Metin-Sözlük). (Yayımlanmamış doktora tezi). Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
  • DANKOFF, R. (2004). Evliya Çelebi Seyahatnamesi Okuma Sözlüğü. (S. Tezcan, Çev.). İstanbul: Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi: 37.
  • DİLÇİN, C. (1983). Yeni Tarama Sözlüğü. Ankara: TDK Yay.
  • DURMUŞ, İ. (2009). Sözlük. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yay.
  • HO, D. (2015). Notepad++. GNU GPL. https://notepad-plus-plus.org adresinden erişildi.
  • KILIÇ, A. (2006a). Klâsik Türk Edebiyatında Manzum Sözlük Yazma Geleneği Ve Türkçe-Arapça Sözlüklerimizden Sübha-İ Sıbyân. E.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 65-77.
  • KILIÇ, A. (2006b). Manzum Sözlüklerimizden Sübha-i Sıbyân Şerhi Hediyyetü’l-İhvân. Turkish Studies, 19-28.
  • KILIÇ, A. (2006c). Türkçe-Arapça Manzum Sözlüklerimizden Sübha-i Sıbyân -1- (İnceleme). Turkish Studies, 81-100.
  • KILIÇ, A. (2007a). Türkçe-Arapça Manzum Sözlüklerimizden Sübha-i Sıbyân -2- (Metin). Turkish Studies, 29-71.
  • KILIÇ, A. (2007b). Türkçe-Farsça Manzum Sözlüklerden Tuhfe-i Vehbi (Metin). Turkish Studies, 410-475.
  • KILIÇ, A. (2012). Mesnevî Şerhleri Sözlüğü. Sûfî Araştırmaları-Sufi Studies, 3(5), 1–19.
  • KILIÇ, A. (2018). Tezkire Terimleri Sözlüğüne Dâir. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 2(4), 1-13. doi:10.34083/akaded.487363
  • LEVEND, A. S. (1984). Divan Edebiyatı Kelimeler ve Remizler; Mamunlar ve Mefhumlar (4. Baskı.). İstanbul: Endereun Kitabevi.
  • Microsoft Office 365. (2011). C++, Microsoft. https://products.office.com adresinden erişildi.
  • MUHTAR, C. (1993). İki Kur’an Sözlüğü: Luğat-ı Ferişteoğlu ve Luğat-ı Kânûnı İlâhî. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Vakfı Yay.
  • NUTKU, Ö. (2008). Shakespeare Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yay.
  • ONAY, A. T. (2019). Açıklamalı Divan Şiiri Sözlüğü Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzah (3. Baskı.). Ankara: Kurgan Edebiyat Yay.
  • ÖZ, Y. (1996). Tarih Boyunca Farsça-Türkçe Sözlükler. (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden erişildi.
  • ÖZTÜRK, F. (2016). Bâkî Divanı Sözlüğü (C. 1-2). İstanbul: DBY Yay.
  • PALA, İ. (2004). Ansiklopedik Dîvân Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Kapı Yay.
  • PÜSKÜLLÜOĞLU, A. (1974). Yaşar Kemal Sözlüğü. İstanbul: Cem Yay.
  • ŞAFAK, S. R. (1971). Ferheng-i şâhnâme. Tahran: Silsile-i İntişârât-ı Encümeni Âsâr-ı Millî.
  • ŞENTÜRK, A. A. (2016). Osmanlı Şiiri Kılavuzu 1. İstanbul: OSEDAM Yay.
  • ŞENTÜRK, A. A. (2017). Osmanlı Şiiri Kılavuzu 2. İstanbul: OSEDAM Yay.
  • ŞENTÜRK, A. A. (2019). Osmanlı Şiiri Kılavuzu 3. İstanbul: DBY Yay.
  • TANYILDIZ, A. (2010). İsmâîl Rusûhî-yi Ankaravî, Şerh-i Mesnevî (Mecmû’atu’l-Letâyif ve Matmûratu’l-Ma’ârif) Cilt I (İnceleme-Metin, Sözlük). (Yayımlanmamış doktora tezi). Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı, Kayseri.
  • TÖKEL, D. A. (2009). Divan Şiirinin Anlaşılmamasında Sözlüklerin Rolü Nedir? Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 4(4), 933-944. doi: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.840
  • TULUM, M. (2011). 17. Yüzyıl Türkçesi ve Söz Varlığı. Ankara: TDK Yay.
APA Büküm M (2020). DÎVÂN EDEBİYATI’NIN ANLAŞILMASINDA SÖZLÜKLERİN ROLÜ VE BİR METİN SÖZLÜĞÜ İNŞA ETMEK. , 321 - 340.
Chicago Büküm Mehmet DÎVÂN EDEBİYATI’NIN ANLAŞILMASINDA SÖZLÜKLERİN ROLÜ VE BİR METİN SÖZLÜĞÜ İNŞA ETMEK. (2020): 321 - 340.
MLA Büküm Mehmet DÎVÂN EDEBİYATI’NIN ANLAŞILMASINDA SÖZLÜKLERİN ROLÜ VE BİR METİN SÖZLÜĞÜ İNŞA ETMEK. , 2020, ss.321 - 340.
AMA Büküm M DÎVÂN EDEBİYATI’NIN ANLAŞILMASINDA SÖZLÜKLERİN ROLÜ VE BİR METİN SÖZLÜĞÜ İNŞA ETMEK. . 2020; 321 - 340.
Vancouver Büküm M DÎVÂN EDEBİYATI’NIN ANLAŞILMASINDA SÖZLÜKLERİN ROLÜ VE BİR METİN SÖZLÜĞÜ İNŞA ETMEK. . 2020; 321 - 340.
IEEE Büküm M "DÎVÂN EDEBİYATI’NIN ANLAŞILMASINDA SÖZLÜKLERİN ROLÜ VE BİR METİN SÖZLÜĞÜ İNŞA ETMEK." , ss.321 - 340, 2020.
ISNAD Büküm, Mehmet. "DÎVÂN EDEBİYATI’NIN ANLAŞILMASINDA SÖZLÜKLERİN ROLÜ VE BİR METİN SÖZLÜĞÜ İNŞA ETMEK". (2020), 321-340.
APA Büküm M (2020). DÎVÂN EDEBİYATI’NIN ANLAŞILMASINDA SÖZLÜKLERİN ROLÜ VE BİR METİN SÖZLÜĞÜ İNŞA ETMEK. Bilimname, 0(41), 321 - 340.
Chicago Büküm Mehmet DÎVÂN EDEBİYATI’NIN ANLAŞILMASINDA SÖZLÜKLERİN ROLÜ VE BİR METİN SÖZLÜĞÜ İNŞA ETMEK. Bilimname 0, no.41 (2020): 321 - 340.
MLA Büküm Mehmet DÎVÂN EDEBİYATI’NIN ANLAŞILMASINDA SÖZLÜKLERİN ROLÜ VE BİR METİN SÖZLÜĞÜ İNŞA ETMEK. Bilimname, vol.0, no.41, 2020, ss.321 - 340.
AMA Büküm M DÎVÂN EDEBİYATI’NIN ANLAŞILMASINDA SÖZLÜKLERİN ROLÜ VE BİR METİN SÖZLÜĞÜ İNŞA ETMEK. Bilimname. 2020; 0(41): 321 - 340.
Vancouver Büküm M DÎVÂN EDEBİYATI’NIN ANLAŞILMASINDA SÖZLÜKLERİN ROLÜ VE BİR METİN SÖZLÜĞÜ İNŞA ETMEK. Bilimname. 2020; 0(41): 321 - 340.
IEEE Büküm M "DÎVÂN EDEBİYATI’NIN ANLAŞILMASINDA SÖZLÜKLERİN ROLÜ VE BİR METİN SÖZLÜĞÜ İNŞA ETMEK." Bilimname, 0, ss.321 - 340, 2020.
ISNAD Büküm, Mehmet. "DÎVÂN EDEBİYATI’NIN ANLAŞILMASINDA SÖZLÜKLERİN ROLÜ VE BİR METİN SÖZLÜĞÜ İNŞA ETMEK". Bilimname 41 (2020), 321-340.