Bulaşıcı Olmayan Hastalık Mortalite Oranları ile İnsani Gelişmişlik Endeksi ve Küresel Cinsiyet Uçurumu Endeksi arasındaki İlişki

Uyar, Mehmet; Yıldırım Öztürk, Elif Nur

Bulaşıcı Olmayan Hastalık Mortalite Oranları ile İnsani Gelişmişlik Endeksi ve Küresel Cinsiyet Uçurumu Endeksi arasındaki İlişki

Elif Nur YILDIRIM, (Necmettin Erbakan Üniversitesi, Meram Tıp Fakültesi, Halk Sağlığı Uzmanı, Halk Sağlığı Anabilim Dalı, Konya, Türkiye)

Mehmet UYAR (Necmettin Erbakan Üniversitesi, Meram Tıp Fakültesi, Halk Sağlığı Anabilim Dalı, Konya, Türkiye)

Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi

0 0

Yıl: 2020 Cilt: 9 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 90 - 96 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 01-11-2020

Bulaşıcı Olmayan Hastalık Mortalite Oranları ile İnsani Gelişmişlik Endeksi ve Küresel Cinsiyet Uçurumu Endeksi arasındaki İlişki

Öz:

Bu araştırmada; ülkelerin Bulaşıcı OlmayanHastalık (BOH) mortalite oranlarının İnsaniGelişmişlik Endeksi (IGE) ve Küresel CinsiyetUçurumu Endeksi (KCUE) ile ilişkisinin varlığının veboyutunun değerlendirilmesi amaçlanmıştır.Araştırma tanımlayıcı türdedir. Araştırmakapsamında kullanılan veriler Dünya Sağlık Örgütütarafından açıklanan BOH Raporu’ndan, BirleşmişMilletler’in IGE verilerinden ve Dünya EkonomikForumu’nun KCUE verilerinden elde edilmiştir.Araştırmada kullanılan verilerin tamamı 2016 yılınaaittir. Karşılaştırmalarda kullanılması planlananverilerin tamamına sahip olan 140 ülke araştırmakapsamına alınmıştır. Analizler sırasında ortalama,standart sapma, minimum ve maksimum değerlerisayısal verileri özetlemede kullanılmıştır. Çalışmada;BOH mortalite oranları ile IGE ve KCUE arasındakiilişki Spearman Korelasyon katsayısı ile incelenmiştir.P’nin 0,05’ten küçük olduğu durumlar istatistikselaçıdan anlamlı kabul edilmiştir.Toplam 140 ülkenin BOH mortalite oranlarıortalaması %72,385±20,758 (Min:27, Max:95) idi. Endüşük BOH mortalite oranına sahip olanlar Çad,Angola, Kenya ve Mozambik iken; en yüksek oranasahip olan ülkeler Bulgaristan, Sırbistan veKaradağ’dır. Ülkelerin BOH mortalite oranları ile IGEarasında pozitif yönlü, kuvvetli düzeyde ve anlamlıilişki saptanmıştır (r=0,781, p<0,001). BOH mortaliteoranları ile KCUE arasında pozitif yönlü, zayıf düzeydeve anlamlı ilişki saptanmıştır (r=0,323, p<0,001).İnsani gelişmişlik arttıkça ve küresel cinsiyeteşitsizliği azaldıkça; BOH mortalitesinin arttığıbulunmuştur. Bu durumu değiştirmek içinmultisektöriyel ve multidisipliner önlemler hayatageçirilmelidir.

Anahtar Kelime:

Relationship Between Noncommunicable Disease Mortality Rates with Human Development Index and Global Gender Gap Index

Öz:

The aim of this study is to evaluate the presence and extent of the relationship between countries' Noncommunicable Disease (NCD) mortality rates with the Human Development Index (HDI) and Global Gender Gap Index (GGGI). The study type is descriptive. The data used in the research are obtained from the NCD Report of World Health Organization, HDI data of United Nations and GGGI data of World Economic Forum. All of the data used in the research belongs to 2016. 140 countries with all the data planned to be used in the comparisons are included in the study. Mean, Standard deviation, minimum and maximum values are used to summarize the numerical data during the analyzes. In this study, the relationship between NCD mortality rates with HDI and GGGI is investigated with Spearman Correlation Coefficient. P<0.05 is considered statistically significant. The average mortality rate of NCD in 140 countriesis 72.385±20.758 (Min: 27, Max: 95). Chad, Angola, Kenya and Mozambique have the lowest NCD mortality rate; the countries with the highest rates are Bulgaria, Serbia and Montenegro. There is a positive, strong and significant relationship between the NCD mortality rates and HDI (r=0.781, p<0.001). There is a positive, weak and significant relationship between NCD mortality rates and GGGI (r=0.323, p<0.001). It is found that NCD mortality increased as human development increased and global gender inequality decreased. Multisectoral and multidisciplinary measures should be implemented to change this situation.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

1. Kocabaş A. Küresel ve ulusal akciğer sağlığına en büyük tehdit sağlıkta eşitsizlik. (2014). Toraks Bülteni, 2, 9-14.
2. WHO and Commission on Social Determinants of Health. Closing the gap in a generation. Geneva. (2008). https://www.who.int/social_determinants/final_report/csdh_fin alreport_2008.pdf Erişim tarihi: 04.11.2019
3. Ak N, Baran Aksakal FN, Özkan S. Eşitsizlikler ve bulaşıcı hastalıklar. (2018). Türkiye Klinikleri, 1, 55-60.
4. Kawachi I, Subramanian SV, Almeida-Filho N. A glossary for health inequalities. (2002). J Epidemiol Community Health, 56, 647-652.
5. Akın A. Eşitsizlikler ve sağlık. (2018). Türkiye Klinikleri, 1, 1-5.
6. Whitehead M, Dahlgren G. Concepts and principles for tackling social inequities in health: Levelling up Part 1. (2006). WHO Collaborating Centre for Policy Research on Social Determinants of Health University of Liverpool. https://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0010/74737/E 89383.pdf Erişim tarihi: 04.11.2019.
7. McGinnis JM, Williams-Russo P, Knickman JR. The case formoreactive policy attention to health promotion. (2012).Health Affairs, 21, 78-93.
8. Kuznetsova, D. Healthyplaces: Councils leading on public health. (2012). London: New Local Government Network. http://www.nlgn.org.uk/public/2012/healthy-places-councilsleading-on-public-health/ Erişim tarihi: 04.11.2019.
9. Bunker JP, Frazier HS, Mosteller F. Society and Health. (1995). New York: Oxford University Press.
10. Güler Ç, Akın L. Halk Sağlığı Temel Bilgiler. 1. Cilt. (2015). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları. 3. Basım.
11. WHO. Fact Sheets. The top 10 causes of death. (2018). https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/the-top-10- causes-of-death Erişim tarihi: 08.11.2019.
12. WHO. Global Health Observatory Top 10 Causes of Death Situation and Trends. (2018). https://www.who.int/data/gho/data/themes/topics/causes-ofdeath/GHO/causes-of-death Erişim tarihi: 08.11.2019.
13. Ünal B. Eşitsizlik kavramı ve bulaşıcı olmayan hastalıklar. (2018). Türkiye Klinikleri, 1, 61-67.
14.Pervaiz R, Ercantan Ö. The burden of non-communicable diseases in relation to economic status of countries. (2018). Biomed Res Ther, 5 (1), 1967-1974.
15. Christiani Y, Byles JE, Tavener M, Dugdale P. Gender inequalities in noncommunicable disease risk factors among Indonesian urban population. (2016). Asia Pacific Journal of Public Health, 28 (2), 134-145.
16. WHO. Global Status Report on Noncommunicable Disease. (2018). https://www.who.int/publications/i/item/9789241514620 Erişim tarihi: 01.10.2019.
17. UNDP. Human Development Indices and Indicators: 2018 Statistical Update. (2018). http://hdr.undp.org/sites/default/files/2018_human_developmen t_statistical_update.pdf Erişim tarihi: 01.10.2019.
18. World Economic Forum. The Global Gender Gap Report. (2016). http://www3.weforum.org/docs/GGGR16/WEF_Global_Gende r_Gap_Report_2016.pdf Erişim tarihi: 01.10.2019.
19. Alpar R. Spor, Sağlık ve Eğitim Bilimlerinden Örneklerle Uygulamalı İstatistik ve Geçerlik-Güvenirlik. 3. Baskı. (2014). Ankara; Detay Yayıncılık.
20. Pan American Health Organization (Regional Office of the WHO) and International Diabetes Federation. NonCommunicable Diseases and Gender. (2011). https://www.paho.org/hq/dmdocuments/2012/PAHO-FactsheetGender-English.pdf Erişim tarihi: 01.05.2020.

APA	Yıldırım Öztürk E, Uyar M (2020). Bulaşıcı Olmayan Hastalık Mortalite Oranları ile İnsani Gelişmişlik Endeksi ve Küresel Cinsiyet Uçurumu Endeksi arasındaki İlişki. , 90 - 96.
Chicago	Yıldırım Öztürk Elif Nur,Uyar Mehmet Bulaşıcı Olmayan Hastalık Mortalite Oranları ile İnsani Gelişmişlik Endeksi ve Küresel Cinsiyet Uçurumu Endeksi arasındaki İlişki. (2020): 90 - 96.
MLA	Yıldırım Öztürk Elif Nur,Uyar Mehmet Bulaşıcı Olmayan Hastalık Mortalite Oranları ile İnsani Gelişmişlik Endeksi ve Küresel Cinsiyet Uçurumu Endeksi arasındaki İlişki. , 2020, ss.90 - 96.
AMA	Yıldırım Öztürk E,Uyar M Bulaşıcı Olmayan Hastalık Mortalite Oranları ile İnsani Gelişmişlik Endeksi ve Küresel Cinsiyet Uçurumu Endeksi arasındaki İlişki. . 2020; 90 - 96.
Vancouver	Yıldırım Öztürk E,Uyar M Bulaşıcı Olmayan Hastalık Mortalite Oranları ile İnsani Gelişmişlik Endeksi ve Küresel Cinsiyet Uçurumu Endeksi arasındaki İlişki. . 2020; 90 - 96.
IEEE	Yıldırım Öztürk E,Uyar M "Bulaşıcı Olmayan Hastalık Mortalite Oranları ile İnsani Gelişmişlik Endeksi ve Küresel Cinsiyet Uçurumu Endeksi arasındaki İlişki." , ss.90 - 96, 2020.
ISNAD	Yıldırım Öztürk, Elif Nur - Uyar, Mehmet. "Bulaşıcı Olmayan Hastalık Mortalite Oranları ile İnsani Gelişmişlik Endeksi ve Küresel Cinsiyet Uçurumu Endeksi arasındaki İlişki". (2020), 90-96.

APA	Yıldırım Öztürk E, Uyar M (2020). Bulaşıcı Olmayan Hastalık Mortalite Oranları ile İnsani Gelişmişlik Endeksi ve Küresel Cinsiyet Uçurumu Endeksi arasındaki İlişki. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 9(2), 90 - 96.
Chicago	Yıldırım Öztürk Elif Nur,Uyar Mehmet Bulaşıcı Olmayan Hastalık Mortalite Oranları ile İnsani Gelişmişlik Endeksi ve Küresel Cinsiyet Uçurumu Endeksi arasındaki İlişki. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 9, no.2 (2020): 90 - 96.
MLA	Yıldırım Öztürk Elif Nur,Uyar Mehmet Bulaşıcı Olmayan Hastalık Mortalite Oranları ile İnsani Gelişmişlik Endeksi ve Küresel Cinsiyet Uçurumu Endeksi arasındaki İlişki. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, vol.9, no.2, 2020, ss.90 - 96.
AMA	Yıldırım Öztürk E,Uyar M Bulaşıcı Olmayan Hastalık Mortalite Oranları ile İnsani Gelişmişlik Endeksi ve Küresel Cinsiyet Uçurumu Endeksi arasındaki İlişki. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2020; 9(2): 90 - 96.
Vancouver	Yıldırım Öztürk E,Uyar M Bulaşıcı Olmayan Hastalık Mortalite Oranları ile İnsani Gelişmişlik Endeksi ve Küresel Cinsiyet Uçurumu Endeksi arasındaki İlişki. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2020; 9(2): 90 - 96.
IEEE	Yıldırım Öztürk E,Uyar M "Bulaşıcı Olmayan Hastalık Mortalite Oranları ile İnsani Gelişmişlik Endeksi ve Küresel Cinsiyet Uçurumu Endeksi arasındaki İlişki." Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 9, ss.90 - 96, 2020.
ISNAD	Yıldırım Öztürk, Elif Nur - Uyar, Mehmet. "Bulaşıcı Olmayan Hastalık Mortalite Oranları ile İnsani Gelişmişlik Endeksi ve Küresel Cinsiyet Uçurumu Endeksi arasındaki İlişki". Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 9/2 (2020), 90-96.