Yıl: 2020 Cilt: 53 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 55 - 86 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 03-11-2020

Çağımızın Ahlak Eğitimi Anlayışıyla Ahmed Şem’î’nin Hülâsatü’l Ahlâk Adlı Eserin Değerlendirilmesi

Öz:
Ahmed Şem’î’nin 1907 yılında kaleme aldığı “Hülâsatü’l-Ahlâk” isimli çalışması, II.Abdülhamid Dönemi eğitim anlayışının aydınlatılmasını sağlayacak önemli eserlerden biridir.II. Abdülhamid Dönemi’nde eğitim sisteminin her aşamasında önemli adımların atıldığıbilinmektedir. Yeni açılan okullar, ders kitaplarının ve yeni yöntemlerin eğitimde kullanılmayaçalışılması, bu adımlardan sadece birkaçını oluşturmaktadır. Bu araştırmanın amacı, II.Abdülhamid Dönemi ortaokullarında (rüştiyelerinde) ahlak eğitimi için okutulan, “Hülâsatü’lAhlâk” adlı eserde yer alan değerlerin incelenmesidir. Söz konusu eser, dönemin ahlak eğitimianlayışına ilişkin ipuçları vermesi dolayısıyla da ayrı bir değere sahiptir. Ahmed Şem’î, odönem ahlak kitaplarının çoğunun lise (idâdî) ve yüksekokul (âlî) derecede okuyan öğrencileriçin hazırlanmış olmasından dolayı eserini ortaokul derecesindeki öğrenciler için yazdığınıözellikle belirtmektedir. Bu anlamda, “Hülâsatü’l-Ahlâk” adlı çalışma, II. Abdülhamid Dönemiortaokullarındaki eğitim anlayışına ilişkin bilgi vermesi ve çocuklara ahlak eğitiminin nasılverildiğinin aydınlatılması bağlamında da önem kazanmaktadır. Araştırmada nitel araştırmayöntemlerinden doküman analizi yaklaşımı kullanılmıştır. “İyi Değerler” ve “Kötü Değerler”kategorileri ve alt temalarından hareketle incelenen eserde sıklık ve yüzde değerlerininhesaplanması sonucunda iyi değerlere daha fazla yer verildiği bulgusuna ulaşılmıştır.
Anahtar Kelime:

The Evaluation of The Work of Ahmed Şem’i’s “Hülasatü’l Ahlak” with The Perception of The Moral Education of Our Age

Öz:
The work entitled “Hülâsatü’l-Ahlâk” penned by Ahmed Şem’i in 1907 is among the prominent works shedding light on the conception of education in the period of Abdulhamid II. It is wellknown that significant steps were taken in every grade of education in that period. Some of those steps were newly founded schools, textbooks, and the attempt to introduce new methods into the education community. In this paper, the work entitled “Hülâsatü’l-Ahlâk” taught for moral education in rushdiyyas (state secondary school) in the era of Abdulhamid II is analyzed. The work in question is precious as it explains a lot about that period’s approach towards moral education. Ahmed Şem’i pointed out that he authored that work for the rushdiyya students since other moral books had prepared for idâdi (high school) and âli (college) students. In this regard, the work called “Hülâsatü’l-Ahlâk” has a substantial value in giving information about the education conception in the rushdiyyas in the era of Abdulhamid II and elucidating how the moral education of children should be. Document analysis was used in the study of the work of “Hülasatü’l-Ahlak”. No sample was used, and the entire work was examined by content analysis method. Based on the categories of “Good Values” and “Bad Values” and their subthemes, it was found that the work included good values more than bad ones as a result of the calculation of frequency and percentage values.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Ağırakça, G. P. (2012). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e mekteplerde ahlak eğitimi ve öğretimi (Yayımlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
  • Akyüz, Y. (2010). Türk eğitim tarihi. Ankara: Pegem Akademi.
  • Akyüz, Y. (2011). Türk eğitim tarihi. Ankara: Pegem Akademi.
  • Alabaş, R. (2018). Cumhuriyet'in ilk yıllarında ilk mekteplerde insani ve toplumsal değerler eğitimi: Resimli, yeni musâhabât-ı ahlâkıye ve medeniye ders kitabı örneği. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XVIII(36), 55-87. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/558626 adresinden edinilmiştir.
  • Alabaş, R. (2019). Moral values in school textbooks during the second constitution and early republican periods: The case of the lectures on morality. International Online Journal of Educational Sciences, 11(3), 73-86. doi: 10.15345/iojes.2019.03.006
  • Altın, H. (2008). 1869 maarif-i umumiye nizamnamesi ve öğretmen yetiştirme tarihimizdeki yeri. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 13(1), 271-283. http://isamveri.org/pdfdrg/D02364/2008_1/2008_1_ALTINH.pdf adresinden edinilmiştir.
  • Antel, S. C. (1940). Tanzimat maarifi. S. C. Antel (Ed.), Tanzimat-I içinde (ss. 444- 465) İstanbul: Maarif Yayınları
  • Arıkan, R. (2013). Araştırma yöntem ve teknikleri. Ankara: Nobel Yayınları.
  • Aydın, M. Z. (2003). Ahlak öğretiminde örnek olay incelemesi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
  • Bakioğlu, A. ve Sılay, N. (2011). Karakter eğitimi (yüksek öğretim ve öğretmen yetiştirmede). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
  • Berg, B. L. ve Lune, H. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri [Qualitative research methods fort the social sciences]. (H. Aydın, Çev.). Konya: Eğitim Yayınevi. (2014)
  • Bilim, C. Y. (1984). Tanzimat devrinde Türk eğitiminde çağdaşlaşma (1839-1876). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
  • Büyüköztürk, Ş. (2009). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem.
  • Doğan, N. (1994). Ders kitapları ve sosyalleşme (1876-1918). İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
  • Erdem, H. (1996). Son devir osmanlı düşüncesinde ahlak. İstanbul: Dem Yayınları. Ergin, O. N. (1977). Türkiye’de maarif tarihi. Ankara: Eser Kültür Yayınları.
  • Esen, Y. (2003). Okul bilgisi ve ders kitapları. M. T. Bağlı ve Y. Esen (Ed.), Ders kitaplarında insan hakları: İnsan haklarına duyarlı ders kitapları içinde (ss. 5- 19). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
  • Findley, C. V. (1994). Osmanlı Devleti’nde bürokratik reform Babıali (1789-1922) [Bureaucratic reform in the Ottoman Empire: The sublime porte, 1789–1922]. (İ. Akyol, Çev.). İstanbul: İz Yayıncılık. (1980)
  • Fortna, B. C. (2005). Mekteb-i hümayûn Osmanlı imparatorluğu son döneminde islam, devlet ve eğitim. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Haynes, F. (2002). Eğitimde etik. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
  • İhsanoğlu, E. (1992). Tanzimat öncesi ve tanzimat dönemi Osmanlı bilim ve eğitim anlayışı. H. D. Yıldız (Ed.), 150. yılında tanzimat içinde (ss. 335-396). Ankara: Yayınevi
  • İnal, K. (2004). Eğitim ve iktidar: Türkiye’de ders kitaplarında demokratik ve milliyetçi değerler. Ankara: Ütopya Yayınevi.
  • Karasar, N. (2015). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Nobel Yayıncılık.
  • Kesgin, S. (2010). Cumhuriyet dönemi örgün eğitim kurumlarında ahlak eğitimi (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
  • Kodaman, B. (1999). Abdülhamit devri eğitim sistemi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
  • Mardin, Ş. (2007). Türk modernleşmesi. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Onur, B. (1976). Ortaöğretimde ahlak eğitimi, ahlak eğitimi açısından son sınıflarda öğrenci-eğitimci ilişkisini belirleyen koşulların araştırılması (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Fakültesi, Ankara.
  • Öztürk, F. (1998). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e ahlak kitapları. Kebikeç, (6), 31-40. http://archive.kebikecdergi.org/6.pdf adresinden edinilmiştir.
  • Sakaoğlu, N. (1993). Osmanlı eğitim tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Şahinoğlu, M. N. (1989). Ahlak-ı muhsini. K. Güran (Ed.), TDV islam ansiklopedisi (Cilt 2) içinde (ss. 16-17). Ankara: Türk Diyanet Vakfı Yayınları.
  • Şem’i, A. (1907). Hülasatü’l ahlak. İstanbul: Asr Matbaası.
  • Tekeli, İ. ve İlkin, S. (1999). Osmanlı imparatorluğu’nda eğitim ve bilgi üretim sisteminin oluşumu ve dönüşümü. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
  • Tetik, İ. (2009). II. Abdülhamit dönemi ahlak kitapları (risâle-i ahlak, ilm-i ahlak ve bergüzâr-ı ahlak) üzerine bir inceleme (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
  • Yazıcı, T. (1996). Gülistan. K. Güran (Ed.), TDV islam ansiklopedisi (Cilt 14) içinde (240-241). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
  • Yazıcıbaşı, A. M. (2014). II. Meşrutiyet dönemi sıbyan, iptidai ve rüştiye mekteplerinde ahlak eğitimi ve öğretimi (1908-1918) (Doktora tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
  • Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları.
  • Yinilmez-Akagündüz, S. (2017). Ahlaklı yurttaş. İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi.
  • Zengin, Z. S. (2016). Osmanlılarda II. meşrutiyet döneminde yeni açılan medreseler ve din görevlisi yetiştirme çalışmaları. İslami Araştırmalar Dergisi, (36), 33-61. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/322956 adresinden edinilmiştir.
APA Yinilmez Akagündüz S, DOGAN A (2020). Çağımızın Ahlak Eğitimi Anlayışıyla Ahmed Şem’î’nin Hülâsatü’l Ahlâk Adlı Eserin Değerlendirilmesi. , 55 - 86.
Chicago Yinilmez Akagündüz Seval,DOGAN AHMET Çağımızın Ahlak Eğitimi Anlayışıyla Ahmed Şem’î’nin Hülâsatü’l Ahlâk Adlı Eserin Değerlendirilmesi. (2020): 55 - 86.
MLA Yinilmez Akagündüz Seval,DOGAN AHMET Çağımızın Ahlak Eğitimi Anlayışıyla Ahmed Şem’î’nin Hülâsatü’l Ahlâk Adlı Eserin Değerlendirilmesi. , 2020, ss.55 - 86.
AMA Yinilmez Akagündüz S,DOGAN A Çağımızın Ahlak Eğitimi Anlayışıyla Ahmed Şem’î’nin Hülâsatü’l Ahlâk Adlı Eserin Değerlendirilmesi. . 2020; 55 - 86.
Vancouver Yinilmez Akagündüz S,DOGAN A Çağımızın Ahlak Eğitimi Anlayışıyla Ahmed Şem’î’nin Hülâsatü’l Ahlâk Adlı Eserin Değerlendirilmesi. . 2020; 55 - 86.
IEEE Yinilmez Akagündüz S,DOGAN A "Çağımızın Ahlak Eğitimi Anlayışıyla Ahmed Şem’î’nin Hülâsatü’l Ahlâk Adlı Eserin Değerlendirilmesi." , ss.55 - 86, 2020.
ISNAD Yinilmez Akagündüz, Seval - DOGAN, AHMET. "Çağımızın Ahlak Eğitimi Anlayışıyla Ahmed Şem’î’nin Hülâsatü’l Ahlâk Adlı Eserin Değerlendirilmesi". (2020), 55-86.
APA Yinilmez Akagündüz S, DOGAN A (2020). Çağımızın Ahlak Eğitimi Anlayışıyla Ahmed Şem’î’nin Hülâsatü’l Ahlâk Adlı Eserin Değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 53(1), 55 - 86.
Chicago Yinilmez Akagündüz Seval,DOGAN AHMET Çağımızın Ahlak Eğitimi Anlayışıyla Ahmed Şem’î’nin Hülâsatü’l Ahlâk Adlı Eserin Değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi 53, no.1 (2020): 55 - 86.
MLA Yinilmez Akagündüz Seval,DOGAN AHMET Çağımızın Ahlak Eğitimi Anlayışıyla Ahmed Şem’î’nin Hülâsatü’l Ahlâk Adlı Eserin Değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, vol.53, no.1, 2020, ss.55 - 86.
AMA Yinilmez Akagündüz S,DOGAN A Çağımızın Ahlak Eğitimi Anlayışıyla Ahmed Şem’î’nin Hülâsatü’l Ahlâk Adlı Eserin Değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi. 2020; 53(1): 55 - 86.
Vancouver Yinilmez Akagündüz S,DOGAN A Çağımızın Ahlak Eğitimi Anlayışıyla Ahmed Şem’î’nin Hülâsatü’l Ahlâk Adlı Eserin Değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi. 2020; 53(1): 55 - 86.
IEEE Yinilmez Akagündüz S,DOGAN A "Çağımızın Ahlak Eğitimi Anlayışıyla Ahmed Şem’î’nin Hülâsatü’l Ahlâk Adlı Eserin Değerlendirilmesi." Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 53, ss.55 - 86, 2020.
ISNAD Yinilmez Akagündüz, Seval - DOGAN, AHMET. "Çağımızın Ahlak Eğitimi Anlayışıyla Ahmed Şem’î’nin Hülâsatü’l Ahlâk Adlı Eserin Değerlendirilmesi". Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi 53/1 (2020), 55-86.