Yıl: 2020 Cilt: 0 Sayı: 68 Sayfa Aralığı: 245 - 260 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 03-11-2020

KIRGIZ TÜRKÇESİNDE UZUNLUK VE MESAFE ÖLÇÜMÜNDE KULLANILAN METAFORLAR VE ANTROPOMETRİK BİRİMLER

Öz:
Her millet kendi dilinin imkânlarındanfaydalanarak ve günlük yaşantıdaki ihtiyacınadayanarak kendine göre bir ölçü terminolojisioluşturmuştur. Bu da ya dilin kendi gramerunsurlarıyla, ya farklı kelimeler türeterek, yamecaz kullanımlar ya da yabancı dillerdenalıntılama yoluyla sağlanmıştır. Bugün kullanılanortak metrik sistemlerin kabulüne kadar Türkler defarklı ölçü terimleri kullanmışlardır. Dilin en aktifkullanılan sözcükler grubuna giren ölçü terimleri,tarihi devirler boyunca sosyal ve iktisadi hayatta,milletler arası ticari ilişkilerde bir ihtiyaç olarakdoğmuştur. Her milletin kendi oluşturduğu ölçüsistemini kullanmasıyla oluşan karmaşa, zamanlabu siyasi ve ticari ilişkilerde uluslararası birortaklığın sağlanmasını gerekli kılmıştır. Birnesnenin ağırlığını, uzunluğunu, büyüklüğünüveya mesafesini ölçmek için kullanılan bu terimlerKırgız Türklerinin söz varlığında da önemli ölçüdeyer tutmaktadır. Bu çalışmanın amacı KırgızTürkçesinde uzunluk ve mesafe ölçümündekullanılan terimlerin tespiti ve tasnifini yapmaktır.Kırgız Sözlükleri, Kırgız Dilinin DiyalektolojiSözlüğü ve bazı edebi eserler taranarak yapılan buçalışmadan elde edilen verilerle, ölçü bildirenterimlerin oluşum şekilleri anlaşılmayaçalışılmıştır.
Anahtar Kelime:

METAPHORS AND ANTHROPOMETRIC UNITS USED FOR LENGHT AND DISTANCE MEASUREMENT IN KYRGYZ TURKISH

Öz:
Every nation has created a measurement terminology according to its own needs, taking advantage of the possibilities of its own language and based on the needs of daily life. This is either achieved through the use of language by its own grammatical elements, either by deriving different words, by metaphorical uses, or by quoting foreign languages. Until the adoption of the common metric systems used today, Turks used different measurement terms. The measurement terms that belong to the most actively used words of language have emerged as a need in social and economic life and international commercial relations during historical periods. The confusion created by each nation using its own measurement system made it necessary to establish an international partnership in these political and commercial relations. These terms, which are used to measure the weight length, size or distance of an object, also have a significant place in the vocabulary of the Kyrgyz Turks. The purpose of this study is to identify and classify these terms used in Kyrgyz Turkic, Kyrgyz dictionaries, dialectology dictionary of Kyrgyz language and some literary works were searched and tried to understand the formation forms of giving and measuring terms.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Arat, Reşit Rahmeti (1946). Vekayi Babur’un Hatıratı C.2, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
  • Arıkoğlu, Ekrem vd. (2017). Kırgızca-Türkçe Sözlük I-II, Bişkek: Kırgızistan-Türkiye “Manas” Üniversitesi Yayınları.
  • Atalay, Besim. (1972). Divanü Lugât-it Türk Tercümesi I-IV, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Atmaca, Emine. (2009). “Kazak Türkçesinde Ölçü ve Ölçü Adları”, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, S. 27.
  • Clauson, Sir Gerard (1972), An Etymologial Dictionary Of Pre- thirteenth- Century Turkish, Oxford University Press.
  • Derleme Sözlüğü. (1993). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, C. 2
  • Erdem, Melek. (2003). Türkmen Türkçesinde Metaforlar, Ankara: KÖKSAV, Tengrim Türklük Bilgisi Araştırmaları Dizisi.
  • Eren, Hasan. (1999). Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü, Ankara: Bulak Neşriyat
  • Ergin, Muharrem. (1996). Orhun Abideleri, İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
  • Eyuboğlu, İsmet Zeki. (1998). Türk Dilinin Etimoloji Sözlüğü, İstanbul: Sosyal Yayınları.
  • Gökyay, Orhan Şaik. (1981). “Halk Dilinde Ölçü Birimleri”, Türk Folkloru Araştırmaları, 41-48.
  • Gülensoy, Tuncer. (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözlüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Gümüşatam, Gürkan (2012) “Eski Türk Tıbbında (XIV-XV. Yüzyıllar) Ölçüler ve Ölçme Usulleri”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 7/1, 1189-1216.
  • Hinz, Walter. (1990). İslâm’da Ölçü Sistemleri (Çev. Acar Sevim). İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınları.
  • Kafesoğlu, İbrahim. (2010). Türk Milli Kültürü, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
  • Kaman, Sevda. (2018). “Firdevsü’l-İkbâl’de Geçen Ağırlık, Mesafe ve Uzunluk Ölçü Adları” Çeşm-i Cihan: Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, C.5, S:1, 48-68.
  • Kanar, Mehmet. (2000). Farsça-Türkçe Sözlük, İstanbul: Deniz Kitabevi.
  • Kaymaz, Zeki. (1998). “Anadolu Ağızlarında Ölçü Bildiren Kelimeler”, Bir 5-10, 393-407.
  • Kırgız Tilinin Tüşündürmö Sözdügü I-II (2015), Bişkek: Avrasiya Press. Mukambayev, Ceembay. (2009). Kırgız Tilinin Diyalektologiyalık Sözdüğü, Bişkek.
  • Oral Seyhan, Tanju. (2007). “Çağatayca İki Zafernâme Tercümesinde Kullanılan Bazı Uzunluk Ölçüsü Birimleri” Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, C. 4, S.2, 116- 145.
  • Ozan, Meral, “Beypazarı Halk Kültüründe Ölçü ve Tartı Birimleri”, Kültür Evreni, 4 (15), 25-40.
  • Özyetgin, Melek. (2005). “Eski Türklerde Ölçü”, Orta Zaman Türk Dili ve Kültürü Üzerine İncelemeler, Ankara: Ötüken Yayınları, 139-149.
  • Özyetgin, Melek. (2007). “Tarihi Türk Dili Alanında Uzunluk/Mesafe Ölçümünde Kullanılan Birimler” ICANAS 38 (Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi), 1413-1420.
  • Sarıca, Bedri. (2010). “Türkçede Birim ve Ölçü Gösterme” III. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu Bildiri Kitabı, 793-800.
  • Sevortyan, Ervand Vladimiroviç. (1974). Etimologiçeskiy Slovar Tyurkskih Yazıkov, Moskova: Nauka.
  • Steingass, Francis Joseph. (1892). A Comprehensive Persian-English Dictionary, Including the Arabic Words and Phrases to Be Met In Persian Literature, London: Routledge&K.Paul.
  • Tietze, Andreas. (2002). Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lügati, C. 1, A-E, İstanbulWien.
  • Türkçe Sözlük (2011). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Türkçede Batı Kökenli Kelimeler Sözlüğü (2015). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Yudahin, Konstantin Kuzmiç (2011) Kırgız Sözlüğü (Çev. Abdullah Taymas), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları
APA Uzun G (2020). KIRGIZ TÜRKÇESİNDE UZUNLUK VE MESAFE ÖLÇÜMÜNDE KULLANILAN METAFORLAR VE ANTROPOMETRİK BİRİMLER. , 245 - 260.
Chicago Uzun Gülsine KIRGIZ TÜRKÇESİNDE UZUNLUK VE MESAFE ÖLÇÜMÜNDE KULLANILAN METAFORLAR VE ANTROPOMETRİK BİRİMLER. (2020): 245 - 260.
MLA Uzun Gülsine KIRGIZ TÜRKÇESİNDE UZUNLUK VE MESAFE ÖLÇÜMÜNDE KULLANILAN METAFORLAR VE ANTROPOMETRİK BİRİMLER. , 2020, ss.245 - 260.
AMA Uzun G KIRGIZ TÜRKÇESİNDE UZUNLUK VE MESAFE ÖLÇÜMÜNDE KULLANILAN METAFORLAR VE ANTROPOMETRİK BİRİMLER. . 2020; 245 - 260.
Vancouver Uzun G KIRGIZ TÜRKÇESİNDE UZUNLUK VE MESAFE ÖLÇÜMÜNDE KULLANILAN METAFORLAR VE ANTROPOMETRİK BİRİMLER. . 2020; 245 - 260.
IEEE Uzun G "KIRGIZ TÜRKÇESİNDE UZUNLUK VE MESAFE ÖLÇÜMÜNDE KULLANILAN METAFORLAR VE ANTROPOMETRİK BİRİMLER." , ss.245 - 260, 2020.
ISNAD Uzun, Gülsine. "KIRGIZ TÜRKÇESİNDE UZUNLUK VE MESAFE ÖLÇÜMÜNDE KULLANILAN METAFORLAR VE ANTROPOMETRİK BİRİMLER". (2020), 245-260.
APA Uzun G (2020). KIRGIZ TÜRKÇESİNDE UZUNLUK VE MESAFE ÖLÇÜMÜNDE KULLANILAN METAFORLAR VE ANTROPOMETRİK BİRİMLER. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 0(68), 245 - 260.
Chicago Uzun Gülsine KIRGIZ TÜRKÇESİNDE UZUNLUK VE MESAFE ÖLÇÜMÜNDE KULLANILAN METAFORLAR VE ANTROPOMETRİK BİRİMLER. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 0, no.68 (2020): 245 - 260.
MLA Uzun Gülsine KIRGIZ TÜRKÇESİNDE UZUNLUK VE MESAFE ÖLÇÜMÜNDE KULLANILAN METAFORLAR VE ANTROPOMETRİK BİRİMLER. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, vol.0, no.68, 2020, ss.245 - 260.
AMA Uzun G KIRGIZ TÜRKÇESİNDE UZUNLUK VE MESAFE ÖLÇÜMÜNDE KULLANILAN METAFORLAR VE ANTROPOMETRİK BİRİMLER. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 2020; 0(68): 245 - 260.
Vancouver Uzun G KIRGIZ TÜRKÇESİNDE UZUNLUK VE MESAFE ÖLÇÜMÜNDE KULLANILAN METAFORLAR VE ANTROPOMETRİK BİRİMLER. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 2020; 0(68): 245 - 260.
IEEE Uzun G "KIRGIZ TÜRKÇESİNDE UZUNLUK VE MESAFE ÖLÇÜMÜNDE KULLANILAN METAFORLAR VE ANTROPOMETRİK BİRİMLER." Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 0, ss.245 - 260, 2020.
ISNAD Uzun, Gülsine. "KIRGIZ TÜRKÇESİNDE UZUNLUK VE MESAFE ÖLÇÜMÜNDE KULLANILAN METAFORLAR VE ANTROPOMETRİK BİRİMLER". Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 68 (2020), 245-260.