Yunan Ulusçuluğunun Doğuşunda Sıradışı Bir Keşiş, Fizik Teorisyeni ve Öğretmen: Lesvoslu Veniamin

Yıl: 2020 Cilt: 12 Sayı: 4 Sayfa Aralığı: 1481 - 1503 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.9737/hist.2020.887 İndeks Tarihi: 22-12-2020

Yunan Ulusçuluğunun Doğuşunda Sıradışı Bir Keşiş, Fizik Teorisyeni ve Öğretmen: Lesvoslu Veniamin

Öz:
Lesvoslu Veniamin, Batı literatüründe Çağdaş Yunan Aydınlanması olarakadlandırılan ve 18. yüzyılın ikinci yarısından 1821’deki Yunan ayaklanmasına kadaretkisini sürdüren Yunan kültür hareketinin önemli figürlerinden biridir. 1762-1824 yıllarıarasında yaşayan Veniamin, Fransız Devrimi yıllarında eğitim gördüğü Paris’te Batı’nınaydınlanmacı ve ihtilalci fikirleriyle tanışmış, bu fikirleri beraberinde Osmanlı ülkesinetaşıyarak Rum dünyasının kültürel, toplumsal ve siyasal dönüşümünde rol oynamıştır.Lesvos (Midilli) doğumlu olmakla birlikte, ismi en çok, hayatının önemli bir kısmınıgeçirdiği Ayvalık’la anılmıştır. Zira Osmanlı coğrafyasının, yüzünü Batı’ya çevirmişticaret merkezleri olarak bilinen Ayvalık ve İzmir’de, bir öğretmen olarak Rum eğitiminingeliştirilmesi için kayda değer çalışmalar yapmış ve bu nedenle Batı Anadolu Rumlarınınkültürel gelişiminde ayrıcalıklı bir yere sahip olmuştur.Mensubu olduğu Rum Ortodoks milletinin, o yıllardaki çoğu öğretmeni gibi aynı zamandakeşiş olan Veniamin’in, fizik ve doğa bilimleri alanında öne sürdüğü teorileri veaydınlanmacı fikirleri, yalnızca Kilise’nin tepkisini çekmekle kalmamış, Rumların etnikkimliklerini kazanma serüveninde bir yol gösterici olarak Osmanlı Devleti’nin çöküşünezemin hazırlayan Yunan ayaklanmasına kapı aralamıştır. Yunanistan devletinin kuruluşsürecinde geçici Yunan Meclisi’nde vekillik görevinde de bulunan Veniamin,Rumların/Yunanların ulusal uyanışı için üstlendiği misyondan dolayı, Yunantarihyazımında “ulus öğretmeni” olarak nitelendirilmiştir.Yunanca kaynaklara dayanarak hazırlanan bu çalışmada, Yunan ihtilalinin hazırlık aşamasıolan eğitim ve aydınlanma seferberliği, bu sürecin perde arkasında yer alan Rum öğretmenLesvoslu Veniamin’in yaşam hikâyesi ve ideolojisi üzerinden değerlendirilmeye çalışılmış;Rumlar arasında aydınlanmacı -ve ulusçu- fikirlerin yeşertilmesi ve yayılmasındaVeniamin’in rolü tartışılmıştır.
Anahtar Kelime:

An Extraordinary Monk, A Theorist of Physics and A Teacher in the Process of Rising of Greek Nationalism: Benjamin of Lesbos

Öz:
Benjamin of Lesbos is one of the remarkable figures of the Greek cultural movement which is named in western literature as the Modern Greek Enlightenment from the second half of the 18th century to the Greek revolt in 1821. Benjamin, who lived between the years of 1762-1824, met the ideas of enlightenment and revolution in Paris where he had studied during the Revolution years and by bringing along himself these ideas to the Ottoman lands played a role in cultural, social and political transformation of the Ottoman Greek community. As well as he was born in Lesbos, his name is mostly remembered with Ayvalık where he lived a significant part of his life. Because he carried out notable activities as a teacher in order to improve the Greek education in Ayvalık and İzmir which were known as the commerce centres of Ottoman lands that had commercial and cultural ties with the West. For this reason, he had a significant place in the cultural progress of the Greeks of Western Anatolia. The ideas and theories about physics and natural sciences of Benjamin, who was also a monk, like most of the teachers of the Greek Orthodox community of which he was a member, not only attracted the reaction of the Patriarchate, but also opened a road to the Greek revolt which paved the way for the decline of the Ottoman Empire as a guide in the adventure of gaining ethnical identity of the Greeks. Benjamin, who also served as a deputy in the provisional Greek Assembly during the establishment of the Greek state, was described as “the teacher of the nation” in Greek historiography due to the mission he undertook for the national awakening of the Greeks. In this study which was prepared based on Greek sources, the mobilization of education and enlightenment which consisted the preparation phase of the Greek revolution was tried to be analyzed through the life story and ideology of the Greek teacher Benjamin Lesbios, also the role of Benjamin in the cultivation of the enlightening and nationalist ideas among Greeks was discussed.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Arheia tis Ellinikis Palingenesias mehri tis Engatastaseos tis Vasileias, Tomos 1, ek tou Typografeiou D. A. Mavrommati, en Athinais, 1857, (Epanekdosis ipo tis Vivliothikis tis Voulis, Athinai, 1971).
  • Arheia tis Ellinikis Palingenesias mehri tis Engatastaseos tis Vasileias, Tomos 2, Typois Dionysiou Koromila, en Athinais, 1862, (Epanekdosis ipo tis Vivliothikis tis Voulis ton Ellinon, Athinai, 1972).
  • Arheia tis Ellinikis Palingenesias (1821-1832): Ai Ethnikai Synelevseis, Tomos 3, Ekdosis Vivliothikis tis Voulis ton Ellinon, Athinai, 1971.
  • Kodiks ton Nomon, Fylladion A΄: Apanthisma ton Engklimatikon tis Β΄ Ethniki Synelevseos ton Ellinon, ek tis en İdra Typografias, 1824.
  • AKSU, Ayşe, “Skolastik Eğitimden Helenizme Geçişte Bir Azınlık Okulu: İzmir Evangelike Rum Mektebi”, Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları, Sayı 30, Haziran 2016.
  • ARGYROPOULOU, Roksani D., O Veniamin Lesvios kai i Evropaiki Skepsi tou Dekatou Ogdoou Aiona, Kentro Neoellinikon Erevnon Ethnikou İdrymatos Erevnon, Athina, 2003.
  • ARGYROPOULOU, Roksani D., O Veniamin Lesvios: Oramatistis kai Themeliotis tis Eleftherias ton Ellinon, Mikri Vivliothiki Didaskalon tou Genous, Athina, 2019.
  • ARGYROPOULOU, Roksani D. – Pashalis M. Kitromilidis, “O Diafotismos ston Horo tis Aiolidas”, Mytilini kai Aivali (Kydonies), Mia Amfidromi Shesi sto Voreioanatoliko Aigaio, (Ed. P. M. Kitromilidis-P. Mihailaris), Institouto Neoellinikon Erevnon Ethnikou Idrymatos Erevnon, Athina, 2007.
  • ARISTEIDIS, G. A., Veniamin o Lesvios, İtoi Vios Aftou, Typois Proodou, Athinisi, 1880.
  • ARISTEIDIS-PAPPIS, G., Sympliroma eis tin kata to Etos 1880 Ekdotheisan ip’aftou Viografian Veniamin tou Lesviou, Typois Proodou, en Athinais, 1889.
  • CLOGG, Richard, Modern Yunanistan Tarihi, (Çev. Dilek Şendil), İletişim, İstanbul, 1997.
  • CLOGG, Richard, “Two Accounts of the Academy of Ayvalık (Kydonies) in 1818-1819”, İ Kath’imas Anatoli: Studies in Ottoman Greek History, The Isis Press, İstanbul, 2004.
  • ÇİĞDEM, Ahmet, Aydınlanma Felsefesi, Ağaç Yayıncılık, İstanbul, 1993.
  • DAFNIS, Kostas, (Ed.), Arheion Ioannou Kapodistria, Tomos 7, Etaireia Kerkyraikon Spoudon, Kerkyra, 1986.
  • DIMARAS, K. Th., Ellinikos Romantismos, Ermis, Athina, 2009.
  • DIMARAS, K. Th., Neoellinikos Diafotismos, 5. B., Ermis, Athina, 1989.
  • Ellinikos Filologikos Syllogos Konstantinoupoleos, Syngramma Periodikon, Tomos 12: 1877- 78, Typois Voutyra kai Sas, en Konstantinoupolei, 1879.
  • EVANGELIDIS, Tryfon E., İ Paideia epi Tourkokratias (Ellinika Sholeia apo tis Aloseos mehri Kapodistriou), Tomos 1-2, A. P. Halkiopoulou, en Athinais, 1936.
  • FILIMON, Ioannis, Dokimion Istorikon peri tis Ellinikis Epanastaseos, Tomos 1-3, Typois P. Soutsa kai A. Ktena, Athinai, 1859-1860.
  • FILIMON, Ioannis, Dokimion Istorikon peri tis Filikis Etaireias, ek tis Typografias Th. Kontaksi kai N. Loulaki, en Nafplia, 1834.
  • GREENE, Molly, Osmanlı Devleti ve Rumlar 1453-1768, (Çev. Zeynep Rona), Kitap Yayınevi, İstanbul, 2018.
  • HAKAN, Ayhan, “Dünyada ve Türkiye’de Akademilerin Tarihçesi ve Bugünkü Durumu”, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, C. 15, S. 2, 1982.
  • HAVIARAS, Mihail D., “Symvoli eis tin Istorian tis Sholis ton Kydonion”, Ksenofanis (Syngramma Periodikon tou Syllogou ton Mikrasiation Anatolis), Tomos Evdomos, en Athinais, 1910.
  • HORKHEIMER, Max- Theodor W. Adorno, Aydınlanmanın Diyalektiği, Felsefi Fragmanlar, (Çev. Nihat Ülner, Elif Öztarhan Karadoğan), Kabalcı Yayıncılık, İstanbul, 2014.
  • JELAVICH, Barbara, Balkan Tarihi 18. ve 19. Yüzyıllar, (Çev. İhsan Durdu, Gülçin Tunalı, Haşim Koç), Küre Yayınları, İstanbul, 2006.
  • JUSDANIS, Gregory, Gecikmiş Modernlik ve Estetik Kültür: Milli Edebiyatın İcat Edilişi, (Çev. Tuncay Birkan), Metis Yay., İstanbul, 1998.
  • KARAL, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi (Nizam-ı Cedid ve Tanzimat Devirleri 1789-1856), V. Cilt, 9. B., TTK, Ankara, 2011.
  • KARAMPLIAS, Ioannis N., İstoria ton Kydonion, Typografeion Ger. S. Hristou & Yios, Athinai, 1949.
  • KELAĞA AHMET, İbrahim, “Çağdaş Yunan Aydınlanma Hareketinin Coğrafyası, Ortaya Çıkış Süreci ve Eğitim Alanındaki Etkileri”, Batı Kültür ve Edebiyatlarında Aydınlanma, (Yay. Haz. Battal Arvasi, Çağrı Eroğlu, Ebru Balamir, İlhan Karasubaşı), Ankara Üniversitesi Yay., Ankara, 2014.
  • KELAĞA AHMET, İbrahim, Yunanca-Türkçe Arkaik Sözler ve Eylemsiler Sözlüğü, İthaki Yay., İstanbul, 2016.
  • KIMINAS, Demetrius, The Ecumenical Patriarchate: A History of Its Metropolitanates with Annotated Hierarch Catalogs, The Borgo Press, USA, 2009.
  • KITROMILIDIS, Pashalis M., “Aydınlanma ve Yunan Kültürel Geleneği”, Tarih Eğitimi ve Tarihte Öteki Sorunu, (2. Uluslararası Tarih Kongresi-Tebliğler), 2. B., Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2017.
  • KITROMILIDIS, Pashalis M., Neoellinikos Diafotismos: Oi Politikes kai Koinonikes İdees, Morfotiko İdryma Ethnikis Trapezis, Athina, 2009.
  • KITROMILIDIS, Paschalis M.- Alexis Alexandris, “Ethnic Survival, Nationalism and Forced Migration: The Historical Demography of the Greek Community of Asia Minor at the Close of the Ottoman Era”, Deltio Kentrou Mikrasiatikon Spoudon, Tomos Pemptos, Athina, 1984.
  • KURMUŞ, Orhan, Emperyalizmin Türkiye’ye Girişi, 2. B. Yordam Kitap, İstanbul, 2012.
  • KÜTÜKOĞLU, Mübahat S., “Yunan İsyanı Sırasında Anadolu ve Adalar Rumlarının Tutumları ve Sonuçları”, Üçüncü Askeri Tarih Semineri: Tarih Boyunca Türk-Yunan İlişkileri (20 Temmuz 1974’e Kadar), Genelkurmay ATASE Yay., Ankara, 1986.
  • LEONTSINI, Eleni, “Morfes Filias sta Stoiheia İthikis tou Veniamin Lesviou: Arhaies, Neoteres kai Synhrones Prosengiseis”, Agia Sion: Epistimoniki Epetiris Ieras Mitropoleos Mytilinis, Eresou kai Plomariou, Tomos 4, Mytilini, 2009.
  • LESVIOS, Veniamin, Geometrias Oiklidou Stoiheia, en Vienni tis Aoustrias, ek tis Typografias tou Ioannou Sneirer, 1820.
  • LESVIOS, Veniamin, Stoiheia Arithmitikis, en Vienni tis Aoustrias, ek tis Typografias tou Ioannou Sneirer, 1818.
  • LESVIOS, Veniamin, Stoiheia tis Metafysikis, en Vienni tis Aoustrias, ek tis Typografias tou Ioannou Sneirer, 1820.
  • MANDILAS, Kostas P., O Theofilos Kairis kai o Neoellinikos Diafotismos, Ekdoseis Anoihti Poli, Athina, 2002.
  • MEKSAS, Valerios G., Oi Filikoi: Katalogos ton Melon tis Filikis Etaireias ek tou Arheiou Sekeri, Athinai, 1937.
  • METALLINOS, Georgios D., “İ Dynamiki tou Diafotismou sti Drasi tou Kollyvadon”, O Eranistis, 21, 1997.
  • MİLLAS, Herkül, Yunan Ulusunun Doğuşu, 2. B., İletişim Yay., İstanbul, 1999.
  • OIKONOMOS, Sofoklis K., Ta Sozomena Filologika Syngrammata Konstantinou Presvyterou kai Oikonomou tou eks Oikonomon, Tomos 1, Athinisi, 1871.
  • ORAKÇI, Meryem, “Karamanlıca Muhacir Sedası Gazetesine Göre Yunanistan’da Mübadelenin İlk Yılları ve Türkçe Konuşan Ortodoksların Yaşadığı Sorunlar”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 65, Güz 2019.
  • ROUDOMETOF, Victor, Nationalism, Globalization and Orthodoxy: The Social Origins of Ethnic Conflict in the Balkans, Greenwood Press, Westport, Connecticut, 2001.
  • SAKKARIS, Georgios, İstoria ton Kydonion, Syllogos pros Diadosin Ofelimon Vivlion, Athinai, 1920, (Anatyposi 2005).
  • SANDYS, John Edwin, A History of Classical Scholarship: The Eighteenth Century in Germany and the Nineteenth Century in Europe and the United States of America, Vol. 3, Cambridge University Press, 2010.
  • SFOINI, Aleksandra, “İ Glossa ton Efimeridon”, O Ellinikos Typos 1784 eos Simera, Istorikes kai Theoritikes Prosengiseis, (Ed. Loukia Droulia), Institouto Neoellinikon Erevnon Ethniko Idryma Erevnon, Athina, 2005.
  • SOLOMONIDIS, Hristos Sokratis, İ Paideia sti Smyrni, Athina, 1962.
  • SONYEL, Salahi R., Minorities and the Destruction of the Ottoman Empire, Turkish Historical Society Printing House (TTK Basımevi), Ankara, 1993.
  • SOTIRAKIS, Nikos D., Veniamin Lesvios - Viografia, Mytilini, 1939.
  • SOUTZOS, Dimitris Skarlatos, Ellines İgemones Vlahias kai Moldavias, Athina, 1972.
  • STRATIS, Dimitrios, “Sheseis Agiou Orous kai Kydonion”, Mytilini kai Aivali (Kydonies), Mia Amfidromi Shesi sto Voreioanatoliko Aigaio, (Ed. P. M. Kitromilidis-P. Mihailaris), Institouto Neoellinikon Erevnon Ethnikou Idrymatos Erevnon, Athina, 2007.
  • SVORONOS, Nikos, Çağdaş Helen Tarihine Bakış, (Çev. Panayot Abacı), Belge Yay., İstanbul, 1988.
  • THEODOSSIOU, E.- V. N. Manimanis- M. S. Dimitrijevic, “The Theory of Pantachekineton of Benjamin Lesvios”, Journal Phlogiston The Journal of the Serbian Society for the History of Science, Vol. 18/19, March 2011.
  • UBICINI, Abdolonyme, Letters on Turkey: An Account of the Religious, Political, Social and Commercial Condition of the Ottoman Empire, Part II, The Raiahs, including the Greeks, Armenians, Latins, Israelites, London, 1856.
  • VAIANNI, Maria N., Mikrasiatikos Ellinismos kai Filekpaideftiki Etaireia 1836-1900, Ekdoseis Enoseos Smyrnaion, Athina, 2003.
  • VALETAS, Giorgos, “Istoria tis Akadimias ton Kydonion”, Mikrasiatika Hronika, Tomos 4, 1948.
  • VALETAS, Giorgos, Veniamika: Ta Mikra Keimena tou Veniamin Lesviou kai oi Viografikes Piges tou, Ekdoseis Etaireias Aiolikon Meleton, Mytilini, 1982.
  • YILDIRIM, Mustafa, “17. Yüzyılda Avrupa’da Kurulan Bilim Akademileri ve Bilimsel Gelişmelerdeki Rolleri”, ÇKÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 10, Özel Sayı, Aralık 2019.
  • YORULMAZ, Ahmet, Ayvalık’ı Gezerken, 4. B., Geylan Kitabevi, 1994.
APA Kılıçoğlu Cihangir Ç (2020). Yunan Ulusçuluğunun Doğuşunda Sıradışı Bir Keşiş, Fizik Teorisyeni ve Öğretmen: Lesvoslu Veniamin. , 1481 - 1503. 10.9737/hist.2020.887
Chicago Kılıçoğlu Cihangir Çiğdem Yunan Ulusçuluğunun Doğuşunda Sıradışı Bir Keşiş, Fizik Teorisyeni ve Öğretmen: Lesvoslu Veniamin. (2020): 1481 - 1503. 10.9737/hist.2020.887
MLA Kılıçoğlu Cihangir Çiğdem Yunan Ulusçuluğunun Doğuşunda Sıradışı Bir Keşiş, Fizik Teorisyeni ve Öğretmen: Lesvoslu Veniamin. , 2020, ss.1481 - 1503. 10.9737/hist.2020.887
AMA Kılıçoğlu Cihangir Ç Yunan Ulusçuluğunun Doğuşunda Sıradışı Bir Keşiş, Fizik Teorisyeni ve Öğretmen: Lesvoslu Veniamin. . 2020; 1481 - 1503. 10.9737/hist.2020.887
Vancouver Kılıçoğlu Cihangir Ç Yunan Ulusçuluğunun Doğuşunda Sıradışı Bir Keşiş, Fizik Teorisyeni ve Öğretmen: Lesvoslu Veniamin. . 2020; 1481 - 1503. 10.9737/hist.2020.887
IEEE Kılıçoğlu Cihangir Ç "Yunan Ulusçuluğunun Doğuşunda Sıradışı Bir Keşiş, Fizik Teorisyeni ve Öğretmen: Lesvoslu Veniamin." , ss.1481 - 1503, 2020. 10.9737/hist.2020.887
ISNAD Kılıçoğlu Cihangir, Çiğdem. "Yunan Ulusçuluğunun Doğuşunda Sıradışı Bir Keşiş, Fizik Teorisyeni ve Öğretmen: Lesvoslu Veniamin". (2020), 1481-1503. https://doi.org/10.9737/hist.2020.887
APA Kılıçoğlu Cihangir Ç (2020). Yunan Ulusçuluğunun Doğuşunda Sıradışı Bir Keşiş, Fizik Teorisyeni ve Öğretmen: Lesvoslu Veniamin. History Studies, 12(4), 1481 - 1503. 10.9737/hist.2020.887
Chicago Kılıçoğlu Cihangir Çiğdem Yunan Ulusçuluğunun Doğuşunda Sıradışı Bir Keşiş, Fizik Teorisyeni ve Öğretmen: Lesvoslu Veniamin. History Studies 12, no.4 (2020): 1481 - 1503. 10.9737/hist.2020.887
MLA Kılıçoğlu Cihangir Çiğdem Yunan Ulusçuluğunun Doğuşunda Sıradışı Bir Keşiş, Fizik Teorisyeni ve Öğretmen: Lesvoslu Veniamin. History Studies, vol.12, no.4, 2020, ss.1481 - 1503. 10.9737/hist.2020.887
AMA Kılıçoğlu Cihangir Ç Yunan Ulusçuluğunun Doğuşunda Sıradışı Bir Keşiş, Fizik Teorisyeni ve Öğretmen: Lesvoslu Veniamin. History Studies. 2020; 12(4): 1481 - 1503. 10.9737/hist.2020.887
Vancouver Kılıçoğlu Cihangir Ç Yunan Ulusçuluğunun Doğuşunda Sıradışı Bir Keşiş, Fizik Teorisyeni ve Öğretmen: Lesvoslu Veniamin. History Studies. 2020; 12(4): 1481 - 1503. 10.9737/hist.2020.887
IEEE Kılıçoğlu Cihangir Ç "Yunan Ulusçuluğunun Doğuşunda Sıradışı Bir Keşiş, Fizik Teorisyeni ve Öğretmen: Lesvoslu Veniamin." History Studies, 12, ss.1481 - 1503, 2020. 10.9737/hist.2020.887
ISNAD Kılıçoğlu Cihangir, Çiğdem. "Yunan Ulusçuluğunun Doğuşunda Sıradışı Bir Keşiş, Fizik Teorisyeni ve Öğretmen: Lesvoslu Veniamin". History Studies 12/4 (2020), 1481-1503. https://doi.org/10.9737/hist.2020.887