Ergenlerde Kişisel ve Çevresel Faktörlerin Siber Zorbalık Davranışını Yordaması
Yıl: 2020 Cilt: 9 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 430 - 447 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.30703/cije.613212 İndeks Tarihi: 22-12-2020
Ergenlerde Kişisel ve Çevresel Faktörlerin Siber Zorbalık Davranışını Yordaması
Öz: Bireyin zorba ya da mağdur olmasına ortam hazırlayan riskfaktörlerinin birden fazla boyutunun olması; bireyin, kişisel veçevresel özellikleri ile beraber incelenmesi gerektiğini ortayaçıkarmaktadır. Bandura, Sosyal Öğrenme Teorisi ile İnsanınsergilediği davranışların, bireysel, çevresel ve davranışsalfaktörlerin karşılıklı etkileşimi sonucunda oluştuğunusavunmaktadır. Bu doğrultuda, bu araştırmada, Sosyal BilişselKuram temel alınarak, siber zorbalık davranışına sebep olan kişiselve çevresel faktörleri bir model çerçevesinde incelemekamaçlanmaktadır. Bu araştırmada ilişkisel tarama modelikullanılmıştır. Araştırmanın örneklemini, 2018-2019 eğitim-öğretimyılında Erzurum ili Yakutiye, Palandöken ve Aziziye ilçelerinde 9.,10., 11. ve 12. sınıfta öğrenim gören, 753 lise öğrencisioluşturmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak ‘SiberZorbalık Ölçeği’ ‘İnternet Öz-Yeterliği Ölçeği’, Sanal OrtamYalnızlık Ölçeği’ ve araştırmacı tarafından geliştirilen ‘SanalOrtamda Sosyal Etki Anketi’ kullanılmıştır. Ölçeklerin yapıgeçerliğini sağlamak amacıyla doğrulayıcı faktör analizi (DFA)kullanılmıştır. Ölçeklerin güvenirliğini sağlamak için ise Cronbachalfa katsayıları hesaplanmıştır. Araştırmada elde edilen veriler için,SPSS 21.0 programı aracılığı ile korelasyon analizi ve LISREL 8.80programı aracılığıyla yapısal eşitlik modeli uygulanmıştır. İnternetöz yeterliği, sanal ortamda sosyal etki, sanal ortamda yalnızlık ilesiber zorbalık davranışı arasındaki ilişkileri ortaya koymakamacıyla uygulanan yapısal eşitlik modeli sonucunda; sanalortamda sosyal etki, sanal ortamda yalnızlık ve interneti kullanmaöz-yeterliliğin siber zorbalığın % 29’unu pozitif yönde açıkladığısaptanmıştır. Araştırmadan elde edilen bulgular ilgili alanyazınışığında tartışılmış ve gelecek çalışmalara yönelik önerilerdebulunulmuştur.
Anahtar Kelime: The Predicting of Personal and Environmental Factors on Cyber Bullying Behavior in Adolescents
Öz: Risk factors causing an individual to become either aa bully or a victim have multiple dimensions, which makes the examination of individual together with personal and environmental characteristics necessary. In Social Learning Theory Bandura suggests that human behavior is emerged in consequence of mutual interactions of individual, environmental and behavioral factors. In this research, it is aimed to examine the personal and environmental factors that cause cyberbullying behavior in the framework of a model based on Social Cognitive Theory. In this study, relational survey model was used. The sample of the study consisted of 753 high school students in the every grade in the central districts of Erzurum in the 2018-2019 academic year. In this research study, Cyber Bullying Scale, Internet Self-Efficacy Scale, Virtual Environment Loneliness Scale and Social Impact Survey in Virtual Environment were used as data collection instruments. The construct validity of the scales within the study was establishedby confirmatory factor analysis. In order to ensure the reliability of the scales, Cronbach alpha coefficients were calculated. The data were analyzed by utilizing Pearson correlation by SPSS 21.0 software and structural equation modelling methods by LISREL 8.80 program. According to the structural equation modelling on the relationship between internet self-efficacy, social impact in virtual environment, loneliness in cyberspace and cyberbullying behavior variables, the 29% of cyberbullying was positively explained by social impact in virtual environment, loneliness in the virtual environment and internet self-efficacy variables. The findings of the study were discussed in the light of the related literature and suggestions were made for future studies.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Akın, A., Kaya, M., Akın, Ü., Sahranç, Ü., ve Uğur, E. (2014). İnternet öz-yeterliği ölçeği Türkçe formunun geçerlik ve güvenirliği. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(2), 404-415. doi.org/10.14686/BUEFAD.201428191
- Arıcak, O., Kınay, H., ve Tanrıkulu, T. (2012). Siber zorbalık ölçeği'nin ilk psikometrik bulguları. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(1), 101-114.
- Ayas, T., ve Horzum, M. (2013). Relation between depression, loneliness, self-esteem and internet addiction. Education, 133(3), 283-290.
- Bandura, A. (1986). Social Foundations of Thought and Action: A Social Cognitive Theory. Prentice Hall, New York.
- Bayrakcı, M. (2007). Sosyal öğrenme kuramı ve eğitimde uygulanması. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (14), 198-210.
- Beel, A. (2017). Cyberbullyıng: exploratıon of ımpact of lonelıness and prıor experıence on psychologıcal dıstress. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). In the Department of Psychology The University of Mississippi.
- Brewer, G., and Kerslake, J. (2015). Cyberbullying, self-esteem, empathy and loneliness. Computers in human behavior, 48, 255-260. https://doi.org/10.1016/j.chb.2015.01.073
- Cansever Aslan, B. (2009). Ergenlerin toplumsallaşmasında internetin etkilerine ilişkin öğretmen görüşleri. Ege Eğitim Dergisi, 10(1), 137-160.
- Cömert, I. T., ve Kayıran, S. M. (2010). Çocuk ve ergenlerde internet kullanımı. Çocuk Dergisi, 10(4), 166-170. doi.org/10.5222/j.child.2010.166
- Christensen, L.B., Johnson, R.B., and Turner, L.A. (2015). Research methods design and analysis. (Çeviri Ed: Aypay, A.) Ankara: Anı Yayıncılık.
- Dalmaç, Z. (2014). Ergenlerde siber zorbalık ve siber mağduriyet ile ilişkili değişkenlerin incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir (Tez No. 399464).
- Ekşi, F., ve Ümmet, D. (2013). Bir kişilerarası iletişim problemi olarak internet bağımlılığı ve siber zorbalık: Psikolojik danışma açısından değerlendirilmesi. Journal of Values Education, 11(25), 91-115.
- Fanti, K.A., Demetriou, A.G. ve Hawa, V. V. (2012). A longitudinal study of cyberbullying: Examining risk and protective factors. European Journal of Developmental Psychology, 9 (2), 168-181. https://psycnet.apa.org/doi/10.1080/17405629.2011.643169
- Johnson, K. L. (2016). Oh, what a tangled web we weave: Cyberbullyıng, anxıety, depression, and loneliness. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Department of Psychology The University of Mississippi
- Karahisar, T. (2014). İnternette çocukları bekleyen riskler ve medya okuryazarlığı. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication, 4(4), 82-95.
- Kim, Y., and Glassman, M. (2013). Beyond search and communication: Development and validation of the Internet Self-efficacy Scale (ISS). Computers in Human Behavior, 29(4), 1421-1429. http://dx.doi.org/10.1016/j.chb.2013.01.018
- Korkmaz, Ö., Usta, E., and Kurt, İ. (2014). Sanal Ortam Yalnızlık Ölçeği (SOYÖ) geçerlik ve güvenirlik çalışması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(2), 144-159.
- Lazuras, L., Barkoukis, V., Ourda, D., and Tsorbatzoudis, H. (2013). A process model of cyberbullying in adolescence. Computers in Human Behavior, 29(3), 881-887. https://psycnet.apa.org/doi/10.1016/j.chb.2012.12.015
- Lee, Y. C., and Wu, W. L. (2018). Factors in cyber bullying: The attitude-social influence-efficacy model. Annals of Psychology, 34(2), 324-331. https://doi.org/10.6018/analesps.34.2.295411
- Peker, A., ve Ekinci, E. (2016). Genel öz-yeterliğin siber zorbalıkla başa çıkma davranışları üzerindeki yordayıcı etkisi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 5(4), 2126-2140. http://dx.doi.org/10.7884/teke.681
- Romera, E. M., Cano, J. J., García-Fernández, C. M., and Ortega-Ruiz, R. (2016). Cyberbullying: Social competence, motivation and peer relationships. Comunicar, 24(48), 71-79. https://doi.org/10.3916/C48-2016-07
- Sarıçam, H., Yaman, E., and Çelik, İ. (2016). The mediator effect of loneliness between perceived social competence and cyber bullying in Turkish adolescents. International Journal of Progressive Education, 12(1), 99-107.
- Savage, M. W., and Tokunaga, R. S. (2017). Moving toward a theory: Testing an integrated model of cyberbullying perpetration, aggression, social skills, and Internet self-efficacy. Computers in human Behavior, 71, 353-361. https://doi.org/10.1016/j.chb.2017.02.016
- Smith, P. K., Mahdavi, J., Carvalho, M., Fisher, S., Russell, S., and Tippett, N. (2008). Cyberbullying: Its nature and impact in secondary school pupils. Journal Of Child Psychology And Psychiatry, 49(4), 376-385. doi: 10.1111/j.1469- 7610.2007.01846.x.
- Şahin, M. (2012). The relationship between the cyberbullying/cybervictmization and loneliness among adolescents. Children and Youth Services Review, 34(4), 834- 837. https://psycnet.apa.org/doi/10.1016/j.childyouth.2012.01.010
- Ünver, H., ve Koç, Z. (2017). Siber zorbalık ile problemli internet kullanımı ve riskli internet davranışı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Journal of Turkish Educational Sciences, 15(2), 117-140.
- Xiao, B. S., and Wong, Y. M. (2013). Cyber-bullying among university students: An empirical investigation from the social cognitive perspective. International Journal of Business and Information, 8(1), 34-70.
- Yaman, E., ve Peker, A. (2012). Ergenlerin siber zorbalık ve siber mağduriyete ilişkin algıları. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 11(3), 819-833.
| APA | Bilgiz S, Peker A (2020). Ergenlerde Kişisel ve Çevresel Faktörlerin Siber Zorbalık Davranışını Yordaması. , 430 - 447. 10.30703/cije.613212 |
| Chicago | Bilgiz Sümeyye,Peker Adem Ergenlerde Kişisel ve Çevresel Faktörlerin Siber Zorbalık Davranışını Yordaması. (2020): 430 - 447. 10.30703/cije.613212 |
| MLA | Bilgiz Sümeyye,Peker Adem Ergenlerde Kişisel ve Çevresel Faktörlerin Siber Zorbalık Davranışını Yordaması. , 2020, ss.430 - 447. 10.30703/cije.613212 |
| AMA | Bilgiz S,Peker A Ergenlerde Kişisel ve Çevresel Faktörlerin Siber Zorbalık Davranışını Yordaması. . 2020; 430 - 447. 10.30703/cije.613212 |
| Vancouver | Bilgiz S,Peker A Ergenlerde Kişisel ve Çevresel Faktörlerin Siber Zorbalık Davranışını Yordaması. . 2020; 430 - 447. 10.30703/cije.613212 |
| IEEE | Bilgiz S,Peker A "Ergenlerde Kişisel ve Çevresel Faktörlerin Siber Zorbalık Davranışını Yordaması." , ss.430 - 447, 2020. 10.30703/cije.613212 |
| ISNAD | Bilgiz, Sümeyye - Peker, Adem. "Ergenlerde Kişisel ve Çevresel Faktörlerin Siber Zorbalık Davranışını Yordaması". (2020), 430-447. https://doi.org/10.30703/cije.613212 |
| APA | Bilgiz S, Peker A (2020). Ergenlerde Kişisel ve Çevresel Faktörlerin Siber Zorbalık Davranışını Yordaması. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 9(2), 430 - 447. 10.30703/cije.613212 |
| Chicago | Bilgiz Sümeyye,Peker Adem Ergenlerde Kişisel ve Çevresel Faktörlerin Siber Zorbalık Davranışını Yordaması. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi 9, no.2 (2020): 430 - 447. 10.30703/cije.613212 |
| MLA | Bilgiz Sümeyye,Peker Adem Ergenlerde Kişisel ve Çevresel Faktörlerin Siber Zorbalık Davranışını Yordaması. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, vol.9, no.2, 2020, ss.430 - 447. 10.30703/cije.613212 |
| AMA | Bilgiz S,Peker A Ergenlerde Kişisel ve Çevresel Faktörlerin Siber Zorbalık Davranışını Yordaması. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi. 2020; 9(2): 430 - 447. 10.30703/cije.613212 |
| Vancouver | Bilgiz S,Peker A Ergenlerde Kişisel ve Çevresel Faktörlerin Siber Zorbalık Davranışını Yordaması. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi. 2020; 9(2): 430 - 447. 10.30703/cije.613212 |
| IEEE | Bilgiz S,Peker A "Ergenlerde Kişisel ve Çevresel Faktörlerin Siber Zorbalık Davranışını Yordaması." Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 9, ss.430 - 447, 2020. 10.30703/cije.613212 |
| ISNAD | Bilgiz, Sümeyye - Peker, Adem. "Ergenlerde Kişisel ve Çevresel Faktörlerin Siber Zorbalık Davranışını Yordaması". Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi 9/2 (2020), 430-447. https://doi.org/10.30703/cije.613212 |
