MÜHMEL TEFSİRLER ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Mehmet ALTIN (Bitlis Eren Üniversitesi, İslami İlimler akültesi, Bitlis, Türkiye)
Diyanet İlmi Dergi
22 3
Yıl: 2020 Cilt: 56 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 653 - 676 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 23-12-2020

MÜHMEL TEFSİRLER ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Öz:
İslâm tarihinin ilk döneminden günümüze kadar tümİslâm âlimleri Kur’ân-ı Kerim’i anlama gayretinegirmişlerdir. Onlar Kur’ân’ı anlamak için çeşitli tefsiryöntemleri geliştirmiş, yazdıkları eserlerle zengin birtefsir literatürü oluşturmuşlardır. Öte yandan ilk gündengünümüze kadar yazılan tefsirler, gerek usul gereksebilgi kaynakları bakımından çeşitlilik göstermiştir. Hertefsirci, kendi anlama geleneğine uygun yöntemler takipetmiş ve tefsirini bu yöntem üzere kaleme almıştır. Busüreçte tefsircilerin özellikle uzmanlaştığı alanlardakibilgileri eserlerine daha çok yansımıştır.Tefsire uygulanan farklı yazım tekniklerinden biri deedebî metinlerde başvurulan ‘mühmele sanatı’dır. Busanat, edebiyatta hazf konusunun bir çeşidi olup sadecenoktasız harflerden oluşan kelimeleri kullanarak sözsöyleme sanatıdır. Fakat tefsir tarihi incelendiğindesöz konusu sanatın uygulanması ile yazılan tefsirlergörülecektir. Arap alfabesindeki noktasız harflerkullanarak yazılan bu tefsirlere ‘mühmel tefsir’denilmektedir.Bu çalışmada başlıca mühmel tefsirler, müfessirleriyleberaber incelenmeye çalışılacak, söz konusu tefsirlerinözellikleri tespit edilmeye gayret edilecektir. Daha sonrabu tefsirler hakkında bir değerlendirme yapılacaktır
Anahtar Kelime:

AN ASSESMENT ON THE STRUCTURE OF MUHMAL TAFSIRS

Öz:
All Islamic scholars have made efforts to understand the Qur’an from the first period of Islamic history to the present day. They developed various tafsir methods to understand the Qur’anic worldview and created a rich tafsir literature with the works they authored. The tafsirs written from the beginning to the present day have varied in terms of both their methods and sources of knowledge. Each commentator followed a different method and wrote his works on this method. In particular, the knowledge they have in their fields of expertise were reflected on their works. One of the approaches to tafsir science is the “muhmala art”, which is a style used in literary works. It is applied by the selection of the words consisting of dotless letters only. When the tafsir history is examined, it will be seen that some tafsirs have been written by this method. This type of tafsir, which is prepared using the dotless letters in the Arabic alphabet, is called “muhmal tafsir”. In this study, major muhmal tafsirs will be examined with their commentators, and efforts will be made to identify the characteristics of these tafsirs. Then an evaluation will be made about these tafsirs.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Ansarı, A. S. Bazmee. “Feyzî-i Hindî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12: 524-525. Ankara: TDV Yayınları, 1995.
  • Aydar, Hidayet. “Sevâtıu’l-ilhâm”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36: 582-583. Ankara: TDV Yayınları, 2009.
  • Bağdadî, İsmail Paşa. Hediyetu’l-ârifîn. 3 Cilt. Beyrut: Müessesetu’t-Tarihi’l-Arabî, ts.
  • Baktır, Mustafa. “Mahmûd Hamza”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 27: 365-366. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
  • Baytar, Abdurrezzak b. Hasan b. İbrahim. Hilyetu’l-beşer fî tarihi’l-karni’s-salis ’aşer. Thk. Muhammed Behcet el-Baytar. 3 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1993.
  • Birışık, Abdülhamit. Hind Altkıtası Düşünce ve Tefsir Ekolleri. İstanbul, y.y., 2001.
  • Celalî, Musa. Haşiyetu kenzi’l-ebrâr. 2 Cilt. İstanbul: Ravza Yayınları, 2015.
  • Çağlayan, Mehmet. Şark Uleması. İstanbul: Çağlayan Yayınları, 1996.
  • Durmuş, İsmail. “Hazf”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.17: 122-124. Ankara: TDV Yayınları, 1998.
  • Ekinci, Kutbettin. Kur’ân’da Hazf, İstanbul: Araştırma Yayınları, 2014.
  • Endevî, Ahmed b. Muhammed. Tabakâtu’l-müfessirîn. Thk. Süleyman b. Salih. Medine: Mektebetu’l-Ulûm, 1997.
  • Enîs, İbrahim v.dğr. el-Mu‘cemu’l-vasît. Kāhire: Mektebetu’ş-Şûruk’d-Devliyye, 2004.
  • Ferâhîdî, Ebû Abdurrahman Halil b. Ahmed. Kitâbu’l-ʿAyn. Thk. Mehdî Mahzûmî- İbrahim es-Samerâî. Beyrut: Dâru’l-Mektebeti’l-Hilâl, ts. Gûrânî, Zeynelabidin b. Yusuf. el-Yamâniyâtu’l-meslûle alâ Râfizeti’l-mahzûle. Thk. el-Murabit Muhammed Selim el-Muctebâ. b.y. Mektebetu’l-İmami’l-Buharî, 2000.
  • Hacı Halife, Mustafa b. Abdullah. Keşfu’z-zunûn. 6 Cilt. Bağdat: Mektebetu’l-Mesnâ, 1941.
  • Hamzavî, Mahmûdb. Muhammed Nesîb b. Hüseyn b. Yahya Hamza el-Hüseynî. Dürrü’l-esrâr fî tefsiri’l-Kur’ân bi’l-hurûfi’l-mühmele. Thk. Usâme Abdulazim. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2011.
  • Harirî, Ebû Muhammed Kasım. Makāmâtu’l-Harîrî. Beyrut: Matbaatu’l-Meârif, 1873.
  • Hasan, Mehdî. “Ebü’l-Feyz Feyzî ve Tefsîruhu Sevâtıu’l-ilhâm”, Pratidhwani the Echo 7/2 (Ekim, 2018), 258-276.
  • Hesniyanî, Salih Şeyho. Ulemau’l-Kurd. Duhok: Matbaatu Hâvâr, 2012.
  • Heyet, el-Fihrisü’ş-şamil li’t-türasi’l-Ârabî el-İslâmî el-mahtût. 9 Cilt. Amman: el-Mecme‘u’l-Melekî li Buhûsi’l-Hadareti’l-İslâmiyyetî, 1989.
  • Hillî, Seyfuddin. Şerhu’l-Kâfiyeti’l-bedîʿiyye. Thk. Nesîb Neşâvî. Beyrut: Dâru Sâdr, 1992.
  • Hindî, Ebü’l-Feyz b. Mübârek el-Mehdevî. Sevâtıu’l-ilhâm fî tefsiri kelâmi’l-Meliki’l-‘Allâm. Thk. Murteza eş-Şîrâzî. 6 Cilt. b.y. Dâru’l-Menar, 1996.
  • Hüseynî, Abdullah b. Fahruddin. Nuzhetu’l-havâtır. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1999.
  • İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Muhammed b. Mükerrem. Lisânu’l-Arab. Thk. İbrahim Şemsuddin. Tunus: y.y. 2005.
  • Kaska, Çetin. “Fars Edebiyatında Melikü’ş-Şuarâ Unvanını Alan Fars Şairleri”, Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 12/2 (Aralık: 2019), 426-438.
  • Kehhale, Ömer Rıza, Mu‘cemu’l-müellifîn. 4 Cilt. b.y. Müessesetu’r-Risâle, ts.
  • Konukçu, Enver. “Ekber Şah”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10: 542-544. Ankara: TDV Yayınları, 1994.
  • Ma‘lûf, Levîs. el-Muncid fi’l-luğa ve’l-e‘lâm. Beyrut: Dâru’l-Meşrik, ts. Matlûb, Ahmet. Mu‘cemu’l-mustalâhâti’l-belâgiyye. 3 Cilt. Beyrut: ed-Dâru’l-Arabiyyeli’l-Mevsûât, 2006.
  • Medenî, Ali Sadrettin b. Ma‘sûm. Envâru’r-rabî‘ fî envâ‘i’l-bedî‘, Thk. Şâkir Hâdî. 7 Cilt. Necef: Matbaatu’n-Nu‘mân, 1968. Nablusî, Abdülganî. Nefehâtü’l-ezhâr alâ nesemâti’l-eshâr. Beyrut: Âlemu’l-Kutub, ts.
  • Razi, Fahreddin. Nihayetü’l-i’caz fî rivâteti’l-i‘câz. Thk. Nesrullah Hacımüftüoğlu. Beyrut: Dâru Sâdr, 1. Basım. 2004.
  • Rûhanî, Baba Merdûh. Tarihi Meşahir-i Kürd. Tahran: Serûş, 2. Baskı, 1382/1962.
  • Said, Muhammed Ahmed. Medresetu Kubbehan fi’l-İmadiyye. Duhok: Matbaatu Muhafazati Duhok, 2013.
  • Salih, Ali Nebi. el-Molla Halil es-Sertî ve menhecuhu fî isbati’l-akaidi’l-İslamiyye. Erbil: Dâru Spirez, 2007.
  • Süyûtî, Celaleddin Abdurrahman Ebubekr. el-İtkân fî ulumi’l-Kur’ân. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, ts.
  • Tahir Efendi, Bursalı Mehmet. Osmanlı Müellifleri. 2 Cilt. İstanbul: Meral Yayınevi, ts.
  • Tahrânî, Ağa Büzürg. ez-Zeria ilâ tasnîfi’ş-Şîiyye. Beyrut: Dâru’l-Ehûk, ts.
  • Özdaş, Haşim. “Kürtlerde Arapça Tefsir Çalışmaları”. III. Genç Akademisyenler Sempozyumu. Ed. Ahmet Akbaş v.dğr. 113-134. Mardin: y.y. 2017.
  • Uğur, Mucteba. “Abdusselâm Efendi, Mardînî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 1: 300-301. Ankara: TDV Yayınları, 1988.
  • Yaşaroğlu, M. Kamil. “Molla Gûrânî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 30: 248-250. Ankara: TDV Yayınları, 2005.
  • Zehebî, Muhammed Hüseyin. et-Tefsir ve’l-müfessirûn. 3 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t-Turasi’l-Arabi, 1976.
  • Zerkeşî, Bedruddin Muhammed b. Abdullah. el-Burhân fî ulûmi’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru İhyai’l-Kutubi’l-Arabî, 1957.
  • Ziriklî, Hayruddin b. Mahmud b. Muhammed b. Ali b. Farıs. el-A’lam. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-İlmili’l-Melayîn, 15. Basım, 2002.
  • Zeydan, Curcî. Terâcimü meşâhîri’ş-Şarḳ fi’l-karni’t-tasi‘ aşere. 2 Cilt. Kāhire: Hindâvî, 2012.
  • Zokaydî, Şeyh Abdulkahhar.Tercemetu’l-allâme el-fehhâme el-Molla Halil. mahtût eser, ts.
APA Altın M (2020). MÜHMEL TEFSİRLER ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME. , 653 - 676.
Chicago Altın Mehmet MÜHMEL TEFSİRLER ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME. (2020): 653 - 676.
MLA Altın Mehmet MÜHMEL TEFSİRLER ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME. , 2020, ss.653 - 676.
AMA Altın M MÜHMEL TEFSİRLER ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME. . 2020; 653 - 676.
Vancouver Altın M MÜHMEL TEFSİRLER ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME. . 2020; 653 - 676.
IEEE Altın M "MÜHMEL TEFSİRLER ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME." , ss.653 - 676, 2020.
ISNAD Altın, Mehmet. "MÜHMEL TEFSİRLER ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME". (2020), 653-676.
APA Altın M (2020). MÜHMEL TEFSİRLER ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME. Diyanet İlmi Dergi, 56(3), 653 - 676.
Chicago Altın Mehmet MÜHMEL TEFSİRLER ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME. Diyanet İlmi Dergi 56, no.3 (2020): 653 - 676.
MLA Altın Mehmet MÜHMEL TEFSİRLER ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME. Diyanet İlmi Dergi, vol.56, no.3, 2020, ss.653 - 676.
AMA Altın M MÜHMEL TEFSİRLER ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME. Diyanet İlmi Dergi. 2020; 56(3): 653 - 676.
Vancouver Altın M MÜHMEL TEFSİRLER ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME. Diyanet İlmi Dergi. 2020; 56(3): 653 - 676.
IEEE Altın M "MÜHMEL TEFSİRLER ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME." Diyanet İlmi Dergi, 56, ss.653 - 676, 2020.
ISNAD Altın, Mehmet. "MÜHMEL TEFSİRLER ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME". Diyanet İlmi Dergi 56/3 (2020), 653-676.
Sayfa Oluşturulma Tarihi
23-04-2024 16:12

İLETİŞİM

TÜBİTAK ULAKBİM TR Dizin

Yüzüncüyıl, İşçi Blokları Mahallesi

Muhsin Yazıcıoğlu Caddesi No:51/C

06530 Çankaya / ANKARA +90 (312) 298 92 00

trdizin@tubitak.gov.tr

TÜBİTAK ULAKBİM Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi Cahit Arf Bilgi Merkezi © Tüm Hakları Saklıdır. Gizlilik Politikası Kullanım Şartları