Yıl: 2020 Cilt: 29 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 279 - 297 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 14-12-2020

ÖRGÜTSEL VATANDAŞLIK DAVRANIŞI İLE ÖRGÜTSEL STRES İLİŞKİSİNİN HAVAYOLU UÇUŞ EKİBİ KAPSAMINDA İNCELENMESİ

Öz:
Havayolu taşımacılığı tüm dünyada giderek artan talep karşısında gelişimini ve değişimini sürdürmektedir.Değişen iş modelleri, ekonomik ve yasal düzenlemelerde yaşanan değişimler ülkemizde havayolu işletmelerinitaşımacılık sektöründeki diğer operasyonel rakiplerine karşı avantajlı konuma getirmektedir. Bunların yanı sıra,havayolu sektöründeki firmalar için sürdürülebilir rekabet üstünlüğü sağlamak amacıyla müşterilere verdiğideğer kadar insan kaynağına da önem vermeleri gerektiği ortadadır. Ancak insan kaynağının artan öneminerağmen, iş stresinin ve emeğin yoğun olduğu havayolu sektöründe iş gücü devir oranının yüksek olması önemlibir sorun olarak ortaya çıkmaktadır. Bu soruna çözüm olarak, personelin örgüte bağlılığını artırmak için, örgütiçi stresi azaltarak gönüllülük esasına dayanan örgütsel vatandaşlık davranışının (ÖVD) sergilenmesi ilehedeflenen örgütsel etkinliğe ulaşmak mümkündür. Dolayısıyla, bu çalışma, havayolu uçuş ekibinin karşılaştığıörgütsel stres ile sergilediği ÖVD arasındaki ilişkiyi ampirik olarak analiz etmeyi amaçlamaktadır. Bu maksatla,çalışmada örgütsel stres ve ÖVD kavramları öncelikle ele alınmış, akabinde mevcut yazın havayolu uçuş ekibiaçısından değerlendirilmiştir. Belirlenen amaç doğrultusunda, 645 katılımcının yer aldığı araştırma verileriTürkiye bağlamında incelenmiş ve neden-sonuç ilişkilerinin belirlenmesi amacıyla da basit doğrusal korelasyonve çoklu doğrusal regresyon analizleri uygulanmıştır. Araştırma sonucunda örgütsel stresin, ÖVD’yi olumsuzetkilediği sonucuna ulaşılmış, böylelikle iki kavramın bahsedilen kapsamda incelenmesinde yetersiz kalanliteratüre anlamlı düzeyde katkı sağlanmıştır.
Anahtar Kelime:

INVESTIGATION OF THE RELATIONSHIP BETWEN ORGANIZATIONAL CITIZENSHIP BEHAVIOR AND ORGANIZATIONAL STRESS FOR AIRLINE FLIGHT CREW

Öz:
Air transport continues to change and develop in the face of a growing demand in all over the world. Besides, changes in business models and in economic and legal regulations make airline companies advantageous in Turkey over other operational competitors in the transportation sector. Moreover, for the companies in the airline industry, it is imperative to give importance to human resources as much as the value they give to their customers in order to achieve sustainable competitive advantage. Yet, despite the increasing importance of human resources, one of the major problems occurring in the airline sector, which is labor- and stress-intensive, is the high turnover rate. As a solution to this problem, in order to increase the commitment of the personnel to the organization, it is possible to achieve the targeted organizational efficiency by reducing the stress within the organization while exhibiting the voluntary-based organizational citizenship behavior. Accordingly, this study aims at empirically analyzing the relationship between the organizational stress experienced by airline flight crew and their organizational citizenship behavior. For this purpose, the concepts of organizational stress and organizational citizenship behavior are initially explored in this study and, then, the extant literature is reviewed in terms of the airline flight crew. In line with the purpose, the research data, based on 645 participants, were examined in the Turkish context and simple linear correlation and multiple linear regression analyzes were applied in order to determine cause-and-effect relationships. The obtained findings conclude that organizational stress negatively affect organizational citizenship behaviors and, thereby, a significant contribution is provided to the existing literature which remains insufficient for analyzing both concepts in regards to the mentioned target group.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Acar, A. Z. (2006), Örgütsel vatandaşlık davranışı: kavramsal gelişimi ile kişisel ve örgütsel etkileri, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 7(1), ss.1-14.
  • Afonina, A. (2015), Strategic management tools and techniques and organizational performance: findings from the Czech Republic, Journal of Competitiveness, 7(3), 19-36.
  • Agheli, R., Roshangar, F., Parvan, K., Sarbakhsh, P. ve Shafeh, S. (2017), Work stress and organizational citizenship behaviors among nurses. Ann Trop Med Public Health; 10: 1453-9.
  • Altan, S. (2018), Örgütsel yapıya bağlı stres kaynakları ve örgütsel stresin neden olduğu başlıca sorunlar, Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(3) ISSN: 2587-2621.
  • Arı, G. (2014), Örgütsel bağlılık, örgütsel vatandaşlık davranışı ve işten ayrılma niyeti arasındaki ilişki: 4 ve 5 yıldızlı otel uygulaması, Adnan Menderes Üniversitesi, SBE, Turizm İşletmeciliği ABD, YL Tezi.
  • Arıkan, R. (2004). Araştırma teknikleri ve rapor hazırlama, Ankara: Asil Yayınevi.
  • Bateman, T. S., Organ, D. W. (1983). Job satisfaction and the good soldier: the relationship between affect and employee citizenship. Academic and Management Journal, 26, 587-595.http://dx.doi.org/10.2307/255908
  • Bolat, O. İ. ve Bolat, T. (2008), Otel işletmelerinde örgütsel bağlılık ve örgütsel vatandaşlık davranışı ilişkisi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(19), ss.75-94.
  • Bolino, M. C. ve Turnley, W. H. (2005), The personal costs of citizenship behavior: the relationship between ındividual ınitiative and role overload, job stress, and workfamily conflict. Journal of Applied Psychology, 90(4), 740–748. https://doi.org/10.1037/0021-9010.90.4.740.
  • Çetin, M. Ö. (2004), Örgütsel vatandaşlık davranışı, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. 9755916733.
  • De Bruin-Reynolds, L., Roberts-Lombard, M. ve Meyer, C. (2015), the traditional ınternal marketing mix and ıts perceived ınfluence on graduate employee satisfaction in an emerging economy, Journal of Global Business and Technology, 11(1), 24-38.
  • Dismukes, R. K., Goldsmith T. E. ve Kochan J. A. (2015), Effects of acute stress on aircrew performance: literature review and analysis of operational aspects, NASA/TM-2015-218930.
  • Eatough, E. M., Chang, C.-H., Miloslavic, S. A. ve Johnson, R. E. (2011), Relationships of role stressors with organizational citizenship behavior: a meta-analysis. Journal of Applied Psychology, 96(3), 619–632. https://doi.org/10.1037/a0021887
  • Edwards, M. (1991), Occupational stress in the aircraft cabin, flight safety foundation. Cabin Crew Safety, Vol: 26, No: 5.
  • Fletcher, D. ve Wagstaff, C. R. (2009), Organizational psychology in elite sport: ıts emergence. Application and Future, Psychology of Sport and Exercise, 10(4), 427-434.
  • Gümüştekin, G. E. ve Öztemiz, A. B. (2004), Örgütsel stres yönetimi ve uçucu personel üzerinde bir uygulama. Erciyes Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi, Cilt 23, ss. 61-85.
  • Jain, A. K. ve Cooper, C. L. (2012), Stress and organisational citizenship behaviours in ındian business process outsourcing organisations. IIMB Management Review, 24(3), 155-163.
  • Jeeva, S. P. ve Chandramohan, V. (2008), Stressors and stress coping stratgies among civil pilots: a pilot study. IJASM / Ind J Aerospace Med 52(2), pp.60-64.
  • Kalaycı, Ş. (2009), SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri. Dinamik Akademik Yayın Dağıtım.
  • Kale, A., Akgündüz, Y. (2019), Otel işletmelerinde çalışanların örgütsel vatandaşlık davranışları, iş stresleri ve işten ayrılma niyetleri ilişkisi: mersin ilinde bir uygulama. Turizm Ekonomi ve İşletme Araştırmaları Dergisi, Cilt 1, Sayı 1, Aralık, s. 31-49.
  • Kanbur, E., Kanbur, A., ve Özdemir, B. (2017), Psikolojik dayanıklılık ile örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişkide iş doyumunun aracılık rolü: havacılık sektöründe bir araştırma. İş ve İnsan Dergisi, 4(2), 127-141.
  • Karabay, M. E. (2014), İş stresi ile örgütsel bağlılığın örgütsel vatandaşlık davranışı üzerindeki etkisinin incelenmesi: bankacılık sektörü üzerine bir araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, Vol.6, Iss.1, ss.282-302.
  • Kaya, Ş. D. (2013), Örgütsel vatandaşlık davranışı. Türk İdare Dergisi, Yıl: 85, Sayı: 476, ISSN. 1300-3216.
  • Kelebek, P. (2016), Örgütsel adaletin örgütsel vatandaşlık ve ihbar davranışına etkisi: konya işkur’da bir araştırma. Aksaray Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yönetim ve Organizasyon Bilim Dalı, YL Tezi, Aksaray.
  • Köse, H. (2015), Örgütlerde stres kaynakları ve stres yönetimi, http://www.haticekose.com.tr/orgutlerde-stres-kaynaklari-ve-stres-yonetimi/ (Erişim Tarihi: 02.09.2019).
  • Kucukaltan, B. ve Topcu, Y. I. (2019), Assessment of key airline selection ındicators in a strategic decision model: passengers’ perspective. Journal of Enterprise Information Management, 32(4), 646-667.
  • MacDonald, L. A., Deddens, J. A., Grajewski, B. A., Whelan, E. A. ve Hurrell, J. J. (2003), Job stress among female flight attendants. JOEM, 45 (7), pp. 703-714.
  • McCusker, K. ve Gunaydin, S. (2015), Research using qualitative, quantitative or mixed methods and choice based on the research. Perfusion, 30(7), 537-542.
  • Organ, D. W. (1988), Organizational citizenship behavior: the good soldier syndrome. Lexington, MA: Lexington Books.
  • Organ, D. W. ve Ryan, K. (1995), A meta-analytic review of attitudinal and dispositional predictors of organizational citizenship behavior. Personnel Psychology, c. 48, s. 4, pp. 775-802.
  • Özdemir, G., Gökdağ, R. ve Neslihanoğlu, S. (2019), Sosyal medyada emoji kullanımı ve anlamlandırılması: anadolu üniversitesi iletişim bilimleri fakültesi örneği. Selçuk İletişim, 12 (1): 425-443.
  • Podsakoff, P. M. ve MacKenzie, S. B. (1989), A second generation measure of organizational citizenship behavior (working paper). Bloomington: Indiana University.
  • Podsakoff, P. M., MacKenzie, S. B., Paine, J. B. ve Bachrach, D. G. (2000), organizational citizenship behaviors: a critical review of the theoretical and empirical literature and suggestions for future research. Journal of Management, c. 26, s. 3, pp. 513-563.
  • SHT 6A – 50 (Rev. 06) (2014), Uçucu ekip uçuş görev ve dinlenme süreleri ile, uygulama esasları talimatı. 09.01.2014, Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü, http://web.shgm.gov.tr/documents/sivilhavacilik/files/mevzuat/sektorel/talimatlar /sht_6a_50_rev06.pdf (Erişim Tarihi: 02.09.2019).
  • Soo, H. S. ve Ali, H. (2016), The linkage between stress and organizational citizenship behavior. International Business Management, 10 (14): 2713-2118, ISSN: 1993- 5250.
  • Soo, H.S. ve Ali, H. (2017), Can stressed employees perform organizational citizenship behavior?. Journal of Advanced Management Science, Vol. 5, No. 2, March.
  • Sun, Y., Chong, W. K., Han, Y. S., Rho, S. ve Man, K. L. (2015), Key factors affecting user experience of mobile recommendation systems. In Proceedings of the International MultiConference of Engineers and Computer Scientists, Vol: 2. TDK (2019), Türk Dil Kurumu, Güncel Türkçe sözlük, http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS. 5d9f666f634c44.93478021 (Erişim Tarihi: 02.09. 2019).
  • Teng, B. S. (2003), Collaborative advantage of strategic alliances: value creation in the value net. Journal of General Management, 29(2), 1-22.
  • Theorell, T., Perski, A., Akerstedt, T., Sigala, F., Ahlberg-Hulten, G., Svensson, J. ve Eneroth, P. (1988), Changes in job strain in relation to changes in physiological state a longitudinal study. Scand J Work Environ Health, (14). ss. 189-196.
  • Tutar, H. (2000), Kriz ve stres ortamından yönetim. 1. Baskı, İstanbul: Hayat Yayınları. Tziner, A. ve Sharoni, G. (2014), Organizational citizenship behavior, organizational justice, job stress, and workfamily conflict: examination of their ınterrelationships with respondents from a non-western culture. Revista de Psicología del Trabajo y de las Organizaciones, 30(1),35-42.[fecha de Consulta 4 de Junio de 2020]. ISSN: 1576-5962. Disponible en: https://www.redalyc.org/articulo.oa?id=2313/231330193005
  • Ulufer, S. (2016), Örgütsel vatandaşlık davranışlarının algılanan performansa etkisi: havayollarında bir uygulama. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, 2 (2), ss. 53-57.
  • Yamuç, V. A. ve Türker, D. (2015), Örgütsel stres kaynaklarının analizi: bir üretim işletmesinde kadın ve erkek çalışanlar üzerine inceleme. Yönetim Bilimleri Dergisi, 13 (2), pp. 389-423.
  • Yıldırım, Y. (2010), Beden eğitimi ve spor yüksekokullarındaki görevli akademisyen personelin örgütsel stres ve tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Samsun.
  • Yıldırım, Y. (2013), Evaluation of the correlation between organizational citizenship, and organizational stress and exhaustion levels of the physical education teachers. Life Science Journal, 10(1), 717-725.
  • Zincirkıran, M., Çelik G. M., Ceylan, A. K. ve Emhan, A. (2015), işgörenlerin örgütsel bağlılık, işten ayrılma niyeti, iş stresi ve iş tatmininin örgütsel performans üzerindeki etkisi: enerji sektöründe bir araştırma. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 52(600), ss. 59-71.
APA Mert G, DURMAZ V, Kucukaltan B (2020). ÖRGÜTSEL VATANDAŞLIK DAVRANIŞI İLE ÖRGÜTSEL STRES İLİŞKİSİNİN HAVAYOLU UÇUŞ EKİBİ KAPSAMINDA İNCELENMESİ. , 279 - 297.
Chicago Mert Gözde,DURMAZ VILDAN,Kucukaltan Berk ÖRGÜTSEL VATANDAŞLIK DAVRANIŞI İLE ÖRGÜTSEL STRES İLİŞKİSİNİN HAVAYOLU UÇUŞ EKİBİ KAPSAMINDA İNCELENMESİ. (2020): 279 - 297.
MLA Mert Gözde,DURMAZ VILDAN,Kucukaltan Berk ÖRGÜTSEL VATANDAŞLIK DAVRANIŞI İLE ÖRGÜTSEL STRES İLİŞKİSİNİN HAVAYOLU UÇUŞ EKİBİ KAPSAMINDA İNCELENMESİ. , 2020, ss.279 - 297.
AMA Mert G,DURMAZ V,Kucukaltan B ÖRGÜTSEL VATANDAŞLIK DAVRANIŞI İLE ÖRGÜTSEL STRES İLİŞKİSİNİN HAVAYOLU UÇUŞ EKİBİ KAPSAMINDA İNCELENMESİ. . 2020; 279 - 297.
Vancouver Mert G,DURMAZ V,Kucukaltan B ÖRGÜTSEL VATANDAŞLIK DAVRANIŞI İLE ÖRGÜTSEL STRES İLİŞKİSİNİN HAVAYOLU UÇUŞ EKİBİ KAPSAMINDA İNCELENMESİ. . 2020; 279 - 297.
IEEE Mert G,DURMAZ V,Kucukaltan B "ÖRGÜTSEL VATANDAŞLIK DAVRANIŞI İLE ÖRGÜTSEL STRES İLİŞKİSİNİN HAVAYOLU UÇUŞ EKİBİ KAPSAMINDA İNCELENMESİ." , ss.279 - 297, 2020.
ISNAD Mert, Gözde vd. "ÖRGÜTSEL VATANDAŞLIK DAVRANIŞI İLE ÖRGÜTSEL STRES İLİŞKİSİNİN HAVAYOLU UÇUŞ EKİBİ KAPSAMINDA İNCELENMESİ". (2020), 279-297.
APA Mert G, DURMAZ V, Kucukaltan B (2020). ÖRGÜTSEL VATANDAŞLIK DAVRANIŞI İLE ÖRGÜTSEL STRES İLİŞKİSİNİN HAVAYOLU UÇUŞ EKİBİ KAPSAMINDA İNCELENMESİ. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 29(3), 279 - 297.
Chicago Mert Gözde,DURMAZ VILDAN,Kucukaltan Berk ÖRGÜTSEL VATANDAŞLIK DAVRANIŞI İLE ÖRGÜTSEL STRES İLİŞKİSİNİN HAVAYOLU UÇUŞ EKİBİ KAPSAMINDA İNCELENMESİ. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 29, no.3 (2020): 279 - 297.
MLA Mert Gözde,DURMAZ VILDAN,Kucukaltan Berk ÖRGÜTSEL VATANDAŞLIK DAVRANIŞI İLE ÖRGÜTSEL STRES İLİŞKİSİNİN HAVAYOLU UÇUŞ EKİBİ KAPSAMINDA İNCELENMESİ. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, vol.29, no.3, 2020, ss.279 - 297.
AMA Mert G,DURMAZ V,Kucukaltan B ÖRGÜTSEL VATANDAŞLIK DAVRANIŞI İLE ÖRGÜTSEL STRES İLİŞKİSİNİN HAVAYOLU UÇUŞ EKİBİ KAPSAMINDA İNCELENMESİ. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2020; 29(3): 279 - 297.
Vancouver Mert G,DURMAZ V,Kucukaltan B ÖRGÜTSEL VATANDAŞLIK DAVRANIŞI İLE ÖRGÜTSEL STRES İLİŞKİSİNİN HAVAYOLU UÇUŞ EKİBİ KAPSAMINDA İNCELENMESİ. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2020; 29(3): 279 - 297.
IEEE Mert G,DURMAZ V,Kucukaltan B "ÖRGÜTSEL VATANDAŞLIK DAVRANIŞI İLE ÖRGÜTSEL STRES İLİŞKİSİNİN HAVAYOLU UÇUŞ EKİBİ KAPSAMINDA İNCELENMESİ." Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 29, ss.279 - 297, 2020.
ISNAD Mert, Gözde vd. "ÖRGÜTSEL VATANDAŞLIK DAVRANIŞI İLE ÖRGÜTSEL STRES İLİŞKİSİNİN HAVAYOLU UÇUŞ EKİBİ KAPSAMINDA İNCELENMESİ". Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 29/3 (2020), 279-297.