İslâm Hukukunda Kamu Otoritesinin Çok Eşliliği Sınırlandırması
Yıl: 2019 Cilt: 23 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 5 - 28 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.18505/cuid.511376 İndeks Tarihi: 17-12-2020
İslâm Hukukunda Kamu Otoritesinin Çok Eşliliği Sınırlandırması
Öz: Çok eşlilik (polijini/teaddüd-i zevcât), yani erkeğin aynı anda birden fazla kadınla evlenmesi insanlık tarihinde bilinen ve uygulanan bir olgudur. İslâm hukuku da belirli şartların vegerekçelerin bulunması halinde çok eşlilik kurumunu bir ruhsat hükmü (yedek hüküm) olarak kabul etmiş ve bunun sayısını dört ile sınırlandırmıştır. İslâm hukukunda çok eşlilik, birruhsat hükmü olarak mubah kılınmış olmakla birlikte her erkeğin keyfine göre kullanabileceği mutlak bir hak da değildir. Nitekim İslâm hukukunda çok eşliliğin meşruiyeti, “adaletingözetilmesi” ve “nafakanın temin edilmesi” olmak üzere iki temel şartın bulunmasına bağlanmıştır. Ancak bu şartların gözetilmesinin erkeklerin takdir ve insafına/inisafiyetifine bırakılması, uygulamada çok eşlilik hakkının istismar edilmesine ve önceki ilk eşin/karının mağdurolmasına sebep olmaktadır. Bu yüzden tarihi süreçte zaman zaman bu hakkın kullanılmasınınsınırlandırılması gündeme gelmiştir. İslâm hukuk tarihinde, dolaylı da olsa çok eşliliğin sınırlandırılması ile ilgili ilk resmi/hukukî düzenlemeler ise Osmanlı’nın son dönemlerinde hazırlanan 1917 tarihli Hukuk-ı Aile Kararnamesi ile yapılmıştır. Son dönem İslâm hukukçularıarasında ise İslâm hukukunda çok eşliliğin kamu otoritesi tarafından sınırlandırılmasının cevazı tartışılmaya devam etmektedir. Günümüz İslâm ülkeleri medeni kanunları ise bu konudafarklı düzenlemeler içermektedir. Bu makalede, İslâm aile hukukunda çok eşliliğin kamu otoritesi tarafından sınırlandırılması üzerinde durulacaktır.
Anahtar Kelime: Restriction of Polygyny by the Public Authority in Islamic Law
Öz: Polygyny, the marriage of a man with more than one woman at the same time is a well-known practiced in human history. Islamic law accepts the institution of polygyny as a substitute provision if it fulfills the certain conditions and reasons, -and limited the maximum number of wives to four. Although polygyny is mubah (permissible) in Islamic law, it is not an absolute right that every man can use arbitrarily. Thus in Islamic law, the legitimacy of polygyny has been attributed to the presence of two basic conditions: the observance of justice among co-wives and providing maintnance. However, the observance of these conditions that is left to the mercy of men leads to the exploitation of the right for practicing to polygyny and victimization of the first spouse. Therefore, inserting some restrictions for using this right has come to the agenda from time to time in Islamic legal history. The first legal arrangements concerning the restriction of the polygyny (taaddud al-zawjāt) in the history of Islamic law were indirectly made with the Family Law Decree of 1917 which was prepared in the last periods of the Ottoman Empire. Among the late Islamic jurists, the issue of the limitation of polygyny by public authority in Islamic law continues to be discussed. The civil laws of contemporary Muslim countries contain different regulations on the issue. In this article, the restriction of polygyny by the public authority in Islamic family law will be focused on.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Abdüllâvî, Beşir el-Mekkî. Sultatü veliyyi’l-emr fi takyîdi’l-mubâh. Beyrut: Dâru Mektebeti’lMaârif, 2011.
- Ahmed Naim, (Babanzâde). “Taaddüd-i Zevcât İslâmiyet’te Men Olunabilir mi imiş?: Mansurizâde Saîd Beyefendi’ye”. Sebilü’r-Reşad [Sırat-ı Müstakim]11/298 (15 Mayıs 1329/1330): 216-221.
- Akdaş, Hayrunnisa. II. Meşrutiyet Dönemi Fikir Akımlarının Taaddüd-i Zevcât Konusundaki Tartışmaları. Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi, 2016.
- Akseki, Ahmed Hamdi. “İslamiyet ve Teaddüd-i Zevcât”. Osmanlıdan Cumhuriyete İslam Dü- şüncesinde Arayışlar. 271-313. İstanbul: Rağbet Yayınları,1999.
- Ali, Kevser Kâmil-Öğüt, Salim. “Çok Evlilik”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 8: 365-369. Ankara: TDV Yayınları, 1993.
- Âlim, Abdüsselam Muhammed eş-Şerif. Nazariyyetü’s-siyaseti’ş-şer’iyye: ed-davâbit ve’ttatbîkât. Bingazi: Camiatü Karyûnûs, 1996.
- Allâl el-Fâsî. Makāsıdü’ş-şerîati’l-islâmiyye ve mekārimühâ. Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1993.
- Ansay, Sabri Şakir. Eski Aile Hukukumuza Bir Nazar. Ankara: İstiklal Matbaacılık ve Gazetecilik Kollektif Ortaklığı, 1952.
- Apaydın, H. Yunus. “Nikâh Akdinin Mahiyeti ve İmam Nikâhı Uygulaması”. Erciyes Ünv. Sosyal Bilimler Enst. Dergisi 9 (2000): 371-380.
- Aras, Mehmet Özgü. “İslâm’a Göre Çok Evlilik”. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 24 (2007): 183-188.
- Arsal, Sadri Maksudi. Umumi Hukuk Tarihi. İstanbul: İstanbul Matbaacılık, 1948.
- Atar, Fahrettin. Fıkıh Usûlü. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1996.
- Attâr, Abdünnâsır Tevfîk. Teaddüdü’z-zevcât mine’n -nevâhî’d-dîniyye ve’l-ictimâiyye ve’lkānûniyye. Kahire: eş-Şirketü’l-Mısriyye li’tıbâati ve’n-neşr, 1972.
- Aydın, M. Akif. İslâm-Osmanlı Aile Hukuku. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1985.
- Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukuk-ı İslâmiyye ve Istılahât-ı Fıkhiyye Kâmûsu. 8 Cilt. İstanbul: Bilmen Yayınları, 1985.
- Carullah, Musa. Kur’an-ı Kerim Âyetlerinin Nurları Huzurunda Hatun. Yay. Haz: Mehmet Görmez. Ankara: Kitabiyat Yayınları, 1999.
- Cessâs, Ebu Bekir Ahmet b. Ali er-Râzî. Ahkāmü’l-Kur’an. 4 Cilt. thk. Muhammed Sadık Kamhâvî, Beyrut: Dâru ihyâi’t-türâsi’l-Arabî, 1985.
- Cin, Halil. Eski Hukukumuzda Evlenme. Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, 1974.
- Dalgın, Nihat. İslâm Hukukunda Boşama Yetkisi. Samsun: Etüt Yayınları, 1999.
- Demircan, Adnan. “Câhiliye ve Hz. Peygamber Döneminde Çok Kadınla Evlilik”. İstem 1/2 (2003): 9-32.
- Demircan, Ali Rıza. “Çok Eşlilik”. Hz. Peygamber ve Aile Hayatı. Yay. Haz. İsmail Lütfi Çakan. 248-251. İstanbul: İlmi Neşriyat, ts.
- Durmuş, Abdullah. “Ahmed Hamdi Akseki’nin Birden Fazla Evlilik (Çok eşlilik) Konusundaki Yaklaşımı”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 32 (2015): 251-276.
- Ebû Ceyb, Sa’dî. Mevsûatü’l-icma’ fi’l-fıkhı’l-islâmî. 2 Cilt. Dımeşk: Dâru’l-fikr, 1984.
- Ebû Zehra, Muhammed. el-Ahvâlü’ş-şahsiyye, Kâhire: Dâru’l-fikri’i-Arabî, 1957.
- Ebû Zehra, Muhammed. Tanzîmü’l-üsra ve tanzîmü’n-nesl. Kahire: Daru’l-fikri’l-arabî, 1976.
- Elmalılı, Muhammed Hamdi Yazır. Hak Dini Kur’ân Dili. 1-10. İstanbul: Eser Neşriyat, 1979.
- Erdoğan, Mehmet. İslâm Hukukunda Ahkâmın Değişmesi. İstanbul: MÜİFV Yayınları, 1990.
- Fatma Aliye-Mahmud Esad. Çok Eşlilik (Teaddüd-i Zevcât). Haz: Firdevs Canbaz. Ankara: Hece Yayınları, 2007.
- Fazlurrahman. İslâm. Ankara: Selçuk Yayınları, 1992.
- Hamidullah, Muhammed. “Müslümanlarda Hukuk Felsefesi”. trc. İ. Kâfi Dönmez. İslâm Medeniyeti 4/4 (1980): 19-34.
- İbn Âbidîn, Muhammed Emin. Reddü’l-muhtâr ale’d-Dürri’l-muhtâr şerhu Tenvîri’l-ebsâr. 1- 13. thk. Adil Ahmed Abdülmevcud-Ali Muhammed Muavvad. Riyad: Dâru Alemi’l-kü- tüb, 2003.
- İbn Âşûr, Muhammed Tahir. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tunus: Dâru’-Tûnisiyye, 1984.
- İbn Kudâme, Muvaffaküddin Abdullah b. Ahmed el-Makdisî. el-Muğnî. 1-15. thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî-Abdülfettah Muhammed el-Hulüv. Riyad: Dâru Âlemi’l-kütüb, 1997.
- İncegül, Sümeyye. Tanzimat’tan Günümüze Çok Evlilik Tartışmaları. Yüksek Lisans Tezi. Erciyes Üniversitesi, 2008.
- Kahraman, Abdullah. “Mansûrîzâde Said’in Klasik Fıkıhçılara Yönelttiği Bazı Eleştiriler”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/1 (2001): 223-262.
- Kahraman, Abdullah. “Darülfünun Hocalarından Mansurizâde Mehmed Said ve Klasik Fıkhın Sınırlarını Zorlayan Bazı Görüşleri”. Darülfünun İlahiyat Sempozyumu 18-19 Kasım 2009 Tebliğleri. 405-414. İstanbul: 2010.
- Karaman, Hayreddin. Anahatlarıyla İslâm Hukuku. 3 Cilt. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2011.
- Karaman, Hayreddin. İslâm’da Kadın ve Aile. İstanbul: Ensar Neşriyat, 1994.
- Kaya, Mahmut. Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Çok Eşlilik Olgusu (Şanlıurfa Örneği). Yüksek Lisans Tezi. Harran Üniversitesi, 2004.
- Kevserî, Muhammed Zâhid. Makālâtü’l-Kevserî. Kahire: el-Mektebetü’t-tevfîkıyye, ty.
- Köse, Saffet. İslâm Hukukunda Hakkın Kötüye Kullanılması. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1997.
- Köse, Saffet. “Aile Hukuku”. İslâm Hukuku El Kitabı. edt. Talip Türcan. 437-533. Ankara: Grafiker Yayınları, 2012.
- Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed el-Ensârî. el-Câmi’ li ahkâmi’l-Kur’ân. 1-24. thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 2006.
- Mansurizâde Saîd. “Taaddüd-i Zevcât İslâmiyette Men Olunabilir”. İslâm Mecmuası 1/8 (İstanbul 1330): 233-238.
- Mansurizâde Saîd. “Cevâzın Ahkâm-ı Şer’iyyeden Olmadığına Dâir”. İslâm Mecmuası 1/10 (İstanbul 1330): 295-303.
- Medkûr, M. Sellâm. Nazariyyetu’l-ibâha inde’l-usuliyyîn ve’l-fukâhâ. Kahire: Dâru’n-Nehdati’lArabiyye, 1984.
- Ortaylı, İlber. Osmanlı Toplumunda Aile. İstanbul: Timaş Yayınları, 2016.
- Osmanlı Hukuk-ı Aile Kararnamesi (HAK). Yay. Haz. Orhan Çeker, Konya: Mehir Vakfı Yayınları, 2012.
- Reşid Rıza, Muhammed. Tefsîrü’l-Menâr/Tefsîru’l-Kur’ân’il-Hakîm. 1-12. Mısır: Matbaatü’lMenâr, 1328 h.
- Reşid Rıza, Muhammed. Hukûku’n-nisâ fi’l-İslâm. Beyrut: el-Mektebetü’l-islâmî, 1984.
- Seyyid Bey, Muhammed. Fıkıh Usulü (Giriş). Yay. Haz: Hasan Karayiğit. İstanbul: Düşün Yayınları, 2010.
- Sibâî, Mustafa. el-Mer’e beyne’l-fıkhi ve’l-kānûn. Beyrut: el-Mektebetü’l-islâmî, 1999.
- Şaban, Zekiyyüddin. İslâm Hukuk İlminin Esasları (Usûlü’l-fıkıh). trc. İbrahim Kâfi Dönmez. Ankara: Diyanet Vakfı Yayınları, 2015.
- Şelebî, Muhammed Mustafa. Ahkāmü’l-üsre fi’l-İslâm. Beyrut: Dârü’n-Nehdati’l-Arabiyye, 1977.
- Şeltût, Mahmud. el-İslâmü: akîdetün ve şerîatün. 12. Baskı. Kahire: Dâru’ş-Şurûk, 2001.
- Topaloğlu, Bekir. İslâmda Kadın. İstanbul: Yağmur Yayınları, 1990.
- Ulaş, Semra. “İslâm’da Çok Kadınla Evlilik”. İslâmî Araştırmalar 4/1 (1992): 52-63.
- Yalçın, İsmail. “Günümüz İslâm Aile Hukuku Kanunlarında Çok Eşlilik Üzerindeki Sınırlamalar”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 6/3 (2017): 1707-1725.
- Yıldırım, Mustafa. “Nisa Suresi 3. Ayet Bağlamında Çok Eşlilik Meselesi”, Dinlerde Nikâh Milletlerarası Tartışmalı İlmi Toplantı (İzmir 06-08 Nisan 2012), 533-546. İstanbul: 2012.
- Zerkā, Mustafa Ahmed. el-Medhalü’l-fıkhiyyü’l-âmm/el-Fıkhu’l-İslâmî fi sevbihi’l-cedîd. 1-3. Dimeşk: Dâru’l-Fikr, 1968.
- Zeydan, Abdülkerim. el-Mufassal fî ahkāmi’l-mer’e ve’l-beyti’l-müslim fi’ş-şerîati’l-islâmiyye. 1-11. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1993.
- Zühaylî, Vehbe. el-Fıkhü’l-islâmî ve edilletühû. 8 Cilt. Dımeşk: Dâru’l-fikr, 1989
| APA | Yılmaz İ (2019). İslâm Hukukunda Kamu Otoritesinin Çok Eşliliği Sınırlandırması. , 5 - 28. 10.18505/cuid.511376 |
| Chicago | Yılmaz İbrahim İslâm Hukukunda Kamu Otoritesinin Çok Eşliliği Sınırlandırması. (2019): 5 - 28. 10.18505/cuid.511376 |
| MLA | Yılmaz İbrahim İslâm Hukukunda Kamu Otoritesinin Çok Eşliliği Sınırlandırması. , 2019, ss.5 - 28. 10.18505/cuid.511376 |
| AMA | Yılmaz İ İslâm Hukukunda Kamu Otoritesinin Çok Eşliliği Sınırlandırması. . 2019; 5 - 28. 10.18505/cuid.511376 |
| Vancouver | Yılmaz İ İslâm Hukukunda Kamu Otoritesinin Çok Eşliliği Sınırlandırması. . 2019; 5 - 28. 10.18505/cuid.511376 |
| IEEE | Yılmaz İ "İslâm Hukukunda Kamu Otoritesinin Çok Eşliliği Sınırlandırması." , ss.5 - 28, 2019. 10.18505/cuid.511376 |
| ISNAD | Yılmaz, İbrahim. "İslâm Hukukunda Kamu Otoritesinin Çok Eşliliği Sınırlandırması". (2019), 5-28. https://doi.org/10.18505/cuid.511376 |
| APA | Yılmaz İ (2019). İslâm Hukukunda Kamu Otoritesinin Çok Eşliliği Sınırlandırması. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 23(1), 5 - 28. 10.18505/cuid.511376 |
| Chicago | Yılmaz İbrahim İslâm Hukukunda Kamu Otoritesinin Çok Eşliliği Sınırlandırması. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 23, no.1 (2019): 5 - 28. 10.18505/cuid.511376 |
| MLA | Yılmaz İbrahim İslâm Hukukunda Kamu Otoritesinin Çok Eşliliği Sınırlandırması. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, vol.23, no.1, 2019, ss.5 - 28. 10.18505/cuid.511376 |
| AMA | Yılmaz İ İslâm Hukukunda Kamu Otoritesinin Çok Eşliliği Sınırlandırması. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi. 2019; 23(1): 5 - 28. 10.18505/cuid.511376 |
| Vancouver | Yılmaz İ İslâm Hukukunda Kamu Otoritesinin Çok Eşliliği Sınırlandırması. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi. 2019; 23(1): 5 - 28. 10.18505/cuid.511376 |
| IEEE | Yılmaz İ "İslâm Hukukunda Kamu Otoritesinin Çok Eşliliği Sınırlandırması." Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 23, ss.5 - 28, 2019. 10.18505/cuid.511376 |
| ISNAD | Yılmaz, İbrahim. "İslâm Hukukunda Kamu Otoritesinin Çok Eşliliği Sınırlandırması". Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 23/1 (2019), 5-28. https://doi.org/10.18505/cuid.511376 |
