Kur’ân’da Hitabın Geçişliliğinin İmkânı

Yüksek, Muhammed İsa

doi:10.18505/cuid.508918

Kur’ân’da Hitabın Geçişliliğinin İmkânı

Muhammed İsa YU KSEK (İstanbul Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, Tefsir Anabilim Dalı, İstanbul, Türkiye)

Cumhuriyet İlahiyat Dergisi

1 0

Yıl: 2019 Cilt: 23 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 273 - 790 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.18505/cuid.508918 İndeks Tarihi: 18-12-2020

Kur’ân’da Hitabın Geçişliliğinin İmkânı

Öz:

Kur’ân’da bir kişiye veya gruba yapılmış hitapların diğer kişiler veya gruplar için örtükmesajlar taşıması, klasik tefsir literatürü açısından mümkündür. Modern dönemde ortaya çıkan bazı yaklaşımlara göre ise hitabın ne zaman ve kime yapıldığı; anlamı sadece belirlememekte, aynı zamanda sınırlandırmaktadır. Bu ikilem, teorik boyutta temellendirilmesi gereken bir hüviyet arz etmektedir. Hitabın doğrudan muhatabından diğerine geçişliliğinin en belirgin örneğini, kâfirlere-müşriklere yapılmış hitapların müminlere geçişliliği teşkil etmektedir. Bundan dolayı bu çalışmada; Kur’ân’da hitabın geçişliliğinin imkânı, kâfirlere-müşriklereyapılan hitapların müminlere dönük iletileri bağlamında ele alınacaktır. Kur’ân’da hitabın geçişliliği meselesinin bir yönü, Kur’ân’ın hitaplarda takip ettiği üslup ile açıklanabilir. Ancakkonunun dilbilimsel açıdan da temellendirilmesi gerekmektedir. Nitekim hitabın genişlemesi,bazen lafızların delâletleri ile bazen dilin imkânları ve edebî yönleri ile bazen de analitik birçabayla söz konusu olabilmektedir. Bu çalışmada, ilgili örnekler analiz edilerek Kur’ân’da hitaplar arasındaki geçişliliğin üslup açısından mümkün olduğu ortaya konulacaktır. Bununlabirlikte çalışmada, meselenin dilbilimsel yönleri ile alakalı yöntem tespitleri ve önerileri yapılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelime:

The Possibility of Transmission of Speech in the Qurʾān

Öz:

In terms of classical tafsir literature, it is possible that the speeches made to a person or group in the Qurʾān carry messages for other individuals or groups. According to some approaches that emerged in the modern period, when the speech was made and to whom it was directed not only determine the meaning, but also limits it. This dilemma has to be based on the theoretical dimension. The most obvious example of the transition of the speech from direct counterpart to the other is the transition of the speeches made to the unbelievers to the believers. Therefore, in this study, the possibility of the transcendence of the speech in the Qurʾān will be handled in the context of the messages for believers in the speeches directed to the unbelievers. One aspect of the issue of the transcendence of the speech in the Qurʾān can be explained by the style that the Qurʾān follows. However, the subject should also be based on linguistic aspects. As a matter of fact, the expansion of the speech can sometimes be related to the meanings of words and sometimes with the possibilities and literary aspects of language, and sometimes with an analytical effort. In this study, the related examples will be analyzed and it will be revealed that the transition between the speeches in the Qurʾān is possible in terms of the style of the Qurʾān. In the study, the methodological findings related to the linguistic aspects of the issue will also be studied.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Âlûsî, Ebü’s-Senâ Şihâbüddîn Mahmûd b. Abdillâh b. Mahmûd el-Hüseynî. Rûhu’l-meânî. 30 Cilt. Beyrut: Dârü İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
Arpa, Abdulmuttalip. “Kur’ân’da Bir Hitap Şekli: İki Kişilik Hitapla Tek Kişiye Hitap”, Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 30/1 (2010): 105-118.
Ateş, Süleyman. Yüce Kur’ân’ın Çağdaş Tefsiri. 12 Cilt. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, ts.
Bayram, Enver. “Kur’ân’da Geçen “Ey İnsanlar” ve “Ey İman Edenler” Hitaplarıyla Başlayan Âyetler Arasında Bir Mukayese”. Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/1 (2017): 161-184.
Baysal, Sıddık. “Mekkî-Medenî Olgusunun Kur’ân Lafız ve İbarelerinin Anlam ve Delâletlerini Belirleyiciliği: 107/Mâun Sûresi Örneği”. Bartın İslami İlimler Fakültesi Dergisi, 3/5 (2016) 23-58.
Begavî, Muhyissünne Ebu Muhammed el-Hüseyn b. Mes’ûd. Meâlimü’t-tenzîl. Thk. Muhammed Abdullah en-Nemr v.dğr. 8 Cilt. Riyad: Dârü Tayyibe, 1989.
Beyzâvî, Nâsıru’d-dîn Ebü’l-Hayr Abdullah b. Ömer b. Muhammed. Envârü’t-tenzîl ve esrârü’tte’vîl. 5 Cilt. Beyrut: Dârü İhyâi’t-Türâs el-Arabî, ts.
Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş’as b. İshak el-Ezdî es-Sicistânî. Sünenu Ebî Dâvûd. Thk. Muhammed Avvâme. 5 Cilt. Cidde: Dârü’l-Kıble li’s-Sekâfet’il-İslâmiyye, 1998.
Ebû Hayyân, Muhammed b. Yusuf. el-Bahru’l-muhît. Thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd, Ali Muhammed Muavvid. 8 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1993.
Ebüssuûd, Ebüssuûd b. Muhammed el-İmâdî el-Hanefî. İrşâdü’l-akli’s-selîm ilâ mezâye’lKitâbi’l-Kerîm. Thk. Abdülkâdir Ahmed Atâ. 5 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Riyad elHadîse, ts.
Elmalılı, Muhammed Hamdi Yazır. Hak Dini Kur’ân Dili. Sad. İsmail Karaçam v.dğr. 10 Cilt. Fatih: Azim Dağıtım, ts.
İbn Âşûr, Muhammed et-Tâhir. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tunis: Daru’t-Tûnisiyye, ts.
İbn Atiyye, Kadî Ebû Muhammed Abdülhak b. Gâlib. el-Muḥarrerü’l-vecîz fî tefsîri’l-Kitâbi’lʿAzîz. Thk. Abdüsselam Abdüşşâfî Muhammed. 6 Cilt. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2001.
İbn Cüzey, Muhammed b. Ahmed b. Muhammed. et-Teshîl li ulûmi’t-tenzîl. Thk. Muhammed b. Seyyidî Muhammed Mevlây. 4 Cilt. Kuveyt: Dârü’d-Dıyâ, 2013.
İbn Kesîr, İmâdüddîn Ebü’l-Fidâ İsmail. Tefsiru’l-Kur’âni’l-Azîm. Thk. Mustafa es-Seyyid Muhammed v.dğr. 15 Cilt. Cîze: Müssesetü Kurtuba, 2000.
Kāsımî, Muhammed Cemâleddîn. Mehâsinü’t-te’vîl. 17 Cilt. Kahire: Dârü İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, 1957.
Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Ebûbekr. el-Câmi‘ li-ahkâmi’l-Kur’ân. Thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî, Muhammed Rıdvân Araksûsî, Mâhir Habbûş. 24 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 2006.
Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Mahmud. Te’vîlâtü Ehli’s-sünne. Thk. Mecdî Baslûm. 10 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2005.
Mâverdî, Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed b. Habîb. en-Nüket ve’l-‘uyûn. Thk. es-Seyyid b. Abdülmaksud b. Abdürrahim. 6 Cilt. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
Mekkî b. Ebî Tâlib, Ebû Muhammed Mekkî b. Ebî Tâlib el-Kaysî. el-Hidâye ilâ bülûgu’n-nihâye. 13 Cilt. İmârât: Câmiatü’ş-Şârika, 2008.
Müsâid b. Tayyar, Müsâid b. Süleyman et-Tayyar. Makâlât fî ulûmi’l-Kur’ân ve usûli’t-tefsîr. Riyad: Merkezü Tefsîr li’d-Dirâsât el-Kur’âniyye, 2015.
Müslim, Ebü’l-Hüseyn el-Kuşeyrî en-Nîsâbûrî Müslim b. Haccâc. Sahih-i Müslim. 5 Cilt. Kahire: Dârü İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, 1955.
Râzî, Fahreddin Ömer b. el-Hüseyn b. el-Hasen. Mefâtihu’l-gayb. 32 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1981.
Seâlebî, Abdurrahman b. Muhammed b. Mahlûf ebû Zeyd. Cevâhiru’l-hisân fî tefsîri’l-Kur’ân. Thk. Şeyh Ali Muavviz v.dğr. 5 Cilt. Beyrut: Dâru ihyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1997.
Sevinç, Ahmet. “Kur’ân’da Hitap Şekilleri ve Müddessir Sûresinde Yer Alan Hitapların Tahlili”, Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/9 (2015): 133-162.
Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed. ed-Dürrü’l-mensûr fi’ttefsîr bi’l-me’sûr. Thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. 17 Cilt. Kahire: Merkezü Hicr li’l-Buhûs ve’d-Dirâsât el-İslâmiyye, 2003.
Şinkītî, Muhammed el-Emîn b. Muhammed el-Muhtâr. Edvâ’ü’l-Beyân fî îzâhi’l-Kur’ân bi’lKur’ân. 9 Cilt. Cidde: Dârü Âlemi’l-Fevâid, ts.
Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr. Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân. Thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî v.dğr. 26 Cilt. Cîze: Dârü Hicr, 2001.
Zemahşerî, Cârullah Ebü’l-Kasım Mahmud b. Ömer. el-Keşşâf ʿan hakāʾikı gavâmizi’t-tenzîl ve ʿuyûni’l-ekāvîl. Thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd, Ali Muhammed Muavvid. 6 Cilt. Riyad: Mektebetü’l-Abîkân, 1998.

APA	Yüksek M (2019). Kur’ân’da Hitabın Geçişliliğinin İmkânı. , 273 - 790. 10.18505/cuid.508918
Chicago	Yüksek Muhammed İsa Kur’ân’da Hitabın Geçişliliğinin İmkânı. (2019): 273 - 790. 10.18505/cuid.508918
MLA	Yüksek Muhammed İsa Kur’ân’da Hitabın Geçişliliğinin İmkânı. , 2019, ss.273 - 790. 10.18505/cuid.508918
AMA	Yüksek M Kur’ân’da Hitabın Geçişliliğinin İmkânı. . 2019; 273 - 790. 10.18505/cuid.508918
Vancouver	Yüksek M Kur’ân’da Hitabın Geçişliliğinin İmkânı. . 2019; 273 - 790. 10.18505/cuid.508918
IEEE	Yüksek M "Kur’ân’da Hitabın Geçişliliğinin İmkânı." , ss.273 - 790, 2019. 10.18505/cuid.508918
ISNAD	Yüksek, Muhammed İsa. "Kur’ân’da Hitabın Geçişliliğinin İmkânı". (2019), 273-790. https://doi.org/10.18505/cuid.508918

APA	Yüksek M (2019). Kur’ân’da Hitabın Geçişliliğinin İmkânı. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 23(1), 273 - 790. 10.18505/cuid.508918
Chicago	Yüksek Muhammed İsa Kur’ân’da Hitabın Geçişliliğinin İmkânı. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 23, no.1 (2019): 273 - 790. 10.18505/cuid.508918
MLA	Yüksek Muhammed İsa Kur’ân’da Hitabın Geçişliliğinin İmkânı. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, vol.23, no.1, 2019, ss.273 - 790. 10.18505/cuid.508918
AMA	Yüksek M Kur’ân’da Hitabın Geçişliliğinin İmkânı. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi. 2019; 23(1): 273 - 790. 10.18505/cuid.508918
Vancouver	Yüksek M Kur’ân’da Hitabın Geçişliliğinin İmkânı. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi. 2019; 23(1): 273 - 790. 10.18505/cuid.508918
IEEE	Yüksek M "Kur’ân’da Hitabın Geçişliliğinin İmkânı." Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 23, ss.273 - 790, 2019. 10.18505/cuid.508918
ISNAD	Yüksek, Muhammed İsa. "Kur’ân’da Hitabın Geçişliliğinin İmkânı". Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 23/1 (2019), 273-790. https://doi.org/10.18505/cuid.508918