Yıl: 2019 Cilt: 23 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 461 - 495 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 18-12-2020

Enverî-i Erzincānī ve Mevlûd-i Şerîf’i

Öz:
Hz. Muhammed’e duyulan sevginin yansıması olarak birçok mevlid yazılmıştır. SüleymanÇelebi’nin (ö. 825/1422) Vesiletü’n-necât’ı, Türk edebiyatında bu türün kurucu eseri olarakkabul edilmiştir. Vesiletü’n-necât’ın etkisi asırlarca devam etmiş, bu saikle birçok mevlid yazılmıştır. Bunlardan biri de Enverî Erzincanî’nin Mevlûd-i Şerif (Sümbül-i Gülzâr-ı Kelâm-ıKadîm) adlı eseridir. Edebî gelenekte mevlidler, genellikle mesnevi nazım biçimiyle yazılırken Mevlûd-i Şerif, kaside şeklinde telif edilmiştir. Eser, bu yönüyle diğer mevlidler arasındabir istisna olarak değerlendirilebilir. Eserin dikkat çeken başka bir yönü de XV-XVI. yüzyıldayazıldığı tahmin edilen Nasibî Mevlidi’nde geçen iki hikâye arasındaki ayniyete yakın bir benzerliğin bulunmasıdır. Mevlûd-i Şerif hakkında şu ana kadar akademik bir çalışma yapılmamış. Mevlûd-i Şerif hakkında bilgi veren kaynaklarda, biri Çorum Hasanpaşa Yazma EserlerKütüphanesinde, diğeri Kastamonu Yazma Eserler Kütüphanesinde bulunan iki nüshasındansöz edilmiştir. Yapılan incelemeler sonucunda Kastamonu’daki nüshanın aslında Vesiletü’n-necât’ın başka bir nüshası olduğu anlaşılmıştır. Yapılan araştırmalarla Mevlûd-i Şerif’in başkabir nüshası, yine Çorum Hasanpaşa Yazma Eserler Kütüphanesinde bulunmuştur. Mevlûd-iŞerîf’in 142 olan beyit sayısı, ikinci nüshanın bulunmasıyla 202’ye çıkmıştır. XVII. ya da XVIII.yüzyılda yazıldığı tahmin edilen eserin müellifi hakkında bir bilgi bulunamamıştır. Bu çalışmada Mevlûd-i Şerîf ve müellifi tanıtıldıktan sonra Vesiletü’n-necat’la karşılaştırılmış ve ikinüsha karşılaştırılarak mevlidin tenkitli metni neşredilmiştir.
Anahtar Kelime:

Enverî Erzincânî and Mawlūd al-Sharīf

Öz:
Many mawlids (mawlid al-nabī) have been written as a reflection of the love for the prophet Muhammad. Süleymān Çelebi’s (d. 825/1422) Wasila al-nacāt, has been seen as the founding work in Turkish literature in this category. The effect of Wasila al-nacāt has continued for centuries, and inspired many other mawlids. One of them is Enverī Erzincānī’s work named Mawlūd al-sharīf (Sumbul al-gulzār al-kalām al-kadīm). In literature tradition, mawlids are written in masnawī in verse form, Mawlūd al-sharīf was written in style. ode. In this respect, the work can be seen as an exception between the other ones. Another remarkable aspect of the work is the similarity between the two stories in Nasibī al-mawlid which is estimated to be written in XV. or XVI. century. Until now, no academic work has been done about Mawlūd al-sharīf. The sources that provide information about Mawlūd al-sharīf report about, two copies, one in Çorum Hasanpasha Manuscript Library (Çorum Hasanpaşa Yazma Eserler Kütüphanesi) and the other in Kastamonu Manuscript Library (Kastamonu Yazma Eserler Kütüphanesi). Research showed that the copy in Kastamonu was in fact another copy of Wasila al-nacāt another copy of Mawlūd al-sharīf was also found in the Çorum Hasanpasha Manuscript Library (Çorum Hasanpaşa Yazma Eserler Kütüphanesi). The number of couplets of Mawlūd al-sharīf has increased to 202 with the finding of the second copy. About the author of the work that is approximatly written in the XVII. or XVIII. century no information could be found. This study, introduces the Mawlūd al-sharīf and its authors, compares it with Wasila al-nacāt and presents an critical analysis of the text.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Aclunî, İsmail b. Muhammed. Keşfü’l-hafâ. Thk. Abdülhamid b. Ahmed el-Hindavî. 2 (2123). Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, 1420/2000.
  • Akkuş, Mehmet (Ed). “Edebiyatımızde Mevlid Türü ve Mevlidler”. Mevlid Külliyâtı. 2. Baskı. 2: 11-23. Ankara: DİB Yayınları, 2016.
  • Aksoy, Hasan. “Eski Türk Edebiyatında Mevlidler”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 5/9 (2007): 323-332.
  • Aksoy, Hasan. “Mevlid: Türk Edebiyatı”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29: 482- 484. İstanbul: TDV Yayınları, 2004.
  • Aksoy, Hasan. Şemseddin Sivasî, Hayatı, Eserleri ve Mevlidi, Tenkitli Basım. Öğretim Üyeliği Tezi, Marmara Üniversitesi, 1980.
  • Aksoyak, İsmail Hakkı. “Enverî Dede”. Erişim: 19 Şubat 2019. http://www.turkedebiyati isimlersozlugu.com. Aşkun, Vehbi Cem. Terzibaba ve Erzincan’ın Mutasavvuf Şairleri. Balıkesir: Türkdili Matbaası, 1956.
  • Atik, Hikmet. Siverek Mevlidi. Ankara: İlahiyat Yayınları, 2012.
  • Banarlı, Nihat Sami. “Mevlid ve Mevlid’de Millî Çizgiler”. Yüksek İslam Enstitüsü Dergisi. 1/1: 1-24. İstanbul: Osman Yalçın Matbaası, 1962.
  • Çetin, Osman. “Tarihte İlk Resmî Mevlid Merâsimleri”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/2 (1987): 73-76.
  • Durmuş, İsmail. “Mevlid: Arap Edebiyatı”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29: 480- 482. İstanbul: TDV Yayınları, 2004.
  • el-Kettânî, Ebu Abdullah Muhammed b. Cafer. Nazmu’l-mütenâsir mine’l-ahâdîsi’l-mütevâtir. 2.Baskı. Mısır: Dâru’l-Kutubi’l-Selefiyye, ts. (194).
  • Enverî Erzincanî, Sünbül-i Gülzâr Kelâm-ı Kadîm. 19 Hk 5536/17: 81b-84a. Çorum Hasanpaşa Yazma Eserler Kütüphanesi.
  • Enverî Erzincanî. Mevlûd-i Şerîf Sünbül-i Gülzâr Kelâm-ı Kadîm. 19 Hk 543/1: 1b-7a. Çorum Hasanpaşa Yazma Eserler Kütüphanesi.
  • Ergun, Saadettin Nüzhet. Türk Şairleri. 1-3. İstanbul: Bozkurt Matbaası, 1945.
  • Erkoç, Ethem. “Çorum Hasanpaşa Kütüphanesindeki Siyerle İlgili Bazı Yazmalar ve Enverî Erzincanî’nin “Mevlüd-i Şerif” Adlı Manzumesi Üzerine Bir Değerlendirme”. İslami İlimler Dergisi 1/1 (Bahar 2006): 251-257.
  • Karahan, Abdulkadir. “560. Yılında Mevlid”. İslam Medeniyeti. (Nisan 1969): 12-14.
  • Kaymaz, Rıfkı - Özdemir, Halil İbrahim. Erzincanlılar Ansiklopedisi. “Kültür, Sanat, Edebiyat, Bilim, Siyaset, Bürokrasi, İş Dünyasında”. Erzincan: Doğu Yayınları, 2010.
  • Kemikli, Bilal (Ed). “Süleyman Çelebi ve Vesiletü’n-Necât”, Mevlid Külliyâtı, 2. Baskı. 1: 15-25. Ankara: DİB Yayınları, 2016.
  • Komisyon. “Enverî”. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi. 3: 52. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1979.
  • Köksal, Mehmet Fatih. “Enverî”. Türk Dünyası Edebiyatçılar Yazarlar ve Şairler Ansiklopedisi. 3: 351. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 2002.
  • Köksal, Mehmet Fatih. “Türünün İlginç ve Aykırı Bir Örneği: Şeyh Ahmed Hüsâmeddîn Mevlidi”. Cumhuriyet Sosyal Bilimler Dergisi 40/1 (Haziran 2016): 1-26.
  • Köksal, Mehmet Fatih. Mevlid-nâme. Ankara: TDV Yayınları, 2011.
  • Kurnaz, Cemal - Tatçı, Mustafa. Mehmed Nâil Tuman Tuhfe-i Nâilî-Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. 1: 75. Ankara: Bizim Büro Yayınları, 2001.
  • Kütük, Rıfat. “Fetih Öncesinde Yazılmış Bir Mevlid: Ayasofya Müezzini Kemâl’in Mevlidü’nNebî’si”. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 40/1 (Haziran 2016): 27-95.
  • Latîfî. Tezkiretü’ş-şu’ârâ ve tabsıratü’n-nuzamâ (inceleme-metin), Haz. Rıdvan Canım. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 2000.
  • Mazıoğlu, Hasibe. “Türk Edebiyatında Mevlid Yazan Şairler”. Ankara üniversitesi DTCF Türkoloji Dergisi 4/1 (1974): 31-62.
  • Mehmed Süreyya. Sicilli Osmanî. 1: 440-441. İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1308.
  • Okiç, Muhammed Tayyib. “Çeşitli Dillerde Mevlidler ve Süleyman Çelebi Mevlidinin Tercemeleri”. Atatürk Üniversitesi İslâmî İlimler Fakültesi Dergisi 1 (1975): 17-78.
  • Pekolcay, Ayşe Necla. Mevlid, Ankara: TDV Yayınları, 1993.
  • Pekolcay, Ayşe Necla. Türkçe Mevlid Metinleri. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, 1950.
  • Sarı, Mehmet. “Çizmeci-zâde Vehbî Efendi’nin Mevlid-i Şerîfi Tesdisi”. V. Afyonkarahisar Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri. Afyonkarahisar, 13-14 Nisan 2000. Haz. Mehmet
  • Sarlık, 434-449. Afyon: Afyon Belediyesi Yayınları, 2000.
  • Savran, Ömer. “Enverî. Erişim: 19 Şubat 2019. http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com. Şemseddin Sâmî. Kāmûs-ı Türkî. İstanbul: İkdam Matbaası, 1317/1899.
  • Şengün, Necdet. “Hz. Fâtıma Mevlidi ve Vesîletü’n-Necât ile Mukayesesi”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 12/2 (Aralık 2008): 419-438.
  • Ünver, İsmail. “Ahmedî’nin İskender-nâmesi’ndeki Mevlid Bölümü”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten. Ankara, 1978: 355-411.
  • Yekbaş, Hakan. Türk Edebiyatında Hz. Ali ve Hz. Fâtıma Mevlidleri. Ankara: Asitan Kitap, 2012.
  • Yıldız, Alim. “İhramcızâde İsmail Hakkı ve Mevlidi”, Mevlid Külliyâtı, Ed. Bilal Kemikli. 2. Baskı. 3: 205-225. Ankara: DİB Yayınları, 2016.
  • Yıldız, Alim. “Tahir Nadi ve Mevlidi”. Mevlid Külliyâtı. Ed. Bilal Kemikli. 2. Baskı. 3: 137-158. Ankara: DİB Yayınları, 2016.
APA KIRAZ S (2019). Enverî-i Erzincānī ve Mevlûd-i Şerîf’i. , 461 - 495.
Chicago KIRAZ SEYDI Enverî-i Erzincānī ve Mevlûd-i Şerîf’i. (2019): 461 - 495.
MLA KIRAZ SEYDI Enverî-i Erzincānī ve Mevlûd-i Şerîf’i. , 2019, ss.461 - 495.
AMA KIRAZ S Enverî-i Erzincānī ve Mevlûd-i Şerîf’i. . 2019; 461 - 495.
Vancouver KIRAZ S Enverî-i Erzincānī ve Mevlûd-i Şerîf’i. . 2019; 461 - 495.
IEEE KIRAZ S "Enverî-i Erzincānī ve Mevlûd-i Şerîf’i." , ss.461 - 495, 2019.
ISNAD KIRAZ, SEYDI. "Enverî-i Erzincānī ve Mevlûd-i Şerîf’i". (2019), 461-495.
APA KIRAZ S (2019). Enverî-i Erzincānī ve Mevlûd-i Şerîf’i. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 23(1), 461 - 495.
Chicago KIRAZ SEYDI Enverî-i Erzincānī ve Mevlûd-i Şerîf’i. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 23, no.1 (2019): 461 - 495.
MLA KIRAZ SEYDI Enverî-i Erzincānī ve Mevlûd-i Şerîf’i. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, vol.23, no.1, 2019, ss.461 - 495.
AMA KIRAZ S Enverî-i Erzincānī ve Mevlûd-i Şerîf’i. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi. 2019; 23(1): 461 - 495.
Vancouver KIRAZ S Enverî-i Erzincānī ve Mevlûd-i Şerîf’i. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi. 2019; 23(1): 461 - 495.
IEEE KIRAZ S "Enverî-i Erzincānī ve Mevlûd-i Şerîf’i." Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 23, ss.461 - 495, 2019.
ISNAD KIRAZ, SEYDI. "Enverî-i Erzincānī ve Mevlûd-i Şerîf’i". Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 23/1 (2019), 461-495.