Yıl: 2019 Cilt: 19 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 221 - 239 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 18-12-2020

OSMANLI İLMİYE TEŞKİLÂTININ BOZULMASINA DÖNÜK BİR ELEŞTİRİ: SİNOBÎ ABDULLAH AHDÎ ÖRNEĞİ

Öz:
Osmanlı ilmiye teşkilâtı, Osmanlı Devleti’nin kuruluşundan yıkılışına kadar varlığını sürdürmüş, başta eğitim-öğretim olmak üzere dinî hizmetlerin yanında müftü ve kâdî atamaları gibi tayin işlerinde teklif makamında olmuştur. Ayrıca yargıfaaliyetini bilfiil yürüten makam olarak konumlanmış bazı önemli imtiyazlarasahip bir meslek grubudur. Osmanlı Devleti’nin duraklama dönemi ile berabermalî, idarî ve askerî teşkilâtında yaşadığı problemler ilmiye teşkilâtına da yansımış, bunun sonucunda da ilmiye teşkilâtının içerisinde bulunduğu hali eleştirenve ıslah edilmesine dönük önerileri içeren bir dizi eser kaleme alınmıştır. Bucümleden olarak Abdullah Ahdî de yazdığı eserinde ilmiye teşkilâtını ve döneminde yapılan bazı haksızlıkları eleştirmiştir. Ancak Abdullah Ahdî’nin bu eleştirilerini İbn Nüceym’in el-Eşbâh ve’n-Nezâ’ir adlı küllî kaidelere dair kitabınınmuhtasarı olarak hazırladığı fıkıh kitabında dile getirmesi dikkat çekicidir. Buonun eserinin sıradan bir muhtasar olmaktan çıkmış ve idarenin yaptığı kayırmacılığın eleştirilmesi ve liyakatsiz atamaların doğru olmadığının belirtilmesindeolduğu gibi siyaset-nâme türü eserlerin konularına yer vermesi nedeniyle özgünbir eser hüviyetine bürünmüştür. Bu çalışmada Abdullah Ahdî’nin eserinin muhtevası genel olarak değerlendirilmekle birlikte ilmiye teşkilâtına dönük eleştirilerine odaklanılmış, dönemin ilmî ve siyasî panoramik durumu da özetlenerekonun dile getirdiği hususlarla döneminin özellikleri arasındaki ilişki ortaya konulmaya çalışılmıştır.
Anahtar Kelime:

A Criticism to the Definition of the Ottoman Ilmiye Organization: The Case of Sinobi Abdullah Ahdi

Öz:
The Ottoman ulema organization continued until the collapse of the Ottoman Empire, in addition to religious services, especially in education, he has been assigned as mufti and kadı appointments. It is also a professional group with some important privileges, which are positioned as the authority to conduct judicial activity. The problems that the Ottoman Empire experienced in the financial, administrative and military organization as well as the period of pause were also reflected in the ilmiye organization, as a result, some works were written that criticized the status of the ilmiye organization and included suggestions for improvement. In his work, Abdullah Ahdi criticized the ilmiye organization and some of the injustices made during the period. However, it is noteworthy that Abdullah Ahdî wrote these criticisms in his book fiqh Ibn Nüceym’s al-Ashbah and al-Nezair prepared as the subject of his book on general principles. This caused his work to be no longer an ordinary sketch and a unique character. In this study, although the content of Abdullah Ahdi’s book will be evaluated in general, the scientific and political panorama of the period will be summarized, it will be tried to reveal the relationship between the issues of him and the features of the period.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Ahmet Cevdet Paşa. Tarih-i Cevdet. Dersaadet: Matbaa-i Osmaniye, 1309.
  • Akün, Ömer Faruk. “Koçi Bey”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 26: 143-148. İstanbul: TDV Yayınları, 2002.
  • Atar, Fahrettin. “Kazâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. XXV: 119-119. İstanbul: TDV Yayınları, 2002.
  • Baktır, Mustafa. “el-Eşbâh ve'n-Nezâir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 11: 458. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
  • Baktır, Mustafa. “el-Eşbâh ve'n-Nezâir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 11: 458-459. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
  • Baltacı, Cahid. XV-XVI. Yüzyıllarda Osmanlı Medreseleri. İstanbul Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı, 2005.
  • Çelik, Murat. “Gelibolulu Mustafa Âlî ve Dönemin Eğitim Sistemine Yönelik Eleştirileri”. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4 (2014): 77-93.
  • Emecen, Feridun. “İbrahim (Osmanlı Padişahı)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 21: 274-281. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
  • Gündüz, Mustafa. Osmanlı Eğitim Mirası (Klasik ve Modern Dönem Üzerine Makaleler). İstanbul: Doğu Batı Yayınları, 2013.
  • İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrâhîm b. Muhammed el-Mısrî. el-Eşbâh ve'n-nezâir alâ mezhebi Ebî Hanîfe en-Nu'mân. Beyrut: Dâru'l-kütübi'l-ilmiye, 1419/1999.
  • İpşirli, Mehmet. “İlmiye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22: 141-145. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
  • İpşirli, Mehmet. “Mülâzemet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31: 537-539. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
  • Kılıç, Cihan. “Osmanlı İlmiye Teşkilatında Kariyer Sistemi”. Turkish Academic Research Review (TARR) 3/1 (2018): 153-170.
  • Koçi Bey. Koçi Bey Risalesi. Nşr. Zuhuri Danışman. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 1985.
  • Özel, Ahmet. “İbn Nüceym, Zeynüddin”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. XX: 236-237. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
  • Sinobî, Abdullah Ahdî b. el-Kâdî Ali es-. ed-Dürru'l-Mensûr. Murad Molla, 000796: Murat Molla Kütüphanesi.
  • Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Osmanlı Devletinin İlmiye Teşkilatı. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1988.
  • Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Osmanlı Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1982.
APA Aslan N, korkmaz ö (2019). OSMANLI İLMİYE TEŞKİLÂTININ BOZULMASINA DÖNÜK BİR ELEŞTİRİ: SİNOBÎ ABDULLAH AHDÎ ÖRNEĞİ. , 221 - 239.
Chicago Aslan Nasi,korkmaz ömer OSMANLI İLMİYE TEŞKİLÂTININ BOZULMASINA DÖNÜK BİR ELEŞTİRİ: SİNOBÎ ABDULLAH AHDÎ ÖRNEĞİ. (2019): 221 - 239.
MLA Aslan Nasi,korkmaz ömer OSMANLI İLMİYE TEŞKİLÂTININ BOZULMASINA DÖNÜK BİR ELEŞTİRİ: SİNOBÎ ABDULLAH AHDÎ ÖRNEĞİ. , 2019, ss.221 - 239.
AMA Aslan N,korkmaz ö OSMANLI İLMİYE TEŞKİLÂTININ BOZULMASINA DÖNÜK BİR ELEŞTİRİ: SİNOBÎ ABDULLAH AHDÎ ÖRNEĞİ. . 2019; 221 - 239.
Vancouver Aslan N,korkmaz ö OSMANLI İLMİYE TEŞKİLÂTININ BOZULMASINA DÖNÜK BİR ELEŞTİRİ: SİNOBÎ ABDULLAH AHDÎ ÖRNEĞİ. . 2019; 221 - 239.
IEEE Aslan N,korkmaz ö "OSMANLI İLMİYE TEŞKİLÂTININ BOZULMASINA DÖNÜK BİR ELEŞTİRİ: SİNOBÎ ABDULLAH AHDÎ ÖRNEĞİ." , ss.221 - 239, 2019.
ISNAD Aslan, Nasi - korkmaz, ömer. "OSMANLI İLMİYE TEŞKİLÂTININ BOZULMASINA DÖNÜK BİR ELEŞTİRİ: SİNOBÎ ABDULLAH AHDÎ ÖRNEĞİ". (2019), 221-239.
APA Aslan N, korkmaz ö (2019). OSMANLI İLMİYE TEŞKİLÂTININ BOZULMASINA DÖNÜK BİR ELEŞTİRİ: SİNOBÎ ABDULLAH AHDÎ ÖRNEĞİ. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 19(1), 221 - 239.
Chicago Aslan Nasi,korkmaz ömer OSMANLI İLMİYE TEŞKİLÂTININ BOZULMASINA DÖNÜK BİR ELEŞTİRİ: SİNOBÎ ABDULLAH AHDÎ ÖRNEĞİ. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 19, no.1 (2019): 221 - 239.
MLA Aslan Nasi,korkmaz ömer OSMANLI İLMİYE TEŞKİLÂTININ BOZULMASINA DÖNÜK BİR ELEŞTİRİ: SİNOBÎ ABDULLAH AHDÎ ÖRNEĞİ. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, vol.19, no.1, 2019, ss.221 - 239.
AMA Aslan N,korkmaz ö OSMANLI İLMİYE TEŞKİLÂTININ BOZULMASINA DÖNÜK BİR ELEŞTİRİ: SİNOBÎ ABDULLAH AHDÎ ÖRNEĞİ. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi. 2019; 19(1): 221 - 239.
Vancouver Aslan N,korkmaz ö OSMANLI İLMİYE TEŞKİLÂTININ BOZULMASINA DÖNÜK BİR ELEŞTİRİ: SİNOBÎ ABDULLAH AHDÎ ÖRNEĞİ. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi. 2019; 19(1): 221 - 239.
IEEE Aslan N,korkmaz ö "OSMANLI İLMİYE TEŞKİLÂTININ BOZULMASINA DÖNÜK BİR ELEŞTİRİ: SİNOBÎ ABDULLAH AHDÎ ÖRNEĞİ." Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 19, ss.221 - 239, 2019.
ISNAD Aslan, Nasi - korkmaz, ömer. "OSMANLI İLMİYE TEŞKİLÂTININ BOZULMASINA DÖNÜK BİR ELEŞTİRİ: SİNOBÎ ABDULLAH AHDÎ ÖRNEĞİ". Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 19/1 (2019), 221-239.