Gelişimsel Açıdan Eleştirel Düşünme ve Çocuklarda Eleştirel Düşünmenin Desteklenmesi

Kevser TOZDUMAN YARALI (Kırklareli Üniversitesi, Kırklareli, Türkiye)
Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi
21 6
Yıl: 2020 Cilt: 48 Sayı: 0 Sayfa Aralığı: 454 - 479 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.9779/pauefd.536546 İndeks Tarihi: 02-01-2021

Gelişimsel Açıdan Eleştirel Düşünme ve Çocuklarda Eleştirel Düşünmenin Desteklenmesi

Öz:
Üst düzey düşünme becerilerinden biri olan eleştirel düşünme bebeklikten yetişkinliğe uzanan bir süreç içerisinde gelişmektedir. Ancak bunun için eleştirel düşünme becerisinin gelişimini destekleyecek bir çevreye ihtiyaç vardır. Çocukların, hızla ulaşılan bilginin hangisinin güvenilir olup olmadığını ayırt etmeleri için bilgiyi eleştirel bir yolla değerlendirme becerisine sahip olmaları gerekmektedir. Bu makalede eleştirel düşünme gelişimsel bakış açısıyla incelenmiş, konu ile bağlantılı araştırmalardan yola çıkılarak eleştirel düşünmenin gelişimsel seyri anlaşılmaya çalışılmıştır. Ayrıca çocuklarda eleştirel düşünme becerisinin desteklenmesi için önerilere yer verilmiştir.
Anahtar Kelime:

Developmentally Critical Thinking and Supporting Critical Thinking in Children

Öz:
Being among higher-order thinking skills; critical thinking develops in a process extending from infancy to adulthood. However, this requires an environment to support the development of critical thinking skills. In order for children to discern which rapidly-reached information is reliable, they need to have a skill of assessing the information in a critical way. In this paper, critical thinking was examined from a developmental point of view and it was tried to understand the developmental course of critical thinking on the basis of relevant studies. In addition, suggestions were made to support critical thinking skill in children.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Aamodt, S. & Wang, S. (2018). Çocuğunuzun beyine hoş geldiniz: Doğum öncesi dönemden üniversite çağına kadar beyin gelişimi. (Çev. Cem Duran). İstanbul: İndigo Kitap.
  • Altıntaş, M. (2014). Çocuklar için zihin kuramı test bataryası’nın 4-5 yaş Türk çocuklarına uyarlanması, geçerlik güvenirlik çalışması. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Haliç Üniveristesi.
  • Amsterlaw, J. (2006). Children's beliefs about everyday reasoning. Child Development, 77(2), 443-464.
  • Astington, J. W., Pelletier, J., & Homer, B. (2002). Theory of mind and epistemological development: The relation between children's second-order false-belief understanding and their ability to reason about evidence. New Ideas in Psychology, 20(2-3), 131-144.
  • Avcı, N. (2007). Gelişimde 0-3 yaş. “Yaşama merhaba” İstanbul: Morpa.
  • Başarer, D. (2017). Bir düşünme türü olarak mantıksal düşünme. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(41), 433-442.
  • Bee, H., & Boyd, D. (2009). Çocuk gelişim psikolojisi. (Çev. Orhan Gündüz). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
  • Berk, L. E. (2013). Çocuk gelişimi (B. Onur. ve A. Dönmez, Çev.). Ankara: İmge.
  • Blakemore, S. J., & Choudhury, S. (2006). Development of the adolescent brain: implications for executive function and social cognition. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 47(3‐4), 296-312.
  • Bonnie, P. (1994). Srtategies for teaching critical thinking. Washington DC: Clearinghouse on Assessment and Evaluation.
  • Bono, E. (1985). The CoRT thinkinf program. (s. 205-211). Developing Minds: A Resource Book for Teaching Thinking. Ed. Costa, A. L. Association for Supervision and Curriculum Development, 225 N. Washington St., Alexandria, VA 22314, 1985.
  • Bredekamp, S. (2015). Erken çocukluk eğitiminde etkili uygulamalar. Z. İnan & T. İnan (Ed.), Kültürel ve dilsel farklılıkları benimseme (Z. Öztürk, Çev.) içinde (s. 170-203). Ankara: Nobel.
  • Bruning, R., Schraw, G., & Ronning, G. G. (1995). Cognitive psychology and instruction. New Jersey: Prentice-Hall Inc.
  • Carlson, S. M., Davis, A. C. & Leach, J. G. (2005). Less is more: Executive function and symbolic representation in preschool children. Psychological Science, 16(8), 609—616.
  • Carlson, S. M., Mandell, D. J., & Williams, L. (2004). Executive function and theory of mind: stability and prediction from ages 2 to 3. Developmental Psychology, 40(6), 1105-1022.
  • Chandra, J. S. (2008). A Vygotskykian perspective on promoting critical thinking in young children through mother-child interaction. Unpublished doctoral dissertation, Murdoch Üniversitesi, Perth.
  • Chapman, S. B., Gamino, J. F., & Mudar, R. A. (2012). Higher order strategic gist reasoning in adolescence. The adolescent brain: Learning, reasoning, and decision making , (pp. 123-151). Washington, DC, US: American Psychological Association.
  • Cheung, C. K., Rudowicz, E., Kwan, A. S., & Yue, X. D. (2002). Assessing university students' general and specific critical thinking. College Student Journal, 36(4), 504-526.
  • Dağlıoğlu, H. E., & Çakır, F. (2010). Erken çocukluk döneminde düşünme becerilerinden planlama ve derin düşünmenin geliştirilmesi. Eğitim ve Bilim, 32(144), 28-35.
  • Daniel, M., & Auriac, M. (2011). Philosopy, critical thinking and philolophy for children. Educational Philosophy and Theory, 43(5), 415-435.
  • Davis-Seaver, J., Smith, T. & Leflore, D. (2003). Constructivism: A path to critical thinking in early childhood. International Journal of Scholarly Academic Intellectual Diversity, 7(1), 1-7.
  • Dean, D., & Kuhn, D. (2003). Metacognition and critical thinking. EDRS Price MFO1 /PCO1 Plus Postage.
  • DeLoache, J. S. & Pickard, M. B. (2008). “Transfer Between Picture Books and the Real World,” Cognition and Development, 9(1), 46—66.
  • Demirel, Ö. (1999). Kuramdan uygulamaya eğitimde program geliştirme. Ankara: Pegem
  • Dewey, J. (1933). How we think: A restatement of the relation of reflective thinking to the educative process. Boston: MA: Heath.
  • Dumontheil, I., Apperly, I. A., & Blakemore, S. J. (2010). Online usage of theory of mind continues to develop in late adolescence. Developmental Science, 13(2), 331-338.
  • Eisbach, A. O. D. (2004). Children's developing awareness of diversity in people's trains of thought. Child Development, 75(6), 1694-1707.
  • Ennis, R. H. (1985). A logical basis for measuring critical thinking skills. Educational Leadership, 43(2), 44-48.
  • Epstein, A. S. (2013). Helping Preschoolers Build Their Thinking Skills. Teaching Young Children, 7(1), 20-23.
  • Estes, D., Wellman, H., & Woolley, J. (1989). Children's understanding of mental phenomena. In H. Reese (Ed.), Advances in child development and behavior (pp. 41-87). New York: Academic Press.
  • Facione, P.A. (1984). Toward a theory of critical thinking. Liberal Education, 70, 253-261.
  • Facione, P. A. (1990). Critical thinking: A statement of expert consensus for purposes of educational assesment and instruction-executive summary-The Delphi Report. www. researchgate.net sayfasından erişilmiştir.
  • Flavell, J. H. (1999). Cognitive development: Children's knowledge about the mind. Annual Review of Psychology, 50(1), 21-45.
  • Flavell, J. H., & Miller, P. H. (1998). Social cognition. In W. Damon (Ed.), Handbook of child psychology: Vol. 2. Cognition, perception, and language (pp. 851-898). Hoboken, NJ, US: John Wiley & Sons Inc.
  • Flavell, J. H., Green, F. L., Flavell, E. R., Harris, P. L., & Astington, J. W. (1995). Young children's knowledge about thinking. Monographs of The Society for Researchi in Child Development, 60(1), 1-113.
  • Florea, N. M., & Hurjui, E. (2015). Critical thinking in elementary school children. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 180, 565-572.
  • Galinsky, E. (2010). Gelişen zihin: Her çocuğun ihtiyaç duyduğu yedi temel yaşam becerisi. (Çev. Kevser T. Yaralı ve Elifcan Cesur) Ankara: Nobel.
  • Gander, M. J. & Gardiner, H. W. (2010). Çocuk ve ergen gelişimi. (Yay. Haz. Bekir Onur). Ankara: İmge.
  • Gee, C. L., & Heyman, G. D. (2007). Children's evaluation of other people's self‐descriptions. Social Development, 16(4), 800-818.
  • Gürkaynak, İ., Üstel, F., & Gülgöz, S. (2003). Eleştirel düşünme. İstanbul: Eğitim Reformu Girişimi.
  • Halpern, D. F. (1998). Teaching critical thinking for transfer across domains: dispositions, skills structure training, and metacognitive monitoring. American Psychologist, 53, 449-445.
  • Hamlin, J. K., Wynn, K., & Bloom, P. (2007). Social evaluation by preverbal infants. Nature, 450, 557-560.
  • Heyman, G. D. (2008). Children's critical thinking when learning from others. Current Directions in Psychological Science, 17(5), 344-347.
  • Heyman, G.D., Fu, G.,&Lee, K. (2007). Evaluating claims people make about themselves: The development of skepticism. Child Development, 78, 367–375.
  • Hoicka, E., Butcher, J., Malla, F., & Harris, P. L. (2017). Humor and preschoolers’ trust: Sensitivity to changing intentions. Journal of Experimental Child Psychology, 154, 113-130.
  • Huitt, W. (1998). Critical thinking: An overwiew. Educational Psychology Interactive, 3, http://www.edpsycinteractive.org/topics/cognition/critthnk. Retrieved on October 11.2018.
  • Inhelder, B., & Piaget, J. (1958). An essay on the construction of formal operational structures. The growth of logical thinking: From childhood to adolescence (A. Parsons & S. Milgram, Trans.). New York, NY, US.
  • Jones, J. O., & Safrit, R. D. (1992). Critical Thinking: Enhancing Adolescent Decision Making. Journal of Home Economics, 84(3), 4-7.
  • Kuhn, D. (1999). A developmental model of critical thinking. Educational Researcher, 28(2), 16-26.
  • Kuhn, D. (2000). Theory of mind, metacognition, and reasoning: A life-span perspective. Children’s reasoning and the mind, In P. Mitchell & K. J. Riggs (Eds.), 301-326. U.K.: Psychology Press.
  • Kurnaz, A. (2013). Eleştirel düşünme öğretimi etkinlikleri planlama-uygulama ve değerlendirme. İstanbul: Eğitim Kitabevi.
  • Lee, K., & Cameron, C.A. (2000). Extracting truthful information from lies: Emergence of the expression representation distinction. Merrill-Palmer Quarterly, 46, 1–20.
  • León, J. M. (2015). A baseline study of strategies to promote critical thinking in the preschool classroom (Un Estudio de Base sobre Estrategias para la Promoción de Pensamiento Critico en las Aulas de Preescolar). GIST Education And Learning Research Journal, 10, 113-127.
  • Lewis, A., & Smith, D. (1993). Defining higher order thinking. Theory Into Practice, 32(3), 131- 137.
  • Lipman, M. (1985). Philosophy for children. (s. 214-216). Developing Minds: A Resource Book for Teaching Thinking. Ed. Costa, A. L. Association for Supervision and Curriculum Development, 225 N. Washington St., Alexandria, VA 22314, 1985.
  • Lone, J. M. (2017). Filozof çocuk. İstanbul: Solo Unitas.
  • Louca, E. P. (2008). Metacognition and Theory of Mind. by Cambridge Scholars Publishing.
  • Lutz, D.J., & Keil, F.C. (2002). Early understanding of the division of cognitive labor. Child Development, 73, 1073–1084.
  • Madi, B. (2014). Öğrenme beyinde nasıl oluşur? Ankara: Efil Yayınevi.
  • Matthews, G. B. (2000). Çocukluk felsefesi. İstanbul: Gendaş Kültür.
  • McCall, C. C. (2017). Düşünmeyi dönüştürmek. (Çev. Kurtul Gülenç ve Nihal P. Boyacı). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
  • McClelland, M. M., & Tominey, S. L. (2014). The Development of Self-Regulation and Executive Function in Young Children. Zero to Three, 1-9.
  • McKnown, K. (1997). Fostering critical thinking. USA: A Research Paper to Ait Command and Staff Collage
  • Miller, P. H. (2017). Gelişim psikolojisi kuramları. (Yay. Haz. B. Onur). Ankara: İmge.
  • Miller, S. A., Hardin, C. A., & Montgomery, D. E. (2003). Young children's understanding of the conditions for knowledge acquisition. Journal of Cognition and Development, 4(3), 325-356.
  • Mills, C.M., & Keil, F.C. (2005). The development of cynicism. Psychological Science, 16, 385–390.
  • Moses, L.J., & Baldwin, D.A. (2005). What can the study of cognitive development reveal about children’s ability to appreciate and cope with advertising? Journal of Public Policy and Marketing, 24, 186–201.
  • Moshman, D. (1998). Cognitive development beyond childhood: Constraints on cognitive development and learning. In W. Damon (Series Ed.), D. Kuhn, & R. Siegler (Vol. Eds.), Handbook of child psychology: Vol. 2. Cognition, language, and perception (5th ed., pp. 947-978). New York: Wiley.
  • Murphy, P. K., Rowe, M. L., Ramani, G., & Silverman, R. (2014). Promoting critical-analytic thinking in children and adolescents at home and in school. Educational Psychology Review, 26(4), 561-578.
  • Norris, P. S., & Ennis, R. (1989). Evaluating critical thinking. Pacific Grove, CA: Critical Thinking Press and Software.
  • Nosich, G. M. (2016). Eleştirel düşünme ve disiplinler arası eleştirel düşünme rehberi. (Çev. B. Aybek), Ankara: Anı
  • Olson, D., & Astington, J. (1993). Thinking about thinking: Learning how to take statements and hold beliefs. Educational Psychologist. 28(1), 7-23.
  • Ormrod, J. E. (2018). Öğrenme psikolojisi. (Çev. Ed. Mustafa Baloğlu). Ankara: Nobel.
  • Özsoy, G. (2008). Üstbiliş. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(4), 713-740.
  • Paul, R., Binker, A. J. A., Martin, D., Vetrano, C., & Kreklau, H. (1995). Critical Thinking Handbook 6th-9th Grades: A guide for remodeling lesson plans in Language Arts. Social Studies & Science. Santa Rosa, CA: Foundation for Critical Thinking.
  • Paul, R. (1990). Critical thinking. Rohnert Park, CA: Center for Critical Thinking and Moral Critique Sonoma State University.
  • Paul, R., & Elder, L. (2002). Critical thinking: Tools for taking charge of your professional and personal life. NY : Prentice Hall.
  • Piaget, J. (1952). The origins of intelligence in children. New York: International Universities Press.
  • Pithers, R. T., & Soden, R. (2000). Critical thinking in education: A review. Educational Research, 42(3), 237-249.
  • Quinn, V. (1997). Critical thinking in young minds. London: David Fulton.
  • Rogers, E. M. (2003). Diffusion of innovation (5th ed.). New York: Free Press.
  • Rosengren, K. S., Kalish, C. W., Hickling, A. K., & Gelman, S. A. (1994). Exploring the relation between preschool children's magical beliefs and causal thinking. British Journal of Developmental Psychology, 12(1), 69-82.
  • Salmon, A. K. (2010). Tools to enhances young children’sthinking. Young Children. 2(3) 26-32.
  • Santrock, J. W. (2012). Yaşam boyu gelişim. (Çev Ed. Galip Yüksel) Ankara: Nobel.
  • Santrock, J. W. (2014). Ergenlik. (Çev. Ed. Diğdem M. Siyez). Ankara: Nobel.
  • Saxe, R. R., Whitfield‐Gabrieli, S., Scholz, J., & Pelphrey, K. A. (2009). Brain regions for perceiving and reasoning about other people in school‐aged children. Child Development, 80(4), 1197-1209.
  • Sternberg, R. J. (1985). Teaching critical thinking. Part 2: Possible solutions. Phi Delta Kappan, 67(4), 277-280.
  • Szalavirtz, M. & Perrry, B. D. (2017). Sevmek için doğarız. İstanbul: Kuraldışı.
  • Tozduman Yaralı, K. (2019). Okul öncesi çocukların eleştirel düşünme becerilerine öyküleştirme
  • yöntemine dayalı eğitim programının etkisi. Doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
  • Trawick-Smith, J. (2018). Erken çocukluk döneminde gelişim (Çok kültürlü bir bakış açısı). (Çev Ed. Berrin Akman). Ankara: Nobel.
  • Wadsworth, B. J. (2015). Piaget’in duyuşsal ve bilişsel gelişim kuramı. (Çev Ed. Ziya Selçuk). Ankara:Pegem Akademi
  • Walsh, G. Murphy, P., & Dunbar, C. (2007). Thinking skills in the early years: A guide for practitioners.Written in collaboration with the early years enriched curriculum evaluation Project team. Retrieved on October 25, 2018.
  • Watson, G. & Glaser, E. M. (1980). Watson-Glaser Critical Thinking Appraisal. Cleveland, OH: Psychological Corporation
  • Wellman, H., & Gelman, S. (1998). Knowledge acquisition in foundational domains. In W. Damon (Series Ed.), D. Kuhn, & R. Siegler (Vol. Eds.), Handbook of child psychology: Vol. 2. Cognition, language, and perception (5th ed., pp. 523-574). New York:Wiley.
  • Whitebread, D., Anderson, H., Coltman, P., Page, C. PinoPasternak, D., & Metha, S. (2004). Metacognition in 3-5 year olds.: Evidence form a naturalistic study in British early years educational settings. Paper Presented at First Meeting of TheEarly Metacognition Special Interst Group, Amsterdam.
  • Williams Howe, C. (2016). How to raise critical thinkers in a world that desperately needs them. http://www.parent.com. Retrieved on October 25, 2018.
  • Winocur, S. L. (1985). Proje Impact. (s. 212-213). Developing Minds: A Resource Book for Teaching Thinking. Ed. Costa, A. L. Association for Supervision and Curriculum Development, 225 N. Washington St., Alexandria, VA 22314, 1985.
  • Wood, D. (2003). Çocuklarda düşünme ve öğrenme. İstanbul: Doruk.
  • Zelazo, P., & Frye, D. (1998). Cognitive complexity and control: II. The development of executive function in childhood. Current Directions in Psychological Science, 7, 121–125
APA Tozduman Yaralı K (2020). Gelişimsel Açıdan Eleştirel Düşünme ve Çocuklarda Eleştirel Düşünmenin Desteklenmesi. , 454 - 479. 10.9779/pauefd.536546
Chicago Tozduman Yaralı Kevser Gelişimsel Açıdan Eleştirel Düşünme ve Çocuklarda Eleştirel Düşünmenin Desteklenmesi. (2020): 454 - 479. 10.9779/pauefd.536546
MLA Tozduman Yaralı Kevser Gelişimsel Açıdan Eleştirel Düşünme ve Çocuklarda Eleştirel Düşünmenin Desteklenmesi. , 2020, ss.454 - 479. 10.9779/pauefd.536546
AMA Tozduman Yaralı K Gelişimsel Açıdan Eleştirel Düşünme ve Çocuklarda Eleştirel Düşünmenin Desteklenmesi. . 2020; 454 - 479. 10.9779/pauefd.536546
Vancouver Tozduman Yaralı K Gelişimsel Açıdan Eleştirel Düşünme ve Çocuklarda Eleştirel Düşünmenin Desteklenmesi. . 2020; 454 - 479. 10.9779/pauefd.536546
IEEE Tozduman Yaralı K "Gelişimsel Açıdan Eleştirel Düşünme ve Çocuklarda Eleştirel Düşünmenin Desteklenmesi." , ss.454 - 479, 2020. 10.9779/pauefd.536546
ISNAD Tozduman Yaralı, Kevser. "Gelişimsel Açıdan Eleştirel Düşünme ve Çocuklarda Eleştirel Düşünmenin Desteklenmesi". (2020), 454-479. https://doi.org/10.9779/pauefd.536546
APA Tozduman Yaralı K (2020). Gelişimsel Açıdan Eleştirel Düşünme ve Çocuklarda Eleştirel Düşünmenin Desteklenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 48(0), 454 - 479. 10.9779/pauefd.536546
Chicago Tozduman Yaralı Kevser Gelişimsel Açıdan Eleştirel Düşünme ve Çocuklarda Eleştirel Düşünmenin Desteklenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 48, no.0 (2020): 454 - 479. 10.9779/pauefd.536546
MLA Tozduman Yaralı Kevser Gelişimsel Açıdan Eleştirel Düşünme ve Çocuklarda Eleştirel Düşünmenin Desteklenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, vol.48, no.0, 2020, ss.454 - 479. 10.9779/pauefd.536546
AMA Tozduman Yaralı K Gelişimsel Açıdan Eleştirel Düşünme ve Çocuklarda Eleştirel Düşünmenin Desteklenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 2020; 48(0): 454 - 479. 10.9779/pauefd.536546
Vancouver Tozduman Yaralı K Gelişimsel Açıdan Eleştirel Düşünme ve Çocuklarda Eleştirel Düşünmenin Desteklenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 2020; 48(0): 454 - 479. 10.9779/pauefd.536546
IEEE Tozduman Yaralı K "Gelişimsel Açıdan Eleştirel Düşünme ve Çocuklarda Eleştirel Düşünmenin Desteklenmesi." Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 48, ss.454 - 479, 2020. 10.9779/pauefd.536546
ISNAD Tozduman Yaralı, Kevser. "Gelişimsel Açıdan Eleştirel Düşünme ve Çocuklarda Eleştirel Düşünmenin Desteklenmesi". Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 48/0 (2020), 454-479. https://doi.org/10.9779/pauefd.536546
Sayfa Oluşturulma Tarihi
23-04-2024 16:24

İLETİŞİM

TÜBİTAK ULAKBİM TR Dizin

Yüzüncüyıl, İşçi Blokları Mahallesi

Muhsin Yazıcıoğlu Caddesi No:51/C

06530 Çankaya / ANKARA +90 (312) 298 92 00

trdizin@tubitak.gov.tr

TÜBİTAK ULAKBİM Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi Cahit Arf Bilgi Merkezi © Tüm Hakları Saklıdır. Gizlilik Politikası Kullanım Şartları