Yıl: 2019 Cilt: 18 Sayı: 36 Sayfa Aralığı: 399 - 436 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.14395/hititilahiyat.577173 İndeks Tarihi: 05-01-2021

Eski Anadolu Türkçesi Kur’an Tercümelerinde Esmâ-i Hüsnâ’yı Karşılayan Söz Varlığı

Öz:
Eski Anadolu Türkçesi döneminde yazılmış satır altı Kur’an tercümeleri, Türkçenin söz varlığı açısından zengin veri kaynaklarıdır. Temelamacı, Arapça bilmeyen halkın kendi dilinde Kur’an’ı okuyup anlamasınısağlamak olan bu çevirilerde, mütercimler hem konunun hassasiyeti gereğihem de halkın kullandığı dili temsilen titiz davranmışlardır. Satır altlarında “bire bir kelime çevirisi” şeklinde oluşturulan bu tercümeler, yazıldıkları dönemin dil özelliklerini ortaya koyma bakımından önemli eserlerdir. Tercümeler, Arapça karşısında Türkçenin ifade gücünü göstermesi açısından daayrı bir öneme sahiptirler. Bu konuda daha önce yapılan benzer çalışmalaraek olarak Kur’an’da Esmâ-i Hüsna’nın (Allah’ın en güzel isimleri) geçtiği yerler incelenip aynı Esmâ’nın Türkçedeki farklı karşılıkları da tespit edilmeyeçalışılmıştır. Esmâ-i Hüsnâ’ya karşılık gelen ifadeler yapı bakımından sınıflandırılmıştır. Sınıflandırma sonucunda sıfat-fiillerin ve sıfat-fiil gruplarınınEsmâ’ların Türkçe ifadesinde yoğun bir şekilde tercih edildiği görülmüştür.Bir Türkçeleştirme yöntemi olarak karşımıza çıkan bu kullanımlar anlamboyutu ile ayrı bir öneme sahip olan Allah’ın isimlerinin dönem Türkçesineözgü karşılıklarıdır. Kur’an’ın Türkçe çevirilerinde, dilde var olan kelime ihtiyacına Türkçe kelimelerle bu dönemde ne şekilde cevap verildiği ve Türkdilinin kelime türetmede ve söz diziminde nasıl hareket ettiği açıkça görülebilmektedir. Yapılan bu tarz çalışmaların günümüz Türkçesi söz varlığına vesözlük çalışmalarına katkı sağlayacağı umulmaktadır.
Anahtar Kelime:

The Vocabulary Correspondıng to Most Beautıful Names of God ın The Translatıons of Qur’an ın Old Anatolıan Turkısh Perıod

Öz:
Interlinear Qur’an translations written in Old Anatolian Turkish period are rich sources of data in terms of Turkish vocabulary. The main purpose of this translation is to enable the people who do not speak Arabic to read and understand the Qur’an in their own languages. For this reason, translators have been careful about language in translations. These translations which are created in the form of “word for word translation” under the lines are important in terms of language characteristics of the period in which they were written. The translations also have different importance in terms of showing the expression power of the Turkic against Arabic. In this study, the words constituting Esma-i Hüsna (most beautiful names of Allah) were studied in the translations of the old Anatolian Turkish. In addition to similar studies on this subject, the places of the Esma-Hüsna mentioned in the Qur’an have been examined and the different equivalents of the same Esmâ-i Hüsna in the Turkish were also identified. The expressions corresponding to Esma-i Hüsna are classified in terms of structure. As a result of classification, it’s seen that participle and participle groups were mostly preferred in Esma-i Hüsna Turkish expression. These words, which are the method of Turkish language translate method, are the equivalent of the names of the Allah, who are important in terms of meaning in Old Anatolian Turkish period. İn the Turkish translations of the Qur’an, it can be seen clearly how is corresponded the need for words in the language with Turkish words; how the Turkish language acts in syntax and the derivation of words. İt is hoped that such studies will contribute to today’s Turkish vocabulary and dictionary studies.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Banguoğlu, Tahsin. Türkçenin Grameri. 10. Baskı. Ankara: TDK, 2015.
  • Caferoğlu, Ahmet. Türk Dili Tarihi. Ankara: Altınordu Yayınları, 2015.
  • Çağatay, Saadet, “Eski Osmanlıcada Fiil Müştakları II Partisipler”, Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, 5/2. (1947): 525-552.
  • Dinî Kavramlar Sözlüğü. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2015.
  • Ergin, Muharrem. Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Basım Yayım, 2009.
  • Eker, Süer. Çağdaş Türk Dili. 9. Baskı. Ankara: Grafiker Yayınları, 2015.
  • Erdoğan, Abdülkadir. “Kur’an Tercümelerinin Dil Bakımından Değerleri”, Vakıflar Dergisi. 1. (1938): 47-53.
  • Gabain, A. Von. Eski Türkçenin Grameri. çev. M. Akalın, Ankara: TDK, 2007.
  • Gülensoy, Tuncer. Türkçe El Kitabı. 6. Baskı. Ankara: Akçağ, 2010.
  • Hengirmen, Mehmet. Türkçe Dilbilgisi. Ankara: Engin Yayınevi, 1997.
  • İlmihal I-II. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2015.
  • Karagöz, İsmail. Ayet ve Hadislerin Işığında Esma-i Hüsna. 3. Baskı. Ankara: DİB, 2016.
  • Karahan, Leyla. Türkçede Söz Dizimi. 22. Baskı. Ankara: Akçağ, 2015.
  • Korkmaz, Zeynep. Türkiye Türkçesi Grameri Şekil Bilgisi. Ankara: TDK, 2009.
  • Kur’an Yolu Meali. 6. Baskı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2016.
  • Özkan, Mustafa - Sevinçli, Veysi. Türkiye Türkçesi Söz Dizimi. 8. Baskı. İstanbul: Akademik Kitaplar, 2017.
  • Özkan, Mustafa. Türk Dilinin Gelişme Alanları ve Eski Anadolu Türkçesi. İstanbul: Filiz Kitabevi, 2000.
  • Sağol Yüksekkaya, Gülden. “Kur’an’ın Türkçe Tercüme ve Tefsirleri Üzerinde Yapılan Çalışmalar”. Türklük Araştırmaları Dergisi 8 (Mehmet Akalın Armağanı). (1997): 379-396.
  • Sağol Yüksekkaya, Gülden. “Kur’an-ı Kerim’in Türkçe Çevirilerinde Esma-i Hüsna”, Türk Dilleri Araştırmaları. (2005): 181-211.
  • Tekin, Talat. Orhon Türkçesi Grameri. İstanbul: Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi, 2003.
  • Tietze, Andreas. Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugatı. Ankara: TÜBA, 2016.
  • Toker, Mustafa. Anonim Satır Altı Kur’an Tercümesi, İnceleme-Metin-Tıpkıbasım Örnekleri. Konya: Selçuk Üniversitesi Basımevi, 2011.
  • Toker, Mustafa. Anonim Satır Altı Kur’an Tercümesi, Dizin II. Konya: Selçuk Üniversitesi Basımevi, 2012.
  • Topaloğlu, Ahmet. Muhammed Bin Hamza, XV. yüzyıl Başlarında Yapılmış Satır-Arası Kur ‘an Tercümesi 1 (Giriş-Metin). İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1976.
  • Topaloğlu, Ahmet. Muhammed Bin Hamza, XV. yüzyıl Başlarında Yapılmış Satır-Arası Kur ‘an Tercümesi II (Sözlük). İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1978.
  • Ünlü, Suat “İlk Türkçe Kur’an Tercümelerine Göre Esmâ-i Hüsnâ”, Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 16/2 (2007): 215-285.
  • Üstüner, Ahad. Anadolu Ağızlarında Sıfat-Fiil Ekleri. Ankara: TDK, 2000.
  • Yurdagür, Metin. Allah’ın Sıfatları Esmâü’l Hüsnâ. İstanbul: Gümüş Basımevi, 1984.
APA KUYMA E (2019). Eski Anadolu Türkçesi Kur’an Tercümelerinde Esmâ-i Hüsnâ’yı Karşılayan Söz Varlığı. , 399 - 436. 10.14395/hititilahiyat.577173
Chicago KUYMA EROL Eski Anadolu Türkçesi Kur’an Tercümelerinde Esmâ-i Hüsnâ’yı Karşılayan Söz Varlığı. (2019): 399 - 436. 10.14395/hititilahiyat.577173
MLA KUYMA EROL Eski Anadolu Türkçesi Kur’an Tercümelerinde Esmâ-i Hüsnâ’yı Karşılayan Söz Varlığı. , 2019, ss.399 - 436. 10.14395/hititilahiyat.577173
AMA KUYMA E Eski Anadolu Türkçesi Kur’an Tercümelerinde Esmâ-i Hüsnâ’yı Karşılayan Söz Varlığı. . 2019; 399 - 436. 10.14395/hititilahiyat.577173
Vancouver KUYMA E Eski Anadolu Türkçesi Kur’an Tercümelerinde Esmâ-i Hüsnâ’yı Karşılayan Söz Varlığı. . 2019; 399 - 436. 10.14395/hititilahiyat.577173
IEEE KUYMA E "Eski Anadolu Türkçesi Kur’an Tercümelerinde Esmâ-i Hüsnâ’yı Karşılayan Söz Varlığı." , ss.399 - 436, 2019. 10.14395/hititilahiyat.577173
ISNAD KUYMA, EROL. "Eski Anadolu Türkçesi Kur’an Tercümelerinde Esmâ-i Hüsnâ’yı Karşılayan Söz Varlığı". (2019), 399-436. https://doi.org/10.14395/hititilahiyat.577173
APA KUYMA E (2019). Eski Anadolu Türkçesi Kur’an Tercümelerinde Esmâ-i Hüsnâ’yı Karşılayan Söz Varlığı. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 18(36), 399 - 436. 10.14395/hititilahiyat.577173
Chicago KUYMA EROL Eski Anadolu Türkçesi Kur’an Tercümelerinde Esmâ-i Hüsnâ’yı Karşılayan Söz Varlığı. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18, no.36 (2019): 399 - 436. 10.14395/hititilahiyat.577173
MLA KUYMA EROL Eski Anadolu Türkçesi Kur’an Tercümelerinde Esmâ-i Hüsnâ’yı Karşılayan Söz Varlığı. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, vol.18, no.36, 2019, ss.399 - 436. 10.14395/hititilahiyat.577173
AMA KUYMA E Eski Anadolu Türkçesi Kur’an Tercümelerinde Esmâ-i Hüsnâ’yı Karşılayan Söz Varlığı. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2019; 18(36): 399 - 436. 10.14395/hititilahiyat.577173
Vancouver KUYMA E Eski Anadolu Türkçesi Kur’an Tercümelerinde Esmâ-i Hüsnâ’yı Karşılayan Söz Varlığı. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2019; 18(36): 399 - 436. 10.14395/hititilahiyat.577173
IEEE KUYMA E "Eski Anadolu Türkçesi Kur’an Tercümelerinde Esmâ-i Hüsnâ’yı Karşılayan Söz Varlığı." Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 18, ss.399 - 436, 2019. 10.14395/hititilahiyat.577173
ISNAD KUYMA, EROL. "Eski Anadolu Türkçesi Kur’an Tercümelerinde Esmâ-i Hüsnâ’yı Karşılayan Söz Varlığı". Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18/36 (2019), 399-436. https://doi.org/10.14395/hititilahiyat.577173