Yıl: 2019 Cilt: 18 Sayı: 35 Sayfa Aralığı: 1 - 22 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 05-01-2021

CELÂLEDDÎN ED-DEVVÂNÎ VE FATİHA SÛRESİ TEFSİRİ

Öz:
Kur’an’ın tarih sahnesine inmesiyle başlayan tefsir faaliyeti, kıyamete kadar devamedecek bir eyleme işaret eder. İşte biz bu makalede Kur’an’a dair yorumlarını işârî tefsir başlığıaltında değerlendirebileceğimiz bir simayı, Celâleddîn ed-Devvânî’yi ele alacağız. MakaledeDevvânî’nin tefsire dair çalışmalarını öncelikle sunacağız. Devamında Fatiha suresine dairyaptığı tefsiri tespit ettiğimiz yazmalar arasından 6 tanesi ışığında tahkik edeceğiz. AyrıcaFatiha suresi risalesini değerlendirmeye çalışacağız.Devvânî’nin tefsir çalışmalarına baktığımızda belli bir meseleyi kendisine konuedindiğini söyleyebiliriz. İnceleyeceğimiz Fatiha suresi tefsiri çalışması da bundan âzâdedeğildir. Şöyle ki sûre iki kısımdan oluşmaktadır. İlk kısmında Allah’ın varlıkla ilişkisine işaretedilirken ikinci kısımda varlığın Allah’la ilişkisi ele alınmaktadır. Devvânî de surenin ilkkısmında Allah’ın zâtı ile sıfatlarını ayırarak sıfatların varlıkla ilişkisinin nasıllığınıincelemektedir. İkinci kısımda ise çokluk âleminden Allah’a ulaşmanın imkânınıirdelemektedir. Bu meyanda o; ariflere, seyr-i sülûk sahiplerine ve isabet eden istidlal ehlinenimet verildiğini söylerken çokluk perdesini aşamayanları Allah’ın yolundan uzaklaşanlar vesapanlar olarak nitelemektedir.
Anahtar Kelime:

Celâleddîn ed-Devvânî ve Fatiha Sûresi Tefsiri Jalal al-Din al-Dawani and His Commentary of the Surah of al-Fatiha

Öz:
Interpretation of the Qur’an that started with the appearance of the Qur’an on the scene of history refers to a continuous act lasting to the doomsday. So, we will deal with a figure whose interpretation of the Qur’an could be considered under the title of commentary of allusion (ishari), Jalal al-Dın al-Dawani. We will first present the tafsir works of al-Dawani. Then we will edit his exegesis of the surah of al-Fatiha based on six manuscript copies. Also we will try to evaluate his work. When we look at al-Dawani’s studies of Qur’anic exegesis, we can see al-Dawani chooses a specific issue as the subject. So, his commentary of the surah of al-Fatiha is a sample of this. The commentary is consists of two parts. The first part examines the relationship of God to creatures, while the second part is about the relationship of creatures to God. Al-Dawani first differentiates the essence of God from His attributes, then studies on the quality of relationship of Divine attributes to creatures in the first part of the commentary of the surah. In the second part, he questions the possibility of reaching God from the world of abundance. Here, he states that arifs, the owners of sayr u suluk, and ahl al-istidlal who hit the right are bestowed favor while he describes those who could not go beyond the curtain of abundance as those who are subjects of God’s anger and who go astray
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Akbay, Cevdet. Celâleddin ed-Devvânî ve Tefsîru Ḳul Yâ Eyyuhel Kâfirûn. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 1987.
  • Akman, Mustafa. Celâleddin ed-Devvânî. İstanbul: Ensar Yayınları, 2017.
  • Anay, Harun. “Devvânî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 9: 257. Ankara: TDV Yayınları, 1994.
  • Anay, Harun. Celâleddin ed-Devvâni ve Hayatı, Eserleri, Ahlâk ve Siyaset Düşüncesi. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, 1994.
  • Ayderûs, Abdülkādir b. Şeyh b. Abdullah, el-Huseynî, el-Haḍramî, el-Yemenî, el-Hindî. enNûru’s-Sâfir ‘an Ahbâri’l-Ḳarni’l-‘Âşir. Nşr. Ahmed Ḥālû - Mahmûd el-Arnavûd - Ekrem el-Bûsyî. Beyrût: Dâru Ṣâdır, 2001.
  • Brockelman, Carl. Geschichte Der Arabischen Litteratur: zweiter supplementband. 3 Cilt. Leiden: E.J.Brill, 1938.
  • Devvânî. Ḥâşiye ‘ale’l-Beyḍâvî ‘alâ sûreti’l-Fâtiḥa. Murad Molla, 215: 1-66. Murat Molla Kütüphanesi.
  • Devvânî. Ḥâşiye‘alâ tefsîri sûreti’l-İḫlâṣ li İbn Sînâ. Hamidiye, 1441: 132-138. Süleymaniye Kütüphanesi.
  • Devvânî. Ḥâşiye‘alâ tefsîri sûreti’l-İḫlâṣ li İbn Sînâ. Ragıp Paşa, 1469: 45-51. Ragıp Paşa Kütüphanesi.
  • Devvânî. Risâle fî taḥḳiḳi intâci ḳavlihi ve lev ‘alimellahu fîhim ḫayran. Halet Efendi, 450: 70-71. Süleymaniye Kütüphanesi.
  • Devvânî. Risâle fî tefsîri ḳavlihi Te‘âlâ Âmentü ennehû lâ ilâhe illelleẕî. Çelebi Abdullah, 175: 159- 162. Süleymaniye Kütüphanesi.
  • Devvânî. Risâle fî tefsîri ḳavlihi Te‘âlâ Âmentü ennehû lâ ilâhe illelleẕî. Kasîdecizâde, 757: 1-6. Süleymaniye Kütüphanesi.
  • Devvânî. Risâle fî tefsîri ḳavlihi Te‘âlâ Âmentü ennehû lâ ilâhe illelleẕî. nr. 1020: 6b-7b. Kütahya Tavşanlı Zeytinoğlu Kütüphanesi.
  • Devvânî. Risâle fî tefsîri ḳavlihi Te‘âlâ yâ benî âdeme ḫuẕû zîneteküm. Esad Efendi, 1143: 83-88. Süleymaniye Kütüphanesi.
  • Devvânî. Risâle fî tefsîri ḳavlihi Te‘âlâ yâ benî âdeme ḫuẕû zîneteküm. Esad Efendi, 3685: 150-164. Süleymaniye Kütüphanesi.
  • Devvânî. Risâle fî tefsîri sûreti ḳul yâ eyyühe’l-kâfirûn. Esad Efendi, 246: 111-117. Süleymaniye Kütüphanesi.
  • Devvânî. Risâle fî tefsîri sûreti ḳul yâ eyyühe’l-kâfirûn. Esad Efendi, 3733: 19-40. Süleymaniye Kütüphanesi.
  • Devvânî. Risâle fî tefsîri sûreti ḳul yâ eyyühe’l-kâfirûn. Giresun Yazmalar, 100: 15-29. Süleymaniye Kütüphanesi.
  • Devvânî. Risale fî Tefsîri Sûreti’l-iḫlâṣ ve Sûreti'l-Kâfirûn. Hacı Beşir Ağa Bölümü, 666: 117-126. Süleymaniye Kütüphanesi.
  • Devvânî. Risâle fi’t-Tefsîr, Lala İsmail 703:126-130. Süleymaniye Kütüphanesi.
  • Devvânî. Risâle müte‘alliḳa ilâ sureti ḳul yâ eyyühe’l-kâfirûn. Giresun Yazmalar (tüyatok), 3572: 15a29a. Süleymaniye Kütüphanesi.
  • Devvânî. Tefsîru âyeti yâ benî âdeme ḫuẕû zîneteküm. Ragıp Paşa, 1469: 2-10. Ragıp Paşa Kütüphanesi.
  • Devvânî. Tefsîru ḳavlihi Te‘âlâ yâ benî âdeme ḫuẕû zîneteküm. Reisülküttab, 1147: 130-137. Süleymaniye Kütüphanesi.
  • Devvânî. Tefsîru ḳul yâ eyyühe’l-kâfirûn. Atıf Efendi, 2793: 5b-15a. Atıf Efendi Devlet Kütüphanesi.
  • Devvânî. Tefsîru ḳul yâ eyyühe’l-kâfirûn. Fazıl Ahmed Paşa, 1602: 93b-96b. Köprülü Kütüphanesi.
  • Devvânî. Tefsîru ḳul yâ eyyühe’l-kâfirûn. Hacı Mahmud Efendi, 385: 99-112. Süleymaniye Kütüphanesi.
  • Devvânî. Tefsîru sureti ḳul yâ eyyühe’l-kâfirûn. Karaçelebizâde, 342: 31-43. Süleymaniye Kütüphanesi.
  • Devvânî. Tefsîru sureti ḳul yâ eyyühe’l-kâfirûn. Reisülküttab, 1147: 152-161. Süleymaniye Kütüphanesi.
  • Devvânî. Tefsîru sureti ḳul yâ eyyühe’l-kâfirûn. Şehid Ali Paşa, 316: 558-566. Süleymaniye Kütüphanesi.
  • Devvânî. Tefsîru Sûreti’l-iḫlâṣ. Esad Efendi, 246: 120-127. Süleymaniye Kütüphanesi.
  • Devvânî. Tefsîru Sûreti’l-iḫlâṣ. Hacı Mahmud Efendi, 385: 74-88. Süleymaniye Ktp.
  • Devvânî. Tefsîru Sûreti’l-iḫlâṣ. nr. 3186/1: 1b-26b. Çorum Hasan Paşa İl Halk Kütüphanesi.
  • Devvânî. Tefsîru Sûreti’l-iḫlâṣ. Reisülküttab, 1147: 140-151. Süleymaniye Ktp.,
  • Devvânî. Tefsîru Sûreti’l-iḫlâṣ. Şehid Ali Paşa, 321: 75-89. Süleymaniye Ktp.
  • Devvânî. Tefsîru sûreti’l-kâfirûn. Cârullah, 99: 1-12. Süleymaniye Kütüphanesi.
  • Devvânî. Tefsîru sûreti’l-kâfirûn. nr. 1548: 54b-61a. Burdur İl Halk Kütüphanesi.
  • Devvânî. Tefsîru sûreti’l-kâfirûn. nr. 1849: 30b-40b. Amasya İl Halk Kütüphanesi.
  • Devvânî. Tefsîru sûreti’l-kâfirûn. Ragıp Paşa 1469: 10-20. Ragıp Paşa Kütüphanesi.
  • Devvânî. Tefsîru sûreti’l-kâfirûn. Veliyüddin Efendi, 171:1-3. Beyazıt Devlet Kütüphanesi.
  • Devvânî. Tefsîru sûreti’l-kâfirûn. Veliyüddin Efendi, 2134: 100b-115a. Beyazıt Devlet Kütüphanesi.
  • Devvânî. Tefsîru sûreti’l-kâfirûn. Veliyüddin Efendi, 269: 228b-245b. Beyazıt Devlet Kütüphanesi.
  • Devvânî. Tefsîru sûreti’l-kâfirûn. Veliyüddin Efendi, 3277: 31b-42b. Beyazıt Devlet Kütüphanesi.
  • Eroğlu, Muhammed. “Müînüddin Îcî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 21: 414-416. Ankara: TDV Yayınları, 2010.
  • Hansârî, Muhammed Bâkır b. Zeynelabidîn b. Ca‘fer el-Mûsevî. Ravẓâtü'l-cennât fî ahvâli'lulemâi ve's-sâdât. Nşr. Esedullah İsmailiyyân. 8 Cilt. Tahran, Kum: Mektebetü İsmailiyyân, 1390.
  • İbnü’l-‘İmâd, Şihâbuddîn Ebü’l-Felah Abdülhay b. Ahmed b. Muhammed. Şeẕerâtü’ẕ-ẕeheb fî aḫbâri men ẕeheb. 10 Cilt. Nşr. Abdülkādir Arnaut - Mahmûd Arnaut. Beyrut: Dâru İbn Kesir, 1406/1986.
  • Kâtib Çelebi, Hacı Halîfe Mustafa b. Abdullah. Keşfü’ẓ-ẓünûn ‘an esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn. 2 Cilt. Beyrût: Dâru İhyâi’t-türâsi’l-arabî. ts.
  • Kehhâle, Ömer Rızâ. Mu‘cemü’l-müellifîn: terâcimu muṣannifi’l-kütübi’l-‘Arabiyye. 4 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1414/1993.
  • Leknevî, Ebü’l-Ḥasenât Muhammed Abdülḥayy b. Muhammed. el-Fevâidü’l-behiyye fî terâcimi’lḥanefiyye. Nşr. Muhammed Bedreddin Ebû Firâs en-Na‘sânî. Mısır: Matbaatü’s-Se‘âde, 1324.
  • Sehâvî, Ebü'l-Ḫayr Şemseddin Muhammed b. ‘Abdurrahmân. ed-Ḍav‘ü'l-lâmi‘ li-ehli’l-ḳarni’ttâsi‘.12 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Cîl. 1412/1992.
  • Soysal, Fikret. Celâleddin ed-Devvâni’nin Firavun’un İmanı Konusundaki Görüşleri ve Ali el-Kari’nin Eleştirisi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2004.
  • Şevkānî, Muhammed b. ‘Ali. El-Bedru’t-ṭâli‘ bi meḥâsini min ba‘di’l-ḳarni’s-sâbi‘. 2 Cilt. Kâhire: Daru’l-Kütübi’l-İslâmî. ts.
  • Turgut, Ali Kürşat. “Devvânî ve Enmûzecu’l-Ulûm Adlı Eseri”. EKEV Akademi Dergi 18/59 (Bahar 2014): 443-455.
  • Zirikli, Hayreddîn. el-A‘lâm: Kāmûsu terâcimi li-eşheri'r-ricâl ve'n-nisâ. 8 Cilt. Beyrut: Daru’l-ilm li’l-melâyîn, 2002.
APA �I�EK M, YILMAZ E (2019). CELÂLEDDÎN ED-DEVVÂNÎ VE FATİHA SÛRESİ TEFSİRİ. , 1 - 22.
Chicago �I�EK MEHMET,YILMAZ ESAT CELÂLEDDÎN ED-DEVVÂNÎ VE FATİHA SÛRESİ TEFSİRİ. (2019): 1 - 22.
MLA �I�EK MEHMET,YILMAZ ESAT CELÂLEDDÎN ED-DEVVÂNÎ VE FATİHA SÛRESİ TEFSİRİ. , 2019, ss.1 - 22.
AMA �I�EK M,YILMAZ E CELÂLEDDÎN ED-DEVVÂNÎ VE FATİHA SÛRESİ TEFSİRİ. . 2019; 1 - 22.
Vancouver �I�EK M,YILMAZ E CELÂLEDDÎN ED-DEVVÂNÎ VE FATİHA SÛRESİ TEFSİRİ. . 2019; 1 - 22.
IEEE �I�EK M,YILMAZ E "CELÂLEDDÎN ED-DEVVÂNÎ VE FATİHA SÛRESİ TEFSİRİ." , ss.1 - 22, 2019.
ISNAD �I�EK, MEHMET - YILMAZ, ESAT. "CELÂLEDDÎN ED-DEVVÂNÎ VE FATİHA SÛRESİ TEFSİRİ". (2019), 1-22.
APA �I�EK M, YILMAZ E (2019). CELÂLEDDÎN ED-DEVVÂNÎ VE FATİHA SÛRESİ TEFSİRİ. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 18(35), 1 - 22.
Chicago �I�EK MEHMET,YILMAZ ESAT CELÂLEDDÎN ED-DEVVÂNÎ VE FATİHA SÛRESİ TEFSİRİ. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18, no.35 (2019): 1 - 22.
MLA �I�EK MEHMET,YILMAZ ESAT CELÂLEDDÎN ED-DEVVÂNÎ VE FATİHA SÛRESİ TEFSİRİ. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, vol.18, no.35, 2019, ss.1 - 22.
AMA �I�EK M,YILMAZ E CELÂLEDDÎN ED-DEVVÂNÎ VE FATİHA SÛRESİ TEFSİRİ. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2019; 18(35): 1 - 22.
Vancouver �I�EK M,YILMAZ E CELÂLEDDÎN ED-DEVVÂNÎ VE FATİHA SÛRESİ TEFSİRİ. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2019; 18(35): 1 - 22.
IEEE �I�EK M,YILMAZ E "CELÂLEDDÎN ED-DEVVÂNÎ VE FATİHA SÛRESİ TEFSİRİ." Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 18, ss.1 - 22, 2019.
ISNAD �I�EK, MEHMET - YILMAZ, ESAT. "CELÂLEDDÎN ED-DEVVÂNÎ VE FATİHA SÛRESİ TEFSİRİ". Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18/35 (2019), 1-22.