Yıl: 2019 Cilt: 18 Sayı: 36 Sayfa Aralığı: 523 - 554 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.14395/hititilahiyat.585887 İndeks Tarihi: 05-01-2021

İbâdiyye’nin Erken Dönem Hadis Kaynakları

Öz:
Hadis tedvin ve tasnif faaliyeti neticesinde özellikle hicri ilk dört asırda hadis edebiyatının en güzel örnek metinleri ortaya çıkmış ve bu eserlerinönemli bir kısmı günümüze kadar gelmiştir. Her ne kadar söz konusu dönemde tam olarak bir mezhepleşme sürecinden söz etmek zor ise de günümüze kadar gelebilen hadis kaynaklarının ekseriyetinin, sünnî mezheplere müntesip âlimlere ait olduğu söylenebilir. Bununla beraber sünnîler kadar olmasada diğer İslami fırkaların da hadis rivayetiyle ilgilendiğini ve kendilerine aithadis kaynaklarının olduğunu ifade etmek gerekir. Hadis rivayeti faaliyetinekatılan ve buna bağlı olarak kendisine ait hadis mecmuaları olan mezheplerden biri de İbâdiyye’dir. Hicri ikinci asırdan itibaren hadis tedvin ve tasniffaaliyetine katılan İbâdiyye’nin hadisle ilgili bazı eserleri, günümüze kadargelmemiş veya kaybolmuş ise de Rabî’ b. Habîb’in el-Câmiu’s-sahih adlı eserigünümüze kadar gelebilmiştir. İbâdiyye prensip olarak diğer İslami fırkalarınhadis kitaplarını kabul etmekle beraber öncelikli olarak kendi hadis kaynaklarına müracaat etmektedirler. Onlara göre kendi mezhep âlimleri tarafındantelif edilen hadis mecmuaları daha sahih ve muteberdir. Bu çalışmamızda erken dönemden itibaren hadis rivayetiyle meşgul olan İbâdiyye’nin ulaşabildiğimiz hadis ve sünnetle alakalı kaynaklarının neler olduğu özellikle kendikaynakları referans alınarak tespit edilecektir. Ayrıca söz konusu kaynaklarimkân nispetinde rivayet ve dirayet açısından tanıtılacak ve zaman zamanhadis eserleri hakkında gerekli değerlendirmelerde bulunulacaktır.
Anahtar Kelime:

The Early Perıod Hadıth Sources of Ibadıyya Sect

Öz:
As a result of the hadith and classification activities, especially in the first four centuries of Hijri, the best examples of hadith literature emerged and a significant number of these works have survived to the present day. However, it is necessary to state that other Islamic sects, although not as much as the Sunnis, are interested in the hadith narration and that their own hadith sources are formed. One of this sect is Ibadiyya. Although all the works of Ibadiyya about the hadith have not come to the present day, in the first place, Rabi’ b. Habib’s el-Camiu’s- Sahih has survived until today. In principle, Ibadiyya accepts the hadith books of other Islamic sects, but primarily applies to their own hadith sources. In this study, the books of Ibadiyya related to hadith and sunnah which are interested in narration of hadith since early period, will be determined. İn doing so, it will be determined especially with reference to the sources of Ibadiyya. In addition, the books we have identified will be examined in terms of hadith sciences.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Ateş, Orhan. Günümüz Ummân İbâdiyyesi. Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi, 2007.
  • A’veşt, Bekir b. Said. Dirâsâtun islâmiyyetun fi usûli’l-ibâdiyye. 3. Baskı. Kahire: Mektebetu Vehbe, 1988.
  • Aycan, İrfan. “Hacâc b. Yûsuf es-Sekkâfî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 14: 427. Ankara: TDV Yayınları, 1996.
  • Bakan, Tevhit. “İbâdîler ve Hadis”. Ekev Akademi Dergisi 20 (Yaz 2004): 221-240.
  • Bâcû, Mustafa Salih. “Vârcelânî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 43: 50-51. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
  • Bağdâdî, Ahmed b. Ali el-Hatib. el-Câmi’ li ahlâki’r-râvi. Thk. Mahmud Tahhân. Riyad: Mektebetu’lMaarif, 1403.
  • Basrî, er-Rabî’ b. Habîb b. ‘Amr el-Ezdî. el-Câmiu’s-sahîh müsnedu’l-imâm er-Rabî’ b. habîb. Trt. Yusuf b. İbrahim el-Vârcelânî. Beyrut: Dâru’l-Feth, ts.
  • Basrî, er-Rabî’ b. Habîb. Futyâ’r-Rabî’ b. Habîb. Thk. Talâl b. Halife b. Hamed Âl-Abdusselam. 1. Baskı. ‘Umân Sultanlığı: Zâkiretu ‘Umân, 2017.
  • Bekûş, Yahya b. Muhammed. Fıkhu’l-İmâm Câbir b. Zeyd. ‘Umân Sultanlığı: Mektebetu’t-Dâmir, 2014.
  • Buhârî, Muhammed b. İsmail. et-Târîhu’l-kebîr. Haydarabad: Dâiretu’l-Me’ârîf el-Osmaniyye, ts.
  • Bû’l Ravâh, İbrahim b. Ali. el-Asâru’l-Fıkhıyye li’l-İmâm Ebî Ubeyde Müslim b. Ebî Kerime et-Temimî. ‘Umân Sultanlığı: Vizâretu’l-Evkâf ve Şu’ûnu’d-Diniyye, 2017.
  • Bus’îdî, Salih b. Ahmed b. Yusuf. Rivâyetu’l-hadis ‘inde’l-ibâdiyye. Yüksek Lisans Tezi, Câmi’atu Âli’l-Beyt, 1998.
  • Cevzî, Abdurrahman b. Ali Ebu’l-Farac. Mevzuât. Thk. A. Muhammed Osman. B.y.: y.y., 1996.
  • Ci’birî, Ferhat b. Ali. el-Bu’du’l-hadarî li ‘akideti ‘inde’l-ibâdiyye. Cezayir: Cemiyyetu’t-Turâs, 1991.
  • Custers, Martin H. Bibliyografya el-ibâdiyye. Trc. Muhaymid Umâdî ve Hatice Kerir. ‘Umân Sultanlığı: Vizâretu’l-Evkâf ve Şuûnu’d-Dîniyye, 2012.
  • Çakan, İsmail L. “Câbir b. Zeyd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 6: 537-538. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
  • Çelebi, İlyas. “Mu’tezile”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31: 391-401. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
  • Demirci, Kadir. İbazıyye’nin Hadise Bakışı. Ankara: Gece Akademi Yayınları, 2019.
  • Dercînî, Ahmed b. Saîd. Tabakâtu’l-Meşâyih bi’l-Mağrib. Thk. İbrahim Tallay. Cezâyir: Matba’atu’lBa’s, ts.
  • Ebî Kerime, Ebu Ubeyde Müslim b. Risâletu Ebî Kerîme fi’z-zekât. ‘Umân Sultanlığı: Vizâretu’tTurasi’l-Kavmi, 1982.
  • Ebû Dâvûd, Süleyman b. Aş’as. Sünen. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l Arabî, ts.
  • Ebû Zehra, Muhammed. Tarihu’l-Mezâhibi’l-İslâmiyye. Kahire: Dâru’l-Fikri’l-Arabî, ts.
  • Erul, Bünyamin. “Rabî’ b. Habîb”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 34: 494-495. Ankara: TDV Yayınları: 2007.
  • Erul, Bünyamin. Hadis Tetkikleri Eleştirel Bir Yaklaşım. Ankara: Otto Yayınları, 2016.
  • Fığlalı, Ethem Ruhi. İbâdiyye’nin Doğuşu ve Görüşleri. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1983.
  • Halîfât, ‘İvaz Muhammed. el-Usûlu’t-târihîyye li’l-firkati’l-ibâdiyye. 3. Baskı. ‘Umân Sultanlığı: Vizâretu’t-Turâsi’l-Kavmî, 1994.
  • Hansu, Hüseyin. Mutezile ve Hadis. 2. Baskı. Ankara: Otto Yayınları, 2012.
  • Horâsânî, Bişr b. Gânim. Müdevvenetu ibni Gânim. ‘Umân Sultanlığı: Vizâretu’l-Evkâf ve Şuûnu’dDîniyye, 2011.
  • İbn Abdilberr, en-Nemrî el-Kurtûbî. Câmi’u beyâni’l-‘ilm ve fazlihî. Thk. ez-Zuheyrî. Suudi Arabistan: Dâru’l-İbni’l-Cevzî, 1994.
  • İbn Hacer, Ahmed b. Ali el-Askalânî. en-Nuket. Medine: el-Bahsu’l-İlmî bi’l-Câmi’ati’l-İslamî, 1984.
  • İbn Hanbel, Ahmed. Müsned. Thk. Şuayb Arnavut. B.y.: Müessesetu’r-Risâle, 2001.
  • İbn Hanbel. el-‘İlel ve Ma’rifetu’r-Ricâl. thk. Vasiyullâh b. Muhammed Abbâs. 3. Baskı. Riyad: Dâru’l-Hâni, 2001.
  • İbn Hibbân, Muhammed el- Bustî. es-Sikât. Thk. Seyyid Şerefuddîn Ahmed. B.y.: Dâru’l-Fikr, 1975.
  • İbn Ma’în, Ebû Zekeriyya Yahya. Târihu İbni Ma’în (Rivayetu’t-Devrî). Thk. A. Muhammed Nur Seyf. Mekke: Merkezu Bahsi’l-İlmî ve Turâsi’l-İlmî, 1979.
  • İbn Sa’d, Muhammed b. Munî’. et-Tabakâtu’l-kubrâ. Beyrut: Dâr Sâdır, ts.
  • Kannûbî, Sa’id b. Mabrûk. er-Rabî’ b. Habîb mekânetuhu ve müsneduh. ‘Umân Sultanlığı: Mektebetu’d-Damirî, 1995.
  • Kehhâle, Ömer Rızâ. Mu’cemu’l-müellifin. Beyrut: Mektebetu’l-Müsennâ, ts.
  • Kharusi, Kahlan. Âthar al-Rabî’ b. Habîb Edition And Study. Harrassowitz Verlag Wiesbaden: Deutche Morgenlandishe Gesellschaft, 2016.
  • Kutluay, İbrahim. İmâmiyye Şîası’na Göre Cerh ve Ta’dil. 2. Baskı. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2012.
  • Nâmî, ‘Amr Halîfe. Dirâsât ‘ani’l-ibâdiyye. Trc. Mihâil Hûrî. Beyrut: Dâru’l-Ğarb el-İslâmî, 2001.
  • Nesâî, Ahmed b. Şuayb. Sünen. thk. Abdulfettah Ebû Ğudde. 2. Baskı. Haleb: Mektebetu Matbuâtu’l-İslâmî, 1986.
  • Özdemir, Ahmet. İbâdiyye’nin Ana Hadis Kaynağı Rabî’ b. Habîb’in Müsned’i. Mardin: Şırnak Üniversitesi Yayınları, 2018.
  • Özkuyumcu, Nadir. “Rüstemîler”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 35: 295-296. Ankara: TDV Yayınları, 2008.
  • Râşidî, Mübarek b. Abdillâh b. Hamid. el-İmâm Ebû Ubeyde Müslim b. Ebî Kerîme ve Fıkhuhu. Umân Sultanlığı: Metâbiu’l-Vefâ, 1996.
  • Râzî, Abdurrahman b. Ebî Hâtim. el-Cerh ve’t-ta’dîl. Beyrut: Dâru İhyâi Turâsi’l-‘Arabî, 1952.
  • Sezgin, M. Fuad. Târihu’t-turâsi’l-‘arabî. B.y.: Vizâretu’t-Talîmi’l-Câmi’ati’l-İmâm Muhammed b. Su’ûd el-İslamiyye, 1991.
  • Sibâî, Mustafa. es-Sünne ve mekânetuhâ fi teşrîi’l-islami. 3. Baskı. Beyrut: el-Mektebetu’l-İslamî, 1982.
  • Siyyabî, Zahir b. Su’ûd b. Seyf. Şumûsu’l-hak. Cezayir: Cem’iyyetu’t-Turâs, 2016.
  • Şehâteh, Abdullâh Mahmud. el-İmâm Câbir b. Zeyd ve mevâkifuhu’l-fikhiyye. Kahira: Dâr Ğarib, 2000.
  • Şehristânî, Muhammed b. Abdülkerim. el-Milel ve’n-Nihal. thk. Muhammed Seyyid Geylanî. Beyrut: Dâru’l-Ma’ârif, 1404.
  • Şemmâhî, Ahmed b. Saîd. Siyeru’ş-Şemmâhî. Kahira: el-Metbaatu’l-Bâruniyye, 1301.
  • Şerifî, Muhammed b. Mustafa. Muhadarât fi tarihi’t-Teşriî’l-islamî. el-Karâre: Ma’hedu’l-hayat, 2012.
  • Taberî, Muhammed b. Cerîr Ebû Ca’fer. Tarihu’l-Umem ve’l-Mulûk. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’lİlmiyye, 1407.
  • Tayâlisî, Süleyman b. Dâvud. Müsned. Thk. Muhammed b. Abdulmuhsin. Mısır: Dâru Hicra, 1999.
  • Ünalan, Abdullah. Şia’da Hadis Usûlü. İstanbul: İşrak Yayınları, 2008.
  • Üzüm, İlyas. “Şîa” (Literatür). Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39: 121-123. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
  • Yıldız, Harun. Kendi Kaynakları Işığında Hâricîliğin Doğuşu ve Gelişimi. Ankara: Araştırma Yayınları, 2010.
  • Zehebî, Ebû Abdillah. Siyeru a’lâmu’n-nubelâ. 9. Baskı. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, 1993.
  • Zehebî. Tarihu’l-İslâm ve Vefeyâtu’l-Meşâhîri ve’l-A’lâm. thk. Ömer Abdusselam. Beyrut: Dâru’lKitabi’l-Arab, 1987.
  • Zehebî. Mizânu’l-İ’tidâl fi Nakdi’r-Ricâl. thk. Ali Muhammed el-Becâvî. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, ts.
  • Ziriklî, Hayruddîn b. Mahmud. el-‘Alâm. Beyrut: Daru’l-İlim, ts.
APA ÖZDEMİR A (2019). İbâdiyye’nin Erken Dönem Hadis Kaynakları. , 523 - 554. 10.14395/hititilahiyat.585887
Chicago ÖZDEMİR Ahmet İbâdiyye’nin Erken Dönem Hadis Kaynakları. (2019): 523 - 554. 10.14395/hititilahiyat.585887
MLA ÖZDEMİR Ahmet İbâdiyye’nin Erken Dönem Hadis Kaynakları. , 2019, ss.523 - 554. 10.14395/hititilahiyat.585887
AMA ÖZDEMİR A İbâdiyye’nin Erken Dönem Hadis Kaynakları. . 2019; 523 - 554. 10.14395/hititilahiyat.585887
Vancouver ÖZDEMİR A İbâdiyye’nin Erken Dönem Hadis Kaynakları. . 2019; 523 - 554. 10.14395/hititilahiyat.585887
IEEE ÖZDEMİR A "İbâdiyye’nin Erken Dönem Hadis Kaynakları." , ss.523 - 554, 2019. 10.14395/hititilahiyat.585887
ISNAD ÖZDEMİR, Ahmet. "İbâdiyye’nin Erken Dönem Hadis Kaynakları". (2019), 523-554. https://doi.org/10.14395/hititilahiyat.585887
APA ÖZDEMİR A (2019). İbâdiyye’nin Erken Dönem Hadis Kaynakları. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 18(36), 523 - 554. 10.14395/hititilahiyat.585887
Chicago ÖZDEMİR Ahmet İbâdiyye’nin Erken Dönem Hadis Kaynakları. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18, no.36 (2019): 523 - 554. 10.14395/hititilahiyat.585887
MLA ÖZDEMİR Ahmet İbâdiyye’nin Erken Dönem Hadis Kaynakları. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, vol.18, no.36, 2019, ss.523 - 554. 10.14395/hititilahiyat.585887
AMA ÖZDEMİR A İbâdiyye’nin Erken Dönem Hadis Kaynakları. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2019; 18(36): 523 - 554. 10.14395/hititilahiyat.585887
Vancouver ÖZDEMİR A İbâdiyye’nin Erken Dönem Hadis Kaynakları. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2019; 18(36): 523 - 554. 10.14395/hititilahiyat.585887
IEEE ÖZDEMİR A "İbâdiyye’nin Erken Dönem Hadis Kaynakları." Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 18, ss.523 - 554, 2019. 10.14395/hititilahiyat.585887
ISNAD ÖZDEMİR, Ahmet. "İbâdiyye’nin Erken Dönem Hadis Kaynakları". Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18/36 (2019), 523-554. https://doi.org/10.14395/hititilahiyat.585887